کتابخانه های دیجیتالی در عصر اطلاع رسانی الکترونیکی

کتابخانه های دیجیتال رویکرد میان رشته ای را از طریق قابل دسترس نمودن منابع اطلاعاتی(فیزیکی و انسانی که همه فراگیران در آن سهیم هستند) تقویت می کنند.

نقش کتابخانه دیجیتال در آموزش رسمی فراهم آوری دانش پایه انواع رسانه ها برای معلمان و فراگیران است.

تفاوت کتابخانه سنتی و دیجیتال در ایجاد فرصت بیشتر برای کاربران در واسپاری و استفاده از اطلاعات است.

تفاوت ذخیره الکترونیکی و سنتی در ۳ مورد ۱-ذخیره الکترونیکی ۲-ارتباط مستقیم برای بدست آوردن ماده
۳- نسخه برداری است.

تبدیل کتابخانه دیجیتال:

تبدیل کتابخانه دیجیتال شامل موارد زیر است:

الف- تحول کتابخانه ها شامل:۱- رسانه چاپی ۲- ریزنگاشت و مواد دیداری شنیداری
- تحول امکانات رایانه ای شامل: ۱-رسانه های اطلاعاتی ۲-سرعت ارتباطات

ب- دو ابتکار در تغییر کتابخانه ها: ۱-ذخیره دیجیتالی مواد ۲-ارتباطات

ج- دسترسی به اطلاعات دیجیتالی شده در شبکه جهانی وب

د- حق مولف الکترونیکی

ه- مدیریت نشر الکترونیکی شامل: چهار راهبرد ۱- انعطاف پذیری بیشتر در سازماندهی ۲- همکاری و هماهنگی ساده تر در بخش های سازمانی ۳- سازگاری کارکنان با تغییرات ۴- حذف قلمرو در سازماندهی و توسعه اهداف و ارزش ها.

نشر الکترونیک گردآوری آگاهانه و منظم مجموعه نابع اطلاعاتی است.

الگوی دماس:

یک الگوی توسعه مجموعه کتابخانه دیجیتال بر اساس مشخصه های منابع اطلاعاتی و استفاده از آن ها است.
پنج نوع اصلی اطلاعات عبارتند از:۱- نرم افزار کاربردی۲- فایل کتابشناختی۳- تمام متن۴- فایل ادبی۵- فایل چندرسانه ای

سه مشخصه اصلی کتابخانه دیجیتال عبارت است از: اسناد، فناوری و کارکرد.

شبکه نیک

شبکه ارتباطات ماهواره ای با بیش از ۵۰۰ شعبه در دفاتر ایالتی و ناحیه ای که از سال ۸۸-۱۹۸۷ خدمات اطلاع رسانی زیست پزشکی ارائه می کند. این شبکه بسته های اطلاعاتی خاص ارائه می کند. از جمله قابلیت های این شبکه عبارتند از:

- دسترسی به پایگاه های اطلاعاتی مدلاین و ایدز؛

- پایگاه های اطلاعاتی اینترنت؛

- پایگاه NLM؛

- دسترسی تعاملی به پایگاه اطلاعاتی لوح فشرده؛

- جستجو در فهرست پایگاه های زیست پزشکی؛

- جستجو در مدلارز؛

- برنامه آگاهی و آموزشی کاربران؛

مدلارز نظام بازیابی و تحلیل مدارک پزشکی وابسته به NLM است.

از جمله موسسات تولید کننده پایگاه های اطلاعاتی بر روی لوح فشرده AIMS، NIMHANS،DBT است.

DBT پایگاه اطلاعاتی در زمینه ژنتیک، DNA و زمینه های مرتبط است.

ظهور فناوری دیجیتال امکان تلفیق طولی و عرضی دانش و اطلاعات را فراهم ساخته است.

۴ مرحله انتقال دانش از گذشته به حال و آینده: ۱٫ کلام۲٫ دستنوشته۳٫ چاپ۴٫ نوشتار الکترونیکی

تفاوت دانش و اطلاعات:

دانش مجموعه ای است که برای همه شناخته شده است، و ارزش اجتماعی بیشتری دارد.

اطلاعات مخصوص کاربران و درونداد لازم برای توسعه و تولید دانش بیشتر و محصولات مبتنی بر دانش است.

مهمترین چالشی که رسانه های جدید ایجاد کرده اند چالش اطمینان از مساوات دسترسی به اطلاعات است، و راه حل این چالش دیجیتالی کردن اطلاعات است. (البته با ارائه خدمات رایگان و کم هزینه).

با ورود فناوری دیجیتال به کتابخانه ها دیگر کتابدار دریافت کننده نهایی اطلاعات نخواهد بود و در فرایند نشر در سطوح محلی دخیل می شود.

نشر الکترونیک و حرکت به سمت کتابخانه دیجیتال نیازمند شرایط زیر می باشد:

۱- تشکیل کمیته دائمی در سطح ملی ۲٫ در اختیار داشتن مراکز کتابداری و اطلاع رسانی(نهادهای حرفه ای) همچون SIS/ILA/IA SLIC/3. دخالت شرکت های خصوصی (در ایجاد زیرساخت لازم دیجیتال کردن دانش)۴٫ سواد اطلاعاتی شامل سواد سنتی- رایانه ای- رسانه ای و سواد شبکه ای.

فصل دوم

کتابخانه دیجیتال ابتدا در دهه ۱۹۷۰ بر اساس رایانه های کوچک بنا شد تا خدمات را برای دسترسی به دوردست و جستجو و بازیابی پیوسته فراهم آورند.

در دهه ۱۹۸۰ نظام خبره ذخیره و بازیابی اطلاعات ایجاد شد که امکان اشتراک پیشینه های کتابشناختی و اتصال به نظام های دوردست را فراهم ساخت.

در دهه ۱۹۹۰ ظهور فناوری در کتابخانه های دیجیتال با امکان تهیه انواع متن، تصویر و صوت فراهم شد.

محتوی کتابخانه دیجیتال ترکیبی از داده های متنی یا عددی ساختار یافته و نیافته است.

دسترسی کاربران به محتوی در یک کتابخانه دیجیتال از طریق رابط کاربر user interface امکان پذیر است.

مزایایی کتابخانه دیجیتال:

دسترسی به مدارک خارج از سازمان

عدم نیاز به مالکیت انتشارات برای دسترسی

تغییر پذیری، پویا و متنوع بودن مجموعه الکترونیکی

امکان پذیری تنها قسمتی از مدارک

با توجه به طول عمر و دوام کم اطلاعات دیجیتال کتابداران با مشکلات زیر مواجه اند:

دسترسی مستقیم کاربران و عدم دخالت کتابدار

عدم وجود استانداردها

عدم کنترل روی اطلاعات

انتخاب کاربر

یکی از رایج ترین و برجسته ترین پیشرفت های قرن ۲۰: انتشار مدارک به شکل الکترونیک

محدویت های کتاب عبارتند از: بازتولید دشوار، اشاعه کردن، روزآمدی مشکل، عدم اشتراک یک نسخه، تباهی و خرابی، حمل و نقل، مواد ثابت و غیر فعال، عدم استفاده از انیمیشن و تصاویر متحرک، عدم ارزیابی واکنش خوانندگان، عدم دسترسی سریع؛

سه نوع اصلی اطلاعات در صفحات کتاب الکترونیک عبارتند از: مشتری مداری، کنترلی و اطلاعات زیبا شناختی؛

انواع کتاب الکترونیکی بر اساس اطلاعات و خصوصیاتی که به نمایش می گذارند عبارتند از:

کتاب های متنی، تصویری، سخنگو، تصاویر متحرک، چند رسانه ای، پلی مدیا، فرارسانه ای، هوشمند، دوردست، سیبرنیتیکی

رسانه های توزیع کتاب الکترونیکی عبارتند از : فلاپی دیسک، دیسک مغناطیسی، دیسک نوری، دیسک فقط خواندنی، دیسک قابل ضبط، دیسک قابل نوشتن، شبکه ارتباطی رایانه ای

مزیت انتشار به شکل الکترونیک: ایجاد اتصال- تولید صوت و تصویر- تحرک و پویایی- مشتری پسندی- تعامل و بازیابی سریع.

معایب کتاب الکترونیکی هزینه اولیه تهیه، سازگاری سخت افزاری و نرم افزاری، در دسترس بودن رایانه و شبکه ارتباطی است.

موفقیت یک کتابخانه دیجیتال به ماهیت، محتوی و کیفیت مجموعه دیجیتال بستگی دارد.

مجموعه اطلاعات دیجیتال شامل منابع متنوع نظیر نشریات، کتاب، متن الکترونیکی، پایگاه اطلاعاتی لوح فشرده و… است.

مزیت اطلاعات دیجیتال در نگهداری، دسترسی و اداره مقادیر زیاد اطلاعات است.

یکی از انگیزه های اصلی دیجیتال سازی مدارک بهبود دسترسی به منابع اطلاعاتی است.

کارکرد مهم کتابخانه ها حفاظت از مدارک قدیمی و نایاب و منحصر به فرد برای آیندگان است.

استفاده از مجموعه چندرسانه ای ها و دانش جستجوگر امکان ارسال و تحویل اطلاعات ملی و بین المللی را برای کاربران فراهم می سازد.

وظایف اصلی کتابخانه های دیجیتال از نظر هاسلر:

۱- اداره مقادیر زیاد اطلاعات دیجیتالی؛ ۲- حفاظت مجموعه های منحصر به فرد؛ ۳- انجام جستجو غیردستی؛
۴- حفاظت اطلاعات صاحبان متن، ۵- بهبود دسترسی؛ ۶- دسترسی در چندین مکان؛ ۷- تسریع در محیط آموزشی
توزیع شده؛

بزرگترین اشکال کتابخانه دیجیتال مساله دیجیتال سازی است که مانع اصلی آن گران بودن است.

آزاردهنده ترین مانع بر سر راه توسعه کتابخانه دیجیتال حق مولف است.

اجزای کتابخانه های دیجیتالی عبارتند از:

۱- نظام کتابخانه ای محلی با تعداد کافی کتابخانه شخصی دارای شبکه محلی یا پایگاه های محلی و… ۲- شبکه ها؛ ۳- نظام هایی که در زمینه هماهنگی و اداره مدخل ها و بازیابی داده ها کار می کنند؛ ۴- نیروی انسانی آموزش دیده؛

بالاترین اولویت یک کتابخانه دیجیتال برآورده ساختن نیاز پژوهش کاربران است.

نیازهای مورد توجه برای کتابخانه دیجیتال عبارتند از:

۱- کارکردهایی که تغییر می کنند؛ ۲- اشاعه اطلاعات دیجیتال؛ ۳- شناسایی اطلاعات توسط کاربران؛ ۴- انواع متفاوت داده ها یا اطلاعات؛ ۵- فناوری ویژه برای فشرده سازی و سازماندهی اطلاعات؛

راه حل یونسکو برای استقلال فرهنگی و سیاسی در محیط الکترونیک آن است که هر کشور باید یک زیرساخت اطلاعاتی ملی برای تولید، پردازش و توزیع وسیع اطلاعات به صورت اقتصادی داشته باشد.

مشکلاتی که در ورود به دنیای دیجیتال با آن روبرو هستیم عبارتند از:

۱- عدم وجود زیرساخت مناسب محلی و ملی برای اداره فناوری اطلاعات و شبکه ها؛ ۲-فقدان نیروی انسانی آموزش دیده؛ ۳- عدم دسترسی به مدارک ماشین خوان؛ ۴- کنترل در سانسورها؛ ۵- عدم دسترسی به شبکه های سازماندهی شده؛ ۶- عدم آزادی در دسترسی به مدارک الکترونیک بین المللی؛

فصل سوم

موانع بر سر راه توسعه مهارت های حرفه ای مورد نیاز کتابداران در روبرو شدن با چالش ها و فرصت های کتابخانه های دیجیتال عبارتند از:

موانع اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و روانشناختی است.

محدودیت های یک جامعه علمی در پذیرش اطلاعات الکترونیکی دارند در ارتباط با قابلیت اعتماد، در دسترس پذیری اطلاعات الکترونیکی و صحت و درستی آن است.

فناوری اطلاعات بر تمام زمینه های علوم کتابداری و اطلاع رسانی(مجموعه سازی، ذخیره سازی، پردازش، اشاعه، خدمات اطلاع رسانی، محصولات اطلاعاتی، توسعه منابع انسانی، بودجه، خودکار سازی و سیاست فراهم آوری)تاثیر می گذارد.

اشتراک منابع در کتابخانه ها می تواند نتایج پرباری برای مقابله با کمبود منابع در مجموعه سازی نشریات داشته باشد.

هرساله با افزایش بودجه ۱۵ تا ۲۰ درصد برای اشتراک نشریات مواجه هستیم. نشریات تنها منبع اصلی اطلاعات جاری برای محققان و استفاده کنندگان محسوب می شود.

کتابخانه های دیجیتال ماهیتاً نامتجانس هستند این کتابخانه ها در رابطه با اطلاعات و چگونگی دیجیتال کردن، ذخیره سازی، پیدا کردن، اتصال، مشاهده، استفاده، اداره و به اشتراک گذاشتن اطلاعات فعالیت می کنند.

کتابخانه های دیجیتال برخلاف کتب چاپی در قالب چندرسانه ای ها قرار دارند و می توان از طریق شبکه و به کمک برنامه فرارسانه ای و فرامتن و همچنین نظام خبره علمی به جستجو و کاوش در اطلاعات بپردازند.

منشاء و توسعه کتابخانه دیجیتال به سه دهه قبل باز می گردد. این کتابخانه بر پایه ریز رایانه ها بنا شد. در
ریزرایانه ها از فنون مختلف برای به اشتراک گذاشتن پیشینه های کتابشناختی و اتصال به نظام هایی دور دست استفاده می کنند.

کتابخانه دیجیتال پیامد انفجار اطلاعات است و روندی به شرح زیر دارد:

دهه ۱۹۷۰ شامل دسترسی به میزبانهای دوردست برای جستجوی پیوسته؛

دهه ۱۹۸۰ شامل اختراع لوح فشرده (نقطه عطف در دیجیتال سازی اطلاعات)؛

دهه ۱۹۹۰ شامل شبکه سازی و ارائه خدمات الکترونیکی ارسال مدرک، خدمات پیوسته، نشریات الکترونیکی و غیره…

مشکلات کشورهای در حال توسعه در مسیر دیجیتال سازی منابع عبارتند از:

۱- تولیدکنندگان منابع اطلاعاتی کشورهای توسعه یافته اند و ادبیات جهان سوم را در بر نمی گیرند.

۲- عدم تناسب تخصیص بودجه با تورم؛

۳- عدم تعادل بین نیروی انسانی آموزش دیده و مورد نیاز؛

۴- کمبود بسته نرم افزاری کارآمد؛

۵- نبود خط مشی اطلاع رسانی و فرهنگ اطلاع رسانی؛

۶- نبود اطلاعاتی که در کتابخانه ها بررسی شده اند.

۷- تبدیل پایگاه های دستی به ماشین خوان؛

مقررات موجود ساختار اصلی برای طراحی و توسعه نظام اطلاع رسانی را پیشنهاد می کند این مقررات را می توان در ۳ مقوله قرار داد:

۱- اطلاعات و آینده آن؛ ۲- طراحی و توسعه نظام رایانه ای؛ ۳- رابطه محیط و مدل قرار دادن اطلاعات برای کاربران نهایی؛

اطلاعات محصول فکری انسان برای تبادل دانش جدید، اتفاقات و حوادث است. اطلاعات و فناوری نظام های اطلاع رسانی سر و کار دارد که دربرگیرنده سخت افزار، وسایل رایانه ای و تجهیزات ارتباطی است.

فناوری نرم افزارهای فعال مجموعه ای از دستورات است که کار تجهیزات را مشخص می کند.

فناوری نرم افزارهای غیرفعال داده یا اطلاعاتی است که در نرم افزار فعال ذخیره شده و به وسیله ی آن پردازش و بازیابی می شود.

محیط رابط هنر و علم و ترکیب این دو است که بوسیله تعامل بین استفاده کننده با تصویر دیداری یا نمایش چندرسانه ای کار می کند.

فصل چهارم

دیجیتال سازی امکان سازی یکپارچگی زیرساخت ها و وسایل اساسی را ممکن می سازد.

شبکه دیجیتال امکان ایجاد شبکه هایی را با پهنای باند متفاوت فراهم می سازد.

نیرو محرکه اصلی در فرایند دیجیتال سازی علم میکروالکترونیک است.

میکروالکترونیک – دیجیتال سازی و نرم افزار نقش کلیدی در تبدیل زیرساخت های تکامل یافته در ۱۰۰ سال گذشته در زمینه صدا، تلگراف، ویدئو، پخش رادیویی و… دارد.

ایراد اصلی اینترنت پهنای باند خیلی محدود آن است که به مدد فیبر نوری این مشکل حل می شود.

رشد سریع اینترنت در ۳ قانون مورس(ظرفیت پردازش) گیلدر(ظرفیت ارتباطات) متکلف(قدرت شبکه) مشخص می شود.

ترتیب زیر ساخت اطلاعاتی شامل: ۱- انتقال ارتباطات ۲- عنصر تبدیل ۳- اینترنت ۴- اکسترانت است.

از اواسط دهه ۱۹۸۰ پیشرفت فناوری رایانه ای جایگاه جدیدی برای استفاده از فناوری اطلاعات در کتابخانه ها و خدمات اطلاع رسانی کسب کرده است.

این پیشرفت ها شامل کارایی بالا-ریزرایانه ها-رایانه های شخصی و ارزان-شبکه محلی و وسیع و رسانه ها است.

مجموعه کتابخانه های دانشگاهی بیشتر رسانه های چاپی است که احتیاجات آموزشی دانشجویان را برآورده نمی کند.

می توان متون درسی سنتی را با شکل الکترونیک جایگزین کرد.

برای ارائه خدمات اطلاعاتی با کیفیت بایستی این منابع الکترونیک را با منابع چاپی تلفیق کرد.

جدیدترین اطلاعات در مجلات منتشر می شود که ۶ ماه دسترسی به آن به طول می انجامد که با دسترسی پیوسته به مجلات الکترونیک این زمان کاهش می یابد.

انتشار صفحه مندرجات قبل از انتشار منابع ردیف دوم و سوم خدمات آگاهی رسانی جاری است و چنانچه این صفحه مندرجات به استفاده کننده خاص ارسال گردد اشاعه گزینشی اطلاعات نامیده می شود.

راه حل دسترسی به صفحه مندرجات مجلات نام نویسی و ثبت نام در اینترنت و یا ارسال پست الکترونیک است.

هدف از این خدمت دریافت مستقیم اطلاعات از محققان است که به محققان این امکان را به محققان می دهد که از انتشار مقالات مورد علاقه خود در مدت ۲ یا ۳ روز بعد از انتشار یا ۳ تا ۶ ماه قبل از رسیدن به کتابخانه آگاهی یابد.

اشاعه گزینشی اطلاعات (ارسال فهرست مندرجات به محققان) دربرگیرنده عنوان مجله؛ شماره جلد؛ دوره؛ تاریخ انتشار؛ عنوان مقاله؛ نویسندگان؛ اخبار انتخابات جدید هیات تحریریه؛ تقاضای مقالات جدید؛ اخبار تغییر اهداف و دامنه کار؛ ناشران؛ نمایشگاه و کنفرانس ها؛ بهای کتاب و مجله است.

نام نویسی صفحه مندرجات ناشران شبیه هم است و شامل: ۱-نام نویسی ۲-ارائه آدرس پست الکترونیک است.

اینترنت در سال ۱۹۶۹ با تاسیس آژانس پروژه های تحقیقاتی پیشرفته آرپا بوجود آمد.

۱۹۷۲ کاربرد تله نت برای ورود به شبکه ها از راه دور

۱۹۷۳ پروتکل فایل FTP برای به معیار درآوردن انتقال فایل در بین رایانه های شبکه

۱۹۸۶ اتصال ۶ مرکز ابر رایانه توسط بنیاد ملی علوم به نام NSF Net

۱۹۸۷ شبکه مریت

۱۹۸۹ ارتقاء NSF Net به T1

۱۹۹۳ ارتقاء T1 به T3

۱۹۹۵ جایگزینی NSF Net با UBNS

۱۹۹۱ ایجاد گوفر توسط دانشگاه مینه سوتا که ساختار سلسله مراتبی و مبتنی بر فهرست برای تهیه و شناسایی اطلاعات در اینترنت است.

۱۹۹۳ ارائه وب جهان گستر توسط تیم برنرزلی

۱۹۹۴ کاوشگر گرافیکی وب=موزائیک و نت اسکیپ معرفی شدند

اینترنت تلاش مشترک بیش از سی هزار شبکه مختلف در جهان است و توسط جامعه اینترنت ISOC اداره می شود.

سازمانی که عضویت در آن اختیاری است و کاربران نظرات خود را درباره مشکلات عملی و فنی اینترنت بیان می کنند نیروی اجرایی مهندسی اینترنت IETF است.

از جمله منابع موجود در اینترنت عبارتند از:

تله نت: پروتکل تکرار کننده پایانی= امکان ورود به رایانه های میزبان در دوردست را فراهم می کند. امکان دسترسی به منابع چون فهرست کتابخانه ها- پایگاه های اطلاعاتی و دیگر ابزارهای اینترنت را فراهم می کند.

پروتکل انتقال فایل: مجموعه قوانینی که امکان انتقال فایل از رایانه دیگر در شبکه را فراهم می کند.

پست الکترونیک: ارسال پیام و داده ها و دریافت پاسخ- رایج ترین خدمت اینترنت است که سریع ترین و با
صرفه ترین روش ارتباطی است.

سیستم تابلوی اعلانات BBS: محل تبادل نظر برای کاووش و تبادل اطلاعات برای کاربران است. شامل گروه های کوچک با علایق مشترک است.

یوزنت: یکی از بزرگترین گروه های خبری سیستم های تابلو اعلانات در دنیاست. نظام توزیع تابلوهای اعلانات است و از گروه های بحث حمایت می کند. جامعه بین المللی برای سیستم تابلو اعلانات الکترونیکی است که برای تسهیل گروه های بحث به وجود آمده است.

وب جهان گستر: نظامی است که بر اساس فرامتن و پروتکل انتقال فرامتن بنیان نهاده شده و برای تهیه، سازماندهی و دسترسی به انواع مختلف منابع که از طریق اینترنت در دسترس اند مناسب است.

آرچی: سرویسی برای شناسایی فایل ها که امکان بارگذاری آنها بوسیله پروتکل انتقال فایل وجود دارد.

گوفر: پروتکلی برای دسترسی، بازیابی و نمایش مدارکی که از طریق اینترنت قابل دسترس است.

وایز: ابزار کاووشی در اینترنت که توانایی جستجوی تعداد زیادی پایگاه اطلاعاتی را همزمان دارد. دسترسی به آن از طریق گوفر- تله نت و برنامه مشتری وایز امکان پذیر است.

ورونیکا: برنامه ای که استفاده کنندگان را در پیدا کردن نیازشان بر اساس خدمات گوفر کمک می کند.

پروتکل انتقال/پروتکل اینترنت:

مجموعه ای از پروتکل ها یا قوانینی است که در شبکه ها بر روش تبادل اطلاعات از دستگاهی به دستگاه دیگر نظارت می کنند.

پروتکل انتقال فرامتن:

مجموعه ای از قوانین یا پروتکل های است که بر انتقال داده های فرامتن در بین دو یا چند رایانه نظارت می کند و به بازیابی و دسترسی به وب جهان گستر، متن، تصویر، صدا، انیمیشن و …کمک می کند.

صفحه وب مدرکی(واحدی از اطلاعات ) است که از طریق وب جهان گستر در دسترس است، که با استفاده از زبان نشانه گذاری فرامتن ساخته می شوند. صفحات وب از طریق پروتکل انتقال فرامتن فرستاده و دریافت می شوند.

دسترسی به فهرست کتابخانه ها در سراسر دنیا از طریق فهرست دسترسی عمومی پیوسته(اوپک)‌امکان پذیر است.

نمونه ای از اوپک ها شبکه رسانه ها در کتابخانه دانشگاه مریلند فهرست راهنمای فهرست ها در کنگره است.

فصل پنجم:

شبکه سازی امکان به اشتراک گذاشتن اطلاعات را به شیوه جدید فراهم ساخته و به معنی در دسترس قرار دادن منابع و اطلاعات علمی و آموزشی است.

اهداف شبکه سازی عبارت است از:۱٫ شناسایی استفاده کنندگان برای جوابگویی نیاز علمی۲٫ تشویق به ادغام و به اشتراک گذاشتن منابع۳٫ غلبه بر موانع زمانی، مکانی و زبانی از طریق تهیه فهرستگان ها و ارتقاء روش های سریع ارسال مدارک ۴٫ ایجاد سهولت دسترسی به دیگر پایگاه های اطلاعاتی۵٫ تکمیل معیار و دستورالعمل یکسان برای فنون،
روش ها و مراحل انجام کار، سخت افزار، نرم افزار و خدمات.

خدمات شبکه سازی عبارتند از: ۱٫ خدمات ارائه فهرست ۲٫ خدمات پایگا ه های اطلاعاتی۳٫ پردازش درخواست های امانت ۴٫ فراهم آوری ۵٫ کنترل پیایند ها ۶٫ پایگاه های اطلاعاتی پیوسته

شرایط کتابخانه ها جهت شرکت در طرح شبکه سازی:

امکانات سخت افزاری مناسب و امکان ارتقاء در آینده؛
داشتن امکانات رایانه ای سطح بالا؛
سازگاری با نرم افزار های رایج؛
سازگاری با دیگر نظام های رایانه ای؛

نرم افزار لازم در شبکه سازی شامل نرم افزار سیستم، نرم افزار کاربردی و نرم افزار شبکه سازی است.

نرم افزار سیستم: قسمتی از سخت افزار است که رایانه ها و لوازم جانبی را کنترل می کند.

نرم افزار کاربردی برای ایجاد پایگاه اطلاعاتی MSDOS مناسب است.

وجود دو نرم افزار UNIX و XENIX برای شبکه سازی ضروری است.

مزیت اصلی ارتباط ماهواره ای در قابلیت اعتماد، سرعت بالای انتقال و دسترسی سریع است.

نظام حکومتی شبکه باید موارد زیر را مد نظر قرار دهد:

نظر خواهی از متخصصان دیگر شبکه های موفق در مراحل مقدماتی؛
انتقال آرام از شیوه دستی به نظام خودکار؛
اتفاده از روش مرحله به مرحله برای افزایش نیروی انسانی؛
سخت افزار، نرم افزار و تولید داده های ماشین خوان؛
اطلاع رسانی به استفاده کنندگان در مورد پیشرفت شبکه و خدمات موجود؛
دسترسی به دیگر شبکه های ملی و بین المللی؛

اجزای نظام کتابخانه دیجیتال شامل موارد زیر است:

نظام کتابخانه شخصی
نظام کتابخانه سازمانی
پایگاه های اطلاعاتی محلی دوردست
سرور های پایگاه های اطلاعاتی
کارکردهای نظام برای هماهنگی و مدیریت مدخل و بازیابی داده ها

شبکه سازی به مفهوم سازماندهی رسمی تعدادی از کتابخانه های دیجیتال است که از الگوی مشترک برای مبادله و انتقال اطلاعات پیروی می کند و موجبات بهبود کارایی و اثرات اقتصادی را فراهم می آورد.

از جمله شبکه های رایانه ای و کتابخانه های دیجیتال عبارتند از:

اینترنت:

یک شبکه بین المللی با سه کارکرد پست الکترونیک، دسترسی دوردست و انتقال فایل.

تله نت، تایم نت، یونی نت، بیت نت، یورو نت و دیان از جمله شبکه های بین المللی موجود در اینتر نت هستند.

مرکز کتابخانه ای رایانه ای پیوسته:

بزرگترین شبکه رایانه ای و ارتباطی از راه دور با بیش از ۱۴۰۰۰ کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی و حدود
۲۵ میلیون پیشینه است که دامنهای وسیع از محصولات و خدمات پیوسته را فراهم می کند. هدف آن ایجاد پایگاه اطلاعاتی کتابشناسی و شبکه رایانه ای برای گرداوری و به اشتراک گذاشتن دانش جهانی است. کتابخانه ها از آن برای فهرستنویسی و امانت استفاده می کنند و برای شرکت در این شبکه باید عضو نلی نت باشند.

شبکه جهانی کتابخانه های کشاورزی:

متشکل از کتابخانه های تخصصی کشاورزی که جزء انجمن بین المللی کتابخانه ها و دبیزش کاراران کشاورزی اند. هدف آن ترویج استفاده منطقی و متقابل از منابع کتابخانه ای برای پیشرفت کشاورزی جهانی است.

شبکه سازمان استاندارد بین المللی:

شامل مراکز اطلاع رسانی استاندارد ملی است. جمع آوری، سازماندهی، نمایه سازی و اشاعه اطلاعات مربوط به مدارک بین المللی استاندارد سازی را بر عهده دارد.

خدمات اطلاع رسانی دایالوگ:

دستری به منابع وسیع اطلاعاتی را ممکن می سازد و بیشتر متون منتشر شده در دنیا را شامل می شود. خدمات شبکه ها که کتابخانه ها می توانند از آن بهره مند شوند شامل خدمات کتابخانه ای، خدمات سند پردازی، خدمات ویِژه و مدیریت کتابخانه است.

فصل ششم:

با توجه به معایب کتاب از جمله دسترسی، فضای زیاد و پر هزینه، بازیابی مشکل و … فراکتاب در عصر الکترونیک ایجاد شد که از جمله مزایای آن:

استفاده اشتراکی، استفاده از مکانیزم های جستجو، عدم نیاز به حفاظت و صفحه آرایی، استفاده از هوش مصنوعی، متن و تصویر رنگ، اتصال سلسله مراتبی و اتصال متقاطع

لوح فشرده اولین محصول ذخیره سازی نوری با مزایای زیر است:

ظرفیت ذخیره سازی بالا، ضد خش، نسبت خطای پایین، تصیح پذیری داده ها، عمر طولانی، دسترسی تصادفی، انتقال پذیری سریع، فضا و حجم کم و قابلیت اعتماد

لوح فشرده چند پایه، چند رسانه ای و چند زبانه است.

فیدونت: شکلی از ارتباط الکترونیکی است که روش های کوتاه سازی زمان و مسافت را برای تسهیل ارتباط بین اشخاص ارائه می دهد.

شبکه محلی از طریق مسیر یاب به شبکه های منطقه ای و گسترده متصل می شود.

مسیر یاب وسیله ایست که شبکه ها را به هم متصل می کند.

ارتباط پیوسته: اطلاعات را با قالب های متفاوت در اختیار می گذارد و دسترسی دائمی به پایگاه های اطلاعاتی را فراهم می کند.

فصل هفتم

مدیریت اطلاعات در عصر دیجیتال:
وجود متخصصان رایانه ای زیاد که می توانند اطلاعات را به عنوان یک کالا که با آن به عنوان یک خدمت ذهنی نیز برخورد می شود در اختیار ما بگذارند و از طرف دیگر استفاده کننده ای که حق انتخاب بیشتری دارد کتابخانه ها و کتابداران را مجبور می کند فرآیند سازماندهی را دوباره مطالعه و چشم اندازهای جدیدی را برای خود فراهم آورند.
پنج مرحله اساسی برای تغییر اساسی در یک فرآیند یا فعالیت مشخصاً عبارتند از:
۱- تشخیص نیاز به تغییر- چه چیزی اشتباه است؟
۲- تهیه راهبردی برای تغییر- چگونه اصلاح شود؟
۳- اجرای تغییر- اصلاح
۴- تحکیم و تقویت تغییر- کنترل
۵- ادامه تغییر- نگهداری

و فرآیند مدیریت اطلاعات در برگیرنده چهار فعالیت با فرآیند زیر می باشد:
۱- نویسنده – بوجود آورنده اطلاعات
۲- ناشر – طراح و آماده کننده اطلاعات
۳- کتابخانه- ذخیره کننده و اشاعه دهنده اطلاعات
۴- استفاده کننده- مصرف کننده و به وجود آورنده اطلاعات

موضوعات مهم و کلیدی قابل ذکر در سازماندهی دوباره عبارتند از:
۱- سازماندهی کار با توجه به نتایج و نه وظایف
۲- به دست آوردن داده ها در زمانی که بوجود می آیند
۳- امکان تصمیم گیری در جایی که کار تمام شده است
۴- به کارگیری کنترل ها در پردازش اطلاعات
۵- به فعالیت وادار کردن کسانی که از فرآیند استفاده می کنند
۶- کارکردن موازی و سپس یکپارچه سازی نتایج
۷- یکپارچه کردن منابعی که از لحاظ جغرافیایی پراکنده هستند

دیجیتال سازی به معنی دسترس پذیری اطلاعات به شکل ماشین خوان یا به شکل نرم افزار است.

سه فناوری متمایز که امروزه در دسترس ماست:
۱- شبکه سازی
۲- پایگاه های اطلاعاتی
۳- ابزارهای رومیزی

محصولات یا خدمات ارائه شده توسط کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی:
۱- محصولات یا خدمات اطلاع رسانی فیزیکی(مانند کتاب ها، مجلات،کتابشاسی ها و غیره)
۲- ایمن سازی اطلاعات الکترونیکی(مانند دیسکت ها، لوح فشرده و غیره)
۳- محصولات یا خدمات اطلاع رسانی پیوسته(شبکه های محلی، فهرست عمومی پیوسته و غیره)

ارزش تبلیغی فروش اطلاعات به دو گونه است: اولاً اگر خدمت خوبی ارائه دهید شهرت و اعتبار کتابخانه می شود و درآمد کتابخانه افزایش خواهد یافت؛ دوماً به همکاران نشان می دهیم که خدمت ارائه شده در کتابخانه با توجه به بودجه به بهترین صورت ممکن انجام می یابد.

همچنین برخی از اهداف راهبرد تبلیغاتی برای نظام اطلاع رسانی کتابخانه:
۱- ایجاد آگاهی در بین استفاده کنندگان درباره اهداف موجود و اهداف خدمات
۲- جذب استفاده کنندگان بیشتر از طریق ارائه خدمات رقابتی بیشتر
۳- آموزش استفاده کنندگان حال و آینده
۴- تغییر نظام اطلاع رسانی کتابخانه
۵- ساختن تصوری قوی و مثبت از کتابخانه
۶- معرفی ایده های فروش

بازاریابی برای هر بخش تجاری با اهمیت است و در بقا و موفقیت کتابخانه ها نیز نقش محوری ایفا می کند، مفهوم فنون و ابزارهای بازاریابی توسط موسساتی چونDESIDOC وINSDOC با موفقیت به کار رفته است.

همچنین اهداف راهبردهای بازاریابی برای کتابخانه ها در موارد زیر خلاصه می شود:
۱- شناسایی مشکلات و فرصت های بازاریابی که کتابخانه ها با آنها روبرو هستند
۲- شناسایی نیازها و خواسته های اصلی استفاده کنندگان کتابخانه
۳- ساماندهی کارکنان کتابخانه

خدمات اینترنتی

چهار عمل اساسی در اینترنت وجود دارد که در کتابخانه قادر به انجام آنها هستیم: ارتباطات، انتقال فایل، کاوش تعاملی و تابلوهای اعلانات.

چهار ابزار اساسی متناسب با فعالیت های فوق وجود دارد که عبارتند از:
۱- پست الکترونیکی-مبادله الکترونیکی پیغام(رایج ترین کاربرد مورد استفاده در اینترنت)
۲- پروتکل انتقال فایل که مدارک، تصاویر و اصوات الکترونیکی را جا به جا می کند
۳- تله نت که به دیگر پایگاه های اطلاعاتی یا آرشیوهای نظام رایانه ای دسترسی دارد(یکی از کارکردهای اصلی اینترنت)
۴- یوزنت که خدمات تابلو اعلانات جهانی را ارائه می دهد.(یک نظام تابلو اعلانات عظیم که به ما امکان فرستادن پیغام را برای شخص یا گروه خاصی فراهم می سازد)

همچنین ابزارهای جدید در این خصوص:
۱- وب جهان گستر- رابط محیط فرامتن برای اطلاعات موجود در اینترنت
۲- گوفر- کاوشگر اطلاعاتی که بازاریابی آنچه را که یافته ایم را ممکن می سازد(نرم افزار اتصال رایانه ها و
پایگاه ها در اینترنت)
۳- ورونیکا- پایگاه های اطلاعاتی گوفر را مورد جستجو قرار می دهد(نمایه فعال شبکه برای آرشیوهای رایانه ای)
۴- وایز- ابزاری نیرومند برای جستجوی پایگاه های اطلاعاتی بزرگ (نرم افزار نمایه سازی تمام متن برای نمایه سازی فایل های متنی بزرگ)
۵- آرچی- مکانیزمی ساده اما موثر برای جستجوی آرشیوهای پروتکل انتقال فایل(نرم افزار همراه پروتکل انتقال فایل)

فصل هشتم

آینده ی کتابخانه های دیجیتال

کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی مخازن دانش هستند و کتاب مهم ترین وسیله تحقیق بشری می باشد و کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، منابع اطلاعاتی ردیف اول(مانند تک نگاشت ها و پیایندها) و منابع اطلاعاتی ردیف دوم(مانند کتابشناسی ها، نمایه ها و چکیده ها) را که مورد نیاز محققان و دانشمندان است فراهم می آورند.

ویژگی های کتابخانه های دیجیتالی

تاثیرات دگرگون کننده ای که فناوری دیجیتالی در نظام اطلاع رسانی ایجاد کرده است به شرح ذیل است:
مجموعه ها: کتابخانه های دیجیتالی مجموعه های پویاتری دارند و محیط دیجیتالی نیز امکان مدیریت سریع و اطلاعات گذرا را فراهم می سازد.

فناوری: کتابخانه های دیجیتالی بر پایه فناوری های دیجیتال هستند نه الزاماً مواد دیجیتالی.

کار: دورنمای موجود بر کار مبتنی است و روی گروه تحلیل گران اطلاعاتی، کاری که انجام می شود، و مدارک و فناوری های حمایت کننده تمرکز دارد.

انتقال اطلاعات: مرزهای فیزیکی داده ها با انتقال آن در داخل و یا خارج کشور شکسته می شود و حمایت از ارتباطات و همکاری همانند فعالیت های جستجوی اطلاعات مهم است.

با توجه به تخصص موجود، سازگاری به تعریف مجدد نقش کتابداران و مدارس علوم کتابداری و اطلاع رسانی نیاز دارد که این نیازهای سازگاری عبارتند از:
- تصمیمی عاقلانه برای تفکر درباره انتقال کلی به کتابخانه دیجیتال لازم است
- فراهم آوری رسانه های دیجیتال بایستی با توجه به نوع کتابخانه باشد
- هزینه استفاده کننده و گرایش استفاده کنندگان نسبت به پرداخت هزینه قبل از ایجاد کتابخانه معلوم شود
- هزینه ها به دقت محاسبه شوند، زیرا استفاده کنندگان برای استفاده از رسانه های چاپی هزینه ای پرداخت نمی کردند
- محصول دیجیتالی شده در مورد منابع اطلاعاتی ردیف اول، تکرار محصولات چاپی نباشد
- توسعه کارکنان به دقت برنامه ریزی شود و به توسعه موجود و نیازهای آینده کتابخانه و خدمات اطلاع رسانی توجه گردد.
- برنامه های منظم آموزشی برای استفاده کنندگان ارائه شود.
- مفهوم کتابخانه دیجیتالی در برنامه های درسی تمام رشته های تحصیلی ارائه شود
- برای آسان سازی آموزش مداوم، مراکز توضیحی منظمی تاسیس گردد
- سمینارها و کارگاه های آموزشی، حداقل سالی یک بار برای بحث درباره جدیدترین پیشرفت ها برگزار گردد
- مجلات یا خبرنامه های تخصصی دربرگیرنده گزارشاتی مطابق با آخرین پیشرفت های علمی در مورد
کتابخانه های دیجیتالی باشند.

فصل نهم

فناوری اطلاعات در هزاره جدید

کتابخانه ها و کتابداران برای حفظ موقعیت و ماهیت خود مجبور به یادگیری فناوری های جدید می باشند و با توجه به پیشرفت روز افزون فناوری در صورتیکه خود را با این روند سریع وفق ندهند و در این خصوص درنگ کنند در آینده ای نزدیک به دست فراموشی سپرده می شوند.

کتابخانه های الکترونیکی علاوه بر داشتن منابع دیجیتال به کاربرانی آگاه نیاز دارند که این خود علم کتابداری و اطلاع رسانی را با چالشی بزرگ مواجه خواهد کرد که برنامه های علم اطلاع رسانی بایستی به این چالش های جدید توجه داشته باشد تا متخصصان اطلاع رسانی در آینده بتوانند به خوبی عمل کنند.

به هرحال کتابخانه نمی تواند به عنوان یک مرکز تعویض و تبدیل به حیات خود ادامه دهد و برای بقا لازم است به صورت مراکز یادگیری عمل کنند و مجموعه های خود را به شیوه الکترونیکی و از طریق وب جهان گستر و دیگر خدمات پیوسته در اختیار استفاده کنندگان قرار دهند و همچنین با در اختیار داشتن رسانه های جدید بر اهمیت نقش خود در جامعه بیافزایند.

کتابخانه های دیجیتالی در عصر اطلاع رسانی الکترونیکی

مطالب مشابه :

عناوین پایان نامه های 337تایی-3

ISSN چیست؟

کتابخانه های دیجیتالی در عصر اطلاع رسانی الکترونیکی

بررسی تحلیلی قیمت عادله و تملک دستگاه‌های اجرایی

دستگیری 16 مهندس متخلف اخراجی سازمان نظام مهندسی استان البرز

بتن سبک 2

دانلود رایگان سوالات دکتری سراسری نیمه متمرکز سال 92 همه کد رشته ها(مهندس حسن فراهانی)

شیطان پرستی