گردو Juglans

گردو Juglans

گردو یا جوز (فارسی دری: چهارمغز، نام علمی: Juglans regia) میوهای گرد با دو پوسته، یکی نرم و سبزرنگ که به تدریج خشک می‌شود و از بین می‌رود و دیگری سخت و چوبی است. مغز آن خوراکی است و روغن فراوان دارد.

گردو، میوه مغزدار باارزشی است که انواع مختلفی دارد. گردو منبع عالی پروتئین، فیبر، ویتامین ها، آنتی اکسیدان ها و مواد معدنی است. این میوه مغزدار یکی از بهترین منابع اسیدهای چرب امگا۳ است.

برابر بررسی های دیرین شناسی گیاهی و گرده‌شناسی در روی کره ی زمین، گونه های مختلف گردو از زمان های بسیار قدیم به ویژه از دوران سوم زمین شناسی وجود داشته است. و از دوران چهارم زمین شناسی به بعد آثار درخت گردو از جمله گرده ی آن در کشورهای اروپای شرقی به دست آمده است . منشاء درخت گردو را آسیای غربی و نواحی هیمالیا می دانند . در ایران نیز گردو در جنگلهای شمال از آستارا تا گلی داغ در جلگه و ساحل تا ارتفاع ۲۲۰۰ متر از سطح دریا انتشار دارد و به طور پراکنده یا کم و بیش انبوه در جنگلها از جمله جنگلهای غرب و در راه سنندج به مریوان به طور خودرو دیده می شوند ولی وحشی بودن آن در ایران مشکوک است. احتمالا کهن ترین درخت گردو در ایران در اورگان شهر کرد وجود دارد. برابر نوشته ای که از نزدیک این درخت از زیر خاک بدست آمده است، تاریخ کاشت آن به زمان یزدگرد ساسانی و حدود۱۴۰۰ سال پیش می رسد.

گردو با نام علمی Juglansاز خانواده ی Juglandaceaeاست. نام علمی این جنس از کلمه لاتین Jovis-Glansبه معنی فندق ژوپیتر گرفته شده است. انواع این درخت در چین، ژاپن، فرانسه و آمریکا کشت می شود مهمترین گردوهای موجود دردنیا معروف به گردوی ایرانی است، زیرا ابتدا از ایران به خاور میانه و از آنجا به یونان و روم و سپس به انگلستان و بعد به امریکا برده شده است. گردو ی ایرانی تنها گونه ای از این خانواده است که مغز آن از نظر خوراکی مصرف اقتصادی دارد . گردوی معمولی درختی است یک پایه که بلندی آن از ۱۰ تا ۲۵ متر قابل تغییر است، گردو دارای برگهای مرکب شانه ای است و درختی یک پایه است که گلهای نر و ماده روی یک درخت به صورت جدا گانه ظاهر می شوند. گامت های ماده گردو دگر گشن است گرده افشانی آن به وسیله باد انجام می شود و حشرات در آن نقشی ندارند.

درخت گردو از درختان بسیار با ارزش و از پهن برگان است که در بسیاری از نقاط جهان در نیمکره شمالی از مرکز تا شرق اروپا و قفقاز و شمال و مرکز ایران تا دامنهای هیمالیا و کشور چین و ژاپن و همچنین گونه هایی از آن در آمریکای شمالی و جنوبی به طور طبیعی می رویند و کاشته می شوند. تنها جنگل طبیعی باقی مانده از این محصول در دنیا هم اکنون در قرقیزستان و در شرایط بسیار خوب موجود است . در ایران کاشت گردو از درگز و مغان در شمال کشور تا اقلید فارس در جنوب و از ارتفاعات جنوب غربی ارومیه تا کوه تفتان در جنوب شرقی بین طول های جغرافیایی ۴۵ تا ۶۵ درجه به خوبی می رویند ولی بهترین بازدهی مربوط به باغهایی است که در ارتفاعات دامنه های البرز، خراسان، آذربایجان و دامنه های زاگرس ( به ویژه خوانسار،تفرش ،وانشان و تویسرکان) قرار دارند . همچنین اطراف کوه های لاله زار و جبال بارز منطقه ای است که از مراکز عمده گردو کاری کشور به حساب می آید. و همچنین شهرستان خوانسار، تویسرکان ، اسکو و وانشان از مراکر عمده تولید گردو و داری مرغوب ترین نوع گردو میباشد.

گردوهایی که در نقاط گردو خیز ایران کاشته شده اند از گونه گردوی معمولی یا Juglansهستند. رقم های این گونه از نظر باغبانی هنوز کاملاٌ مشخص نشده اند. این گردوها در نقاط مختلف ایران با نام های گونگون محلی نامیده می شوند. با وجود تفاوت های ظاهری ،ممکن است برحی از انواع ،رقم واحدی باشند ولی نام های گوناگون داشته باشند. با این توصیف مهمترین انواع گردو که در ایران کاشته می شوند عبارتند از: گردوی کاغذی، گردوی سنگی، گردوی ماکویی، گردوی سوزنی، گردوی نوک کلاغی، گردوی ضیا آبادی، گردوی خوشه ای ،سبزوار، گردوی آمیخته خراسان، گردوی مازندران، گردوی شهمیرزاد، گردوی قزوین و طالقان، خوانسار، گردوی آذربایجان، گردوی همدان ،وانشان و تویسرکان و سایر مناطق...

درخت گردو درطول تابستان و زمستان نسبت به گرما و سرمای بیش از حد حساس است. در طول دوره خواب زمستانه، گردو می تواند سرمای ۱۱- درجه سانتی گراد را بدون خسارت جدی تحمل کند ولی پس از شروع رشد، سرمای ۲- تا ۳- درجه سانتی گراد موجب از بین رفتن برگها، شاخه ها و گلها شده ودر نتیجه محصول کاهش می یابد. به علاوه شاخ و برگ درختانی که تا اواخر پاییز به رشد خود ادامه می دهند در معرض خسارت سرما قرار می گیرد. مقاومت ارقام مختلف گردو نسبت به سرما متفاوت است. دمای بالاتر از ۳۸ درجه سانتی گراد موجب آفتاب سوختگی پوست سبز و چروکیدگی مغز گردو می شود و گاهی اوقات نیز میوه ها پوک می شوند. در رطوبت نسبی کم و دمای بالاتر از ۴۰ درجه سانتی گراد، به گردو خسارت جدی وارد می شود. دمای پایین تابستان نیز مناسب نیست زیرا موجب می شود میوه ها به اندازه کافی پر نشود. هوای خنک در طی فصل رشد، برداشت محصول را به تاخیر انداخته و در نتیجه باغداران متضرر می شوند. بنابراین هوای خنک و فصل رشد کوتاه از عوامل محدود کننده پرورش گردو هستند. گردو نیز مانند سایر میوه ها مناطق معتدله در زمستان به مقدار سرمایمعینی نیاز دارد تا خواب آن برطرف شود که به این ترتیب در بهار رشد رویشی و گلدهی کافی خواهد داشت. در صورت عدم وجود سرمای کافی، بازشدن جوانه ها و گلدهی نامنظم شده وبه تاخیر می افتد واین موجب کاهش محصول و خشک شدن سر شاخه ها می شود. نیاز سرمایی ارقام مختلف گردو متفاوت است.

مغز گردو دارای چند اسید آلی ، مقدر کمی اسانس، اگزالات آهک و ویتامینهای A ,B ,C ,D ,Eمی باشد. همچنین مغز گردو دارای مقدار کمی آرسنیک است (۲٬۹۸ µg-میکروگرم- در ۱۰۰ گرم گردو). برگ درخت گردو دارای ۳ درصد اینوژیت، اسید الاژیک، اسید گالیک و اسانسی با بوی مخصوص و مقداری پارافین، تانن، مواد چرب و املاح معدنی مانند کلسیم، پتاسیم، منیزیم، باریم و همچنین کاروتن است .پوسته گوشت دار میوه سبز گردو دارای امولسیون قند و اسیدهای آلی مانند اسید سیتریک، اسید مالیک، فسفاتها و اگزالات کلسیم است .عصاره برگ درخت گردو خاصیت میکروب کشی و باکتری کشی درد. در صد گرم مغز گردو خام و خشک مواد زیر موجود است:

ماده معدنی	مقدار
آب	۳/۵گرم
پروتئین	۱۴/۸گرم
موادچربی	۶۵گرم
موادنشاستهای	۱۳گرم
کلسیم	۱۰۰میلی گرم
فسفر	۳۸۰میلی گرم
آهن	۳میلی گرم
سدیم	۲میلی گرم
پتاسیم	۵۰میلی گرم
ویتامینآ	۳۰واحد
ویتامین ب۱	۰/۳۵میلی گرم
ویتامین ب۲	۰/۱۲میلی گرم
ویتامین ب۳	۱میلی گرم
ویتامینث	۲میلی گرم

درخت این میوه بسیار بلند است و چوب سخت آن از بهترین و معروف‌ترین چوب‌ها است. ارتفاع درخت گردو بین ۱۰ تا ۴۰ متر است.

درخت گردو بیشتر به روش پیوندزدن (پیوند اسکنه‌ای، پیوند شکمی با Tمعکوس به دلیل وجود شیرابه) تکثیر می‌شود.

شهرستان بافت در استان کرمان بزرگترین تولید کننده گردوی کشور است و جشنواره ملی گردو در اواخر شهریورماه سال ۹۰ در بافت برگزارشد.

یکی از بزرگترین باغ‌های گردوی جهان (با تایید فائو) با مساحت حدود ۷۵۰ هکتار در شهمیرزاد از توابع شهرستان مهدیشهر در استان سمنان واقع است..

تولید گردو به تن در سالهای ۲۰۰۴-۲۰۰۵
چین	۴۱۵ ۰۰۰	۲۹ ٪	۴۲۰ ۰۰۰	۲۸ ٪
آمریکا	۲۹۴ ۸۴۰	۲۰ ٪	۳۲۲ ۰۵۰	۲۱ ٪
ایران	۱۵۰ ۰۰۰	۱۰ ٪	۱۵۰ ۰۰۰	۱۰ ٪
ترکیه	۱۲۶ ۰۰۰	۹ ٪	۱۳۳ ۰۰۰	۹ ٪
اوکراین	۹۰ ۷۰۰	۶ ٪	۹۳ ۰۰۰	۶ ٪
فرانسه	۲۶ ۴۲۲	۲ ٪	۳۳ ۲۴۱	۲ ٪
هند	۳۴ ۰۰۰	۲ ٪	۳۱ ۵۰۰	۲ ٪
مصر	۲۷ ۰۰۰	۲ ٪	۲۷ ۰۰۰	۲ ٪
صربستان	۲۲ ۶۸۴	۲ ٪	۲۴ ۰۰۰	۲ ٪
اسپانیا	۲۵ ۷۰۰	۲ ٪	۲۲ ۰۰۰	۱ ٪
یونان	۲۰ ۱۸۱	۱ ٪	۲۱ ۶۴۳	۱ ٪
مکزیک	۱۹ ۰۰۰	۱ ٪	۱۹ ۰۰۰	۱ ٪
مولداوی	۱۸ ۰۰۰	۱ ٪	۱۸ ۰۰۰	۱ ٪
اتریش	۱۷ ۷۳۵	۱ ٪	۱۷ ۰۰۰	۱ ٪
آلمان	۱۶ ۹۰۰	۱ ٪	۱۶ ۹۰۰	۱ ٪
ایتالیا	۱۵ ۰۰۰	۱ ٪	۱۶ ۰۰۰	۱ ٪
رومانی	۱۵ ۶۰۸	۱ ٪	۱۵ ۵۰۰	۱ ٪
دیگر	۱۲۱ ۳۵۸	۸ ٪	۱۳۲ ۹۸۲	۹ ٪
جمع کل	۱ ۴۵۶ ۱۲۸	۱۰۰ ٪	۱ ۵۱۲ ۸۱۶	۱۰۰ ٪

دوران بلوغ درخت گردو رابطه مسقیم با نوع، نژاد، آب و هوا و مکان رشد آن دارد. این دوره بین ۱۰ تا ۲۰ سال به طول می‌انجامد و سپس دوران بار دهی آغاز می‌گردد که در دهه پنجم و ششم عمر درخت به اوج خود می‌رسد. میانگین آماری محصول دهی درخت گردو از این قرار است: ۱۶ تا ۲۵ سالگی، بین ۷ تا ۱۰ کیلوگرم، ۲۶ تا ۳۵ سالگی، بین ۱۵ تا ۲۵ کیلوگرم، ۳۶ تا ۶۰ سالگی، بین ۲۲ تا ۴۵ کیلوگرم، ۶۱ تا ۸۰ سالگی، بین ۱۳ تا ۵۵ کیلوگرم و ۸۱ تا ۱۰۰ سالگی، بین ۱۳ تا ۳۲ کیلوگرم. (توضیح: مقدار کم: زمین نامناسب / مقدار زیاد: زمین حاصلخیز) میانگین سن باردهی درخت گردو در ایران، روی زمین خوب و حاصلخیز بین ۱۰ تا ۱۲ سال است.

بررسی برخی باورها نسبت به درختان از جمله درخت گردو بیانگر تلقی شخصیت‌پنداری نسبت به این درخت بویژه نسبت به نوع کهنسال آن است؛ روایت است که در یونان باستان و در مصر باستان در معبد ژوپیتر برای کسانی که تازه ازدواج می کردند، برگ و شاخه های گردو را زیر پایشان می انداختند و بر این باور بودند که عروس و داماد از قید جادو و طلسم رها شده و خوشبخت زندگی خواهند کرد.

برخی معتقدند شب‌ها نباید زیر درختان گردو عبور کرد یا این که زنان را نباید تنها در شب برای آوردن آب به چشمه‌هایی که زیر درخت گردو است، فرستاد و همچنین این اعتقاد وجود دارد که درخت گردو درختی سرکش و مغرور است بنابراین برای بالا رفتن از آن باید از افراد ماهر استفاده کرد و باور دیگر این که تمام وقایع و اتفاقات پیرامون درخت گردو در اندام و پیکره درخت ثبت می‌شود و جالب‌ترین اندیشه راجع به آن، واسطه قرار دادن این درخت در برخی امور از جمله امر ازدواج است. از درخت گردو به عنوان خرد مکتوم، باروری، طول عمر و مظهر پایداری به هنگام بداقبالی یاد شده است.

گردو Juglans

مطالب مشابه :

گردو

شته گردو