نقدی بر کتاب دینی

مقدمه :

قطعا هر كاری را هدفی است و ارایه یك ماده درسی در یك نظام آموزشی ارزشی از این قاعده مستثنی نیست درس تعلیم و تربیت اسلامی یا تعلیمات دینی و قرآن كه در تمامی مقاطع تحصیلی مدارس و حتی به عنوان یك درس عمومی تحت عنوان معارف اسلامی 2-1دانشگاه ها در تمامی رشته تدریس می شود هدفی مهم را دنبال می كند و آن تربیت انسان هایی با اعتقادات و باورهای دینی است كه این باورها و اعتقادات را در تمامی مراحل زندگی در جسم و جان خود داشته و بر اساس آن عمل كنند و حال این سوال مطرح است آیا دانش آموزانی كه دوران تحصیلی خود را به اتمام می رسانند و سالها تعلیم و تربیت دینی می خوانند به این باورها و اعتقادات رسیده اند یا نه ؟ و اگر رسیده اند چند درصد ؟بی شك جواب چندان رضایت بخش و قانع كننده نیست و دلیل این امر نیز ناشی از عوامل گوناگونی است كه یكی از این عوامل كتب درسی و شیوه تدریس و ارزشیابی تعلیمات دینی مقاطع مختلف تحصیلی است و این كتب نقد و بررسی بسیاری را می طلبد لذا انتقاداتی كه به طور اجمالی بر این كتب می توان وارد ساخت از قرار زیر است:

1) متفاوت بودن نام این درس در دوره های تحصیلی مختلف ،به گونه ای كه در مقطع ابتدایی (هدیه های آسمان ) در مقطع راهنمایی (تعلیمات دینی )و در مقطع متوسطه (دین و زندگی ) و در دانشگاه ها (معارف اسلامی 2-1)باعث گردیده است دانش آموزان و حتی اولیا چنین تصور كنند كه این كتابها ربطی به همدیگر ندارند حال آن كه این تعدد اسم تعدد هدف را به دنبال ندارد.

2) از نحوه ی نگارش، تصویرگری ، چینش مطالب ،.... دقیقا مشخص می گردد كه اولا در تالیف این كتب همانند سایر كتب درسی مدارس از معلمان مربوطه استفاده خوبی نشده است ثانیا مولفان این درس در مقاطع سه گانه ارتباط چندانی با هم دیگر ندارند و این موضوع حتی در كتابها ی هدیه آسمان و قرآن مقطع ابتدایی دقیقا به چشم می خورد .به عنوان مثال در كتابهای هدیه های آسمان تصاویر پیامبران و ایمه به صورت نیم رخ و یا هاله ای از نور نشان داده شده است اما در كتاب های قرآن همان پایه ها تصویر حضرت ابراهیم (ع) كاملا طراحی شده است و طراحی آن هم چندان جالب نیست .

3) كتاب قرآن در دوره ابتدایی و راهنمایی كتابی مجزا با ساعت درس مخصوص به خود می باشد اما در دوره متوسطه كتاب قرآن و كتاب دین و زندگی یك كتاب شده اند و این كار باعث شده در اغلب موارد ساعت قرآْن به دلیل حجم زیاد مطالب دینی فدای آن نشود و رو خوانی اكثر دانش آموزان ضعیف باشد.

4) وجود برخی تصاویر هنری مبهم در جلد كتاب ها یا صفحات اول درسها یا متن درسها كه این امر در دوره ی متوسطه بیشتر می باشد هر چند این تصاویر به عقیده ی تصویر گران آن دارای پیام هایی می باشد ولی دانش آموزان و حتی در بیشتر موارد دبیران از درك پیام موجود در تصاویر بی بهره اند و چنین به نظر می رسد كه فقط مولفان خواسته اند صفحات سفید نباشند (رجوع شود به کتابهای دین و زندگی دوره دبیرستان و هدیه های آسمان پایه پنجم .صص (103-102-72-41-40-39 )

5) كتب دینی و قرآن دوره ی راهنمایی در میان این سه مقطع مظلو م تر از دو دوره دیگر است كتابهای دینی دوره ی راهنمایی نزدیك بیست سال است كه هیچ تغییری در آن ها به وجود نیامده است و حال آن كه سرعت پیشرفت علوم و اهمیت ارایه مطالب به شیوه های متفاوت در زمان فعلی بر كسی پوشیده نیست به عنوان مثال در سال سوم راهنمایی در درس بهشت و بهشتیان ...... وقتی بحث بهشت و ویژگی های آن و این كه بهشت چگونه جایی است به میان می آید تصویری كه برای جلب توجه و ایجاد جذابیت طراحی شده عبارت است از:یك شاخه خشك و سیاه و سفید با برگ های سیاه و سفید و چند برگ سبز رنگ و این نهایت تمسخر موضوع است .چرا كه این تصویر چه علاقه و انگیزه ای در دانش آموز می تواند ایجاد كند و او را تشویق به انجام كارهای نیك نماید.و آیا امكان ندارد به جای آن یك تصویر زیبا از یك منطقه سر سبز و جالب چاپ شود ؟

6) در دوره ی متوسطه كتاب دین و زندگی (1) در هر هفته چهار ساعت و دین و زندگی 2و3در هر هفته سه ساعت تدریس می شود حال آنكه مطالب موجود در دین و زندگی 2و3بسیار بیشتر و مهم تر از مطالب دین و زندگی (1) می باشد.

7 ) كتابهای دوره ی متوسطه بیشتر در جهت ایجاد ایمان گرایی است تا عمل گرایی .

8) در كتابهای دینی موارد كمتری از مواجه شدن دانش آموزان با واقعیات تلخ زندگی بیان شده است .

9) امكان تدریس دروس دوره متوسطه به روش فعال به دلیل حجم زیاد مطالب كتاب ها عملا امكان پذیر نیست.

10) در كتابهای دینی بحثی از فرهنگ ایرانی و اسلامی به میان نیامده است.

11) به سیره ی عملی پیامبر اكرم (ص) و ایمه توجه چندانی نشده است.

12) برخی از درسها به دلیل حجم زیاد مطالب در یك جلسه قابل ارایه نیستند و گسسته شدن موضوع در دو جلسه به تدریس و آموزش ضربه های اساسی می زند.

13) كتاب ها بیشتر حالت تیوری به خود گرفته اند تا حالت عملی لذا جای مصاحبه با افراد موفق و متدین كه تاثیر عمیقی روی دانش آموزان داشته باشدكاملا خالی به نظر می رسد.

14) در برخی از درس ها قسمت((برای مطالعه )) از مباحث خود درس جذاب تر و ارزشمند تر است .

15) با توجه به اهمیت احسان و نیكی به والدین وبزرگان در زندگی در دوره ی راهنمایی و متوسطه فقط یك درس در دوره راهنمایی (درس 12سال اول)به این موضوع پرداخته است.

16) كتاب های دوره ی متوسطه بیشتر به مباحث فردی مسلمانی می پردازد و كاری با جنبه اجتماعی مسلمانی ندارد.

17) در بیان مطالب دینی از امثال و حكم و داستانهای جالب و........ استفاده كافی نشده است.

18) كتابهای دینی مخصوصا در دوره ی راهنمایی و متوسطه به گونه ای تالیف شده اند كه درس خواندن و حفظ كردن درس جای دل بستن به درس را گرفته است.

19) نبود امكانات آموزشی مرتبط با این درس از قبیل فیلم ، اسلاید ،كتاب های منبع،...

موضوعی كه امروزه اغلب دبیران را آزار می دهداین است كه مسولان نظام آموزشی كشورما معلمان را معجزه گرو یا جادوگر می دانند و بر این باورند كه معلمان حتما باید معجزه بكنند و آن این كه همه معلمان رشته های مختلف اعم از: فیزیك،شیمی،ریاضی،زیست شناسی،زبان خارجی،زبان عربی،دینی ، .......... تمامی مطالب را باید با گچ و تخته به دانش آموزان بیاموزند و بیچاره دانش آموزان كه چه عذابی باید در طول ده ها سال در مدرسه و با نشستن روی صندلی ها تحمل كنند و همه علوم را از دریچه تخته كلاس یاد بگیرند شاید در جواب بگویند معلمان می توانند از روشهای نوین و امكانات جدید استفاده كنند و كسی به معلم نگفته كه فقط از تخته و گچ استفاده نماید ولی همه می دانیم كه استفاده از روشهای نوین آموزشهای خاص و امكانات و تكنولوژی روز و هزینه های مربوط را می طلبد و آیا این امر صرفا با توصیه و امر و نهی و ارسال بخش نامه امكان پذیر است؟

20) روش ارزشیابی درس دینی درست به نظر نمی رسد چرا كه هرگز نباید درس دینی را با سایر دروس در یك ردیف قرار داد به عنوان مثال در درس ریاضی و یا فیزیك هدف آموزش یك سری فرمول ها ، اصطلاحات تعاریف، و استفاده از آن ها در حل مسایل مربوط به آن علم است اما هدف درس دینی را در محور اساسی می دانیم محور اول آشنایی دانش آموز با یك سری تعاریف و اصطلاحات و وقایع تاریخی و مذهبی است.

و محور دوم به كار بستن این تعاریف و اصطلاحات و وقایع در زندگی و به عبارت دیگر تبدیل آن تعاریف و دانسته ها به اعتقادات و باورها در زندگی فردی و اجتماعی روزمره است درس دینی در محور اول با سایر علوم مشترك است اما محور دوم مختص این درس است لذا اگر فردی همه تعاریف و اصطلاحات دینی را بداند ولی اعتقاد و اعتنایی به آن ها در زندگی روزمره نداشته باشد قطعا یك انسان با تعلیم و تربیت دینی نخواهد بود .

در حال حاضر در مدارس ارزشیابی دینی فقط از محور اول به عمل می آید و محور دوم كاملا نادیده گرفته شده است لذا پیشنهاد می گردد كه ارزشیابی این درس متناسب با دو محور فوق به صورت عملی و نظری باشد . محور نظری همانند روش فعلی توسط دبیر مربوطه صورت گیرد و محور عملی توسط اولیا مدیر و معاون سایر دبیران كه با دانش آموز مربوطه ارتباط دارند با در نظر گرفتن رفتارها و اعمال وی در خانه و مدرسه ارزشیابی شود . تا مشخص شود آیا این فرد آموخته های خود را در مرحله عمل بکار می بندد یا خیر ؟

علـی مـوازن منــــابع 1 1603 تاب های هدیه های آسمان دوره ابتدایی 2 1603 تاب های فرهنگ اسلامی و تعلیمات دینی دوره راهنمایی 3 1603 تاب های دین و زندگی دوره متوسطه

نقدی بر کتاب دینی

مطالب مشابه :

نقدی بر کتاب دینی

نقدی بر کتابهای دینی و دین وزندگی مدارس

نمونه سوالات هدیه های آسمان ششم

دانلود کتابهای درسی ششم دبستان

نقدی بر کتاب جدید تفکر وپژوهش اول دبیرستان

نقدی بر کتاب " شوهر عزیز من" از فریبا کلهر

چک لیست های مورد نیاز دروس کار و فناوری و تفکر و پژوهش پایه ی ششم ابتدایی

نقدی بر کتاب " گالیکش تاریخ ، سرزمین ، فرهنگ "

زنان از چشم مردان - نقدی بر سریال ساختمان پزشکان

نقدی برکتاب کدیور