خلاصه مقالات نجوم شماره 200

شماره 200 ماهنامه نجوم ويژه نامه اي است كه به مناسبت 20 سالگي مجله منتشر شده است. خلاصه اي از مقالات اين شماره را مشاهده مي كنيد.

فهرست :

يكي بود، يكي نبود/ شهاب صقري 12
اخبار جهان/ ترجمه: حامد پورخرسندي و الهام شعباني 24
پايان يك تنهايي/ محمد باقري 29
اخبار ايران / گردآوري: زهرا رحيمدل 30
حيات در تيتان/ ترجمه: شادي حامدي آزاد 32
رقص سيارات به دور ستارهاي در حال مرگ/ ترجمه: الهام شعباني 34
گفتوگو با دكتر محمد باقري/ فاطمه عظيملو 36
من و ماشينتحرير محبوبم/ سِر پاتريك مور- ترجمه: شادي حامدي آزاد 40
آيا نجوم ميفروشد؟/ ترجمه: شادي حامدي آزاد 42
نقدي بر « آيا نجوم ميفروشد؟»/ محمدجواد ترابي 46
گفتوگو با دكتر توفيق حيدرزاده/ بابك امينتفرشي 47
سرمقالههاي نخستين سالها/ شهاب صقري 70
عموزادههاي نجوم در گوشهوكنار دنيا/ محمدجواد ترابي 78
بازتاب مهمترين رويدادهاي نجومي 19 سال گذشته در نجوم/ فاطمه عظيملو 88
مهمترين پديدههاي رصدي 20 سال آينده/ كاظم كوكرم و محمدحسين الماسي 96
نمايهي خواندنيترين مقالههاي 19 سال گذشته/ شادي حامدي آزاد 130
نمايهي گفتوگوهاي منتشرشده در نجوم/ شادي حامدي آزاد 188
نمايهي ويژهنامههاي نجوم در 19 سال گذشته/ شادي حامدي آزاد 196
نمايهي سال نوزدهم/ شادي حامدي آزاد 200
نمايهي ژرفاهاي نجوم/ شادي حامدي آزاد 206
كاريكاتوريست ناشناس/ شهاب صقري 210
دو عكس، يك خاطره 212
آسمان در اين ماه (مهر 1389)/ كاظم كوكرم و محمدحسين الماسي 216
بازارچهي نجومي و اشتراك 228
چكيدهي برخي از مقالات به انگليسي/ نادر حيدري 232

سرمقالههاي نخستين سالها
با ورق زدنِ مجلههاي اين 19 سالي كه نجوم منتشر شده است (بهويژه در سالهاي نخست آن) به سرمقالههاي خاطرهانگيزي برميخوريم كه دوبارهخوانيشان براي دوستداران نجوم خالي از لطف نيست. خوانندگان جديد نجوم هم ميتوانند با خواندن اين سرمقالهها با حالوهواي سالهاي اوليهي نجوم آشنا بشوند. البته فقط بخشهاي كوتاهي از چند سرمقاله انتخاب شدهاند...

يكي بود، يكي نبود
- چشم نخوريم ايشالا!
- به ستارهها رسيديم!
- يادداشت فرازمينيها در مجلهي نجوم!
- نجوم، چاقتر از هميشه!
- تقديم به استاد

اخبار جهان:
ترجمهي الهام شعباني
- چقدر جرم، سیاهچاله میسازد؟،
- کشف آب در اطراف ستارهی کربنی
- انقباض باورنکردنی ماه

اخبار جهان:
ترجمه: حامد پورخرسندي
- برخوردی دیگر با مشتری
- فرفرهي كیهانی

اخبار ايران:
گردآوري: زهرا رحيمدل
- هفتهي جهاني فضا در ايران
- همايش بيپرده با آسمان شب
- گشتهاي رصدي و طبيعتگردي ماهنامهي نجوم
- دومين جشنوارهي ساعت آفتابي در انجمن نجوم سپهر
- باشگاه نجوم رصدخانهي زعفرانيه
خبرك :
- نمايشگاه دستاوردهاي علوم و فناوري فضايي در پژوهشگاه هوافضا
- باشگاه نجوم رشت
- چهارمين همايش نجوم كودكان و نوجوانان استان گيلان
- باشگاه نجوم رصدخانهي زعفرانيه

نمايهي ژرفا ، شادي حامدي آزاد
نمايهي ويژهنامههاي نجوم در 19 سال گذشته، شادي حامدي آزاد
نمايهي گفتوگوهاي منتشرشده در نجوم، شادي حامدي
نمايهي دورهي نوزدهم
نمايهي خواندنيترين مقالههاي 19 سال گذشته در نجوم، شادي حامدي آزاد

گفتوگو :
گفتوگوي بابك امينتفرشي باتوفيق حيدرزاده،سردبیرِ مؤسسِ ماهنامهي نجوم
كشيدهاي كه براي نجوم خوردم!
- نجوم را از کجا شروع کردید؟
از بچگی. خاطرهاي یادم هست که کلاس 11 یا 12 بودم معلم انگلیسیمان یکروز از همه پرسید که چهکاره میخواهید بشوید؟ و همه شروع کردند که دکتر، مهندس، جراح تا رسید به من. گفتم که میخواهم منجم بشوم و نمیدانم که ایشان به چه دلیلی یک کشیدهي محکم به صورت من زد و گفت تو میخواهی تمام زحمات پدر و مادرت را دور بریزی. نمیدانم چه تصوری از نجوم داشت ولی برای اینکار یک کتکی هم خوردم...

پایان یک تنهایی
محمد باقري

در بعدازظهر روز پنجشنبه اول مهر 1389، در راه سفر به خوانسار و ضمن تلاشی دوباره برای یافتن ساعت آفتابی فراموششدهي سدّ گلپایگان، بالاخره این ساعت آفتابی پیدا شد. با همدلی و پشتیبانی آقای مهندس دادخواه، ريیس ادارهي امور آب گلپایگان، و با راهنمایی آقای قراتگینی، پس از حدود 10 سال انتظار، توانستیم این ساعت آفتابی را، که فلزی با پایهي سیمانی و از نوع استوایی است، ببینیم. در این سفر آقایان احدی، جعفری، صدریافشار و عبادیان نیز شرکت داشتند...

تاریخ و تاریخنگاری نجوم در ایران
مجلهي نجوم و تکوین حلقههایی نو
حميدرضا گياهي يزدي

اکنون که فعالیتهای گذشتهي مجلهي نجوم و خاطرات حضورم در مجله در خلال سالهای 75 تا 77 را مرور میکنم، حسی را مشابه فعالیتهای پژوهشیام در تاریخ علم تجربه میکنم. نه به این علت که مرور خاطرات گذشته در ذهن شبیه تورق نسخههای خطی قدیمی است. از منظری نو بررسی تاریخ انتشار و تحول مجلهي نجوم را میتوان شاخهای از تاریخ نجوم در ایران معاصر دانست. هرچند بازکاوی بخشی از آن از نوشتههای مکتوب در 199 شمارهي گذشته ممکن است، اما بخش مهمی را باید در چارچوب تاریخنگاری شفاهی یعنی روایت آنچه افراد دیده و شنیدهاند جستوجو و ثبت کرد که این امر در این شمارهي مجله محقق شده است. اینکه یکیک ما جزيی از این تاریخ و شاید در دورهای سازندهي آن بودهایم، دلیل بر سادهبودن نگارش دربارهي آن نیست و به تعبیری «سهل ممتنع» است. چهبسا شخصی...

كاريكاتوريست ناشناس
شهاب صقري

در نخستين ماههاي انتشار نجوم، نامههايي از فرستندهاي ناشناس به دستمان ميرسيد كه در آنها كاريكاتورهايي نجومي قرار داشت؛ بدون هيچ توضيح يا نامي. آنزمان يكي از مسئوليتهاي من در مجله، بررسي كردن نامهها بود و هر وقت چنين نامههايي دريافت ميكردم آن را به سردبير (آقاي حيدرزاده) و مدير اجراييِ مجله (خانم شكيب) نشان ميدادم تا اگر مناسب ميدانند براي چاپ شدن در مجله در نظر بگيريم. اينها نخستين كاريكاتورهاي مجله بودند و اگرچه چندان استادانه طراحي نميشدند، ميتوانستند صفحههاي خشك و خاليِ آن زمان را كمي تلطيف كنند...

نجوم، آغاز سفري تا بينهايت
اشين دانيلي ذكريان

خاطرم میآید نزدیک امتحانات پایان سال دوم یا سوم راهنمایی در سال 1370 بودیم که یکی از همکلاسیهایم، آرگام حدادیان که خودش اصلاً در درسها شاگرد خوبی نبود اما علاقهي شدیدی به الکترونیک داشت، مرا دوستانه به منزلش دعوت کرد تا شاهکارهای الکترونیکی دستسازش را نشانم بدهد. اوایل همان مهر به منزلش رفتم. وارد اتاقش که شدم، در کنار انبوهی از مدارها و سیمهای گرهخورده و دَرهموبَرهم، نگاهم به مجلهای جلب شد با نام عجیب و غریب «نجوم». مجله را به من داد و گفت تازه چاپ شده. من با سرعت نخستین شمارهي ماهنامهي نجوم را ورق زدم و چیزی از مطالبش سر در نیاوردم! اما احساس خاصی به من دست داد که بسیار جالب بود که حتی هنوز وقتی گاهي شمارهي يك را ورق میزنم و بوی صفحاتش را نفس میکشم یاد آن لحظهي نخستین آشنایی با مجله میافتم...

یک شوخی بزرگ
مجيد آلابراهيم

زندگيام را شوخيهایی ساختهاند که مرورشان امروزم را شاد ميکنند و شیرینی یادآوری شوخيهای (نهچندان دلچسب) امروز در آیندهای نهچندان دور را نوید ميدهند. گاهی مرکز این شوخيها بودهام و گاهی مرکز جای دیگر بود و من خواسته یا ناخواسته در شعاع آن قرار گرفتهام. شعاعی که گاه حتی نسلی را احاطه کرده است بدون اینکه بدانند چه بود و چه شد...

كلاس بيخوابي!
بابک امینتفرشی

سال 1370 وقتی دوسه ماهی از آغاز انتشار مجله گذشته بود با آن آشنا شدم. آن زمان دانشآموز سال سوم راهنمایی مدرسه رازی بودم. چند ماه قبل وقتی کتاب اخترشناسی پایه، به ترجمهي توفیق حیدرزاده، را در روز تولدم هدیه گرفتم علاقهي دوران کودکی به آسمان در من دوباره زنده شد و بعد دیدن نخستین شمارههای مجله در کتابفروشیای نزدیک مدرسه حسابی غافلگیرم کرد. فکر نمیکردم نجوم در ایران آنقدر طرفدار پیدا کرده که مجلهای برای خود داشته باشد. شاید آنزمان حتی تصور هم نمیکردم که زمانی سردبیر همین مجله شوم. مقالهی دکتر خواجهپور با عنوان «همپای منجمان آماتور در تاریخ نجوم» در اولین شماره هوش از سرم برد. سرشار از انرژی و انگیزه بودم. اما در این علاقه تنها بودم با صدها پرسش بیپاسخ. نه در مدرسه همپایی در نجوم داشتم و نه در بین دوستان محله. تا اینکه یک تلسکوپ هفت سانتیمتری نیوتنی را در اتاق دوست همسایهام «کشف» کردم...

با نجوم عاشق شدم
شادي حامدي آزاد

آشنايي من با نجوم به دوران راهنمايي ميرسد. در مدرسهي مهدوي درس ميخواندم كه آن زمان از بهترين مدرسههاي تهران بود (فكر ميكنم هنوز هم اين جايگاه را داشته باشد). يكي از كارهاي جالب اين مدرسه برگزاري انواع كلاسهاي فوقبرنامه براي دانشآموزان بود كه ميتوانستيم به انتخاب خودمان در يك يا چند كلاس شركت كنيم. يكي از انتخابهاي من كلاس نجوم بود چون از سالهاي قبل با خواندن سري كتابهاي زبان سادهي ايزاك آسيموف (محبوبترين نويسندهي همهي زندگيام)، كه دفتر نشر فرهنگ اسلامي منتشر كرده بود، با دنياي نجوم و زيباييهاي آن آشنا شده بودم و...

نجوم، ستارهشناسي را به خانهي ايرانيان برد
اسدالله قمرينژاد

مهرماه سال 1370، نخستین روزهای شروع سال تحصیلی قدمزنان از دانشگاه خارج شدم. طبق عادت بین مسیر دانشکده تا منزل سری به گیشهي مطبوعاتی زدم اما اینبار با تعجب و شعفي وصفناپذیر نظارهگر مجلهای با عنوان نجوم بودم. هنوز تصویر روی جلد آن را به یاد دارم، عکس زیبایی از سحابی سر اسب صورتفلکی جبار. در یک چشم به هم زدن مجله در دستم ورق میخورد و دقایقی بعد در خانه بهدقت مطالب آن را مطالعه کردم. با آقای حیدرزاده در مقام جانشین سردبیر مجلهي دانشمند آشنایی داشتم و هیئت ویراستاران هم برایم آشنا بودند. همهي فعالان نجوم و دلسوزان گسترش علم نجوم کشور دست به کار بزرگی زده بودند؛ چاپ مجلهي نجوم، هنوز باورم نمیشد. آیا واقعاً ایران هم صاحب مجلهي ستارهشناسی شده است؟!! ...

بيستسالگي نجوم، سرآغاز دورهاي جديد
محسن شادمهری

زمان بهسرعت سپری میشود. گویی همین دیروز بود که با شور و شوق فراوان، و صدالبته عشق به نجوم، در مهر 1370 وارد دورهی کارشناسی فیزیک دانشگاه فردوسی مشهد شدم. فضای علمی و دسترسی به مقالات و کتب علمی (و برای من، نجومی) بسیار محدود بود و برای منِ تازهدانشجو، بسیار محدودتر. روزهایی که نه از اینترنت خبری بود و نه دسترسی به مجلات خارجی بهسادگی فراهم بود. روزهای دانشآموزی را با مجلاتی مثل دانشمند، اطلاعات علمی و برای دورهای کوتاه مرزهای بیکران فضا سپری کردیم. کتابهای نجومی هم بسیار کمتعداد بودند: از میان آنها نجوم به زبان ساده، شناخت مقدماتی ستارگان، و مبانی و مرزهای ستارهشناسی را الان به یاد دارم. تقریباً هیچ انجمن نجوم غیرحرفهای هم وجود نداشت. در چنین فضایی اینکه مجلهای فقط دربارهی نجوم و اخترفیزیک باشد تقریباً فقط یک آرزو بود...

نجوم؛ قبلهي آرزوهاي ما
محدثه عظيملو

آشنایی من با مجلهي نجوم برمیگردد به همان شمارهي یک مجله. دانشآموز دبیرستانی بودم و تشنهي نجوم، آنهم زمانی که اینهمه کتاب و منبع علمی و از همه مهمتر اینترنت برای دستیابی به اخبار علمی وجود نداشت. حداکثر برنامهي جمعهشبهای تلویزیون، اگر اشتباه نكنم با نام كنكاش، بود و برنامهي جهان دانش و گفتوگوی رادیو که گاهی هم به اخبار نجومی میپرداخت. مجلهي مرزهای بیکران فضا هم تقریباً همزمان آغاز به انتشار کرده بود، شاید چند ماه زودتر، و تصاویر زیبا و مخصوصاً پوستر همراه با هر شمارهي مجله دل از علاقهمندان نجوم میبرد. متأسفانه انتشار مجلهي مرزهای بیکران فضا ادامه پیدا نکرد و مجلهي نجوم تنها پایگاه و منبع اطلاعاتی برای علاقهمندان باقی ماند. یادم میآید که...

دفتر خاطرات 200 برگی نجوم
نفيسه نعيميپور

مدتی ارتباطم با مجلهي نجوم به عللی کمتر از قبل شده بود. تا اینکه چند روز پیش ایمیلی از طرف آقاي دکتر رضا منصوری دريافت کردم که در آن خواسته بودند به مناسبت چاپ شمارهي دویست ماهنامهي نجوم، اگر مطلبی دارم، بنویسم. یکدفعه صفحهي مانیتور روبهرویم تبدیل به صفحهي دفتر خاطرات 20سالهام از ماهنامهي نجوم شد. ناخودآگاه یاد روزي افتادم که نخستین شمارهي مجله دستم بود و از شدت خوشحالی نمیدانستم باید چهکار کنم. یاد روزهایی افتادم که تنها منابع نجومی، فقط اندکشماری کتاب بود و بس. مثل نجوم به زبان ساده، انفجار بزرگ، ستاره و سحابی، و ...

یکی از خاطرات خود را از ماهنامهی نجوم بنویسید!
فاطمه عظيملو

این خاطره نوشتن از بچگی معضلی بود، بهویژه که هزاران خاطرهی ریز و درشت داشته باشی.
خوشبختانه آشنایی من با ماهنامهی نجوم از همان شمارهی يك شروع شد. پیش از آن مطالب نجومی آقاي باقری و آقای حیدرزاده را در ماهنامهی دانشمند میخواندم. همهی همدورهایهای ما میدانند که در آن دوران کمبود کتاب، بدون وجود اینترنت، زمانی که تلويزیون فقط دو کانال داشت آن هم بعدازظهرها (که سهم زیادی به علم تعلق نمیگرفت؛ باز رادیو وضع بهتری داشت!) داشتن ماهنامهای ویژهی نجوم چه گنجی به حساب میآمد! بهویژه که نامهای آشنایی مثل دکتر منصوری و آقای حیدرزاده در آن به چشم میخورد. بیصبرانه انتظار شمارهی دوم را کشیدم، نمیدانم چرا آن زمان...

نجوم ایدهآل من بود
آيرين شيوايي

برخلاف بسیاری از علاقهمندان به ستارهشناسی، من در پی یک پدیدهي نجومی مثل خورشیدگرفتگی یا ظهور دنبالهدار به دنیای نجوم وارد نشدم. هشت، نه سال پیش به خودم گفتم از این دنیا خسته شدهام، بروم سراغ آسمانها یا اعماق دریاها. در آن زمان تنها منبع دَمدستی که برای گرفتن اطلاعات نجومی به زبان فارسی در اختیار داشتم اینترنت بود. در همان جستوجوهای اول در اینترنت با سایت مجلهي نجوم آشنا شدم. یکی از بخشهای سایت، آرشیو ماهنامهي نجوم بود که خلاصهای از مطالب و مقالههای داخل مجله در آنجا منتشر میشد. همیشه به بخش آرشیو سر میزدم و خلاصهي مقالات را میخواندم؛ با خواندن آنها همچون تشنهلبی میشدم که آرزویم خواندن کامل مقالهها و آموختن اینهمه شگفتی بود. با خودم فکر میکردم ممکن است بتوانم این مجله را پیدا کنم؟ ...

یک دل شیفته
محمدجواد ترابي

سالهای ابتدایی دبستان بودم که همیشه وقتی به خانه میآمدم، روزنامهای یا مجلهای جدید در دستانم بود. چهارم دبستان بودم که پول توجیبی من به اندازهي کافی کم شد تا فقط بتوانم پول کرایه تاکسی رفتوبرگشت به مدرسه را بدهم؛ مبادا که نشریهای بخرم. من هم تصمیمی گرفتم و از آن روز اشتیاقم به خرید روزنامه و مجله بیشتر و بیشتر شد؛ تصمیم گرفتم هرروز پیاده به خانه برگردم تا بیمجله و روزنامه نشوم! شاید بهترین لحظات دوران تحصیلم، آن یک ربعی بود که هرروز دَمِ دکهي مطبوعاتی محلهمان برای خواندن تیتر و صفحهي اول نشریهها صَرف میکردم. هر مجلهي علمی که به دستم میرسید انگار...

نسلبهنسل با نجوم
كاظم كوكرم

همین چند روز پیش بود که در جمع دوستانم صحبت از بیستمین سال انتشار ماهنامهی نجوم شد. همگی معترف بودیم که اثرگذاری این ماهنامه بر روند تحولات نجومی کشور و رشد علاقهمندی عمومی به این علم چیزی فراتر از انتشار صرفاً 200 شماره از یک مجله بوده است. نجوم حتی مسیر زندگی شخصی بسیاری از شیفتگان آسمان شب را سمت و سویی دیگر بخشیده است و بیراهه نیست اگر ادعا کنم که تا حدّ بسیاری حتی بر کردار و نگاه خوانندگان و همکارانش به علم و دنیای پیرامون در این سالها اثرگذار بوده است. دستکم شاهد زندهی این ادعا خود من هستم! ...

خوانندهي ديروز، نويسندهي امروز
محمدحسين الماسي

انتشار دويستمين شمارهي ماهنامهي نجوم و همزمان با آن، بيستمين سالگرد انتشار ماهنامه... آغاز دهمين سالگرد پخش برنامهي تلويزيوني آسمان شب... اجراي صدمين برنامهي باشگاه نجوم تهران (نخستين باشگاه نجوم ايران)... به زير چاپ رفتن پُرتيراژترين كتاب نجومي ايران، نجوم به زبان ساده، براي دهمين مرتبه در طي بيست و پنج سال... بيستمين سالگرد فعالیت رصدخانهي زعفرانيهي تهران... و چندين و چند مورد مشابه ديگر ازجمله اتفاقاتياند كه اگر در اين يك سال اخير خبرها و رويدادهاي نجومي زميني! را دنبال كرده باشيد، حتماً در جريان آنها قرار گرفتهايد. اگر نگاهي كلي به همهي اين رويدادها بياندازيم، مهمترين نكتهاي كه جلبتوجه ميكند نشان از جايگاهي ميدهد كه...

چگونه با مجلهي نجوم آشنا شدم؟
اصغر كبيري

از زمانی که در دورهي راهنمایی تحصیلی با عدسیها و آینههای آزمایشگاهی شروع به ساخت تلسکوپ کردم، دنبال پیدا کردن منابعی برای مطالعه، سرگشته به کتابفروشیهای شیراز سر میزدم و کمتر موفق به یافتن آن میشدم و اگر خبری از تلويزیون یا رادیو پخش میشد سریع به نزدیکی آن میرفتم تا ببینم خبر جدید چیست؟ و تازه سَر و تَه خبر بیش از یک دقیقه طول نمیکشید...

دو عكس، يك خاطره
در روزي از روزهاي سال 1377 بود كه بايد سرانجام با آقاي حيدرزاده و همسرش خانم شكيب خداحافظي ميكرديم (آقاي حيدرزاده براي ادامهي تحصيل به آمريكا رفت و مدرك دكتري خودش را از دانشگاه كاليفرنيا - ريورسايد، در رشتهي تاريخ نجوم دريافت كرد). آن روز جشن كوتاهي در دفتر مجله برپا شد و چند عكس يادگاري هم گرفتيم كه...

من و ماشين تحرير محبوبم
سِر پاتريك مور
ترجمه: شادي حامدي آزاد

بسياري از منجمان آماتور با كتابهاي كاربردي سِر پاتريك مور در زمينهي نجوم آماتوري آشنايند و در خارج از مرزهاي ايران هم بسياري با ديدن برنامهي تلويزيوني او، آسمان در شب، به نجوم علاقهمند شدهاند. در اين مقاله، او به حرفهي نويسندگي خود طي شش دههي گذشته نگاهي انداخته كه در آن بهكمك ماشينتحرير محبوبش دانش و لذت خود از آسمانها را به ميليونها خوانندهي مشتاق منتقل كرده است...

مرشد و بچهمرشد!
شهاب صقري

اوايل خدمتم در مجلهي نجوم گاهي مسئوليتِ گرفتنِ مقاله از او به من سپرده ميشد و من هم در موعد مقرر درِ اتاقش را ميزدم، داخل ميرفتم و از مقاله ميپرسيدم. گاهي ميگفت كه هنوز موفق به نوشتن نشده و يك ساعت ديگر وقت ميگرفت. يك ساعت بعد كه دوباره به اتاقش ميرفتم ميديدم كه چندين كتاب و مجله دور و برش باز كرده اما كاغذي كه جلو دستش است همچنان سفيد مانده و هنوز يك سطر هم ننوشته. آنوقت چنين ميگفت: «نميدونم "سرو چمان من" چرا امروز "ميل چمن نميكند"» و آنوقت ميفهميدم كه آنروز ديگر نبايد منتظر مقالهاي از او باشم...

عموزادههاي نجوم در گوشه و كنار جهان
محمدجواد ترابی

نجوم به شمارهي200 رسید و انتشار ویژهنامهي 200 همزمان شده است با آغاز سال بیستم آن؛ گرچه نجوم در این دو دهه، نشریهای به زبان فارسی بوده که به ترویج دانش نجوم در پهنهي ایران پرداخته است، ولی بهسبب تحریر مقالههای شاخص، همگام شدن با مهمترین رویدادهای نجومی جهان و همچنین ماندگاری آن، در زمرهي مجلات نجومی شناختهشده و پایدار قرار گرفته است...

بزرگترين پيش بيني نجوم
معرفي مهمترين پديدههاي رصدي (7305 شبانه روز ) 20 سال آينده
محمدحسين الماسي و كاظم كوكرم

- خورشیدگرفتگیها
- ماهگرفتگیها
- گذرهای سیارات زیرین
- بیشترین کشیدگیهای عطارد و زهره
- جذابترین مقارنههای سیارات
- اجتماع سیارات
- مقابلههای سیارات زبرین
- وضعیت رصدی حلقههای زحل
- جذابترین اختفاهای ستارهها و سیارات و اجرام ژرف آسمان با ماه
- سال‏های کبیسه و لحظات تحویل سال

حيات در تيتان؟
كريس مككِي
ترجمه: شادي حامدي آزاد

نتايج جديد مأموريت كاسيني نشان ميدهد كه هيدروژن و اَسِتيلن بر سطح تيتان، قمر زحل، تَه ميكشند و به اتمام ميرسد (مطلب «حيات تيتانيِ متاني!» را در نجوم شمارهي 198، ص 12 بخوانيد). البته اين نتايج هنوز ابتدايياند و بهويژه كاهش هيدروژن نتيجهي محاسبات رايانهاي است و نه اندازهگيري و رصد مستقيم. هرچند اين يافتهها براي اخترزيستشناسان جذاب است. هيتر اسميت و من (كريس مككِي، اخترزيستشناس مركز تحقيقات اِيمز ناسا) در مقالهاي، كه 5 سال پيش منتشر كرديم، صحبت از حيات بر پايهي متان – به جاي حيات بر پايهي آب – به ميان آورديم؛ يعني موجودات «متانخور» بر تيتان كه ممكن است هيدروژن، استيلن، و اِتان مصرف كنند. نتيجهي كليدي آن مقاله (آخرين جملهي چكيدهي مقاله) چنين بود: «نتايج جديد كاوشگر هويگنس شايد دلالت بر وجود چنين حياتي داشته باشد، اگر تَهكشيدن غيرعادي استيلن و اتان و هيدروژن را بر سطح تيتان نشان دهد»...

بازتاب مهمترين رويدادهاي نجومي 19 سال گذشته در نجوم
فاطمه عظيملو

سال 1370
کشف مارپیچی-میلهای بودن کهکشان (نجوم 5)
اخترشناس ژاپنی، ناماسا ناکایی، با بررسی شکل بازوهای راه کهکشان با استفاده از یک تلسکوپ رادیویی 45 متری دریافت که ساختاري میلهای در هستهی کهکشان مارپيچي ما وجود دارد. با یافتن شواهد بیشتر در اینباره، در شمارههاي 41 و 110 نجوم با تفصیل بیشتري به این موضوع پرداخته شد...

آسمان در اين ماه :
- هارتلی 2 پُرنورترین دنبالهدار سال ميشود؟
کاظم کوکرم و محمدحسين الماسي

دوست ندارم بگویم که در آسمان مهر ناچاریم خیلی زود با زیباترین مناظر راه شیری در محدودهی صورتهای فلکی قوس و عقرب و سِپَر خداحافطی کنیم. ولی با واقعیت که نمیتوان جنگید و زیباییهای ژرفای آسمان هم که فقط محدود به مرکز راه شیری نیست! به همین سبب مایلم این ماه دعوتتان کنم به دیدار با ناحیهاي دیگر از نوار راه شیری که در عین زیبایی بسیار مهجور و فراموششده است: صورتفلکی روباهک. با آنکه صورتوارهی زیبای چوبلباسی (خوشهی صوفی) و M27 یا سحابی سیارهنمای دَمبِل را، که ازجمله زیباترین مناظر ژرفای آسماناند، در دل خود دارد هنوز بسیاری از منجمان آماتور حتی موقعیتش را بهدرستی در آسمان تشخیص ندادهاند. طبیعی هم هست! وقتی ستارهی آلفا-روباهک از قدر 4/4 میدرخشد و حتی در...

- نقشهی آسمان و پدیدههای آسمان مهر 1389
- ديدار با اعضاي منظومهي شمسی در مهر 1389، محمدحسین الماسی و فائزه آقایی
- زمان پديدههاي مربوط به مهر 1389

- تا به حال چند صورت واره ديدهايد؟
حامد پورخرسندي

بیشتر شیفتگان رصد اجرام ژرف آسمان، نام بیشتر اجرام فهرست مسیه و NGC را از بَر هستند و حتی گاه بدون استفاده از نقشه میتوانند تعدادی از آنها را در آسمان بیابند! اما در ژرفای آسمان صورتوارههایی همچون چوبلباسی، نگین انگشتر، کوسه، چرخ گاری و بادکنک نیز وجود دارند که در برخی منابع نجومی کمتر به آنها اشاره شده است. با این حال رصد آنها نیز لطف خاص خود را دارد...

- گزارش رصد :
بارش برساوشی امسال در مقایسه با سالهاي قبل حرفی برای گفتن نداشت! ، حامد پورخرسندي
- صورت فلكي ماه : جدي

يادداشت :
- نوزده سال گذشت
رضا منصوري

بیست سال پیش، روزی توفیق حیدرزاده، که در آن زمان دانشجویی بود که در مرکز نشر ویراستاری میکرد و اکنون مدرس تاریخ علم در دانشگاههای کالیفرنیا است، به من گفت چه خوب است مجلهی نجوم در ایران منتشر شود. صبر نکردم. به دنبال مجوز رفتم، چون میدانستم او کنندهی کار است. برنامهریزی را شروع کردیم و حدوداً 6 ماه بعد مجوز از وزارت ارشاد دریافت شد و چند ماه بعد به کمک عدهی دیگری مجله به راه افتاد. بسیاری از خوانندگان ما بقیهی ماجرا را دیدهاند. هفت سال سردبيري توفيق حيدرزاده و سپس شهاب صقري ، بابك امينتفرشي، دكتر منصور وصالي با همكاري مجيد آلابراهيم و محسن ايرجي؛ چه سالهاي پر تلاش و پرتشنج. شك ندارم خوانندگان ما کمابیش بر مشکلات آن دورهها حس پیدا کردهاند. اینجا موقعیتی است که بگویم...

- روزي كه به ماهنامهي نجوم آمدم!
زهرا رحيمدل

دوازده آبان 1387، به دعوت دكتر منصوري به دفتر مجلهي نجوم آمدم. سالها افتخار همكاري با ايشان را داشتهام. ميدانستم كه هميشه دغدغهي ترويج علم در ايران را دارند. مراسمي بود براي آشنايي من با كاركنان و همكاران مجله؛ مراسم خوشايندي نبود. همه ناراحت بودند. هشتماه بود كه مجله چاپ نشده بود. هشتماه بود كه كاركنان مجله حقوق نگرفته بودند. مجله به همه بدهكار بود. تلفنهاي مجله در اختيار كساني بود كه كتاب، مجله، يا پول از مجله ميخواستند. مجله در آستانهي تعطيل شدن بود. روزهاي سختي بود. هيچكس وظيفهي سردبيري را به عهده نميگرفت. چند نفر براي آسيبشناسي مشكلات مجله آمده و رفته بودند...

- به اميد بيستسال ديگر انتشار
فيروز نادري

دکتر رضا منصوری، که از دوستان خوب و درضمن فامیل من هستند، از من خواستند که چند کلمهای به مناسبت 20سالگی مجلهی نجوم بنویسم. همانطور که میبینید دستخط فارسی من در حدّ یک دانشآموز کلاس اولي است ولی امیدوارم بتوانید مقداری از آن را بخوانید...

- تولدتان مبارك!
بهرام مبشر

بیستمین سال تأسیس مجلهی نجوم را به اعضای هیئت تحریریه، کارکنان و خوانندگان گرامی این مجلهی علمی تبریک میگویم. مجلهی نجوم زمانی شروع به کار کرد که علم نجوم مدرن در ایران هنوز شناختهشده نبود. از این جهت سهم بزرگی در ترویج این علم در کشور ما داشته است. امروز دوران طلایی نجوم را میگذرانیم. به بسیاری از پرسشهاي اساسی، که فکر بشر را برای قرنها به خود اختصاص داده، میتوانیم جواب دهیم. با استفاده از قویترین تلسکوپهای روی زمین و در فضا میتوانیم اعماق جهان را ...

- تبريكي براي انتشار دویستمین شمارهي نجوم
اِنيكو كيمبِرلي

با هر شمارهي این مجله، خوانندگان شما در عشق به نجوم غرق میشوند؛ دانشی که در طول تاریخ و بهویژه در قرن 9 میلادی مورد علاقه و محبوبیت چشمگیری در کشور و فرهنگ شما بوده است. بهطوری که میتوان ادعا کرد بیش و پیش از هر فرهنگی در تاریخ به این موضوع علاقه نشان داده است. نجوم از نظر فنی به معنی بررسی اجرام سماوی و پدیدههایی است که منشأ آنها در خارج از جوّ سیارهي زمین قرار دارد. اما در عین حال این دانش یک تجربهي بشری...

- در ستایش ستایشگران علم
رضا بهاري

در آشفتهبازاری که رسانههای عوامزده – در لابهلای جدول و سرگرمیشان – هنوز هم علم را با شمردن عناوین مجعولی مثل «مرد علمی سال» و افتخارات کاذب و منسوخی مثل «نابغهي علمی قرن» اندازه میگیرند؛ در زمانهای که قبح خلافکاریهای علمی – لابد به قیمت دلخوشی سادهلوحانهي «تولید انبوه دانشمند» – دارد بهکلّی از میان میرود؛ و سرانجام در اوضاعی که علم مرغ مذبوحی شده است که چه در مراسم شادمانگیِ احیای تفوّق علمی در شرق و چه در مراسم عزای فریبخوردگانِ غربزده میتوان با چاقو به سراغش رفت ...

- منجم آماتور کیست؟
محمدتقي ميرترابي

برای آنهایی که برای رصد آسمان بیرون از شهر میروند، هرماه در باشگاه نجوم شرکت میکنند، و دوشنبهشبها برنامهي آسمان شب را میبینند معنی منجم آماتور مشخص است: کسی که آسمان را میشناسد، نام بعضی از ستارهها و بسیاری از صورتهای فلکی را میداند و آنها را در آسمان پیدا میکند و معنی دقیق قدر، بُعد، مِیل، ارتفاع، طلوع و غروب را میفهمد. به مجموعهي همهی این دانستهها، که بهمدد ریاضیات به شکل منسجم و مکتوب درآمدهاند، نجوم میگوییم. با دانستن همینها و بسیاری دیگر از همینچیزهاست که منجمان برجسته رازهای کیهان را گشودهاند و از حال و گذشته و آیندهی آنچه در این جهان دیدنی و نادیدنی است سخن میگویند. مهم نیست که دانش آماتورهای ما در مقابل منجمان مشهور و برجسته کوچک است، مهم این است که...

- بهترين آرزوها تقديم شما!
بروس مككندلس دوم

به مناسبت آغاز بيستمين سالگرد انتشار ماهنامهي نجوم مايلم سپاس و تحسين خود را نسبت به ناشران، ويراستاران، نويسندگان و عكاسان اين مجله بهسبب پوشش دايمي تمامي رويدادهاي طيف وسيع علوم ستارهشناسي و فضا براي عموم مردم ابراز كنم...

- كاش ميتوانستم نجوم را بخوانم!
پِدرو روسو

کتابهای عمومی نجوم و مجلات نجومی ازجمله قدرتمندترین روشهای ایجاد ارتباط میان ستارهشناسان و مردم به شمار میروند. بارها افرادی از دوستان همکار و دیگر افراد را دیدهام که عنوان میکنند مجلات نجومی عامل ایجاد علاقهي آنها به دانش ستارهشناسی و علوم فضایی بوده است و همین مجلات باعث شدهاند تا آنها در سطوح مختلف، از مشتاقان عادی گرفته تا محققان پیشرو، وارد این حوزهها شوند. اخبار و گزارشهای منظم و بهروزی که با دقت بالا در مجلات منتشر میشوند اثری طولانی و...

- ايدهاي كه از مجلهي نجوم گرفتم
مايك سيمونز

نجوم در يك دههي گذشته نقش بسيار مهمي در زندگي من داشته است؛ بسيار مهمتر از آنچه حتي دوستانم در ايران بتوانند درك كنند. پس از پايان خورشيدگرفتگي كلي سال 1991، همهي توجهها به ديگر كسوفهاي دههي 1990 ميلادي معطوف شد؛ بهويژه گرفت سال 1999 (1378). اگر هوا خوب ميبود، كسوف كلي سال 1999 را رصدگران بيشتري نسبت به هر گرفت ديگري در تاريخ ميديدند زيرا مسير گرفت از ميان شهرهاي پُرجمعيتي در اروپا و آسيا ميگذشت. اما آبوهوا مشكل اصلي بود و رصدگران محتاط در مسير كسوف بيشتر به سمت شرق رفتند كه احتمال صاف بودن هوا بيشتر ميشد. تركيه مقصد منتخب بيشتر غربيها شد؛ يعني جايي كه سايهي ماه پيش از ورود به قلب خاورميانه لحظاتي متوقف ميشد، سپس شمال سوريه را لمس ميكرد، از ميان كردستان عراق ميگذشت، بهصورت اُريب از شمالغربي تا جنوب شرقي ايران را طي ميكرد، بهسرعت از پاكستان و هند ميگذشت، و سرانجام در خليج بنگال زمين را ترك ميكرد...

- یادی از نخستین
گشت علمی مجلهی نجوم
محمد باقري

نخستین گشت علمی همگاني به معنی دقیق و امروزی آن در ایران، 17 سال پیش در چارچوب مجلهی نجوم برگزار شد. در این برنامه حدود صد شرکتکننده در عصر پنجشنبه 30 اردیبهشت 1372 به درهای گشاده در نزدیکی امامزاده عقیل واقع در منطقهي کوهستانی شمالغرب تهران (بین سولقان و سنگان) رفتند و به رصد آسمان پرداختند...

- هزار بادهي ناخورده
پوريا ناظمي

نجوم اینک به آستانهي بیستمین سال انتشار خود رسیده است، در طی این 20 سال بسیاری از مسایل تغییر کردهاند و بسیاری از مسایل ثابت باقی ماندهاند.
فناوریها رشد شگفتانگیزی داشتهاند. اینک برای آنکه به اصل مقالهای معتبر دربارهي موضوعی مهم دسترسی داشته باشیم یا خبری مهم برای جامعهي نجومی به گوش ما و شما برسد لازم نیست دو ماه منتظر بمانیم تا پستْ نسخهي اصلی خبرنامهای چاپی را برایمان بفرستد. خبرها در لحظه منتشر میشوند و در لحظه همهي ما در جریان قرار میگیریم. به لطف فناوری ارتباطات...

جوينده باشيد تا يابنده باشيد

گفتوگو با دكتر محمد باقري
پژوهشگر تاريخ رياضيات و نجوم

گفتوگو از فاطمه عظيملو

در يكي از روزهاي گرم ميان تيرماه 1389، طي مراسمي با حضور علاقهمندان به ساعتهاي آفتابي در موزهي ملي ملك تهران از ساعتي آفتابي رونمايي شد كه هشتاد سال از نظرها دور مانده بود (گزارش رونمايي از ساعت آفتابي گمشده، نجوم شمارهي 199، ص 18). ماجراي پيدا شدن اين ساعت آفتابي قديمي مفصل است و ميتوانيد آن را در خلال اين گفتوگو بخوانيد اما خوشبختي در اين بود كه اين ساعت به دست كسي رسيد كه قدر و منزلت آن را ميدانست و با فراهم كردن مقدمات، آن را به موزه و كتابخانهي ملي ملك تقديم كرد تا براي هميشه حفظ شود و در دسترس علاقهمندان هم باشد: دکتر محمد باقری پژوهشگر تاریخ ریاضیات و نجوم، کارشناس برق از دانشگاه صنعتی شریف، و دکترای تاریخ ریاضیات با گرایش نجوم از دانشگاه اوترِخت هلند، از پیشگامان احیای ساعتهای آفتابی در ایران است. پيدا و نصب شدن مجدد اين ساعت بهانهاي شد براي انجام گفتوگويي با ايشان كه در اينجا ميخوانيد...

رقص سيارات به دورستارهاي در حال مرگ
ترجمه: الهام شعباني

طی 15 سال گذشته، بيش از پانصد سیارهی فراخورشیدی کشف شدهاند. بیشتر این سیارات جهانهاییاند که بهتنهایی به دور ستارهی مادر خود میگردند. هرچند رصدهای بیشتر نشان دادهاند که یکسوم اين منظومهها دو يا چند سیاره دارند. به نظر میرسد سیارات دستهدسته متولد میشوند. بيشتر این منظومهها سیاراتی دارند که فاصلهشان نسبت به یکدیگر آنقدر زياد است كه گرانش هم را حس نميكنند. فقط تعداد کمی از سیارات آنقدر به هم نزدیکاند که از نظر گرانشی بر یکدیگر تأثیر میگذارند...

آيا نجوم ميفروشد؟
هِنري ام.جِی. بافين
ترجمه: شادي حامدي آزاد

اغلب چنين تصور ميشود كه نجوم – بهسبب همراه بودن با تصاوير زيبا و داستانهاي اعجابآور و چشمگير، مطرح كردن پرسشهاي بنيادين، و جذاب بودن براي همه – موضوعي بديهي براي مطرح شدن در رسانه است. هرچند با نگاهي دقيقتر درمييابيم كه حقيقت به اندازهاي كه ما اميدواريم مسحوركننده نيست و با اينكه نجوم در رسانه خوب ظاهر ميشود، اغلب به صفحات يا مجلات يا برنامههاي تخصصي محدود است...

نقدی بر «آیا نجوم میفروشد؟»
محمدجواد ترابی

هنری بافین، از اعضای بخش ترویج نجوم رصدخانهي جنوبی اروپا، در مقالهي خود برداشتهایی وارد کرده و پیشفرضهایی را در نظر گرفته است که از چند جنبه میتوان به آنها نقد وارد کرد. نخست اینکه برای روزنامهنگاری علمی نیاز است که هم پایبند به اصول علمی باشیم و هم به اصول روزنامهنگاری. آنچه که در بخش عمدهي مقالهي بافین گمشده به نظر میرسد، نداشتن درک صحیح از ارزشهای خبری روزنامهنگاری است. ارزشهای خبری، ارزشهایی است که بر طبق آن دروازهبانان خبری، از انبوه اخبار، خبرهای مورد پسند مخاطبان خود را برمیگزینند. با بهرهگیری از همین ارزشهای خبری است که میتوان در تیتر زدن و تحریر لید خبر به کشش مخاطب برای خواندن، دیدن یا گوش فرا دادن به خبر افزود و مخاطب را به داخل خبر برد. این ارزشهای خبری، «دربرگیری» همچون کسوف و پدیدههای نجومی؛ «شهرت» همچون ...

تحريريه

خلاصه مقالات نجوم شماره 200

مطالب مشابه :

روش تدریس فارسی پایه دوم دبستان (راهنمای درس به درس)1 و 2 و 3

نامه هاي بچه ها به خدا

خلاصه مقالات نجوم شماره 200

دو مقاله درباره حجاب