نقدي بر كتب آموزش هنر دوره سه ساله راهنمايي تحصيلي

دنياي امروز تغيير و تحول از اصول اساسي و مهم كشورهاي پيشرفته و توسعه يافته است و از آن جا كه در حوزه هاي مختلف فرهنگي، علمي و... جامعه مدام درحال تغيير است، نيازهاي دانش آموزان نيز دچار تغييرات بنيادين مي شوند.
    تدوين كتب درسي و تغيير و تحول محتواي آنها و ارائه به دانش آموزان، بايد متناسب با نيازهاي روز جامعه دانش آموزي باشد و كتب جديدالتأليف بايد براساس اين نيازها تغيير يابند.
    امروزه حتي با توجه به آموزش نوين و يادگيري، كتب درسي سال هاي گذشته پاسخگوي نيازهاي امروز نيست و باعث گريز دانش آموزان و حتي معلمان از آن كتب مي شوند كه محتواي كتابها نياز به بازنگري اساسي دارند.
    در سال هاي گذشته تغيير كتاب هاي درسي (بعضي كتب) براساس دوره 3 ساله بود، ولي درحال حاضر براساس قانون برنامه سوم توسعه و مصوبه مجلس شوراي اسلامي، تغييرات كتاب هاي درسي به 5 سال افزايش يافته است و براساس اين قانون تمامي كتاب هاي درسي بايد از مقطع ابتدايي تا پايان مقطع متوسطه به روز شود.
    كتاب هاي درسي به عنوان اصلي ترين منبع تغذيه علمي، نيازمند استاندارد شدن است و از آنجايي كه علوم مختلف و دانش افزايي به روز شده است، ليكن متأسفانه تا به امروز نسبت به كتاب هاي آموزش هنر دوره راهنمايي اجحاف شده است و در بيشتر كشورهاي پيشرفته، اگر نظري به حوزه هنر در آموزش و پرورش آنها داشته باشيم خواهيم يافت كه آن كشورها به اين نتيجه رسيده اند كه هنر در روند رشد ذهني و فكري دانش آموزان تأثير بسزايي دارد و در آن جوامع در كلاس هايشان يك يا دو هنر به صورت مستقل تدريس مي شود و كارشناسان آموزش و روانشناسان با توجه به تجربه علمي و عملي هنر به باوري قوي رسيده اند كه هنر در آموزش و پرورش مي تواند در شكوفايي تخيل و خلاقيت اثرگذار باشد و در كشورهاي پيشرفته هنر در مدارس شان جاافتاده و به آن اعتقاد دارند.
    كم توجهي به كتاب آموزش هنر در دوره راهنمايي تحصيلي كشور ما يك مسئله ريشه دار است و اين درس را نسبت به دروس ديگر به حاشيه رانده است و اگر در بازنگري نسبت به تأليف جديد كتب هنر توجه جدي شود، شاهد بالندگي و ظهور تعداد بي شماري استعدادهاي برجسته در رشته هاي مختلف هنري در كشورمان خواهيم بود.
    طي سال ها، ضعف برنامه ريزي و تدوين كتب هنر دوره راهنمايي به شدت آزارم داده است و لازم است نسبت به محتوا و تغييرات كلي كتاب هاي هنر يك خانه تكاني جدي صورت بگيرد و گردوغبار گرفته شده نسبت به اين كتب باعث بي توجهي به آن شده است. وضعيت محتواي كتب فوق وچند و چون تدريس آن دغدغه بسياري از معلمان هنر كشور است و معتقدند كتاب هنر دوره راهنمايي در نظام آموزشي ما به مانند فرزند ناخوانده اي است كه از هرطرف رانده مي شود و اجازه رشد و بالندگي به اين درس مهم را نمي دهند و انتظار به حقي است كه وزارت آموزش و پرورش با برنامه ريزي و تجديدنظر در تأليف جديد كتب هنر نياز دانش آموزان و معلمان هنر را برآورده سازند، چرا كه توجه و برنامه ريزي و بازنگري در تدوين جديد كتب فعلي هنر، بزرگداشت فرهنگ و هنر گذشته ايران است، آن هم هنر ايراني كه در گذشته هاي دور و حال زبانزد ملل بوده و هست و ايران به اعتبار هنر و هنرمندانش در جهان صاحب قدر و قيمت است و شايسته نيست اين گونه با هنر برخورد شود.
    درسال 81-80 دربين دبيران هنر دوره راهنمايي بيش از 10 استان كشور (دانشجويان كارشناسي هنرهاي تجسمي مركز- آموزش عالي فرهنگيان تهران) يك نظرسنجي راجع به كتب هنر انجام داده ام و اكثرا نسبت به وضعيت علمي كتب هنر دوره راهنمايي و محتواي آنها ابراز نارضايتي نموده اند و بيشتر دبيران فوق متفق القول بودند كه اين كتب نياز به بازنگري جدي و اساسي دارند و اذعان داشتند كه در طي سال هاي گذشته اكثر كتب درسي تغييرات كلي يافته اند و تا حدي به روز شده اند، ولي متأسفانه كتاب هاي هنر بدون كارشناسي و عدم بررسي فقط حجمشان كم شده است و فقط تعداد زيادي از درس هاي كتب هنر را حذف نموده اند و حتي هيچ تغييري در دروس موجود هم صورت نگرفته است و دانش آموزان هم پي به گسيختگي كتاب ها مي برند و حداقل كتب هنر سال هاي قبل از كتب فعلي هنر بهتر بود، چون فراگيران را با هنرهاي سنتي و اساتيد آن رشته ها آشنا مي كرد و جاي تعجب دارد كه هر جنس مصرفي مادي كه تأثيري هرچند كوتاه مدت دارد موظف به طي مراحل نظارت و ارزيابي است تا با ويژگي ها و ساختار مناسب به مرحله توليد و سپس مصرف برسد، اما كتاب درسي به عنوان كالاي مصرفي غيرمادي يا بهتر بگوييم كالاي فكري، با اثري طولاني مدت در ديدگاه برخي از مسئولين بي نياز از نظارت، ارزيابي و در نهايت استاندارد شدن در شكل و محتواست و مشخص است كه نسبت به چاپ هرساله كتاب هنر هيچ توجهي نمي شود و فقط تنها نكته اي كه سال به سال در تغيير كتب هنر با آن روبرو هستيم قيمت كتاب و سال چاپش است، كتاب هنر سال هاست كه دست نخورده و چه زماني با شكل و محتواي جديد در دسترس دانش آموزان قرار گيرد، الله اعلم.
    و جا دارد كه دفتر تأليف و برنامه ريزي كتب درسي به كتب هنر دوره راهنمايي بازنگري جدي داشته باشد، چراكه دنياي امروز ما دنياي حركت است و سكوت و سكون ماندن در كتب درسي روا نيست بالأخص در اين زمان كه علم به سمت جهاني شدن مي رود و درس هنر مجالي است براي انديشيدن و تفكر در زيبايي ها و خلاقيت ها.
      -طراحي جلد كتاب ارتباطي قوي با مخاطب برقرار نمي كند و در پشت جلد، آرم جمهوري اسلامي ايران روي پرچم زيبا طراحي نشده است.
    -تصويرگري داخل كتاب ها براي دانش آموزان زياد جذابيت ندارند و مي بايست كتاب هنر باتوجه به هنري بودنشان بهترين طراحي جلد و نافذترين تصويرگري را داشته باشد و يكي از مواردي كه دانش آموزان جذب كتاب هاي درسي مي شوند تصاوير و نقاشي هاي داخل آن است. تصويرگري كتب درسي   و از طريق كتب هنر به تخيل و شكوفايي دانش آموزان براي آينده ايراني بهتر و خلاق ارج نهيم.
    در كتب 3ساله هنر دوره راهنمايي مي توان انتقاداتي را به آنها وارد ساخت كه در ذيل به بررسي تعدادي از اين موارد پرداخته مي شود.
    1-تصاوير كتاب (اعم از طرح جلد، تصويرگري، عكس، طراحي، نقاشي، گرافيك و...)
بايد گويا و از ايهام و پيچيدگي به دور باشند و در به كارگيري رنگ در تصاوير دقت كرد؛ زيرا رنگ هم بار اطلاعاتي دارد.
    تصويرگري مناسب مي تواند براي دانش آموزان محركي قوي باشد تا ذهن را فعال كرده و حتي سؤال ايجاد كند و تصويرها بايد درنهايت سادگي متناسب با سن فراگيران باشد، چون براي بقاي معني و مفهوم آموزشي از آن استفاده مي شود و مي تواند به گستره ذهن و تخيل دانش آموزان دامنه وسيع تري ببخشد و اگر تصاوير رابطه عاطفي برقرار كنند رغبت به متن خواني هم بيشتر مي شود.
    -عكس هاي به كار رفته در كتب، نامناسب هستند و نمي توانند موضوع درسي را خوب به مخاطب برسانند به عنوان مثال عكس تنه درختان در كتاب سال سوم (درس 3 طراحي و نقاشي) دانش آموزان را متوجه موضوع بافت و جنسيت در طراحي نمي كند.
    -پوسترهاي به كاررفته در كتاب سال سوم درس(8) طراحي و نقاشي با دانش آموزان ارتباط برقرار نمي كنند واستفاده از پوسترهاي ساده،زيبا و واضح باعث بالارفتن سواد بصري دانش آموزان مي شود.
    -در كتب 3ساله مي توانستيم از نقاشي هاي آبرنگ زيباتر و قابل ملموس براي دانش آموزان استفاده نماييم.
    -چاپ رنگي نقاشي هاي موجود در كتب فوق بي كيفيت است، مانند كتاب سال اول درس 16طراحي و نقاشي تصوير سيب ها و برگ ها.
    -در كتاب سال اول درس(11) طراحي و نقاشي با موضوع كاغذ ابري سازي آمده است كه تصاوير ابري سازي شده در اين درس نامناسب و نازيبا هستند و دانش آموزان حتي در كلاس درس بهتر از تصاوير فوق كاغذ ابري سازي (ابر و باد) به وجود مي آورند.
    2-درهم ريختگي و ناهماهنگي: تعداد دروس كتاب هنر در سال دوم و سوم هماهنگ نيستند. در سال دوم(13) درس طراحي و نقاشي دارند و 5درس خوشنويسي دارد و كتاب سال سوم(10) درس طراحي و نقاشي دارد و(5) درس خوشنويسي دارد و در كل تعداد درس هاي خوشنويسي سال دوم و سوم نسبت به تعداد درس هاي طراحي و نقاشي خيلي كمتر هستند كه بي تفاوتي و بي توجهي دانش آموزان را نسبت به خوشنويسي به وجود مي آورد.
    -سرمشق هاي خوشنويسي سال دوم و سوم جذاب به نظر نمي رسند و كمي هم سخت مي باشند و درحد فراگيران نيستند و باعث عدم ارتباط با دانش آموزان شده است.
    -در سال اول آموزش حرف«م» در خوشنويسي آمده است و در كتاب سال دوم نيز آموزش حرف «م» آمده است در حالي كه در كتب سال اول تا سوم به طور كلي اصلاً حروف «ص ض ط ظ ل ق» در كتاب نيامده اند، ولي مابقي حروف و نحوه آموزش آنها آمده است.
    -در كتاب سال سوم درس(5) خوشنويسي جمله اي كنار تذهيب (تذهيب هاي صفحات 120، 126، 146، 162از...» آمده است كه با صفحات كتاب همخواني ندارد، چون تعداد صفحات كل كتاب 80صفحه است و باعث بي اعتمادي دانش آ موزان به كتاب فوق مي شود.
    -درس 6 خوشنويسي در سال اول سركش حرف «ك» نقطه گذاري نشده است.
    -باتوجه به كم بودن ساعت تدريس درس هنر «45دقيقه در هفته» فرصتي براي تمرين خوشنويسي با قلم ني و به صورت خوشنويسي تحريري نمي ماند و بهتر بود يا با قلم ني خوشنويسي صورت بگيرد و يا به صورت خط تحريري باشد. به هرحال دانش آموز يكي را حداقل تا حدي ياد مي گرفت.
    -در كتاب سال اول درس 16طراحي ونقاشي، آثار نقاشي كه جهت نمونه سازي آورده شده اند براي دانش آموزان مشكل هستند، چون به مرحله اي نرسيده اند كه بتوانند نمونه سازي قوي داشته باشند.
    3-آيين نگارش: در كتاب سال اول درس 11 خوشنويسي متني از گلستان سعدي آورده شده است كه كلمه «بيكبار» از لحاظ نگارشي درست نوشته نشده است و وجود غلط نگارشي در كتب درسي براي دانش آموزان، آنها را از اهداف آموزشي دور مي سازد و زيبنده نيست كه اين گونه اشتباهات در كتب درسي پيدا شود.
    4-آشنايي با هنرهاي سنتي و يادگيري هنرها: در كتاب هاي هنر مشخص نيست كه هدف آموزشي اين كتب يادگيري هنرهايي چون طراحي و نقاشي و خوشنويسي است يا اين كه هدف آشنايي با هنرهاي سنتي ايراني است.
    اگر هدف يادگيري عملي هنرهاست مي توان يك يا دو هنر به صورت تخصصي با محتواي علمي در كتب هنر آورده و آموزش داده شود و اگر هدف آشنايي با هنرهاي سنتي و... است بهتر است كتابي كامل تر در باب آشنايي با هنرها به وجود آيد و «كتب هنر سال هاي گذشته كه در حال حاضر كم حجم شده اند بهتر از كتب فعلي بودند، زيرا حداقل درباره انواع هنرهاي سنتي اصيل و ماندگار ايراني حرفي به ميان آمده بود.»
    و همچنين انتظار مي رود كه در سال دوم و سوم ساعت تدريس هنر را از 45دقيقه به 90دقيقه در هفته افزايش دهند. البته در كتب فوق نكات مثبت و ارزنده آموزشي زيادي نيز وجود دارد و هدف از اين نوشتار تلنگري است نسبت به كتب هنر و مسئولين دفتر تأليف كتب درسي كه در تأليف هاي جديد كتب درسي توجهي خاص هم به هنر صورت پذيرد.
    همچنين از وزارت آموزش وپرورش نيز انتظار داريم حركت ارزنده و درستي كه نسبت به درس انشاء دراولين همايش تخصصي معلمان انشاء سراسر كشور كه در سال 85صورت گرفت را نيز به دروس ديگر مانند هنر ادامه دهند.

تهیه شده توسط وبلاگ"گروه هنر سرپل ذهاب " به نقل از"هنر مدرسه"

نقدي بر كتب آموزش هنر دوره سه ساله راهنمايي تحصيلي

مطالب مشابه :

نقدي بر كتب آموزش هنر دوره سه ساله راهنمايي تحصيلي

دانلود+كتاب فرهنگ و هنر پايه اول متوسطه+ضميمه كتاب راهنماي درس هنر پايه سوم

نقد وبررسی کتاب های هنر دوره ی راهنمایی تحصیلی

دانلود کتاب زبان انگلیسی دوم دبیرستان(هنر)

دانلود كتاب فرهنگ و هنر پايه اول متوسطه و دانلود ضميمه كتاب راهنماي درس هنر پايه سوم ابتدايي

ضميمه كتاب راهنماي درس هنر پايه سوم ابتدايي

نمونه سوال هنر دوره راهنمایی سال اول - دوم - سوم

دانلود نمونه سوال امتحانی حرفه و فن سوم راهنمایی - خرداد 92