زندگینامه حضرت ابراهیم، زندگینامه حضرت ابراهیم (ع) -آکا - زندگینتمه حضرت ابراهیم

در این بخش از سایت برگزیده ها مطالبی درمورد زندگینامه حضرت ابراهیم را برای شما آماده کرده ایم ، امیدواریم که مورد توجه شما قرار گیرد. 

به نقل از برگزیده ها: از زجاج در کتاب مجمع البیان چنین آمده است :«میان علماى انساب اختلافى نیست بر آن که نام پدر ابراهیم «تارخ » بوده است . آن چه در قرآن آمده دلالت بر این دارد که نام وى «آزر» است . گفته شده که لفظ «آزر» در اصطلاح (آن دوره و در نزد قوم ابراهیم ) بر بدگویى دلالت دارد ؛ انگار ابراهیم به پدر ش چنین گفته باشد : «اى خطاکار !» در این صورت حکم اعرابى آن رفع است ؛ و جایز است که وصفى نیز باشد براى پدر ؛ انگار که به پدر خطا کارش این وصف را گفته باشد» . سعید بن مسیّب و مجاهد بر این باورند که «آزر» نام بتى بوده است .

زندگینتمه حضرت ابراهیم

زندگی حضرت ابراهیم

زندگینامه حضرت ابراهیم (ع)
وى ابراهیم فرزند تارخ فرزند ناحور فرزند ساروغ است : چنانچه در تورات آمده است نسب وى به سام فرزند نوح نبى مى رسد . قرآن کریم نام پدر ایشان را «آزر» ذکر مى کند . این موضوع بحث وجدل هایى را میان مفسرین برانگیخته است .

این انصراف به معناى آن است که آزر را هم تراز بت ها قرار داده است تا آن را خداى دیگرى بشمارد . (طبرسى ) در کتاب مجمع البیان در مورد این مسأله چنین اظهار نظر مى کند :«آنچه را که زجاج گفته است نظریّه آن عده را که مى گویند آزر پدر بزرگ مادرى ابراهیم و یاعموى او بوده است قوّت مى بخشد . زیرا دلیل وى بر این مسأله که مى گوید نیاکان پیامبر (ص )  تا آدم (ع ) همه یکتا پرست بوده اند صحه مى گذارد.»
نتیجه این باور کافر بودن آزر پدربزرگ مادرى ابراهیم (ع ) است .

برگزیده ها: از آن جا که نسب ابراهیم به اومتصل است ، در این جا این سؤالى مطرح مى شود که اگر کفر نسبى از جانب پدر براى مقام نبوّت قبیح و مذموم است چرا قباحت از جانب نسب مادرى وارد نباشد ؛ زیرا ملاک قبح یکى است که همانا رسیدن نسب پیامبر به کفّار است کما این که ا طلاق لقب پدر بر عمو در آیه زیر بر اساس تغلیب صورت گرفته است : «... ، گفتند : خداى تو و خداى پدر انت ابراهیم و اسماعیل و اسحاق ،خداوند یکتا را مى پرستیم و ما در برابر او تسلیم هستیم»[1] و امّا ا طلاق لقب پدر بر غیر پدر و پدر بزرگ ، جز در حال هاى مجازى در قرآن استعمال نشده است . از این رو شاهدى بر برداشت مذکور در سیاق قرآن ى وجود ندارد .
 ولادت و رشد و پرورش ابراهیم (ع ) :
منابع تاریخى در مورد محل ّ تولد حضرت ابراهیم اختلاف نظر دارند ، بعضى از مورّخین بر این باورند که ایشان در دمشق و در روستایى به نام «برزه » که در کوه قاسیون واقع است متولد گشت . درمقابل گروهى دیگر بر این عقیده اند که ایشان در منطقه بابل که سرزمین کلدانى ها در عراق است به دنیا آمده است . نظریه پذیرفتنى تر این است که ایشان در بابل متولد شده است .
این که بعضى گفته اند که ایشان در توابع دمشق متولد شده از آن جا سرچشمه مى گیرد که ایشان براى مساعدت و یارى رساندن به فرزند برادرش لوط رهسپار این منطقه گردید و در آن جا نمازخواند ، که همین امر عده اى را به این اعتقاد واداشت که تصور کنند ایشان در این منطقه متولد شده است .
ابراهیم پس از آن که پدر ش به هفتاد و پنج سالگى رسید به دنیا آمد . وى فرزند ارشد خانواده آزربود . هنگامى که به سن ّ جوانى رسید با «سارا» ازدواج کرد . سارا زن نازایى بود که فرزندى از اومتولد نمى شد . ابراهیم (ع ) به همراه پدر و همسر خود از سرزمین تحت نفوذ کلدانى ها به منطقه تحت سیطره کنعانى ها که سرزمین مقدس است هجرت نمود . او و همراهان خود در منطقه «حرّان »که در نزدیکى هاى شام واقع است و ساکنان آن به پرستش ستارگان و بت ها مى پرداختند سکنى "گزیدند .
 وضعیّت و موقعیتى که ابراهیم (ع ) در آن مى زیست :
الف ـ پرستش بتها :
محیطى که حضرت ابراهیم (ع ) در آن زندگى مى کرد اختلافى با محیطى که حضرت نوح در آن مى زیست نداشت . پرستش بت ها در سرزمین بابل آن روزگار نیز رواج داشت و ساکنان آن دیار بت ها را خدایان خود قرار داده بودند . هر شهر و منطقه اى خداى خاص خود را داشت ؛ آن خدایان زیر سایه یک خدایى بزرگ تر قرار داشتند .
در چنین محیطى بود که خداوند متعال با مبعوث ساختن ابراهیم (ع ) بر بندگان خود منّت نهاد که به وى اندیشه و درایت عطا فرمود ، و او را به مسیر ایمان و اعتقاد به پروردگار یکتاى ایمن بخش رهنمون ساخت : «ما وسیله ى رشد ابراهیم را از قبل به او داده ، و از شایستگى او آگاه بودیم .»[2]
حضرت ابراهیم (ع ) عزم کرد تا قوم خود را از یاوه ها و خرافاتى که بدان اعتقاد داشتند رهاى بخشد . او قوم خود را پند داد ، و از آنچه که به آن مبتلا بودند نهى نمود . ولى آنان دعوت او را اجابت نکردند و با این روش پى و شالوده اعتقاد خود را به پیروى کورکورانه و بدون تعقّل و اندیشه مستحکم تر ساختند : «آن هنگام به پدر ش آزر و قومش گفت : این مجسمه هاى بى روح چیست که شما همواره آن ها را پرستش مى کنید ؟ ! گفتند : ما پدر ان خود را دیدیم که آن ها را عبادت مى کنند. گفت : مسلماً هم شما و هم پدر انتان ، در گمراهى آشکارى بوده اند.»[3]
ابراهیم در این اندیشه بود که قوم خود را از پرستش بت ها آزاد کند . از این رو راه تعقّل و هدایت را براى آنان بازگو نمود ، و به آن ها یادآور شد که آن چه انجام مى دهند از گمراهى و جهل نشأت گرفته و با فطرت انسانى در تضاد است . فطرتى که بر پایه ى توحید و ایمان به این که خداوند خود آفریننده مخلوقات است ، و اوست که اطمینان و سعادت مى بخشد ، پى ریزى شده است .

او به آنان یاد آور شد، شخصى که بت ها را خداى خود قرار دهد و به آن ها امید ببندد راه درستى را برنگزیده است و بر حق نیست ؛ زیرا خداوند به تنهایى شفا بخش است و اوست که زنده مى کند ومى میراند و روزى مى بخشد و از گناهان در مى گذرد : «... او همان کسى است که مرا آفریده است وپیوسته راهنماییم مى کند . و او همان است که مرا غذا مى دهد و سیراب مى نماید . و هنگامى که بیمار شوم مرا شفا مى دهد . و او کسى است که مرا مى میراند و سپس زنده مى کند و او که امیدوارم گناهم را در روز جزا ببخشد .»[4]
ب ـ ابراهیم (ع ) پدر خود را به دین فرا مى خواند :
ابراهیم دعوت به دین دارى را از نزدیکان خود آغاز نمود . بنابر این ابتدا اقدام به دعوت از پدر خودکه از سردمداران پرستش بت ها بود پرداخت .
براى ابراهیم ناگوار بود پدر خود را که نزدیک ترین شخص به اوست در حال پرستش بت هامشاهده نماید . لذا بر آن شد تا او را به ترک پرستش بت ها ترغیب نماید ، و او را از عاقبت کفر به خداوند برحذر دارد .
ابراهیم (ع ) سعى نمود تا بدون ایجاد حسّاسیت و تحریک عقده ها و کینه ها با او سخن بگوید . وى با لحنى آکنده از ادب و نزاکت و با روشى استنکار گونه از او پرسید : «اى پدر ! چرا چیزى رامى پرستى که نه مى شنود و نه مى بیند و نه هیچ مشکلى را از تو حل مى کند ؟!.»[5]
ابراهیم (ع ) این سخنان را این گونه بیان کرد تا پدر احساس نکند که عبادت حقیقى را نمى شناسد ؛زیرا بیم آن داشت که پدر احساس کند که نظریة او حقیر شمرده شده است و از ابراهیم (ع ) روى گردان شود . ابراهیم در این گفتگو، خود را عالمى چیره دست نمى شمارد بلکه اذعان مى دارد هر آن چه که در چنته دارد گزیده اى از علم بیش نیست ، که از جانب خداوند به او رسیده و به پدر وى واصل نشده است . بنابر این ابراهیم (ع ) از پدر مى خواهد که از او پیروى کند تا او را به راه راست هدایت نماید ، و از شیطان پیروى نکند که پیروى از شیطان وى را در گناه خواهد انداخت ، و او رادر گمراهى غوطه ور خواهد ساخت ، و این گمراهى در نهایت انسان را بدترین کیفرها خواهدرساند .
«اى پدر دانشى بر من آمده که بر تو نیامده است بنابر این از من پى روى کن تا تو را به راه راست هدایت کنم .»[6]
« پدر از پذیرش پندهاى فرزند خود سرباز زد و به او چنین گفت : «آیا تو از معبودهاى من روى گردانى ؟»[7] و او را تهدید نمود که اگر از آن چه که انجام مى داد دست نکشد . سنگسار خواهد شد و از ابراهیم خواست تا مدتى از او دورى بجوید : «اگر از این کار دست برندارى تو را سنگسار مى کنم . و براى مدّت طولانى از من دور شو .»[8]
ولى ابراهیم على رغم رفتار خشن و ناملایمى که پدر نسبت به او انجام مى داد ، با دلى گشاده وپذیرشى مسالمت آمیز به او چنین پاسخ داد : «سلام بر تو باد» و به پدر وعده داد تا براى او نزدخداوند استغفار نماید تا خداوند او را ببخشد و فرجام ندهد وى گفت : «از پروردگارم برایت تقاضاى عفومى کنم ، چرا که او همواره نسبت به من مهربان بوده است .»[9]
با آن که دعوت به خداپرستى ابراهیم (ع ) را به سختى انداخته بود ، ولى او به منظور عملى ساختن آن چه بدان مکلّف گشته بود حاضر بود تا خواسته بى پدر را  لبیک گوید و از او و قوم خود وخدایان آنان و نیز از عناد و اصرار آنان در پرستش بت ها کناره گیرد : «ابراهیم به یقین مهربان وبردبار بود .»[10]
ج ـ ابراهیم بت ها را نابود مى کند :
ابراهیم پس از این که اعراض و روى گردانى پدر را مشاهده نمود و یقین پیدا کرد که او دشمن خداوند است از او تبرى جست ایشان عزم خود را جزم کرد تا دعوت را ادامه دهد . بنابر این به این مسأله همت گمارد تا بت ها را که نزد قوم وى مقدس بوده اند نابود سازد ؛ تا حجّت را بر قومش جارى سازد و به آن ها بفهماند که این بت ها زیان یا سودى به کسى نمى رسانند ، و این قدرت راندارند که به شخصى که به آن ها تعرض کرده است آزارى برسانند .
ابراهیم (ع ) در انتظار فرصتى مناسب بود تا نیّت خود را عملى سازد . تا این که روز جشن و سرورآن ها فرا رسید . پدر ش سعى نمود او را به همراه خود خارج سازد تا در جشن شرکت نماید ، شایدبا این تدبیر قلب او را شادمان سازد . ابراهیم دعوت او را پذیرفت ولى هنوز از شهر بیرون نرفته بودکه بهانه اى براى عدم مشارکت به ذهنش خطور کرد .

او به ستارگان نگاهى افکند و به پدر ش خبرداد که در آستانه مبتلا شدن به بیمارى طاعون است . این بهانه قوم را ترسناک ساخت ، از این رو او راترک کردند . ابراهیم به جایگاه بت ها که در مقابل آن ها غذا و نوشیدنى قرار داشت بازگشت . قوم اواعتقاد داشتند که بت ها مى خورند و مى آشمند.
ابراهیم (ع ) هنگامى که به معبد رسید ، با بت ها از روى تمسخر چنین گفت : «چرا از این غذاهانمى خورید . اصلاً چرا سخن نمى گویید ؟»[11] ، بت ها که نمى توانستند چیزى را بر زبان جارى کنند خاموش ماندند . در آن هنگام ابراهیم با تبر به آن ها یورش برد : «با دست راست بر پیکر آن ها ضربه اى محکم فرود آورد .»[12]. و آن ها را به صورت قطعه هاى ریز در آورد ، و تنها بت بزرگ را باقى گذاشت .و تبر رابر دست بت بزرگ آویزان نمود . و از معبد خارج شد او بدین وسیله برهان حسى براى قوم خود باقى گذاشت ، تا دریابند که این بت ها اگر خدایانى واقعى بودند لا اقل مى توانستند از خود دفاع نمایند ؛ اگر نگوییم که به دیگرانى که به آن ها تعرّض نمودند آزارى برسانند .
 موضع گیرى در مقابل نابودى بت ها:
قوم ابراهیم پس از پایان جشن خود به شهر بازگشتند و آن چه را که بر سر بت ها آمده بود به عیان دیدند . آنان هولناک شدند و از هم دیگر پرس و جو نمودند و گفتند : «این کدام ظالم است که به مقدّسات ما اهانت کرده ؟» بعضى از آن ها یاد آور شدند که جوانى به نام ابراهیم وجود دارد که ازاین بت ها به نا شایست مى گوید و ایراد مى آورد و آن ها را به باد استهزا مى گیرد و به عیب جوئى آن ها مى پردازد . و ما گمان نمى کنیم شخصى جز او این کار را انجام داده باشد.

هنگامى که خبر تجاوز علیه بت ها به زمامداران بابل رسید فرمان دادند تا ابراهیم را نزد آنان ببرند . هنگامى که ابراهیم را حاضر کردند از او پرسیدند: «آیا تو این کار را با خدایان ما کرده اى اى ابراهیم ؟»[13] ، ابراهیم با کیاست و زیرکى واقع شدن این مسأله را به وسیله خود انکار نمود ، و این کار را به بت بزرگ نسبت داد : «ابراهیم گفت این کار را بزرگ آن ها انجام داده است .»[14]
شاهد این مسأله نیز بقیه بت ها هستند پس : «از آن ها بپرسید اگر سخن مى گویند.»[15]
قوم ابراهیم (ع ) به سادگى در شگرد کلامى او لغزیدند و سخنان او را تصدیق نمودند . هر یک شروع به نکوهش دیگرى کرد که چرا به ابراهیم تهمت زده اند ؛ و هر کس را که به او تهمت زده بودستمگر نامیدند : «آن ها به وجدان خود بازگشتند ؛ و به خود گفتند : حقّا که شما ستمگرید .»[16]
 زیرا بت ها معبودهایى بودند که قدرت سخن گفتن را نداشتند . مدتى نگذشت که قوم ابراهیم (ع ) . متوجه اشتباه خود شدند و در مقابل حقیقت قرار گرفتند . آنان سرهاى خود را از شرمسارى به زیر افکندند ؛ زیرا چه گونه مى توانستند از بت هایى سؤال نمایند که قدرت سخن گفتن نداشتند . بنابراین رو به ابراهیم نمودند و گفتند : اى ابراهیم ! تو خود نیک مى دانى که اینان نمى توانند سخنى بگویند پس چگونه از ما درخواست مى کنى که از آن ها سؤال کنیم ؟ «سپس سرهایشان را تکان دادند و گفتند تو مى دانى که این ها سخن نمى گویند .»[17]
قوم ابراهیم در تنگنایى گرفتار شدند که احتمال آن را نمى دادند . از این رو تلاش کردند تا آن راپشت سرگذاشته ، کارایى آن را باطل نمایند آنان هراس داشتند که نیرنگ آنان رسوا شود . و هنگامى که همه استدلال ها و برهان هاى خود را پایان یافته دیدند از مناظره و گفت و گو روى گردانیدند و از اهرم قدرت و سرکوب استفاده کردند . آنان حکم به قتل ابراهیم به وسیله آتش دادند : «گفتند اورا بسوزانید و خدایان را یارى کنید اگر کارى از شما ساخته است .»[18]
ولى خواست خداوند از نیرنگ آنان نیرومند تر بود و با اراده او آتشى که براى سوزاندن ابراهیم گداخته بودند «براى ابراهیم به سردى و سلامت تبدیل شد.»[19]
 ادامه دعوت (اثبات وحدانیت ):
برغم استفاده قوم ابراهیم از نیروى قهریّه در مقابله با او ، وى هیچ فرصتى را براى گفت و گو و مناظره با قوم خود در باره ى خدایان از دست نمى داد و با استفاده از همه اهرم ها در پى ابطال پرستش ستارگان و خورشید و ماه و روى آوردن قوم او به عبادت خداوند یگانه اى که معبودى جزاو وجود ندارد بود .

از جمله اقدامات او استفاده از روشى بسیار دقیق و عاقلانه و عینى بود که طى آن بدون آن که خدایان قوم را تحقیر کند و یا آن ها را مورد استهزا قرار دهد ، با قوم خود مجارى و مدارا کرد . به این علّت که سبب روگردانى آنها نشود و اعتماد آنان را به دست آورد . و نیز بدین منظور که سخنانش از قدرتى بالا و رسوخى نافذ در دل هاى آنان برخوردار باشد .

ابراهیم (ع ) اشتباهات اعتقادى آنان را گوشزد نمود : «و این چنین ملکوت آسمان ها و زمین و حکومت مطلق خداوند بر آن ها را به ابراهیم نشان دادیم ، تا به آن استدلال کند و اهل یقین گردد . هنگامى که تاریکى شب او را پوشانید ستاره اى مشاهده کرد و گفت این خداى من است . امّا هنگامى که غروب کرد گفت : غروب کنندگان را دوست ندارم ، و هنگامى که ماه را دید که سینه افق را مى شکافد گفت این خداى من است امّا هنگامى که ماه نیز غروب کرد گفت اگر پروردگارم مرا راه نمایى نکند مسلماً از گم راهان خواهم بود .

و هنگامى که خورشید را دید که سینه افق را مى شکافد ، گفت : این خداى من است این که از همه بزرگتر است ! امّا هنگامى که غروب کرد گفت : اى قوم ! من از شریک هایى که شما براى خدا مى سازید بیزارم . من روى به سوى کسى آورده ام که آسمان ها و زمین را  آفریده است ؛ من در ایمان خود خالصم و از مشرکان نیستم .» [20]
ابراهیم با قوم خود مدارا نمود و با آنان بر اساس مقدار علم و دانش شان سخن گفت تا عقایدى را که به آن ها دل بسته بودند ابطال نماید . پس از آن به تشریح ربوبیت خداوند یگانه اى که معبودى جزاو وجود ندارد همّت گماشت . این مسأله باعث شد که نمرود از ابراهیم (ع ) درخواست نماید تا با او به گفت و گو بپردازد . مناظره این دو استدلال هاى شگرفى را که نشانه افق گسترده فکرى ابراهیم در گفت و گوى متقاعد کننده بهنگام پرسش پادشاه از او درباره خداوند آشکار نمود : «ابراهیم گفت : خداى من آن کسى است که زنده مى کند و مى میراند .»[21]
پادشاه خود را در تنگنا دید لذا : «گفت : من نیز زنده مى کنم ومى میرانم .»[22]  من دو مردى راکه حکم قتل آنان صادر شده است نزد خود فرا مى خوانم ، یکى را به قتل مى رسانم پس من نیزمى میرانم ، و دیگرى را مورد عفو قرار مى دهم ، که در این جا او را زنده کرده ام .

ابراهیم (ع ) قاطعانه به او پاسخى مى دهد که او را درمانده و بى جواب مى سازد ایشان مى فرماید : «خداوند خورشید را از افق مشرق مى آورد ؛ (اگر راست مى گویى که حاکم بر جهان هستى ) خورشید را از مغرب بیاور !(در این جا) آن مرد کافر مبهوت و وامانده شد . و خداوند قوم ستمگر را هدایت نمى کند .»[23]
پس از این که گفت و گوى حضرت ابراهیم (ع ) با نمرود که در آن ابراهیم (ع ) ثابت نمود که قدرت خداوند متعال نامتناهى است پایان یافت وى از خداوند متعال درخواست نمود تا چگونگى زنده نمودن مردگان را به وى نشان دهد . این مسأله از ایمان ابراهیم (ع ) نکاست ، بلکه وسیله اى بود براى رسیدن به اطمینان قلبى بود : «هنگامى که ابراهیم گفت : خدایا به من نشان بده چگونه مردگان را زنده مى کنى ! خداوند فرمود : مگر ایمان نیاوردى ! عرض کرد : چرا ، ولى مى خواهم قلبم آرامش یابد . خداوند فرمود : در این صورت چهار نوع از مرغان را انتخاب کن ؛ و آن ها را (پس ازذبح کردن ،) قطعه قطعه کن و در هم بیامیز ؛ سپس بر کوهى ، قسمتى از آن را قرار بده ؛ بعد آن ها رابخوان ، به سرعت به سوى تو مى آیند . و بدان خداوند قادر و حکیم است .»[24]
  ازدواج حضرت ابراهیم (ع ) با سارا و مهاجرت به مصر:
ابراهیم (ع ) مدتى را در منطقه «حرّان » گذراند در این مدت دختر عموى خویش را که نامش «سارا»بود به همسرى برگزید . روى گردانى قوم ابراهیم و اعراض آن ها از خداپرستى (جز لوط وعده اندکى از قوم وى ) شکاف میان او و قومش را افزون تر کرد . از این رو تصمیم گرفت تا از این منطقه مهاجرت نماید .

سخن او را چنین قرآن مى آورد : «من به سوى پروردگارم مهاجرت مى کنم ، که او صاحب قدرت و حکیم است .»[25]
ابراهیم (ع ) و همراهان خود به سوى سرزمین شام که در آن روزگار به سرزمین کنعان معروف بود رهسپار گشت . وى مدت اندکى را در آن جا گذراند ، سپس به ناچار آن جا را به همراه جمعى ازمردم آن دیار که بر اثر تنگناى شدید به وقوع پیوسته بیم آن داشتند که حالت قحط و گرسنگى حاصل شود ترک نمود و به مصر رهسپار شد . ولى باز آن جا را به همراه همسرش سارا و کنیز او که نامش هاجر بود ترک کرد و به فلسطین مهاجرت نمود .
  ازدواج حضرت ابراهیم (ع ) با هاجر در پى درخواست سارا:
سارا زنى نازا بود ، و به سن پیرى و کهولت رسیده بود و امکان بچه دار شدن او نمى رفت . در مقابل ابراهیم (ع ) در دل آرزوى داشتن فرزند را داشت . ایشان از خداوند درخواست نمود تا فرزندى درست کار به وى عطا کند . سارا از آن چه که در دل ابراهیم مى گذشت آگاه بود ؛ لذا از او درخواست کرد تا هاجر را که کنیز او بود به همسرى برگزیند، بدان امید که خداوند به او فرزندى ببخشد. ابراهیم (ع) با هاجر ازدواج کرد و فرزندى از هاجر متولد شد که نام او را اسماعیل نهادند .
پس از این که خداوند اسماعیل را از هاجر به ابراهیم عطا نمود، خوى خود بزرگ بینى و عُجب در هاجر نمود پیدا کرد و به داشتن او در مقابل سارا فخر مى فروخت . این مسأله حسّ حسادت و غیرت را در دل سارا ـ که دیگر طاقت تحمًل رفتارهاى هاجر را نداشت ـ برانگیخت . لذا از ابراهیم (ع) درخواست کرد تا هاجر را به جایى دیگر منتقل کند؛ چون نمى توانست وضعیت را به این شکل تحمًل نماید .
ابراهیم (ع) درخواست سارا را مجاب ساخت و اراده خداوندى نیز این مسأله را تایید نمود . به ابراهیم وحى شد که هاجر و اسماعیل را با خود به مکه ببرد.

وى آن ها را به همراه خود برد؛ تا این که در میان راه فرمان الهى به او امر کرد تا در سرزمین خالى از سکنه و به دور از آبادانى توقف نماید. آن جا جائى بود که قرار است خانه خداوند ساخته شود. وى پس از آن منطقه را ترک نمود وبه دیار خود بازگشت در حالى که نه آبى نزد آنا ن بود و نه غذا.

هاجر چندین بار به دنبال او رفت تا بلکه دلش را به رحم آورد. امًا وى همچنان براه خود ادامه مى داد. تا اینکه هاجر اطمینان نمود که ابراهیم (ع) به فرمان خداوند این کار را انجام مى دهد و چنین مى کند ، پس به حکم خداوند تن در داد و تسلیم او شد و به جائى که ابراهیم او و فرزندش را در آنجا نهاده بود بازگشت.
ابراهیم با دلى دردناک از فراق همسر و فرزندش به دیار خود بازگشت . ولى این اراده خداوند بود که بر اراده او غلبه کرد. او تسلیم امر خداوند گردید و به درگاه او چنین دعا کرد : «پروردگارا ! من برخى از فرزندانم را در سرزمینى بى آب و علف ، در کنار خانه أى که حرم توست، ساکن ساختم، تا نماز را بر پا دارند ؛ تو دلهاى گروهى از مردم را متوجًه آنها ساز؛ و از ثمرات به آنها روزى ده؛ شاید آنان شکر تو را به جاى آورند. پروردگارا ! تو مى دانى آن چه را ما پنهان و آشکار مى کنیم ؛ چیزى در زمین و آسمان بر خدا پنهان نیست.»[26]
هاجر مدتى را با خوردن غذا و نوشیدن آبى که ابراهیم (ع) باقى کذاشته بود سپرى نمود؛ تا این که آب و غذاى آن ها تمام شد . اندک اندک تشنگى بر او و اسماعیل عارض شد . هاجر دور بَرخود را نگاه کرد، و اسماعیل را مشاهده نمود که از تشنگى به خود مى پیچد ، هاجر براى سیراب نمودن اسماعیل جست وجوى خود را آغاز کرد .
او به مکانى مرتفع معروف به «صفا» صعود کرد، ولى در آن جا اثرى از آب ندید. از آن جا سرازیر شد و در حالى که خسته و ناتوان بود به مکان مرتفعى به نام «مروه» رسید، بازهم از آب خبرى نبود، باردیگر به «صفا» برگشت. و سپس به مروه؛ این رفت و آمد هفت بار ادامه پیدا کرد، وى در حالى که سعى خود را مى کرد و مشرف بر مروه شده بود، پرندگانى را مشاهده کرد که بر بالاى فرزند خود مى چرخیدند هنگامى که این صحنه شگفت آور را مشاهده نمود به جایگاه فرزندش بازگشت تا از این رخداد مطلّع شود وى چشمه آبى را در حال جوشیدن مشاهد نمود او دست خود را از آب پر کرد و به فرزندش داد و خود نیز  از آن آب نوشید .
در این هنگام جمعى از قبیله (جرهم) از نزدیکیهاى این منطقه مى گذاشتند، هنگامى که پرندگان را در حال بال زدن و چرخیدن بر بالاى این منطقه مشاهده نمودند، از این رخداد شگفت زده شدند و از همدیگر پرسجو نمودند، زیرا دراین منطقه آب وجود ندارد پس چگونه پرندگان در این سو مى چرخیدند. جرهمیها قاصدى را به این محل گسیل داشتند وى هنگام بازگشت مژده داد که درا ین جا آبى هست، آنان به سوى این منطقه رفتند هاجر را یافتند و از او درخواست نمودند تا آنان را در همسایگى خود بپذیرد بدون این که حقى از آب را بخواهند، هاجر به آنان خوش آمد گفت و جرهمیها در همسایگى او منزل گزیدند، تا اینکه اسماعیل به سن جوانى رسید و همسرى از قبیله جرهم برگزیده و زبان عربى را از او فراگرفت .
اسماعیل (ع) و پذیرش درخواست هاى پدر :
در این مدًت ابراهیم (ع) فرزند خود را فراموش نکرده بود، و هر چندگاه به دیدار او مى شتافت. در یکى از این دیدارها در عالم خواب مشاهده نمود که خداوند به او فرمان مى دهد که فرزند خود را ذبح نماید. ابراهیم (ع) عزم کرد تا فرمان الهى را به انجام برساند. وى این مسأله را با فرزندش در میان گذاشت تا ایمان او را بیازماید. اسماعیل (ع) به او پاسخ داد : اى پدر فرمان الهى را اجابت نما، مرا بردبار خواهى یافت. قرآن این مسأله را چنین بازگو مى کند :« هنگامى که با او به مقام سعى وکوشش رسید، گفت : پسرم ! من در خواب دیدم که تو را ذبح مى کنم نظر تو چیست ؟ گفت : پدر م ! هرچه دستوردارى اجرا کن ، به خواست خدا مرا از صابران خواهى یافت.»[27]
هنگامى که آنان تسلیم قضا و قدر الهى شدند، ابراهیم فرزند خود را به رو انداخت تا از قفا او را ذبح نماید، چاقو را برگردون او گذراند، ولى چاقو برشى ایجاد نکرد. خداى متعال در عوض ذبحى عظیم (یک گوسفند) را به جاى اسماعیل فرستاد. ابراهیم (ع) از این آزمایش برزگى خداوندى سربلند بیرون آمد . در قرآن این مسأله چنین ذکر شده است : «هنگامى که هر دو تسلیم شدند ابراهیم پیشانى او را برخاک نهاد، او را ندا دادیم که أى ابراهیم! آن رؤیا را تحقًق بخشیدى (و به ماموریت خود عمل کردى) . ما این گونه، نیکو کاران را جزا مى دهیم. این مسلماً همان امتحان آشکار است. ما ذبح عظیمى را فداى او کردیم . و نام او را در امت هاى بعد باقى نهایدم.»[28]
 ساخت کعبه:
ابراهیم (ع) مدتى طولانى را به دور از فرزندش سپرى نمود. سپس براى انجام امرى عظیم به مکه بازکشت . خداوند متعال به او فرمان داده بود که به همراهى اسماعیل (ع) کعبه را بسازد . پس از اینکه خستگى سفر از تن او زد و ده شد، علت آمدن خود را با اسماعیل در میان گذاشت. آنان ساخت کعبه را به کمک هم آغاز نمودند. ابراهیم کار بنایى را انجام مى داد و اسماعیل (ع) سنگ ها را به وى تحویل مى داد. ابراهیم خواست تا سنگى را به عنوان نشانه در زاویه ى بنا بگذارد . جبرئیل به او سفارش نمود تا حجر الاسود را در این مکان بگذارد : «.. بیاد آورید هنگامى که ابراهیم و اسماعیل پایه هاى خانه کعبه را بالا مى بردند»[29]
آنان در هنگام ساخت کعبه به نیایش خداوند مى پرداختند و چنین مى گفتند: «پروردگارا از ما بپذیر که تو شنوا و دانائی» همکارى میان ابراهیم واسماعیل تا پایان ساخت کعبه و ایجاد دیوارهاى کعبه ادامه یافت.
هنکامى که بناى کعبه به پایان رسید خداوند متعال آن را مورد عنایت خاصً خود قرارداد؛ و به ابراهیم و اسماعیل فرمان داد تا کعبه را براى طواف کنندگان و عاکفان و رکوع وسجده کنندگان پاکیزه نماید . ابراهیم(ع) دعا کرد تا مکه سرزمین امنى باشد، و براى کسانى که به خداوند متعال و روز قیامت ایمان آورده اند خیر و روزى بى کران عطا فرماید، و عذاب خود را بر کسانى که کفر ورزیدند.

پس از این که مدت کوتاهى آنهارا در آسایش بگذارد نازل نماید : «(به خاطر بیاورید) هنگامى که خانه کعبه را محل بازگشت و مرکز امن و امان براى مردم قرار داریم.

و (براى تجدید خاطره از مقام ابراهیم عبادتگاهى براى خود انتخاب کنید وما به ابراهیم و اسماعیل امر کردیم که : خانه مرا براى طواف کنندگان و مجاوران ورکوع و سجده کنندگان ، پاک و پاکیزه کنید : (و بیاد آورید) هنگامى را که ابراهیم عرض کرد : پروردگارا ! این سرزمین شهر امنى قرارده و اهل آن را ـ آنانى که به خدا و روز بازپسین ایمان آوردند ـ از ثمرات گوناگون روزى ده . گفت : دعاى تو را اجابت کردم و مؤمنان را از انواع برکات بهره مند ساختم؛ امًا به انهائى که کافر شدند بهره کمى خواهم داد سپسى آن ها را آتش به عذاب مى کنم ؛ و چه بد سرانجامى است، و (نیز به یاد آورید) هنگامى را که ابراهیم و اسماعیل ، پایه هاى خانه کعبه را بالا مى بردند و مى گفتند پروردگارا از ما بپذیر که تو شنوا و دانائی»[30].
خداوند متعال به ابراهیم ویژکى ها و خصوصیت ها متعددى عطا نمود که در کم ترین پیامبرى موجود است؛ او پدر پیامبران است و جد بزرگ پیامبر اکرم محمد (ص) مى باشد.

  خداوند قبل از این که او را پیامبر قرار دهد اورا بنده قرارداد. پیامبرى او را با راستگویى مقرون نمود و او به صدًیق (راستگوى) معروف گشت : «در این کتاب ابراهیم را یادکن، که او بسیار راست گو، و پیامبر خدا بود»[31] راستگویى ارزشى است که از اصول و پایه هایى شمرده مى شود، که پیامبرى بر آن استوار است. خداوند سپس او را خلیل (دوست) خود شمرد ، وى به درجه أى از محبت خداوند رسید که او را به این مقام نائل گردانید «و خداوند ابراهیم را به دوستى خود برگزید»[32] سپس او را به عنوان امام معرفى نمود : «(به خاطر بیاورید) هنگامى که خداوند ابراهیم را به وسایل گوناگون آزمود؛ و او به خوبى از عهده این آزمایش ها بر آمد . خداوند به او امر فرمود : من تو را امام و پیشواى مردم قرار دادم .

ابراهیم عرض کرد : از دودمان من (نیز امامانى قرار بده) خداوند فرمود : «پیمان من ، به ستمکاران نمى رسد»[33] به این وسیله اراهیم (ع) تمام ویژگى ها را به اکمال رساند، تا شخصاً امتى قنوت کننده به درگاه خداوند وحنیف و در برگیرنده تمام ویژگى ها ى فضیلت باشد .
 پی نوشت ها
1 ) «قالو نعبد الهک وإله ابائک ابراهیم واسماعیل واسحاق الها واحد» (بقره، 133) .
2 ) «ولقد آیتنا ابراهیم رشده من قبل وکنّا به عالمین» (انبیاء ، 51).
3 ) «اذ قال لابیه و قومه ماهذه التماثیل التى انتم لها عاکفون 0 قالوا وجدنا آبائنا لها عابدین 0 قال لقد کنتم وآبائکم فى ظلال مبین} (انبیاء، 52 ـ 54) .
4 )  «والذى خلقنى فهو یهدین . والذى یطعمنى ویسقین واذا مرضت فهو یشفین والذى یمیتنى ثم یحیین . والذى اطمع ان یغفر لى خطیئتى یوم الدین» (الشعراء ، 78 ـ 82) .
5 ) «یا ابت لم تعبد ما لا یسمع ولا یبصر ولا یغنى شیئ» (مریم، 42).
6 ) «یاابت انى قد جائنى من العلم مالم یأتکفا تبعنى اهد کصراطا سوی » ( مریم ، 43).
7 )  اراغب انت عن آلهتى یا ابراهیم لئن لم تنته لأرجمنک واهجرنى ملیّ» (مریم ، 46).
8 )  «اراغب انت عن الهتى یا ابراهیم لئن لم تنته لارجمنک واهجرنى ملیّ» (مریم ، 46).
9 ) «ساستغفرلک ربىإنّهکان بىحفیّ»(مریم، 47) .
10 )  إن ّ ابراهیم لاواه حلیم (التوبه، 114).
11) الا تاکلون مالکم لاتنطقون (الصافات، 91 ـ 92) .
12 )  فراغ علیهم ضربا ًبالیمین (93)
13 ) أأنت فعلت هذا بألهتنا یا إبراهیم (الانبیاء ، 62) .
14 ) قال بل فعله کبیرهم.
15 ) فاسئلوهم ان کانوا ینطقون (الانبیاء ، 63) .
16 )  «فرجعوا الى انفسهم فقالوا إنکم انتم الظالمون» (الانبیاء، 64) .
17 )  «ثم نکسوا على رؤسهم لقد علمت ما هؤلاء ینطقون» (الانبیاء، 65) .
18 )  قالوا حرّ قوه و انصرواالهتکم اءن کنتم فاعلین (الانبیاء ، 68) .
19 )  «برداً وسلاماً على ابراهیم» (الانبیاء ، 69).
20 ) «وکذلک نُرى ابراهیم ملکوت السماوات والارض ولیکون من الموقنین فلمّا جَنَّ ّعلیه اللیل رأى کوکباً قال هذا ربى فلمّا أفل قال لا احب ّ الأ فلین فلمّا رأى القمر بازغاً قال هذا ربى فلمّا أفل قال لئن لم یهدنى ربى لأکونن ّ من القوم الظالمین فلمّا رأى الشمس بازغة قال هذا ربى هذا اکبر فلمّا أفلت قال یا قوم انى برى ءٌ مما تشرکون انى وجهت 1 ـ وجهى للذى فطر السماوات والارض حنیفاً وما أنا من المشرکین» (انعام، 75 ـ 79) .
21 )  «قال ابراهیم ربى الذى یحیى ویمیت ، قال انا احیى وامیت» (بقره ، 285).
22 )  «قال ابراهیم ربى الذى یحیى و یمیت ، قال انا احیى وامیت (البقره ، 285).
23 )  «فأن ّ الله یأتى بالشمس من المشرق فأت بها من المغرب فبهت الذى کفر والله لایهدى القوم الظالمین» (البقرة، 258).
24 )  «واذ قال إبراهیم رب ّ ارنى کیف تحیى الموتى قال اولم تؤمن قال بلى ولکن لیطمئن قلبى ، قال فخذ اربعة من الطیر فصرهن الیک ثم اجعل على کل جبل منهن جزءاً ثم ادعهن یاتینک سعیا. واعلم ان ّ الله عزیز حکیم} (بقره، 260).
25 )  «انى مهاجر الى ربى انّه هو العزیز الحکیم» (العنکبوت، 26) .
26 ) «ربنا انى اسکنت من ذریتى بواد غیر ذى زرع عند بیتک المحرًم ربنا لیقیموا الصلاة، فاجعل أفئده من الناس تهوى الیهم وارزقهم من الثمرات لعلهم یشکرون . ربنا انک تعلم ما نخفى وما نعلن وما یخفى على الله من شیء فى الارض ولا فى السماء» (ابراهیم،  37 - 38» .
27 ) «فلمَا بلغ معه السعى قال یا بنى اَنى ارى فى المنام اَنّى اذبحک فانظر ماذا ترى قال یا ابت افعل ما تؤمر ستجدنى ان شاء الله من الصابرین» (صافات . 102) .
8 ) «فلمَا اسلما وتلَه ونادیناه ان یا ابارهیم قد صدًَقت الرؤیا إنًا کذلک نجزى المحسنین إن هذا لهو البلاء المبین. و فدیناه بذبح عظیم . و ترکنا علیه فى الآخرین» «الصافات، 103 – 108».
29 ) «واذ یرفع ابراهیم القواعد من البیت واسماعیل ربنا تقبل منا انک انت السمیع العلیم» (بقره ، 127) .
30 ) «وإذ جعلنا البیت مثابه لناس وامنا واتخذوا من مقام ابراهیم مصلًى وعَهِدنا الى ابراهیم واسماعیل أن طهرا بیتى للطائفین والعاکفین والرکع والسجود . وإذ قال ابراهیم ربً اجعل هذا بلداً آمنا وارزق اهله من الثمرات من آمن منهم بالله والیوم الآخر قال ومن کفر فأمتًعه قلیلاً ثم اضطره الى عذاب النًار وبئس المصیر . وإذ یرفع ابراهیم القواعد من البیت واسماعیل ربنا تقبًل منا انک أنت السمیع العلیم» (بقره، 125 ـ 126) .
31 ) «واذکر فى الکتاب ابراهیم انه کان صدًیقاً نبی» (مریم ، 41) .
32 ) «واتخذ الله ابراهیم خلیل» (النساء ، 125) .
33  ) «واذ ابتلى ابراهیم ربًه بکلمات فاتمهنًَ قال انى جاعلک للناس اماما قال ومن ذریتى قال لا ینال عهدى الظالمین» (البقره ، 124) .

 

گردآوری دین و اندیشه آکا

زندگی نامه حضرت ابراهیم (ع) , مقاله ای در مورد حضرت ابراهیم