نشست بیستم - هوش و یادگیری

« به نام پروردگار یکتا »

نشست بیستم

هوش و یادگیری

این مبحث را با موضوع بسیار جذاب و دوست داشتنی برای مادران به نام هوش و یادگیری شروع می کنیم. در اولین مبحث این دوره را با موضوع "کودک آرزوها " آغاز کردیم. مبحث دوم، رشد و مبحث سوم راجع به ذهن صحبت کردیم. در مبحث ذهن گفتیم که پایه ی رشد در ذهن است و ذهن مرکز کنترل و مدیریت رشد است. قول داده بودم که موضوع ذهن را بیشتر باز کنم و راجع به مهارت ها و هرچه که در مورد ذهن هست صحبت کنیم. در این مبحث به قولم عمل می کنم و بحث ذهن و هوش را بررسی می کنیم. بارها از من شنیده اید که ما دچار بحران مفاهیم هستیم. یک سری کلمات را به زبان می آوریم و در طول زندگی بارها با آن ها مواجه می شویم، بدون این که مفهوم کامل این کلمات را بدانیم. یکی از مسائل و مفاهیمی که در مورد کودک دچار بحران هستیم همین بحث هوش است. در محاوره ها چه قدر می گوییم: ذهن، عقل، هوش، خلاقیت، درک، شعور، فهم، ادراک و غیره. در مبحث کودک آرزوها ویژگی هایی که شما والدین برای کودک آرزوهایتان نام بردید را در موضوعات مختلف تقسیم بندی کردم، ویژگی هایی که شامل موضوع عقل می شد بعد از موضوع شخصیت بیشترین موارد را داشت که این نشان دهنده ی دغدغه ی ذهنی والدین برای پرورش فرزندان بعد از پرداختن به شخصیت کودک، پرداختن به موارد عقلی و هوشی است. به زبان ساده تر به دنبال کودک عاقل، باشعور، باهوش، فهیم، بامعرفت و .... هستیم. این اصطلاحات را خوب بلدیم ولی با مفهوم اصلی آن ها آشنا نیستیم؛ که در این مبحث تا جایی که در بحث هوش به یک تفاهم نسبی برسیم، به موضوع هوش خواهیم پرداخت.

امروزه بچه های ما بدجوری به خاطر این مفاهیم آسیب می بینند. مفاهیمی مثل تیزهوشان، فرزانگان، خردمندان. وقتی این مفاهیم در حال آسیب زدن به بنیان زندگی عزیزان ما است، نمی توانیم بی تفاوت باشیم. امروزه داریم می بینیم که به خاطر باهوش بودن و تیزهوش بودن چه فجایعی اتفاق می افتد و بچه ها قربانی می شوند؛ بدون این که کسی مقصر باشد و بدون این که کسی سوء نیت داشته باشد؛ بلکه همه با حسن نیت در حال آسیب وارد کردن به روح و روان بچه ها هستند. پس لازمه که این موضوع را از ریشه بررسی کنیم.

مغز

جسم پینه ای شکلی که در کاسه ی سر ما قرار گرفته و مرکز کنترل رفتارها، احساسات، عواطف و غیره است. مغز دستگاهی بسیار پیچیده و عظیم است. بُعد اصلی مغز، بُعد جسمانی آن است. مغز از سلول های عصبی تشکیل شده است که این سلول ها مثل کل جسم ما به تغذیه و استراحت و اکسیژن نیاز دارد. تمام مطالبی که در مورد جسم و تغذیه و استراحت و خواب در مباحث قبل گفتیم، در این جا و در مورد مغز نیز صدق می کند. پس نیازهای جسمی مغز باید برآورده شود تا بتواند درست کار کند. بنابراین یک بار دیگر مباحث مربوط به جسم و تغذیه و خواب را مطالعه کنید.

این دستگاه عظیم و پیچیده چگونه کار می کند؟

انسان با تمام پیشرفت های علمی و تکنولوژی هنوز در مقدمه ی شناخت مغز است و هنوز نتوانسته مغز را بشناسد. قریب به دو سال است که تحقیقی را در قالب یک گروه سه نفره ی متخصص در مورد مغز نوزاد انجام می دهیم. به عظمتی رسیدیم که خودمان هم وحشت می کنیم. در سال های آینده انسان پی خواهد برد که چه اتفاقی در مغز می افتد و چرا مغز این قدر با عظمت است. اصلی ترین جزء مغز، سلول های عصبی یا نورون ها هستند. سلول های عصبی هوشیار هستند و اولین عضوی که در جنین تشکیل می شود، این سلول ها هستند. در حالی که مادر هنوز از بارداری خود مطلع نشده، سلول های عصبی در حال به وجودآمدن و تکثیر هستند و مغز را تشکیل می دهند. نوزاد وقتی به دنیا می آید، کامل است. 100 میلیارد سلول عصبی در جنین به وجود می آید که وقتی نوزاد به دنیا می آید، هیج کدام از این سلول ها به هم متصل نیستند و بین سلول های عصبی او فاصله وجود دارد. بعد سلول ها شروع به تولید شاخک هایی می کنند و دکمه هایی به وجود می آورند به نام اکسون و دندریت. این شاخک ها رشد می کنند و هر سلولی حدود 150 تا از این شاخک ها می تواند بسازد. 150 را در 100 میلیارد ضرب کنید!!!!!!!!!!!. هرکدام از این دندریت ها و اکسون ها تحت شرایطی که خواهم گفت به هم نزدیک می شوند و یک اتصال درست می کنند که به آن اتصال سیناپسی می گویند. حتی بین اتصال ها هم فاصله وجود دارد و به هم نمی چسبند. صد میلیارد سلول داخل 300 گرم بافت مغز که اصلاً هم به هم نچسبیده اند و شاخک ایجاد می کنند و اتصال ایجاد می کنند که باز هم به هم نمی چسبند. تازه بشر به کمک نانو تکنولوژی این مسائل را می تواند بیند و علم دیگر در حد فرضیه نیست بلکه کاملاً دیده شده و ثابت شده است. زمانی که نوزاد یک تجربه ی جدید کسب می کند، یک اتصال سیناپسی به وجود می آید.

پس هر تجربه ی جدید یک اتصال سیناپسی به وجود می آورد. این اتصال به صورت دو نقطه نزدیک هم هستند که اول بین این دو نقطه یک جرقه ی الکتریکی زده می شود بعد یک جریان الکتریکی برقرار می شود و تبادل الکتریکی انجام می شود. در آخر حافظه ی کودک این جریان را به عنوان یک تجربه ذخیره می کند. فرض کنید کودک برای اولین بار رنگ زرد را می بیند، یک اتصال در یک سلول و در نهایت جریان الکتریکی پدید می آید و رنگ زرد در حافظه ثبت می شود. هربار که کودک رنگ زرد را ببیند، اگر همان رنگ قبلی باشد که دیده بود جریان ثبت شده ی مغز پیغام می دهد که آن را می شناسم چون اتصالش برقرار شده. اما اگر رنگ زرد فرق کند و پررنگ تر یا کم رنگ تر باشد، یک اتصال دیگر برقرار می شود. هر تجربه ی جدید و هرگونه ورود اطلاعات جدید توسط حواس پنجگانه به مغز، یک اتصال جدید به وجود می آورد. این اتصالات در ابتدا جرقه و جریان الکتریکی هستند و بعد از چندین بار که همان تجربه تکرار شود و مغز چند بار به آن جریان ثبت شده مراجعه کند و ببیند که از قبل آن را دارد؛ این جریان تقویت می شود و قوی تر می شود و تبدیل به یک جریان الکتروشیمیایی می شود. باز کودک تجربه های بیشتری می کند و این اتصال ها تکرار می شوند. در اثر این تکرار تجربه ها و تقویت دائم این جریان الکتریکی و در آخر تقویت جریان الکتروشیمیایی، این اتصال ها تبدیل به میدان مغناطیسی می شوند. وقتی میدان مغناطیسی به وجود آمد، جریان ثبت شده ی این تجربه تا آخر عمر در مغز و ذهن می ماند و این می شود پایه ی یادگیری.

سلول های مغز توسط حواس پنجگانه تحریک می شوند، این تحریک ها به هم متصل می شوند و میدان مغناطیسی ایجاد می کنند و این میدان مغناطیسی پایه ی یادگیری در آینده می شود. چه زمانی میدان مغناطیسی ایجاد می شود؟ زمانی که تجربه ها به اندازه های کافی تکرار شوند. مغز در سنین 12 تا 15 سالگی چک می کند و هر تجربه ای را که تکرار نشده باشد و به میدان مغناطیسی تبدیل نشده باشد را از بین می برد. به این دلیل است که دوران کودکی اهمیت دارد چون همه ی اتصال ها زیر سه سالگی اتفاق می افتد. خانم دادستان از روانشناسان شناخت گرای ایران در تحقیقی که انجام داده بودند پی بردند که اُفت تحصیلی در دوران راهنمایی و دبیرستان رابطه ی مستقیم با کمبود تجربه های کودک از تولد تا 2 سالگی دارد؛ درست زمانی که این اتصال ها تشکیل می شوند. هر چه قدر این اتصال ها بیشتر تشکیل شوند و تبدیل به میدان مغناطیسی شوند، قدرت یادگیری بالا می رود. پس وقتی از یادگیری حرف می زنیم، منظور تشکیل میدان های مغناطیسی است. مغز کودک سه ساله دو برابر مغز بزرگسال اتصال های سیناپسی دارد؛ منتهی بخش اعظمی از آن ها در 12 تا 15 سالگی از بین می روند و این یعنی قدرت مغز یک انسان بزرگسال کمتر از قدرت مغز یک کودک سه ساله است و قدرت یادگیری بزرگسالان به مراتب کمتر از قدرت یادگیری کودک زیر سه سال است. انسان معمولی بین 5 تا 7 درصد از ظرفیت مغزش استفاده می کند؛ نوابغ 10 تا 12 درصد از این ظرفیت مغز را استفاده می کنند. بخش اعظم مغز انسان ها دست نخورده باقی می ماند. بنابراین دچار احساس گناه نشوید و به دنبال میزان و کمیت تجربه ها نباشید.

در طرحی که بر روی آن تحقیق می کنیم، می پرسد: آیا شما کودک نابغه می خواهید؟ خوب مسلمه همه کودک نابغه می خواهند. حال این طرح پاسخ می دهد که:

کودک نابغه یعنی همه ی کودکان دنیا. همه ی بچه ها نابغه هستند.

در این تحقیق یافته ایم که اصلاً انسان، نابغه به دنیا می آید اما در طول کودکی نبوغش را از دست می دهد. در مباحث پیش گفتیم که استعدادها در همه برابر است. پس ما اگر بتوانیم دو درصد بیشتر از مغزمان استفاده کنیم می شویم «تیزهوش».

اتصال های سلول های عصبی تشکیل شبکه ی عصبی را می دهند که خود شامل دو بخش می شود. یک بخش، اتصالاتی هستند که مربوط به جسم و غرایز ما می شوند؛ این بخش اتصالات غیرارادی هستند که خود به خود انجام می شوند، از قبل برنامه ریزی شده اند و ما دخالتی در آن ها نداریم؛ غرایز مثل احساسات، رفتارهای غریزی، رشد جسم، دستگاه گردش خون، قلب و مغز و تمامی فعالیت های اندام های درون بدن، توسط این شبکه ی عصبی هدایت می شوند. دیدید امروزه هر بیماری داریم پزشکان می گویند که عصبی است. علت این است که روی این شبکه فشار وارد می آید بعد اثرش را روی جسم نشان می دهد. بیماری های روان تنی ناشی از فشاری است که روی این شبکه وارد می شود. در بخش غریزی شبکه ی عصبی، با حیوانات مشترک هستیم.

بخش دوم شبکه ی عصبی، بخش فطری است. این بخش مختص انسان است و مربوط به روح است؛ نتیجه ی تجربه های کودک در محیط است. بحث ما و کار ما کلاً روی این بخش است و این که چگونه این بخش شکل می گیرد. بخش غریزی که با حیوانات مشترک هستیم و ناخودآگاه کار خودش را انجام می دهد را با آن کاری نداریم اما بر روی بخش فطری تمرکز و مطالعه می کنیم.چگونگی تشکیل این اتصال ها و میدان های مغناطیسی و ترکیب میدان های مغناطیسی با هم، موضوع اصلی است که ما می خواهیم بر روی آن کار کنیم. این شبکه ی عصبی برای ما خیلی اهمیت دارد زیرا که حاصل این شبکه عصبی، روان است. سلامتی و عدم سلامتی روان به چگونگی تشکیل اتصال ها و چگونگی ترکیب میدان های مغناطیسی دارد. اگر این اتصال ها و میدان های مغناطیسی درست در کنار هم قرار بگیرند و ترکیب شوند، روان در سلامت و تعادل خواهد بود. و اگر این میدان های مغناطیسی اشتباه در کنار هم قرار بگیرند، مشکل روانی ایجاد می کنند که با دارو و تکنیک و روش مداوا می شوند.

پس حاصلِ در کنار هم قرارگرفتن میدان های مغناطیسی در شبکه عصبی، روان است. اگر درست شکل بگیرند و صحیح در کنار هم قرار بگیرند، روان سالم خواهد بود و اگر درست قرار نگیرند، روان سالم نخواهد بود و این جا است که احتیاج به روان شناس و روان پزشک داریم که بتواند مداوا کند.

یکی از حاضرین: یعنی بیماری های روانی ریشه در کودکی ما دارند؟ آقای سلطانی: دقیقاً همین طور است و بیماری های روانی ریشه در کودکی دارند. اتصال ها و میدان ها مثل حروف الفبا هستند؛ خصلت ها و خاصیت های خودشان را دارند و ترکیب آن ها با یکدیگر، کلمه و در آخر جمله را می سازد. یک موقع ما با ترکیب این کلمات مثنوی و متن های زیبا و شعر و متن های علمی را تألیف می کنیم و یک موقع هم فحش و ناسزا تألیف می کنیم. آقای سلطانی روی تخته نوشتند : مشکلات این کلمه به نظر شما چیست؟

حاضرین: مشکلات. آقای سلطانی: حالا میم اش را برمی داریم. میشه شکلات. یعنی یک حرف از میدان های مغناطیسی اش را برمی داریم و مشکلات تبدیل می شود به شکلات. پس ترکیب حروف است که کلمه و بعد جمله را می سازد. حالا دوتا الف بگذاریم، می شود «اشکالات». مسئله ی مهم این است که ترکیب حروف را می شود عوض کرد ولی حروف جدید نمی توانیم اضافه کنیم البته بعد از پایان دوران کودکی و کلمه ی جدید هم ساخته نخواهد شد. ترکیب این حروف همان چیزی است که ما باید یاد بگیریم و این نکته همان است که ما به آن می گوییم «هوش». زیربنا که حروف باشد، هست و محیط هم آن ها را می سازد، حال هوش یعنی این که از این حروف چگونه استفاده کنیم، اشکالات بسازیم یا شکلات؟؟ یا این که چه اتفاقی را با حرف ها ایجاد می کنیم؟ دیدید بعضی ها با چهارتا کلمه آتیش به پا می کنند و بعضی ها با چهار کلمه آرامش ایجاد می کنند. این که آتیش به پا کنیم یا آرامش برقرار کنیم، بستگی به نوع قرار گرفتن آن میدان های مغناطیسی در کنار هم دارد. آموزش در این مرحله است. باید یاد بگیریم که این میدان های مغناطیسی تشکیل شده را چگونه کنار هم بچینیم. بحث ما و هدف رویکرد کودک متعادل این است که این شبکه را چگونه ساماندهی کنیم، پس دچار عذاب وجدان نشوید که کودک من بزرگ شده یا سه سالش تمام شده و کار از کار گذشته.

ما هم خشم داریم هم شادی. می توانیم یاد بگیریم که کجا از خشم استفاده کنیم و کجا از شادی. وقتی اتصالات درست نباشد، جا به جا از آن ها استفاده می کنیم. در مس سرچشمه مادری آنقدر بچه اش را کتک زده بود که مشکل روانی پیدا کرده بود؛ از مادر پرسیدم که مگر چه کار می کند که این قدر او را می زنی؟ مادر گفت: آخه نمی دونید چی کار می کنه؟ میره سر کابینت آشپزخانه و نخود و لوبیا ها را می ریزه کف آشپزخانه. گفتم: اِاِه، چه قدر قشنگ. می دونی توی تهران مادرها به من شهریه می دهند و می آیند سر کلاس که من به آن ها یاد بدم که چه طوری بچه هایشان با نخود و اوبیا بازی کنند؟! مادر کمی چپ چپ نگاه کرد و گفت آخه فقط این نیست که دیروز صبح که رفتم بچه بزرگه را بذارم توی سرویسش بره مدرسه، برگشتم خونه دیدم تمام روغن رو مالیده روی زمین. گفتم: وای چه خوب پس لیز شدن زمین رو تجربه کرده. مادر دیگه از من ناامید شد و هیچی نگفت. من واقعاً از این کارهای بچه ها لذت می برم چون می دونم چه اتفاقی با این کارها در مغز کودک می افتد. ولی مادرها ترکیب ذهنی شان طوری است که این کارهای بچه ها برایشان مثل شکنجه می ماند. دنبال مقصر نمی گردیم، ذهن این طوری سازمان دهی شده است. حالا می خواهیم دوتا کار کنیم، اول این که یک کاری کنیم که مغز بچه هایمان به نسبت صحیح تر سامان بگیرد و دوم برای خودمان هم یواش یواش ترکیب قرار گرفتن میدان های مغناطیسی مغزمان را تغییر بدهیم؛ حروف از قبل چیده شده را به هم بریزیم و سعی کنیم که کلمات زیبا و قشنگ تر بسازیم؛ به جای آتش روشن کردن، یک مقداری محبت و شادی ایجاد کنیم.

ذهن

فضایی که اطلاعات مغز در آن حرکت می کنند را اصطلاحاً ذهن می گوییم. ذهن یک فضای مجازی است و مدیریت تمام رفتارها در ذهن انجام می شود. ذهن مثل اینترنت است. اینترنت کجاست؟ همه با یک کامپیوتر و سیم و نرم افزار و مودم و امواج با هم در ارتباط هستیم و اطلاعات جا به جا می شود؛ اینترنت یک فضای مجازی است. مشابه این فضا در مغز ما وجود دارد که به آن ذهن می گوییم. اگر مغز را باز کنیم، ذهن را نمی توانیم ببینیم. اما کار ذهن را می توانیم ببینیم که همان رفتارهای ما است.

یک مثال دیگر می زنم که مطلب روشن تر شود. هواپیما یک جثه دارد از جمله: بدنه، بال، موتور، و غیره؛ فرماندهی هواپیما کجاست؟ کابین خلبان. کابین خلبان ذهن است. از همه جای هواپیما یک سیم کشیده شده به کابین خلبان و هیچ جایی در هواپیما وجود ندارد که سوییچ و کنترل آن در این کابین نباشد. خلبان به همه جای هواپیما تسلط دارد. این عظمت و این جثه را یک کابین کوچک هدایت می کند. ذهن ما شبیه این چنین سیستمی است. همه چیز در ذهن است. از همه جای بدن یک نماینده در ذهن نشسته است. اگر ذهن را یک دایره فرض کنیم، جسم، عقل، روح، اقتصاد، خلاقیت، احساسات یا عواطف، جنسیت و شخصیت، شعاع های این دایره هستند و همه در ذهن کنترل می شوند. درباره روح یا امنیت مفصل صحبت کرده ایم. شخصیت را هم توضیح داده ایم. در مورد جسم هم توضیح دادیم. در این مبحث موضوع عقل را بررسی می کنیم و می خواهیم با ابعاد ذهن آشنا شویم. هر تغییری و اتفاقی بخواهیم در انسان ایجاد شود باید در ذهن او ایجاد کنیم. ما با نوشتن و گفتن این مطالب چه کار داریم می کنیم؟ ما در حال ایجاد یک ذهنیت جدید در شما هستیم. چرا ما نمی توانیم کسی را تغییر بدهیم؟ چون کنترل ذهن هر انسان در دست خودش است؛ دست «من» نیست. هیچ کس نمی تواند ذهن من را تغییر دهد و من هم نمی توانم ذهن کسی را تغییر دهم. ما قادر نیستیم احدی را در دنیا تغییر بدهیم. یک بخش مشکلات همسران این است که می خواهند همدیگر را تغییر بدهند. عمده ی صحبت خانم ها در مشاوره ها این است که "اگر همسرم درست شود، من هم درست می شوم"، همچین چیزی امکان ندارد. چون اگر قرار باشد «من» تغییر کنم اول باید ذهنم تغییر کند و کلید ذهن من دست خودم است. کلید ذهن همسرم هم دست خودش است. ما فقط می توانیم تأثیر بگذاریم و اطلاعات بدهیم. اگر شما خواستید، می توانید با این اطلاعات یک چیدمان جدید در چرخه های ذهن تان ایجاد کنید؛ اگر نخواستید، طبیعتاً تغییری ایجاد نمی کنید.

بنابراین اگر ما می خواهیم کودک آرزوهایمان را داشته باشیم باید ذهن او را بسازیم. اگر می خواهیم در کودک تغییر ایجاد کنیم باید ذهن او را تغییر دهیم. اگر در خودمان هم بخواهیم تغییری ایجاد کنیم باید این تغییر را از ذهنمان آغاز کنیم. برای همین است که دائماً تأکید می کنم تا یک مطلبی را یاد گرفتید فوری ان را در خانه یا در مورد فرزندتان اجرا نکنید چون مثلاً ذهن شما این گونه شکل گرفته که برای تربیت کودک باید او را کتک زد، دوستی می گفت که سلطانی، تو باید از همه ی مادرها حلالیت بطلبی چون بچه ها کتک لازم دارند و بدون کتک رشد نمی کنند؛! این باور ایشان است، نمی گم درسته یا اشتباهه و او را سرزنش نمی کنم چون این باور او است؛ ذهن او این است که بچه باید کتک بخورد چون خودش هم با کتک بزرگ شده است. حالا افرادی مشابه ایشان به کلاس ها می آیند و یاد می گیرند که بچه را نباید کتک زد، عذاب وجدان می گیرند و می روند خانه و تصمیم می گیرند که دیگه بچه شان را نزنند، ازاین طرف ذهن بسیار قدرتمند است و دو بخش خودآگاه و ناخودآگاه دارد. حال اگر مادر دچار یک تنش با فرزندش شود، بخش ناخودآگاه که ضبط شده های کودکی را دربر دارد فشار می آورد که بزن، بخش خودآگاه هم که یاد گرفته نباید زد، مقاومت می کند؛ این تعارض به فرد آسیب می زند و یک جایی این مادر منفجر می شود و چنان فرزندش را می زند که تا به حالا نزده بود.

بنابراین وقتی مطلب تازه ای می شنوید بدون ذهنیت به آن عمل نکنید. لازمه ی عامل شدن، تغییر و کار بر روی ذهن است. به این دلیل توصیه می کنم مطالعه کنید و روزی نیم ساعت این مطالب را مرور کنید، تمرین کنید و ذهن را فعال کنید. وقتی این مطالب ذهنی شد خود به خود بر رفتار شما تأثیر می گذارد. و بعد متوجه می شوید که مثلاً دیگه اصلاً نمی توانید کتک بزنید. افرادی که درک مظلوم قوی دارند سعی در جلب توجه دیگران دارند و حتی به خصوص خانم ها، شوهرانشان را وادار می کنند یعنی کارهایی می کنند که عاقبت آن ها را کتک بزند. افراد با درک مظلوم در حد بالا به دنبال جلب توجه دیگران هستند حتی به قیمت آبرویشان. تنها راه حل درمان، تغییر شبکه ی عصبی این افراد و تأمین یک موقعیت مناسب است. وقتی ذهن درست شود این فرد دیگر نیازی ندارد که برای جلب توجه کتک بخورد. درخیلی موارد بچه ها وقتی درکودکی کتک می خورند، در بزرگسالی نیاز به کتک پیدا می کنند. در بحث تنبیه گفتیم کودکان در معرض خشونت و کتک در بزرگسالی نیازمند می شوند. بچه هایی که کتک می خورند و بعد فوری نوازش می شوند اکثراً در ازدواج هایشان به مشکل برمی خورند چون میدان های مغناطیسی آنان این گونه شکل می گیرد که اول کتک بعد نوازش؛ دختر شوهر می کند و ناخودآگاه بر اساس ذهنیت و درک مظلوم، رفتارهایی می کند تا همسرش را وادار به کتک زدن او کند و ..... برای تغییر این حالت ها ذهن باید تغییر کند. ذهنیت که عوض شود، رفتار هم تغییر می کند. پس تا ذهنیت مان را عوض نکنیم، رفتارمان عوض نمی شود.

هوش

مهارت استفاده از ذهن را هوش می گویند. هوش، مهارت است. هوش را باید یاد گرفت. استعدادها هستندکه از اول وجود دارند. اما مهارت آموختنی است. پرسش خیلی ها است که هوش ارثی است؟

در مباحث پیش گفتیم که: استعداد، خصوصیات، محیط هوش جزو استعدادهای خدادادی است؛ به همه داده شده، ارثی نیست، ژنتیک نیست جزو خصوصیات هم نیست بلکه از اجزای استعداد است که آفریدگار متعال به همه ی انسان ها عطا کرده است. چون هوش مهارت است حالا ما باید یاد بگیریم و مهارت استفاده از ذهن، مهارت تغییر ذهن و مهارت ایجاد ذهن جدید را به دست آوریم. این صحبت هایی که امروزه راجع به هوش در محاوره ها می شنویم اصلاً بنیان ندارد. هوش یاد گرفتنی است. تست هوش نشان می دهد که چه قدر یاد گرفته ایم. چرخه ی ذهن را که توضیح دادم در واقع چرخه ی هوش است. و همه ی اجزاء آن هوش هستند، هوش عاطفی، هوش جسمی، هوش معنوی، هوش جنسی و هوش اقتصادی و ....

افرادی که ولخرجی می کنند یا خسیس هستند یا ورشکسته می شوند، هوش اقتصادی ندارند، یاد نگرفته اند و هوش اقتصادیشان رشد نکرده است. در مورد هوش جنسی، در حال حاضر جامعه ی ما یک عفونت پنهان از زیر دارد که در حال جویدن پایه های اخلاق جامعه است درست مثل موریانه و آن مسئله ی دوجنسیتی است. این افراد که امروزه معضل جامعه ی ما هستند فقط ده درصدشان مشکل هورمونی دارند که به نقص در جسم مربوط می شود و با جراحی و دارو درمان می شوند اما 90 درصد آنان مشکل شخصیتی دارند؛ یعنی ذهن شان از نظر جنسی رشد نکرده و درواقع دوجنسیتی نیستند بلکه بیمارهای جنسی ذهنی هستند، میدان مغناطیسی ذهن شان بدجوری ترکیب شده و به دلایل زیاد مهارت پیدا نکرده اند.

هوش عاطفی – هوش عاطفی جامعه ی ما بسیار پایین است؛ برعکس آن چه که فکر می کنیم ما ایرانی ها خیلی عاطفی هستیم. هوش عاطفی ما خیلی پایین است چون اصلاً نمی دانیم که دوست داشتن و دوست داشته شدن یعنی چی؟ و فقط دلبستگی و وابستگی و مالکیت را تمرین کرده ایم؛ «تو نباشی من می میرم» احساس گناه را تمرین کرده ایم. خودمان را فدای دیگران می کنیم تا بگویند که چه آدم خوبیه!! از خیلی از مادرها می شنویم که می گویند: بچه ی من خیلی شیطونه، ممکنه بچه های دیگه رو بزنه ولی خیلی با عاطفه است همه رو دوست داره!!! این بچه پر از احساس گناهه، کجای این بچه عاطفیه وقتی همه رو می زنه، این بچه مشکل عاطفی داره. چه جوری عصبانی می شویم؟ چگونه غمگین می شویم؟ میزان بالای افسردگی در جامعه ی ما نشان می دهد که هوش عاطفی پایین است. ما اصلاً بیماریی به عنوان افسردگی نداریم. بلکه رشد عاطفی نداریم. ما نمی دانیم که چگونه احساساتمان را بروز دهیم و چگونه آن ها را مدیریت و استفاده کنیم.

هوش اجتماعی یا شخصیت – که شامل اعتماد به نفس و عزت نفس است.

هوش عقلانی – این هوش خیلی مهم است چون مهارت ها در این حوزه است و باید با هوش های دیگر ترکیب شود. در هوش عقلانی مهارت ها را کسب می کنیم.

هوش اکتسابی است. باید یاد بگیریم. هوش با یادگیری اتفاق می افتد نه با یاد دادن. این یک معضل است که ما بچه هایمان را از اول ابتدایی می فرستیم که تست زدن تیزهوشان را یاد بگیرند. هوش حاصل یادگیری است و یادگیری حاصل آن فرایندهای شبکه ی عصبی و اتصال های سیناپسی و میدان های مغناطیسی است که پایه ی یادگیری هستند و مفصل توضیح دادیم. عامل یادگیری تفکر است.

تفکر

مغز، ذهن، هوش، یادگیری، تفکر و تجربه با هم یک مجموعه می سازند. دیدید بچه ها چه قدر «چرا» می پرسند. این چراها در ذهن کودک است و علم هنوز نتوانسته کشف کند که چند تا چرا در ذهن کودک زیر سه سال وجود دارد. سرعت حرکت اطلاعات در واحد زمان در مغز کودک زیر سه سال را دانشمندان نتوانسته اند اندازه گیری کنند. علم در برابر عظمت ذهن نوزاد خیلی ناتوان است. چراهای کودک سه ساله نباید به بیرون رخنه کند و پرسیده شود؛ بعداً خواهم گفت که این چراها به چه دلیل دائماً پرسیده می شوند. چراهای ذهن کودک زیر سه سال ایجاد تفکر می کند. پشت سر این تفکر، تجربه شروع می شود. تا به حال کنار رودخانه رفته اید؟ دیدید که بچه ها می روند کنار رودخانه شروع می کنند به چیدن سنگ ها و جوی درست می کنند.

چرا رودخانه از این ور به آن ور می رود؟ حاضرین: به علت شیب زمین، آقای سلطانی: لطفاً به من بگویید شیب چیه؟ حاضرین: سرازیری، آقای سلطانی: سرازیری چیه؟ حاضرین: از بالا به پایین کج باشه، آقای سلطانی: کج یعنی چی؟ حاضرین: راست نباشه، آقای سلطانی: راست یعنی چی؟ من یک کودک زیر سه سال هستم و شما می خواهید با کلام این مفهوم را به من بفهمانید. حاضرین: خوب نشانش می دهیم که شیب این جوری است. آقای سلطانی: کودک در حالت طبیعی نمی آید این سؤال ها را از شما بپرسد، نباید هم بپرسد. تفکر این جا می آید و سؤال ایجاد می کند. چرا رودخانه از این ور است؟ من میخوام برگردانمش از آن ور. بعد شروع می کنه به تجربه و نظریه پردازی و می خواد رودخانه را ببره آن ور، موفق نمی شه؛ نظریه ی دیگری می ده، نمی شه و مرتب نظریه به دنبالش ابطال، نظریه – ابطال نظریه و .... این میشه ورزش کردن با میدان های مغناطیسی، نرمش ذهنی، تقویت هوش. بنابراین هوش نتیجه ی فکر و تفکر است؛ ولی ما برعکس فکر می کنیم. ما اگر فکر و تفکر را در بچه هایمان تقویت نکنیم، با هوش نمی شوند. ما می خواهیم اول باهوش شوند بعد متفکر. در حالی که اول باید متفکر شوند بعد باهوش. متفکر شدن هم اکتسابی است. این فرآیندها از مغز تا تجربه، یکپارچه هستند و با هم اتفاق می افتند اما من برای روشن شدن کامل قضیه، مطالب را جدا جدا برای شما توضیح دادم. عقل از تفکر و تجربه به یک کلمه ی دیگر می رسیم به نام «عقل».

عقل

حاصل تجربه و بایگانی تجربه ها است. انسان عاقل کسی است که تجربه ی زیادی دارد. هر چه قدر تجربه ها در زمینه های مختلف بیشتر باشد، در آن زمینه ها هوش بالاتر می رود. در کل تمام تجربه ها جمع می شوند و عقل را تشکیل می دهند. چه قدر به بچه هایمان می گوییم: بی عقل، دیوانه؟، این که ما چه قدر تجربه داشته باشیم مراتب مختلفی دارد مثل: ادراک، شعور، شناخت، خردمندی. این ها مراتب عقل هستند. بنابراین وقتی می گوییم عقل زیرمجموعه ی شناخت و خرد است به این دلیل است که عقل مراتب دارد و سطح پایین، متوسط و بالا دارد. ما باید بچه هایمان را به بالاترین سطح عقل یعنی شناخت و خردمندی برسانیم و آن ها را به این سمت هدایت کنیم. حال می رویم بررسی کنیم و ببینیم که چرا این اتفاق نمی افتد؟

ما گفتیم برای این که ذهن متعادل داشته باشیم، باید هوش متعادل که چرخه ی آن را توضیح دادم، داشته باشیم و گفتیم که هوش عقلانی جزئی از این مجموعه ی باعظمت است. با اهمیت است اما به اندازه ی خودش. این که ما بیاییم و همه ی زندگی را فقط صرف هوش کودک کنیم، جزء این که او را از لحاظ ذهنی نامتعادل کنیم کار دیگری نکرده ایم. اصل بر ذهن متعادل است. و در دل ذهن متعادل، هوش متعادل می آید. هوش عقلانی یک عامل مهم است و ما بدون آن نمی توانیم زندگی کنیم. اگر هوش عقلانی رشد نکند، زندگی سالمی نخواهیم داشت. هم چنین اگر هوش اقتصادی نداشته باشیم، زندگی اقتصادی خوبی نخواهیم داشت. ولی برای این که هوش اقتصادی ما رشد کند، اول باید هوش عقلانی را بالا ببریم. خلاقیت، و معنویت و بقیه هوش های دیگر نیز بدون هوش عقلانی امکان ندارد. پس برداشت اشتباه از صحبت های من نشود که هوش بی اهمیت است. بلکه هوش خیلی با اهمیت است ولی یک جزء از یک مجموعه است به نام خردمندی و ذهن و جایگاه خودش را باید داشته باشد. همان طور که بررسی کردیم که چه کار کنیم تا بچه هایمان شخصیت متعادل و امنیت داشته باشند، بررسی خواهیم کرد که چه کار کنیم تا بچه هایمان باهوش باشند و هوش عقلانی شان بالا برود. تست های هوش فقط نشان می دهند که کودک چه اندازه مهارت کسب کرده است؛ فقط همین. اما این که چگونه از این مهارت ها استفاده می کند را در هوش متعادل بررسی خواهیم کرد. خود تست هوش نشان دهنده ی هیچ چیز نیست. این قدر اصرار نکنید که بچه ها تست هوش شوند. تست هوش نشان دهنده ی هیچی نیست؛ نه نشان می دهد که این بچه خارق العاده است، یا که نیست؛ فقط به ما نشان می دهد که میزان دریافتی این کودک چه قدر بوده است. که دانستن این میزان به درد والدین نمی خورد. چون تست هوش مثل آزمایش خون است. مگر ما راه می افتیم جلوی هر آزمایشگاه که میزان خون مان را اندازه بگیریم؟

امروزه در دنیا هوش های متفاوتی داریم و دیگر IQ مطرح نیست. گاردنر هوش هشت گانه را دارد که هوش نهم را هم پیدا کرده و نامش را هوش وجودی گذاشته است. امروزه هوش معنوی بسیار مطرح است و نیز هوش جسمی FQ مطرح است و هوش های دیگر که نام بردیم. ما در این دوره به هشت هوش اشاره می کنیم. علمی که در راه است و هنوز افشاء نشده تمام نظریات هوش را ابطال می کند. مواظب باشید و این قدر آلوده ی موضوع هوش نشوید که وقتی ابطال شد ببینیم که قربانی شده ایم. نظریه ها مرتب ابطال می شوند، مواظب بچه ها باشیم. مثل موضوع روغن مایع نشود که زمانی می گفتند روغن جامد نخورید می میرید و حالا می گویند روغن مایع نخورید سرطان می گیرید. ما نمی گوییم که روغن نخورید اما می گوییم که تعادل را رعایت کنید. پس خودمان را آلوده ی تئوری ها نکنیم. چرا هوش عقلانی این قدر مطلق شده است؟ و چرا این هوش نسبت به هوش های دیگر این قدر مهم شده است؟ در دوره ی مدرنیسم، علم پیشرفت کرد. نظریه ی نیوتن و فیزیک نیوتن و جزئی نگری غالب شد، جزءجزء کردن در جهان شروع شد. تا 200 سال پیش، مادر همه چیز کودک بود. به دنیا می آوردش و روح و جسم و تحصیل و همه چیز کودک در اختیار مادر بود؛ منتهی مادر اطلاعاتش کم بود. در دوره ی مدرن اطلاعات زیاد شد و این اطلاعات تخصصی شدند؛ متخصصین به وجود آمدند، مادر شد خدمتکار و نظافتچی و بقیه ی مسئولیت های مادری به متخصصین واگذار شد.

مسئولیت شیر دادن کودک با مادر است، اما مادر کودک را نزد یک متخصص تغذیه ی آقا می برد که نه مادر است و نه تا حالا کودکی را شیر داده و بعد هم دستور می دهد که دو ساعت یکبار یا یک ساعت یکبار باید شیر بدهید!!!!!!!!! یا این که مادر کودکش را می برد پیش یک آقای دکتر با PHD در زمینه ی رفتار با کودک، حال اگر این آقا مجرد باشد و پدر نشده باشد، مادر هم که نیست و بعد به مادر می گوید که بچه را تنبیه کن و یا این طوری یا آن طوری رفتار کن. بعد مادر میره و دستورات ایشان را اجرا می کند و کار خراب تر می شود. مادر می رود پیش یک متخصص دیگر ایشان می فرمایند که نه اصلاً حق نداری کودکت را تنبیه کنی. از گل بالاتر نباید به او بگی و .............. چرا تخصص ها را به کسانی می دهیم که مادر نیستند؟! این تخصص ها را باید به مادر داد. و این همان کاری است که ما در حال انجام آن هستیم. مادر چیزی را دارد که هیچ متخصصی ندارد و آن فطرت مادری است. مادری که بر فطرت مادری عمل می کند اگر صبح فرزندش را می زند، به حکم همان فطرت تا عصر درستش می کند. ممکن است خود مادر نداند که چه کار مهمی می کند اما براساس فطرتش، تعادل را برقرار می کند.

ممکنه مادر در رفتار با کودکش دچار اشتباه شود اما بنابر فطرتش اشتباهش را جبران می کند. 95 در صد کاری که مادر انجام می دهد، صحیح است. در دوره ی مدرن این ویژگی را از مادر گرفتند و دادند به متخصص. متخصص ها هم جزء جزء شدند، متخصص اطفال، تغذیه، رفتار و غیره. نتیجه این می شود که کودک 24 ماهه را می برند پیش فوق تخصص روانپزشکی اطفال و این کودک 8 ماه است که داروی اعصاب مصرف می کند. پزشک هیچ تقصیری ندارد و بر اساس معلومات و ذهنیتش عمل می کند، علائم را طبق جدول بررسی می کند و مطابق آن دارو تجویز می کند. کار پزشک کاملاً صحیح است چون مادر نیست. مادران قدیمی را دیدید با یک نگاه متوجه می شوند که بچه چه مشکلی دارد و تجویزش را هم به خوبی می دانند. مادر می داند چون یک ندایی از درون به او می گوید که چه کار باید بکند. پس تخصص را باید به مادر داد. کتاب «کودک، انسان، خانواده» را دو تا مادر نوشته اند؛ علم را از دکتر هایم جینات گرفتند ولی از او قوی تر شدند. شما هم باید قوی تر از من باشید چون من مادر نیستم و یک مرد هستم که یک مطالبی را تحقیق کرده ام اما شما مادر هستید و این مطالب را با تمام وجود حس می کنید. در دوره ی مدرن علم خُرد شد، صنعت رشد کرد و هوش عقلانی وجه ی بیشتری پیدا کرد. چون دنیای صنعتی مهندس و تکنسین نیاز دارد و هوش و عقل می خواهد نه عاطفه و معنویت. هوش عقلانی می خواهد که بتواند تکنولوژی را اداره کند نه چیز دیگری.

دانشمندان زیادی از جمله پیاژه بر روی هوش کودک کار کردند. پیاژه 50 سال روی هوش کودک کار کرد و احساسات را رد کرد و هوش را مقدم دانست. در نتیجه هوش و عقل مطلق شدند. امروزه فجایع را چه کسانی در دنیا به بار می آورند؟ انسان های باهوش ولی نامتعادل. در حالی که در ارزش های بومی و دینی ما، اجازه نداریم علم را به غیر اهل آن واگذار کنیم. امروزه خیلی از مسائلی که دانشمندان به آن ها پی برده اند، دانشمندان ما قرن ها پیش به آن ها رسیده بودند ولی با خودشان دفن کردند و حتی به فرزندانشان هم انتقال ندادند چون معتقد بودند: «ویزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه» تا تزکیه نشویم نباید علم کسب کنیم. ماشین را دست راننده ی قابل می دهند که تجربه دارد نه دست کودک. امروزه فجایع را دانشمندانی به بار می آورند که هوش و ذهن متعادل ندارند و فقط یک وجهشان تقویت شده. پس هوش به دلایلی که گفته شد اهمیت پیدا کرد و در کنار آن سرمایه و مراکز قدرت اهمیت پیدا کردند. فقط چند لحظه آرام فکر کنید که در حال حاضر چه قدر سرمایه و نیروی انسانی صرف خوراک و تغذیه می شود؟ می توانید تجسم کنید؟ میلیاردها هزار دلار، میلیون ها نفر، هکتارها زمین های کشاورزی، مطبخ ها و ... همه و همه مشغول کارند که ما سه وعده غذا بخوریم. همین مقیاس در مورد لباس، مسکن، چه قدر نیرو صرف می شود که ما لباس بپوشیم؟ و چه قدر نیرو صرف می شود که ما مسکن داشته باشیم؟ و چه قدر کار می کنند که خونه های ما پر از وسایل باشد؟ ببینیم که چه حجمی در حال کار است تا ما در رفاه باشیم. چه هزینه ای می شود که ما درمان شویم؟ دانشگاه ها، بیمارستان ها، مطب ها، داروسازی ها و غیره؛ حجم عظیمی است!!! حال این حجم به این عظیمی فقط برای این است که جسم ما سالم بماند یعنی فقط یک بُعد از ابعاد هشت گانه، بُعد جسم. حال چه قدر نیروی انسانی و سرمایه صرف می شود که به این جسم آسیب بزنند؟ دخانیات، مشروبات الکلی، مواد مخدر؛ چه قدر نیروی انسانی و سرمایه صرف جنگ ها می شود؟ اسلحه ها، بمب ها و ... برای این که انسان ها کشته شوند.!!! این تعارض ها را چگونه می خواهیم حل کنیم؟ حداکثر منابع بشریت صرف این می شود که از یک طرف جسم در عذاب باشد و از طرف دیگر جسم در رفاه باشد؛ و این نتیجه ی این است که فقط یک بُعد از مغز و ذهنمان رشد کرده است و آن هوش عقلانی است. حال ببینید ما چه قدر عجله داریم که وارد این سیستم شویم!!! و در حالی که این همه نیرو صرف تهیه ی غذا می شود ولی در هر ثانیه سه کودک در جهان از گرسنگی می میرند! با وجود این همه هزینه که نتیجه ی یک بعدی شدن انسان و بالا رفتن هوش او است. و در رأس تمام این مسائل دانشمندان و متخصصین هستند. حال ما بچه های باهوش می خواهیم که به این کارها دامن بزنند؟ یا این که هوش متعادل داشته باشند.

ذهن چگونه تشکیل می شود؟ ذهن حاصل تجربه در محیط است و ذهن کودک در اثر تجربه در محیط شکل می گیرد. تجربه یعنی چی؟ تجربه یعنی: کشف، پردازش، ابداع. که حاصل آن احساس خوشایند است.

هر وقت ما احساس خوشایند داریم یعنی ذهن مشغول درست کار کردن است و این فرآیند رشد است. کشف یعنی چی؟ کشف یعنی دیدن؛ دو مبحث راجع به دیدن صحبت کردیم. دیدن و مشاهده یعنی به کار گرفتن حواس پنجگانه؛ کشف یعنی اطلاعاتی که کودک از حواس پنجگانه دریافت می کند. تفاوت کودک با بزرگسال در این زمینه این است که کشف زمانی کشف است که حضور در آن باشد. حضور یعنی حضور ذهن و بودن در لحظه ی اکنون. بچه ها همیشه در لحظه ی اکنون هستند. اما بزرگترها تنها جایی که نیستند، لحظه ی اکنون است یا در حسرت گذشته اند یا نگران آینده اند. حضور یعنی دقت و تمرکز. والدین فداکار دقیقاً حضور بچه ها را به هم می زنند. کودک وقتی مشغول آزمایش و تجربه است، کاملاً در لحظه است، نه نگران آینده است و نه گذشته را به خاطر می آورد و حسرت می خورد. وقتی یک کرم می بیند و با او مشغول می شود دیگر تمام دنیا برایش آن کرم است؛ زمانی که کرم وول می خورد و کودک مشاهده می کند لحظه به لحظه در حال کشف است؛ حال پدر و مادر فداکار می رسند و این لحظه را برهم می زنند که در نتیجه ی آن کودک دچار عدم تمرکز و دقت می شود. در حال حاضر چه قدر مسئله ی بیش فعالی در بچه ها شایع شده است؟ چون دقت و تمرکز ندارند. منتهی می دانید این مشکل چه موقع خودش را نشان می دهد؟ زمانی که کودک مدرسه می رود و مادر اصلاً متوجه نیست که چه آسیبی به کودک زیر سه سالش وارد می کند و اثرش را در سنین مدرسه متوجه خواهد شد. عدم تمرکز و دقت، همان موقعی که به کودک گفتیم «نکن» و همان موقعی که نظم، نظافت، آموزش و تربیت را به بدترین شکل اجرا کردیم، پدید می آید. دقت و تمرکز بچه ها را به هم می زنیم بعد از کلاس اول می بریمش کلاس تست تیزهوشان. پایه را خراب می کنیم ولی می خواهیم طاق بزنیم و بعد ناراحت می شویم که چرا طاق نمی ماند! خوب مسلمه چون پایه ندارد، این طاق تکیه گاه لازم دارد. با این فشارها بچه را دچار آشفتگی ذهنی می کنیم. پردازش چیست؟ نکته ی مهم ذهن پردازش است. وقتی مشاهده و کشف در لحظه اتفاق افتاد، کار ذهن، این دستگاه عظیم شروع می شود. دقیقاً مشکل ما در پردازش است. بچه های ما از نظر پردازش ذهنی ضعیف هستند. خود ما هم همین طور؛ قدرت پردازش ذهنی ما پایین است. در پردازش چه اتفاقی می افتد؟

در پردازش، استعدادهای نهفته و بالقوه تبدیل به بالفعل می شوند. ما یک سری استعدادهای بالقوه داریم که یکی از این استعدادها، درک جزء از کل است. کودک این درک را در تجربه کسب می کند و در بازی ها رشد می کند و شکوفا می شود. درک در جواب چراهای کودک که خودش به آن ها پاسخ می دهد، می آید. کودک در تجربه ها دائم در حال پرسیدن چرا در ذهنش است که در ادامه ی بازی ها و تجربه ها به پاسخ چراهایش می رسد؛ اصلاً نمی تواند پاسخ ها و درک هایی که به دست آورده است را به زبان بیاورد و بیان کند ولی می فهمد. زیر 6 سال پایه ها در حال ساخته شدن است پس جلوی ساخته شدنش را نگیریم.

به نظر من بچه ها در اتاق بازی، درک فلسفی و عرفانی پیدا می کنند. بچه ها در این اتاق ساختنی ها و سازه ها را روی هم می گذارند و درک زندگی پیدا می کنند. 2400 سال پیش، 400 سال قبل از میلاد مسیح یک فیلسوف یونانی به نام دموکراتیوس، نظریه ی اتم را ابداع کرد که تا 50 سال پیش هم مورد تأیید بود. او در این نظریه می گفت تمام عالم از اجزای ریزی تشکیل شده به نام «اتم» با اتم همه چیز می توان ساخت. در اتاق لگو چه اتفاقی می افتد؟ هزاران لگو و قطعه ی یک شکل در اختیار کودک است که با آن همه چیز می توان ساخت. میشه ساخت، خراب کرد و دوباره ساخت. این کودک تجزیه و ترکیب را فرا می گیرد؛ یعنی پایه ی اولیه ی فلسفه ی اتم در این کودک گذاشته می شود. کودک از لحظه ای که وارد اتاق بازی می شود، می سازد و تخریب می کند و شادی می کند و لذت می برد و بعد که زمان تمام می شود سازه ای را که ساخته، می گذارد و خوشحال و خندان می رود بیرون. ادیان آمده اند که به ما چی یاد بدهند؟ آمده اند بگویند که شادمانه وارد دنیا شو، بازی ات را انجام بده، بساز، خلق کن و به وجودآور، تا اعلام کردند که زمان تمام شد، شادمانه برو. پایه ی این درک در اتاق بازی گذاشته می شود. کودک به این شکل است که درک پایه ای پیدا می کند، نه این که ما بیاییم و توی اتاق بازی بگیم که: بچه ها بنشینید و گوش کنید! ببنید عزیزم می دونین اتم چیه؟! همه ی این قطعات یک اتم هستند با اتم ها می تونیم چیزهای زیادی بسازیم!!!!! خوب مسلمه بچه هیچ چیز متوجه نمی شود. در اتاق بازی کودک تجربه می کند، بساز، خراب کن، بازی کن، لذت ببر، بعد بگذار و برو، هیچ چیز متعلق به تو نیست، همه چیز برای لذت بردن تو این جا آماده است، در این مدتی که هستی با تمام وجود لذت ببر و بعد خدا نگهدار؛ هیچ چیزی با خودت نمی بری. کودک در اتاق بازی درک معنوی پیدا می کند و علاوه بر تجزیه و ترکیب، مهارت های دیگر مثل ترتیب منطقی، کوچک به بزرگ را فرا می گیرد.

ترتیب منطقی هم از استعدادهای نهفته است که برای بالا رفتن مهارت ریاضی، باید شکوفا شود. درک جزء از کل، تجزیه و ترکیب، ترتیب منطقی و قیاس از مهارت های فکری هستند. که پایه ی آن ها زیر سه سالگی باید ساخته شود.

مقایسه یک مهارت است. معنی آن را می دانیم ولی مهارتش را نداریم. ما مهارت قیاس نداریم چون اگر این مهارت را داشتیم این قدر کلاه سرمان نمی رفت. چرا این قدر اشتباه می کنیم؟ چون خیلی از کارها با قیاس انجام می شود؛ و قیاس نیز یک مهارت فکری است. پردازش، توسط مهارت های فکری انجام می شود. این مهارت ها بالقوه در ما هستند. ما باید یاد بگیریم و آن ها را بالفعل کنیم. این مهارت ها را کسی به کودک یاد نمی دهد و نباید هم یاد بدهد؛ بلکه کودک در تجربه های خودش آن ها را فرا می گیرد. بعضی والدین مثلاً اصرار می کنند که کودکشان شمردن را یاد بگیرد خوب تا میلیون بشمارد چه فایده ای برای کودک دارد؟ وقتی مفهوم آن را فرا نگرفته. اگر کودک فقط مفهوم یک تا ده را درک کند، ریاضی را به طور کل فرا گرفته است. مفهوم اضافه شدن، کم شدن همه مهارت های فکری هستند که خود کودک باید به دست بیاورد تا با کمک این مهارت ها بتواند پردازش کند.

هوش یعنی مهارت فکری و مهارت جسمی، سازگار با محیط. تمام مکاتب روانشناسی این تعریف را قبول دارند. چه قدر در مبحث جسم راجع به حرکت صحبت کردیم. حرکت هم زیربنای کسب این مهارت ها است. حالا ما دائم به بچه ها میگیم که: بشین، وول نزن، جُنب نخور، ورجه وورجه نکن. در صورتی که حرکت عامل رشد است. اگر بچه ی باهوش می خواهید باید حرکت کند. اما ما، بچه هایی که حرکت می کنند را بیش فعال می گوییم و ریتالین به او می دهیم که بنشینه و دیگه تکون نخوره.

یکی از حاضرین: اگر لگو و شرایط اتاق بازی را در خانه اجرا کنیم باز هم همان تأثیراتی را که گفتید دارد؟ آقای سلطانی: خیر؛ خیلی تأثیر کم و محدودی خواهد داشت. ما نیاز به فضاهای عمومی داریم. یکی از مسائلی که در کودکان وجود دارد ولی در ما بزرگسالان از بین رفته است، درک عظمت و بی کرانگی و درک وفور است. ما بزرگ ترها درک وفور نداریم به همین دلیل هم نا امن هستیم. اتاق لگو یکی از هدف هایش این است که درک وفور را در بچه ها تقویت کند. بساز و برو، یک مفهوم عرفانی است؛ و این که همه چیز هست، نترس و فقط به ساختن فکر کن؛ این ها همه درک فلسفی هستند. قدیمی ها می گفتند که بچه باید چشم و دل سیر بار بیاید. اما بچه های ما محدود بار می آیند چون درک عظمت و درک وفور ندارند. ذهن ما از هستی کوچک است و این همه وفور را نمی بینیم.

پس درک جزء از کل و تجزیه و ترکیب و ترتیب منطقی و قیاس، مهارت هایی هستند که کودک در تجربه به دست می آورد. حالا سه عامل مهم هستند که جزو وجودند و جزو ساختار مغز و استعدادها هستند و کودک در پردازش از آن ها استفاده می کند. این سه عامل بازوهای مهم پردازش هستند:

1-حافظه

حافظه کار مشخصی دارد. در مرحله ی پردازش وقتی که اطلاعات می آیند، اول در یک جای

نشست بیستم - هوش و یادگیری

مطالب مشابه :

بازیافت مواد

جایگاه خلاقیت در روش های تدریس و ارائه راهکارهای تدریس

جایگاه خلاقیت در روش های تدریس و ارائه راهکارهای توسعه خلاقیت در آموزش و پرورش پیش از دبستان

دلخوشی هام (4) – کتانی و کوله پشتی م

بازیافت مواد

شواهد1(محسن زابلی)

نشست بیستم - هوش و یادگیری