وضعیت نیشکر در ایران و جهان

در سال ١٣٣٥ که سازمان برنامه کار مطالعه و عمران خوزستان را به شرکت آمریکایی عمران و منابع واگذار نمود موضوع نیشکر کاری خوزستان در قالب طرح توسعه و عمران خوزستان مجدداً مطرح و مورد بررسی قرار گرفت. این شرکت از آقای دکتر کارلوس شاردان رئیس سابق دانشگاه پورتوريكوو متخصص در صنایع نیشکر دعوت بعمل آورد تا ضمن بازدید از ایران مطالعات قبلی در این زمینه را ادامه و ارائه طریق نماید. دکتر شاردان در خردادماه ١٣٣٦ اولین گزارش خود را به سازمان برنامه تسلیم نمود.

پیشنهاد آقای دکتر شاردان جهت طرح نیشکر مورد تصویب سازمان برنامه واقع شد و براساس مطالعات اولیه و مطالعات تفصیلی که بعداً بعمل آمد طرح نیشکر کاری و تولید شرکت هفت تپه تهیه و در دوازده هزار هکتار اراضی هفت تپه در نزدیکی شوش مورد اجرا گذاشته شد.

براساس طرح مذکور کارخانه تولید شکر از نیشکر با ظرفیت ٣٠٠٠ تن نیشکر در روز که قابل توسعه به ٦٠٠٠ تن در روز بود خریداری و اولین بهره برداری از کارخانه مذکور با کمک کارشناسان آمریکایی در سال ١٣٤٠ در ایران آغاز گردید این کارخانه ظرفیت تولید خود را در سال ١٣٤٦ به ٥٠ هزار تن در سال و در سال ١٣٥٠ به ١٠٠ هزار تن شکر از نیشکر در سال افزایش داد.

موفقیتهای حاصل از اجرای طرح نیشکر هفت تپه، تفکر توسعه نیشکر در سایر نقاط خوزستان را تقویت بخشید و سر انجام منجر به احداث واحد عظیم کشت و صنعت کارون در اراضی دیمچه شوشتر شد و اجرای آن به عمده دو بانک تخصصی توسعه صنعت و معدن ایران و بانک توسعه کشاورزی ایران محول گرديد.

سرانجام فعالیتهای اجرای طرح کشت و صنعت کارون در تیر ماه ١٣٥٤ آغاز گردید و بعد از گذشت قریب ٣٢ ماه یکی از عظیم ترین کارخانه های تولید شکر از نیشکر جهان در اسفند ماه ١٣٥٦ و با دوماه تاخیر نسبت به برنامه زمانبندی تعیین شده مورد بهره برداری آزمایشی قرار گرفت.

در سال ١٣٦٣ صندوق مطالعات توسعه نیشکر وصنایع جانبی در راستای اهداف خودکفایی محصولات اساسی کشور در خوزستان تاسیس شد و مطالعات خود را در راستای اهداف تامین شکر مورد نیاز و نیز تامین بخشی از محصولات اساسی وابسته به نیشکر منجمله کاغذ، خوراک دام، تخته صنعتي نيمه سنگين، الکل طبی و خمیر مایه و.... آغاز نمود. طرح اولیه شامل احداث ٧ واحد کشت و صنعت نیشکر و تولید شکر در مساحتی به وسعت ٨٤٠٠٠ هکتاردراستان خوزستان پیشنهاد ودرسال ١٣٦٥ مورد تصویب شورای اقتصاد و هیئت وزیران قرار گرفت.

عملاً عملیات اجرایی طرح توسعه نیشکر و صنایع جانبی در سال ١٣٧٠ و در ٧ واحد کشت و صنعت مجزا هر کدام با ظرفیت اسمی تولید سالانه ١٠٠ هزار تن شکر آغاز شد. اولین کارخانه تولید شکر در واحد کشت و صنعت امام خمینی در سال ١٣٧٨ راه اندازی شد و کارخانجات امیر کبیر و دعبل خزاعی نیز به ترتیب در سالهای ١٣٧٩ و ١٣٨٠ و کارخانجات میرزا کوچک خان و سلمان فارسی نیز در سال ١٣٨٤ راه اندازی شد و کارخانه دهخدا نیز تا کنون راه اندازی نشده است.

٢- مناطق کشت نیشکر( از نظر وضعیت جغرافیایی، آبها، ريزشهاي جوی و جریانهای موثر در منطقه )

الف – وضعیت جغرافیایی:

جـــلگه خوزستان در محدوده ای به وسعت ٤٦٦٥٤ کیلومتر مربع و طول جغرافیای ّ٤٠ ٠٤٧ تا َ ٣٣ ٠ ٥٠ شرقي و َ ٥٧ ٠٢٩ تا ٠ ٣٣ عرض شمالی قرار گرفته است. به طور کلی خوزستان ازسه بخش متمایز کوهستانی و تپه مـاهوری ( در نواحی شمالی و شرقی ) فلاتها و جلگه ای ( در مناطق مرکزی) و دشت شور و کم ارتفاع گستردهای ( در نواحی جنوبی و مجاورت خلیج فارس تشکیل شده است و موقعيتهاي بسیار متنوع آب و هوایی و ژئولوژیکی را به وجود آورده است.

ب – آبهای خوزستان:

دشت خوزستان در مسیر جريان پنج رودخانه بزرگ کرخه، کارون ، دز ، جراحی و هندیجان واقع شده که اغلب از سلسله جبال زاگرس در مرکز ایران سرچشمه می گیرد. نزدیک به ٣١ میلیارد متر مکعب آب از مجموع ٩٥ میلیارد متر مکعب آبهای سطحی کل کشور در استان خوزستان جریان دارد.

اراضی تحت کشت نیشکر شامل اراضی پایین دست دشتهای پای پل (اوان- ارایض – دوسالق و باغه) و همچنین دشتهای حميديه، قدس ، دشت آزادگان، دشت عباس، فله عین خوش واقع در شمال غربی و غرب استان خوزستان که همگی تحت پوشش تامین آب سد کرخه قرار دارند.

ج- جریانهای هواشناسی مؤثر برمنطقه :

در فصل گرم سال دو مرکز پرفشار واقع در جنوب اقیانوس هند و شمال اقیانوس اطلس همراه با مرکز کم فشار جنوبی آسیا مجموعاً جریاناتی را موجب می شوند که بخش اعظم منطقه از جمله اراضي تحت کشت نیشکر را تحت تاثیر خود قرار می دهند.

در فصل سرد سال مرکز پرفشار سیبری در آسیای مرکزی و پر فشار آزور در اقیانوس اطلس مراکز مهم و اصلی رانش هوا بسوی منطقه مورد مطالعه محسوب می شوند و در این زمان مرکز کم فشار اقیانوس اطلس شمالي و مراکز کم فشار اقیانوس هند كانونهاي جذب توده های رانده شده از مراکز پرفشار سیبری می باشند.

د- ریزشهای جوی:

توزیع بارندگی سالیانه در فصول مختلف سال بدینصورت است که بین ٥١ تا ٥٨ درصد بارندگی سالیانه را ریزشهای جوی زمستانه تشکیل داده و در طول فصل پاییز بین ٢٦ تا ٣٤ درصد بارندگی سالیانه نازل می شود. بارندگیهای فصل بهار در حدود ١٢ درصد بارندگیهای سالیانه را بخود اختصاص داده و میزان بارندگی تابستان بسیار ناچیز و درحدود صفر می باشد. حداکثر بارندگی ماهانه در مقیاس منطقه ای دردیماه نازل می شود و ماههای تابستان کمترين مقدار بارندگی ماهیانه که رقمی در حدود صفر است ثبت شده است.

سطح کشت ، عملکرد و تولید نیشکر در ایران:

از مجموع کل اراضی کشور سطحی معادل ٧٢ هزار هکتار زیرکشت نیشکر بوده است که طی سالهای ١٩٨٠ میلادی تاکنون روند رو به رشدی را دارا بوده که عمدتاً افزایش سریع سطح در سالهای اخیر مربوط به کشت اراضی نیشکر توسط شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی می باشد و کل اراضی نیشکر در بعد اقتصادی و صنعتی کشور در استان خوزستان واقع گردیده است . رشد عملکرد نیشکر در هر هکتار نیز در ایران از موفقیت مناسبی برخوردار بوده است. به طوری که طی سالهای مذکور، عملکرد نیشکر از ٨/٦٨ تن نی به ٥/٩٤ تن نی در هکتار افزایش یافته و در واقع رشدی در حدود ٣/٣٧ درصد داشته است.

در نتیجه افزایش سطح نیشکر و عملکرد نیشکر در واحد سطح تولید نیشکر از ٣٠٧/١ میلیون تن در سال ١٩٨٠ به حدود ٨/٥ میلیون تن در سال جاری رسیده است.

سطح زیرکشت، عملکرد و تولید نیشکر در جهان:

در جهان روند افزایش سطح زیرکشت به طول کلی طی سالهای ١٩٨٠ تا ٢٠٠٢ از رشدی در حدود٣/٤٧ درصد برخوردار بوده است به طوری که سطح مذکور از١٣٠٢٨٥ میلیون هکتار در سال ١٩٨٠ به ١٩٠٥٨٠ میلیون هکتار در سال ٢٠٠٢ رسیده است.

علاوه بر رشد سطح زیرکشت که رابطه مستقیم با تولید نیشکر دارد عملکرد و احد سطح نیز طی سالهای مذکور از رشد ١٩ درصدی برخوردار بود. بطوریکه عملکرد هر هکتار نیشکر کاری از ٢٩/٥٥ تن در سال ١٩٨٠ به ٨٠/٦٥ تن در سال ٢٠٠٢ میلادی افزایش یافت است. نتیجه افزایش سطح زیر کشت و عملکرد نیشکر در هکتار افزایش ٧٥ درصدی تولید نیشکر طی سالهای مذکور شده است. مجموع کل تولید نیشکر جهان در سال ١٩٨٠ در حدود ٦/٧٣٤ میلیون تن بوده که این میزان در سال ٢٠٠٢ به ٤/١٢٨٨ میلیون تن افزایش یافته است.

تولید کنندگان عمده نیشکری جهان:

بیش از ٧٠ درصد از شکر جهان از طریق مزارع نیشکر تولید می شوند که در این میان کشورهایی چون برزیل، هند، چین، مکزیک، تایلند، استرالیا، اروگوئه، آفریقای جنوبی در رده های بالای جدول تولید کنندگان شکر نیشکری قرار دارند.

بزرگترین تولید کننده نیشکر کشور برزیل می باشد که قسمت اعظم تولیدات نیشکر خود را به تولید اتانول اختصاص داده است. دومین کشورعمده و بزرگ تولید کننده شکر از نیشکر کشور هندوستان می باشد این کشور نه تنها محصولات و فرآوردههای متعدد و متنوعی از نیشکر به دست می آورد بلکه ارزش افزوده تولیدات را افزایش داده است. چین نیز یکی دیگر از تولید کنندگان بزرگ شكر از نیشکر می باشد که علت اصلی افزایش تولیدات آن استفاده از قلمه های گونه های جدید پر بازده می باشد

گردآوری : مهندس راضی سرخه دبیر کار گروه

وضعیت نیشکر در ایران و جهان

مطالب مشابه :

گياه نیشکر

اخبار روز خوزستان

نیشکر در خوزستان و آلودگی کارون

تاریخچه کشت نیشکر

آگهی های استخدامی اهواز و خوزستان در 29 مهر 92

کشت و صنعت کارون

بزرگترین کارخانه تولید اتانول کشور در خوزستان به بهره برداری رسید

تعیین نیازآبی و ضرایب گیاهی نیشکر در اراضی کشت و صنعت هفت تپه خوزستان

وضعیت نیشکر در ایران و جهان

مبارزه ی بیولوژیک با افات نیشکر