اسپينل (spinel)

Spinel اسپينل

گروه اسپينل داراي تركيب شيميايي MgAl2O4 وساختمان كريستالي ايزوتروپيك با شكل هاي (habit) كريستالي اكتاهدرال ( octahedral) يا اكتاهدرالدوقلو (macles) و در اندازه هاي كوچك به شكل كوبيك (cubic) يا دودكاهدرال dodecahedral يافت مي شود وچگالي 54/3 – 63/3 .اسپينل سنگ سختي است، با درجه 8 در جدول سختي ها و با سفتي(toughness) خوب و ضريب شكست 712/1 داراي جلاي شيشه اي وشفافيت (شفاف تا نيمه شفاف ).

رنگ وتنوع اسپينل

اسپينل بي رنگ كه در اندازه هاي ريز مي تواند مشابه به الماس باشد ، تنوع رنگي بسيار زيباي اسپينل از جمله قرمز ، نارنجي ،‌زرد ،‌قهوه اي ، آبي ،‌بنفش ، ارغواني ، سبز و سياه ، فلزات رنگ زا در اين كاني آهن و كروم هستند. رنگ آبي آن مشابه نزديكي براي سافير آبي است و رنگ قرمز اسپينل مشابه بسيار خوبي براي ياقوت است،‌برخي از ياقوت هاي سرخ درشت و مشهور جهان در حقيقت ياقوت هاي سرخ نبوده و اسپينل هستند.به عنوان نمونه اسپينلي 140 قيراطي كه به « ياقوت پرنس سياه»معروف بوده 5 سانتيمتر طول بلور آن بوده و بيضي شكل است و روي تاج ملكه انگليس است و ياقوت تيمور با وزن 352 قيراط كه مطعلق به ملكه انگلستان است

اسپينل سبز سير تا سياه رنگ و مات به اسامي سيلونيت و پلئوناست (pleonaste) خوانده مي شود. انواع قهوه اي رنگ اين كاني پيكونيت (piconite) زرد آن روبيسل (Rubicelle) و قرمز روشن بالس روبي (Balas ruby) خوانده مي شوند. اسپينل با پديده ستاره اي هم يافت مي شود ، اما بسيار كمياب است.

پيدايش و معادن

اسپينل با كريستال هاي درشت ، بسيار كمياب است .شناخت اسپينل به عنوان يك كاني مستقل حدود 150 سال قبل صورت گرفت. قبلاً تصور مي شد كه اسپينل يكي از انواع ياقوت سرخ باشد ، چون هميشه با گروه كروندم در معادن همراه است. بهترين اسپينل قرمز با كيفيت ( ازنظر شفافيت و رنگ)(blood red) كه به ياقوت اسپينل (ruby spinel)معروف است ، در معادن موگوك (mogok) و (Mong Hsu) درميانمار (برمه) استخراج مي شود.

اسپينل آبي با كيفيت در سري لانكاواسينل با كيفيت جواهر در ويتنام و كوه هاي پامير در تاجيكستان ، تانزانيا ، ماداگاسكار و معدن اسپينل سياه (black spinel) در تايلند است. استراليا ، افغانستان ‌پاكستان وآمريكا از ديگر معادن اسپينل هستند.

بهسازي ( Tereatments)

برعكس ياقوت و سافير كه با انواع بهسازي (Tereatments) كيفيت رنگ و پاكي آنها به دست بشر دستخوش تغييرات اساسي مي شود ، معمولا روي اسپينل بهسازي صورت نمي گيرد.

مشابه هاي (Imitations)

همان طور كه گفته شد ، اسپينل مشابه بسيار خوبي براي گروه كرندوم است؛ اما سنگ هايي مانند شيشه ، سفاير مصنوعي ، ياقوت مصنوعي ، آمتسيت بعضي از تنوع گارنت ها مي توانند مشابه هاي اسپينل به حساب مي آيند كه با آزمايش هاي گوهر شناسي قابل شناسايي هستند.

مراقبت و تميز كردن

اسپينل را مي توان با آب گرم و صابون تميز كنيد . همچنين استفاده از دستگاه ماوراء صوت (ultrasonic) و تميز كننده به بخار براي اين سنگ مشكلي به وجود نمي آورد.تنوع آبي رنگ اين كاني در برابر حرارت بالا رنگ خود را از دست مي دهد.

ارزش اسپينل

اسپينل قرمز شباهت فراواني با ياقوت دارد؛‌در نتيجه از نظر ارزشي در بازار فروشي تمايل زيادي براي برابري ارزش با ياقوت وجود دارد. البته قيمت اسپينل آبي تيره در بازار فروش ارزش بيشتري دارد.

سال 1920 ميلادي اسپينل هاي مصنوعي به روش ورنويل يا flam fusion در بازار هاي جهاني يافت شد و به سرعت بر اهميت تجاري آنها افزوده مي شود ، چون به جاي اسپينل طبيعي و مشابه تعدادي از ساير كاني ها به كار مي رود.

اسپينل به روش flux بين سال هاي 1980 تا 1990 وارد بازار روسيه شد . سنگ هاي اسپينل مصنوعي چگالي و ضريب شكست و خاصيت فلورسانسي ناپاكي هاي متفاوت نسبت به نوع طبيعي دارند، البته تشخيص روش flux كمي مشكل تر است.