مديريت زراعي خزانه‌هاي برنج - ارائه دهنده: عبد الحسین شیخ حسینیان

پروژه:

اولين دوره کارشناسی زراعت برنج

عنوان:

مديريت زراعي خزانه‌هاي برنج

تهیه وتنظیم:

عبد الحسین شیخ حسینیان

استاد راهنما:مهندساسماعیل پور کاظم

دانشگاه جامع علمی کاربردی موسسه آموزشهای علمی کاربردی کشاورزی مجتمع آموزش کشاورزی گیلان

پاییز 1387

فهرست: شماره صفحه

مقدمه..........................................................................................................2

ا همیت برنج در تامین غذای مرد م جهان ...................................................2

تار یخچه مبدا و انتشار برنج...........................................................................3

سازگاری برنج..............................................................................................7

دانه برنج......................................................................................................9

هزینه های تولید برنج در ایران....................................................................13

خزانه برنج...................................................................................................11

انتخاب بذر..................................................................................................12

ضدعفونی بذر .............................................................................................14

خیساندن بذر ..............................................................................................14

آماده سازی زمین خزانه..............................................................................16

بذر پا شی وتهیه گیاهچه..............................................................................18

استفاده از پوشش نايلوني براي خزانه...........................................................21

هوادهي خزانه............................................................................................22

كودپاشي خزانه...........................................................................................23

مبارزه با علف‌هاي هرز خزانه.......................................................................24

روش مبارزه با سوروف در خزانه..................................................................24

زمان كنترل علف هرز سوروف در خزانه......................................................25

مبارزه با حشرات زيان‌آور خزانه برنج...........................................................26

منابع...........................................................................................................28

مقدمه:

جمعيت جهان هر روزه در حال زياد شدن است و اين جمعيت نياز به غذا دارد. افزايش سريع
و فراوان توليدات كشاورزي براي تأمين نيازهاي هر جامعه، كاري نيست كه بتوان با روش‌هاي
سنتي كشاورزي آن را انجام داد. زيرا با روش‌ها و عمليات سنتي فقط مقدار محدود و كمي
محصول توليد مي‌شود.

امروزه دستيابي به محصول بيشتر از طريق زياد كردن زمين‌هاي زيركشت امكان‌پذير نيست.
در اغلب كشورهاي جهان، افزايش توليدات كشاورزي از طريق افزايش حاصلخيزي و باروري زمين‌هاي
زيركشت انجام مي‌شود.

ا همیت برنج در تامین غذای مرد م جهان :

برنج یکی از قدیمی ترین دانه ها است . و بیش از ده هزار سال است که که تعداد زیادی از مردم دنیا

به عنوان غذا از ان استفاده می کنند .امروره برنج به عنوان غذای بیش از نصف مردم دنیا است . ودر چرخه غذایی جهان نقش مهمی دارد .وحتی در کشور های اروپایی وآمریکایی شمالی برنج به عنوان یک ماده غذایی سالم مورد توجه قرار گر فته و مصرف در حال افزایش است .اهمیت برنج در مراسم ملی ومذهبی مورد توجه قرار گرفته است .

در اين خصوص، براي بالا بردن توان و ظرفيت توليد، بايد از پيشرفت‌‌ها و روش‌هاي جديد
و علمي استفاده كرد. مديريت صحيح زراعي مزارع برنج از جمله روش‌هاي اثربخش در افزايش
حاصلخيزي اراضي و به دست آوردن محصول بيشتر است. در اين ميان، مديريت خزانه برنج اهميت
خاصي دارد كه توجه به آن و به كارگيري توصيه‌ها و نكته‌هاي كارشناسي، باعث موفقيت كشاورزان
برنجكار و افزايش توليد خواهد شد.

در اين پروژه، به توصيه‌ها و نكته‌هاي علمي درباره پوشش خزانه، كوددهي خزانه، روش مبارزه
با علف هرز سوروف و حشرات زيان‌آور پرداخته می شود.

تار یخچه مبدا و انتشار برنج :

محل جغرافیایی مبدا اصل برنج مشخص نیست . عمد تا" نظر بر این است که برنج به طور مستقل در کشور های چین، هند و اندونزی اهلی شده است .یافته های باستان شناسی نشان می دهد که برنجهای ایندیکا از 7000 سال قبل درمنطقه گرمسیری هوموتو استان چیکیا نگ چین کشت می شده اند.

اخیرا بقایای برنج ژاپونیکا یا برنج منطقه معتد له به طور همزمان در منطقه لو جیا او و چیکیانگ پیدا شده است.

برنج از مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری سریعا به مناطق جغرافیایی مختلف آسیا گسترش پیدا کرد وحدود 2300 سال قبل به ژاپن رسید . گسترش برنج به شش مرکز شرق آ فریقا، شمال امریکا و استرا لیا ادامه یافت در امریکا حدود سال 1690 میلادی کشت برنج اغاز شد هچنین زراعت برنج در اروپا از 8 مرکز در پرتقال و اسپا نیا و9 مرکز در جنوب ایتالیا آاغاز شد . زر اعت برنج شاید از قدیمی ترین

زراعت هادر آسیا با شد وسال‌ها پیش از انکه تاریخی از تمدن بشر وجود داشته داشته باشد برنج غذای اصلی مردم چین و ژا پن بوده است بر طبق برخی مدارک، پادشاهان هر سال طی مراسمی بزرگ و با شکوه شخصا بذر افشانی برنج اقدام میکردند . در تمام نوشته های قدیم هندی ار برنج به عنوان هدایای تقدیمی به خداو ندان یاد شده است واین امر قدمت کشت این گیاه را د این شبه قاره به اثبات می رساند .کشت برنج در آفریقا از زمانهای بسیار دور بوسیله بومیان بدوی شروع شده بود بطوریکه پرتقالیها در سواحل آفریقای غربی مستقر شدند کشت گونه های برنج بومی سنگال تا مصب رود نیجر رواج داشت. در بالی کشاورزان برنج را به خدای باران تقدیم میکردند . (یو شیدا 1975) استان گیلان با حدود 230 هزار هکتار اراضی شالیزاری که حدود 160 هزار هکتار ان در محدوده شبکه آبیاری سپیدرود قرار دارد . ازمناطق تولید برنج درایران میباشد دراین شبکه آبیاری که برا ساس آبیاری دا ئمی طراحی شده بود. در سالهای اخیر به دلیل بروز مسا ئل از جمله ا فزایش سطح زیر کشت کاه ش حجم مخزن سد سپیدرود به دلیل وجود رسوبات و بروز خشکسالی در بعضی از سالها مسئل آبیاری نوبتی مورد توجه قرار گرفته است. ( یزدانی وتطهیری 1379 )

ولی طریقه کشت بسیار ابتدایی بود .پرتقالیها طرزتهیه برنجزارها وروش کشت برنج را از سیا ه پوستان بومی آموختند. زراعت برنج در آسیای غربی خیلی دیرتر آغاز شد . نویسند گان قدیم یونان از جمله تئوفر است و اریستر بول که در زمان اسکندر مقدونی می زیسته اند درآثار خود یادآور شده اند که چهار صد سال قبل از میلاد مسیح کشت برنج در قسمت های شمالی آمودریا، بابل وشوش متداول بوده ا ست . یونانی ها زراعت برنج را از ایران یاد گرفته اند تئو فراست به زراعت برنج در سال 375 قبل از میلاد درکشور مصر اشاره می کند. کاشتن برنج بوسیله مرا کشی ها در اسپانیا و توسط ترکها در شبه جزیره بالکان متداول شد وپرتقالیها زراعت آن را در برزیل معمول کردند . در سال 1685 میلادی زراعت برنج از ماداگا سکار وارد ایالات متحده امریکا شد .درقرن نوزده میلادی اروپایی ها برای توسعه این محصول در جهان کو شش بسیاری کردند .به علاوه گیاهشناسان و علمای اروپا همگام با دانشمندان ژاپنی در انتخاب و تهیه بذر خوب وتولید محصول بهتر گام های ارزنده و موثری برداشتند.

در ابتدا زراعت برنج به صورت کشت مستقیم بدون آبیاری و غرقابی در مناطق جنگلی به صورت متناوب انجام میشد که این سیستم کاشت تفاوت اندکی با حالت رویش وحشی برنج داشت. زراعت برنج بصورت سیستم کاشت نشا یی با انجام عملیات خاک ورزی وایجاد شرایط گل آب کردن از چین آغاز شدوبه سایر نقاط دنیا گسترش یافت.

تاریخچه زراعت برنج در ایران :

سابقه کشت برنج در ایران به حدود 400 سال قبل از میلاد بر میگردد .که در ایران قدیم، بابل وشوش کشت میشد .( بی نام1374 )

زراعت برنج در ایران از سالهای خیلی دور معمول بوده است بطوریکه در زمان هخا منشیان در ایران زراعت انجام می شده است ودر دوره اشکانیان در گیلان ومازندران و خراسان زراعت برنج رواج داشته است . در دوره ساسانیان نیز در بخش بزرگی از ایران شامل تاشکند وکاشمر زمینهای زیادی زیر کشت بوده اند . ( هادی کریمی 1367 )

سطح زیر کشت برنج در ایران که طی آخرین آمارگیری در سال 1379انجام شد، برآبربا563 هزار هکتار برآورد گردیدکه معادل4/0 درصد کل جهان است .میانگین عملکرد4173کیلو گرم در هکتار واستانهای گیلان و مازندران با 230 هزار هکتار بیشترین سطح زیر کشت را دارا می باشند .( بی نام 1377 و مجید نحوی 1379)

تئوفراست معتقد است که زراعت برنج در بآبل و شوش ( خوزستان امروز ) از 400 سال قبل از میلاد متداول بوده است . زراعت برنج در کیلان ومازندران از 2000 سال قبل یعنی در زمان اشکانیان رواج داشه است .( بی نام 1374 ومهندس مجید نحوی )

مسئله خشکی همیشه مطرح بوده وامروز ه مشکل جدی تری شده است . این موضوع فقط به خاطر

دگرگونی الگوی آب وهواء زمین وبواسطه اثر گلخا نه ای نیست بلکه بدلیل بهره برداری نادر ست از منابع

آبی نیز میباشد . از جمله در ابتدای فصل در زمان خزانه گیری که در برخی از مناطق خیلی بیش ا زحد مورد نیازآب مصرف میکنند .استفاده ار معیار های فیزیولوزیکی در جهت کمک به انتخاب گیاهانی

با عملکرد بالا در شرایط تحت تنش اولین بار توسط هالز پیشنهاد شد .با وجود اینکه این پیشنهاد قدیمی

می با شد .( مهندس مجید نحوی )

عبدلغفار خان نجم الدین در کتاب علم فلا حت می نویسد: برنج در زمان انو شیروان توسط برزیه طبیب همراه با هدایای دیگر از هند به ایران آمده ودر ولایا ت کادوسیان ( گیلان ومازندران ) کشت گردید ودر زمان اشکانیان چنک کی ین سفیر وسردار چین(126 سال قبل از میلاد ) به کشت برنج در ترکستان و سرزمین پارت ها وکلده اشاره کرده است .

به نظر میرسد که کشت برنج در استان های شمالی ایران بوسیله پارتی ها در دو هزار سال پیش معمول بوده است . گزارش های چینی در زمان ساسانیان نشان میدهد که در سر زمین خاوری ایران از قبیل‌اشمر، ختن و تاشکند برنج زارهای وسیعی وجود داشته است . ولی تاریخ نویسان اخیر بیش‌تر از کشت

برنج در سرزمین‌های خوزستان، طبرستان، دیلمان و گیلان یاد کرده اند .

مشخصات گیاه شناسی برنج :

جنس Oryza , به زیر خانوادهBambusoideaeو قبیله Oryzae تعلق دارد و دارای دو گونه زراعی o.sativa که منشاء آن آسیا است و o.glaberrima که منشاء آن آفریقا می باشد گونه اول اهمیت بیشتری دارد 0

برنج گیاهی است یکساله دارای ریشه های افشان وقوی که به عمق خاک نفوذ می کند و درلایه

حدود 25-15 سانتی متر خاک قرارمی گیر د . بر روی ریشه های برنج یک نوع بافت هدایت کننده هوا

برای تأمین اکسیژن وجود دارد . ساقه برنج تو خالی و استوانه ای است وطول آن به تعداد میانگرۀ و برگهای برنج بستگی دارد .ارتفاع ساقه بین 50 تا 200 سانتیمتر تغییرمی کند . تعداد برگ در برنج بین 10 تا 20 عدد در ارقام زود رس ودیر رس متغیر می باشد .انواع دیر رس وغرقابی تعداد برگ بیشتری تولید میکنند . قطر ساقه برنج بین 6تا 12 میلیمتر می باشد .برگها بصورت متناوب بر روی ساقه قرار گرفته اند . میانگره در برنج از نظر پهنا یکسسان بوده و هر چه به انتهای ساقه می رسند طول انها بلندتر می شود.(خدا بنده 1371 وهادی کریمی 1370) .

برگ ها دارای پهنک باریک و در o.sativaکرکدار بوده و زبانک ( لیگول )آنها نسبتا بلند می با شد ( خدآبنده 1371 ).

گل آذین برنج خوشه ای و هر خوشچه دارا ی سه گل بایک گل بارور ،6 پرچم ،گلوم و گلومل با ریشک و خود گشن می باشد . (خدا بنده 1371 وهادی کریمی 1370 ).

برنج مرطوب low land (که در آب کمتر از یک متر عمق کشت می شود) .(ورگارا 1976 )

در مناطق گرمسیری بذرها معمولا با 24 تا 48 ساعت جذب آب جوانه زنی مقدماتی دارند .اولین برگ 3 روز بعد از کاشت بذر ظاهر می شود .سپس برگهادر5 تا 3 روز تولید می شوند . (دداتا 1981 )

پنجه زنی در مرحله 4 تا 5 برگی شروع می شود و تولید پنجه ها ممکن است با تولید برگ بر روی ساقه اصلی همزمان باشد رسیدن به حداکثر تعداد پنجه ممکن است منطبق با گل آغاز باشد، قبل از رشد پانیکول به این حد برسد . سرعت فتو سنتز خالص برگها در گونه های مختلف ا ز 8تا 1/8 میلی گرم در متر مربع در ثانیه و 1/1 تا 2/2 میلی گرم در متر مربع مزرعه در ثانیه می باشد . (یوشیدا 1968 ) ریشه های برنج نسبتا سطحی هستند. دربرنجهای مرطوب 80 در صد وزن ریشه هاممکن است در 20 سانتیمتری فوقانی خاک باشد و در برنج آپلند 40 تا 60 در صد می باشد (ایری 1979 ) عدم ظهورگلها به دلیل درجه حرارت کمتر از 20 درجه سانتی گراد (ساتاکه 1978 ) و دمای زیاد هوا یا کمبود بخار آب (ایری 1978 ) ویا به

د لیل رطوبت کم خاک است.(ایری 1979 ) برنج به تنش آب و همچنین به شرایط بی هوازی مربوط به زیر آب رفتن حساس است. کمبود آب باعث می شودتا پتانسیل آب برگ و سرعت طویل شدن در برنج با سرعت بیشتری کاهش یابد .بطوریکه تجمع ماده خشک وجذب عناصر غذایی کاهش یافته یا متوقف می شو د . 0(تا نگو یلیک و همکاران 1987 )کمبود آب در طول مرحله رویشی ممکن است اثر نسبتا کمی بر عملکرد دانه داشته باشد .(اوتول ومویا 1981)مطالعات کاوا گوچی وکیو ما( 1974) بر روی زمینها برنج مرطوب در آسیای گرمسیری نشان می دهد . که ا غلب زمینها دارای بافت متوسط لومی ریز تا رسی ریز هستند .در سیستیمها یی که فقط برنج با عمق کم کشت می شود .در اقلیمهای مرطوب واقلیمهای خشک باکمتر از حدود 6 ماه بارندگی با آب جاری دیر هنگام به دلیل محدود بودن آبیاری فقط یک محصول ممکن است در هرسال کشت شود . (مجید نحوی –سال انتشار 1379 – ص 85)

سازگاری برنج:

سازگاری برنج با اقلیم های مختلف بسیار خوب بوده که بشر توانسته با دستکاری های لازم کشت برنج را در این اقالیم توسعه دهد بطوری که اکنون برنج در سطح وسیعی از مناطق مختلف با شرایط محیطی متفاوت کشت میگردد پراکنش جغرافیایی برنج از شمال شرقی چین در عر ض جغرافیایی 53 د رجه شمالی تا نیوسات ولز استرالیادرعرض 35 درجه جنوبی است همچنین در زمینهای پایین تر از سطح دریای آزاددر کرالا ونقاط شمالی کشورو تا ارتفاع 2000 متری کشمیر ونپال بخوبی رشد میکند وساز گاری آن تا حد ی است که در هندوستان، پاکستان، اندونزی وبسیاری از نقاط دیگر دنیا بصورت دیم و در نقاطی

دیگر بصورت نیمه غرقابی ودر مناطقی نیز درآبهای به عمق 150 تا 500 سانتیمتررشد کرده ومحصول تولید مینماید (یو شیدا 1977 مهندس مجید نحوی)

برنج آسیایی به 3 گروه اکو لوژیکی تقسیم میشود که شامل ژاپونیکا، ایندیکا و جا وانیکا می باشند. برنج ژاپونیکا سا زگار بااقلیم های سردتر می باشند ودر مناطق معتدله نظیر شمال چین ،ژاپن وکره بطور گسترده کشت می شوند. برنج ایندیکا با مناطق گرمسیر بوده ودر مناطقی مثل جنوب شرقی آسیا در سطح وسیعی کشت می شود. ارقام مناطق گرمسیری از نوع ایندیکا بوده ودیررس وحساس به فتو پریود میباشندو توانایی پنجه زنی زیادی د ارند این ارقام دارای سابقه بلند وضعیف وباریک با برگ های افتاده ونازک وسبز کم رنگ می باشند وریزش دانه از خوشه نیز زیاد است. ارقام ژاپونیکا برگهای کوتاه باریک عمودی وسبز تیره داشته وارتفاع بوته کوتاه وساقه باریک ولی دارای استحکام می باشندخو شه کوتاه فشرده با ریزش دانه کم دارند برنج های جا وانیکا پا بلند با دانه های بسیاربزرگ ونسبتا بیضی شکل و ضخیم بوده و به برنج های بولو اندونزی یاپونلای مشهورند (یوشیدا-1983- مهندس مجید نحوی ) ارقام

ژ اپونیکا را به دلایل زیر در مناطق حاره استفاده نمی‌کنند :

1- اغلب واریته های ژاپونیکا خیلی زودرس می باشند وبا کشت در مناطق حاره زودتر به گل می روند ورشدرو یشی کا فی نخوا هند داشت وسبب کوتولگی بوته هاوکاهش محصول خواهند شد. مردم

منا طق حاره برنج های خو ش کیفیت ایندیکا را ترجیح می دهند .برنج های ژاپونیکا فاقد خواب بذر میباشند که این فاکتور در مناطق حاره و گرمسیری به دلیل بارش بارانهای اواخر فصل برای جلوگیری از جوانه زنی بذر لازم میباشد 0 (دای-1981 - مهندس مجید نحوی )

بررسی ها نشا ن می دهند که تنشهای ملایم اثرات بر روی پوشش گیاهی میگذارد ودر واقع این خود نوع سازگاری با شرایط موجود می با شد میتوان کاهش عملکرد دا نه را در تیمارها با افزایش دوره های آبیاری بخاطر بسته شدن روزنه هابه مدت طولانی جهت جلوگیری از تعرق دانست .

دانه برنج :

از نظر گیاه شنا سی دانه برنج یک میوه حقیقی است که شامل برنج قهوه ای یا گندمه و پوسته است .به

مجموع آن دو شلتوک می گویند .برنج قهوه ای شامل جنین آندو سپرم وچند لایه سلول است که مجموعا سبوس و کپک را تشکیل می دهند . در برنج های ایند یکا پوسته شامل لمل و پا لئا و محور خوشه است .و در ارقام جا پو نیکا پوسته لمایی رشد نیافته وقسمتی از دمگل را در بر می گیرد .پوسته سخت و غیر قابل هضم بوده وباید از روی دانه حذف شود .سبوس وکپک نیز به دلیل فساد پذیری سریع باید با ماشینهای مخصوص از دانه جدا شود .وزن یک دانه بدون رطوبت 10- 45 میلی گرم است .طول و عرض وضخامت دانه در وار یته های مختلف برنج خیلی متفاوت است . وزن پوسته بطور میانگین حدود 20 درصد کل وزن دانه را تشکیل می دهد .وزن هزار دانه شلتوک برنج 25- 45 گرم میباشد .( حسن اخگری –سال 1383 ).

هزینه های تولید برنج در ایران :

هزینه تولید برنج در نظام بهره برداری سنتی کشور علاوه بر تاثیر پذیری از شرایط طبیعی از روند تصاعدی دستمزد ها به ویژه دستمز د کار گران در هنگام برداشت محصول و خرمنکوبی که مصادف با فصل بارندگی است،متأثر می شود وبه صورت فرآیندی حوضه های تولید وقیمت تمام شده برنج ر ا افزایش می دهد .کوچک بودن واحد های بهره برداری هزینه های اجاره ماشین آلات وتأمین خوراک کارگران ازعوامل دیگری هستند که در افزایش هزینه تولید موثرهستند .با توجه به ویژگی های هر یک از گونه های برنج اعم از برنج دانه بلند مرغوب، دانه بلند پر محصول ، دانه متوسط مرغوب، برنج دانه کوتاه مرغوب هزینه تولید و قیمت انجام کلیه عملیات زراعی در یک هکتار شالیکا ری بااحتساب تهیه یک صد متر مبع خزانه حدود 1140 تا 1050 ساعت کار نیاز دارد .(حسن اخگری -1383 )

رشد ونمو گیاه برنج :

رشد ونمو فرآیند پیچیده ای هستند که به عوامل درونی و بیرونی بستگی دارد این فرآ یند ها که با جوانه زدن شرع وبعد با یک سلسله عوامل پیچید ه مور فو لوژیکی دنبال می شود ،رشدو نمو نامیده می شود .

(تینگ- 1982 )

برای اینکه بتوان اقدام لازم را برای بهبود محصو ل به عمل آورند ، تشخیص مراحل رشد در خیلی از مطالعات فیزیو لوژیکی بر روی مشخص کردن مراحل بحر انی در طی دوره زندگی گیاه که حساس به‌عوا مل محیطی می باشد، مفید است . ( یوشیدا -1972 )

متدا ولترین روش برای مراحل نموی در غلات مقیاس فیکس نام گرفته است .مقیاس فیکس بر مبنای

خصوصیات بیرونی گیاه یا اندامهای ان است و مقیاس فیکس توسط ( زاد وکس و همکاران- 1974 )

تکامل یافته است .

خزانه برنج

خزانه برنج به قطعه زمین کو چکی اطلاق می شود که در داخل زمین اصلی یا خارج از مزرعه قرار دارد محل خزانه باید مکانی باشد که خاک ان بخو بی شخم خورده باشد . ودارای هوموس یا کود دامی کاملا پوسیده باشد .خزانه باید بصورت شمالی وجنوبی احداث شود تا هم بیشترین نور خورشید در یافت

کند .(مجید نحوی،حسین سروش - 1384)

گیاهانی که در مراحل اولیه زندگی پر توقع بوده ورشدو نمو کندی دارند یا به زمین فقیر آن از لحاظ مواد غذایی حساسیت زیاد دارند ویا طول مدت تابستان برای تکمیل دوره زندگی آنها از کاشت تا رسیدن کامل نباشد به طریق خزانه ونشا کاری کشت و زرع می شوند .همیشه قبل از کندن نشا بایستی خزانه را پر آب کرد تا نشا ها با قدری خاک اطرف ریشه بیرون بیایند . زر اعت برنج در دنیا وکشور ما عمدتا به روش نشایی انجام می شود .

فواید این روش عبارتند از:

الف): به علت کوچک بودن مساحت خزانه ان را می توان خوب تهیه کرد وکود مورد نیاز گیاه جوان را در دسترس قرارداد .

ب): عملیات آبیاری، دفع آفات و مبا رزه با بیماری های گیاهی و کنترل علف های هرز در اوایل زندگی گیاه آسانتر است .

ج): در مصرف بذر کاملا صرفه جویی می شود .زیرا بذوری که بسیار ریز هستند وقتی در زمین اصلی کشت شوند از بین می روند ولی در خزانه با شرایط لازم برای جوانه زنی و رشد اولیه آنهامطابقت

می گردد . فرصت و دقت بیشتری در آماده سازی زمین وجود دارد .با پیشرفتهایی که در ایجاد و ساختمان خزانه برنج در کشور های توسعه یافته در امر برنج و ایستگاههای تحقیقاتی صورت گرفت دامنه خطرات احتمالی خزانه های برنج به حداقل رسیده است .واز پیامد های مهم آن کاهش مصرف بذر بوده

بطوریکه در این مسیر مصرف بذر از 200- 150 کیلو گرم برای هکتار در روش سنتی به حدود 20کیلوگرم در سیستم خزانه جعبه ای (باکس) رسیده است .درحال حاظر شیوه های مختلف خزانه برنج متداول بوده که خزانه های سنتی از متداول ترین شیوه خزانه گیری در ایران می باشد . در این روش قطعه زمینی بسیار کوچک1/90مساحت زمین اصلی با تراکم بذر با لا (بطور متوسط 150 کیلو گرم برای هر هکتار )که می‌توان گفت 2-1 کیلو گرم بذر در هر متر مربع خزانه پاشیده می شود . با توسعه روشهای جدید خزانه های حد واسط یا نیمه سنتی بوجود آ مد که در این روش نیز همچنان ابعاد نا منظم و از اصول درست پیروی نمی شود . مصرف بذر بالا بوده و روش آ بیاری خزانه از نوع غرقابی وتغذیه مناسب خاک خزانه صورت نمی پذیرد و فقط از پو شش نایلونی برای خزانه را از خزانه های ژاپنی یا ایستگاهی گرفته اند ودر سالهای اخیر خزانه های ژاپنی و ایستگاهی که بترتیب سطحی معادل با 1/25 و 1/45 زمین اصلی را دارا می با شند و مصرف بذر آنها 60-40 کیلو گرم برای هر هکتار است به وسیله کشاورزان پیشرو در حال استفاده می باشد.

انتخاب بذر :

یک بذر خالص بزرگ، سنگین وقوی می تواند یک گیاه سالم ایجاد کند واین گیاهچه قوی تولید یک گیاه قوی کند . ودر نتیجه عملکرد افزایش می یابد .برای این کار ابتدا باید وزن مخصوص بذرها ی مختلف برنج را تعیین وسپس با به کا رگیری محلولی مناسب وهم چگالی با بذر سنگین اقدام به جدا سازی بذر های سبک که در سطح محلول شناور باقی می مانند کرد .به عنوان مثال در ارقام ایندیکا بامخلوط کردن 65/1کیلو گرم نمک طعام با 10 لیتر آب خالص که وزن مخصوص 08/1 به دست می آید . برای تعیین و اندازگیری وزن مخصوص محلول آ ب نمک می توان از هیدرو متر یا تخم مرغ تازه که وزن مخصوص آ ن یک است استفاده کرد . در حالت سنتی زارعین فقط از آ ب خالص استفاه می کنند که این عمل نمی تواند بطور کامل جدا سازی بذور پوک را انجام دهد . بذور انتخآب شده و جدا کرده از محلول آب نمک را باآب تمیز و تازه شستشو ی کامل می دهند تا نمک های بذر از سطح آن جدا شوند زیرا ممکن است نمک موجود باعث عدم جوانه زنی بذر شود . پس از آن بذرها را در سایه خشک شده و برای انبار کردن یا ضدعفونی کردن آ ماده می شوند .( حسن اخکری- 1374 ).

ضدعفونی بذر :

به سبب آلودگي بذر و گیاهچه برنج به بیماری های قارچی مانند بلاست،جیبرلاو لکه قهوه ای، عمل ضد عفونی باید انجام شود. بنآبر این می توان باسموم قارچ کش سیستسمیک در دسترس با غلظت 2-1 در هزار محلول تهیه کرد و بذر را برای مدت 6 ساعت در درجه حرارت 18 درجه سانتی گراد قرار داد.

یادآوری : باید توجه کرد که از این محلول برای ضد عفونی بذر ها ی جوانه دار استفاده نگردد. زیرا به گیاهچه آسیب رسانده ومنع رشد جوانه خواهد شد . بعد از این مدت بذر را از محلول سم خارج کرده و ضمن شستشو ی آن با آ ب خالص جهت خیساندن درآب خالص و طی مراحل بعدی اقدام می شود .

(مجید نحوی،حسین سروش - 1384)

خیساندن بذر :

سرعت جذب آ ب توسط برنج نسبت به سایر گیاهان بسیار کند است . بنا براین برای تسریع در عمل جوانه زنی، بذرآماده شده را در مدت زمان معین که آ ن بستگی به درجه حرارت آب دارد قرار می دهند در طول این مدت هر6-5 ساعت به تعویض آب ظرف اقدام می نمایند . که طی این مدت بذر هوادهی شده و کمبود اکسیژن آن بر طرف می گردد . بذر خیسانده شده 25 درصد بیشتر از بذر خشک وزن دارد(مجید نحوی،حسین سروش - 1384).

جوانه دار کردن بذر :

به منظور جوانه دار شدن بذر پیش تیمار شده برنج نیاز به 3 شرط اساسی است که عبارتند از گرما رطوبت اکسیژن در صورتی که این 3 شرط در حد مناسب در اختیار بذر قرار گیرد .طی 48-24ساعت جوانه دار شده و آماده برای پخش در خزانه می شود . در شرایط آ زمایشگاه با قرار دادن بذر در

ژرمیناتور و تنظیم حرارت ورطوبت و هوادهی مناسب بذرها در مدت کوتاهی شروع به جوانه زنی میکنند .

اگر مقدار بذر زیاد باشد آ نهارا در چند ظرف مختلف گذاشته وروی آن رابا کیسه مرطوب می پوشانند ودر جای سایه قرار می دهند وهر 12 ساعت یک بار بذر ها را با دست به هم می زنند وآن را کاملا مخلوط و زیر و رو می کنند و مقداری آ ب ولرم به آ ن اضافه می کنند . این عمل باعث می شود که رطوبت و اکسیزن به تمام نقاط بذر رسیده تا حرارت درتمام نقاط توده بذر پخش شود .

درجه حرارت مطلوب برای جوانه زنی 34-30 درجه سانتیگراد است که اگر از درجه حرارت پائین تر یا بالا تر از این حد باشد باعث عدم یکنواختی جوانه زنی شده وگیاهچه بد شکل می شود .

بذور جوانه دار شده

بعداز 48- 24 ساعت وقتی که اندازه ریشه چه 4-3 میلی متر وساقه چه 2-1 میلی متر شد بهترین زمان اتقال به خزانه است . اگر بیش از این اندازه باشد باعث شکسته شدن جوانه می شود وبذر در خزانه پوسیده می شود وباعث فساد بقیه بذر ها خواهد شد و برای این کار بهتر است ابتدا بذرهای جوانه زده را برای مدت 2-1 ساعت در سایه پهن کرده تا مقداری از رطوبت خود را از دست بدهند تا به راحتی بتوان آنها را در خزانه پخش کرد (مجید نحوی،حسین سروش - 1384).

آماده سازی زمین خزانه :

به منظور آماده سازی خزانه ابتدا آن را به عمق 20-10 سانتی متر به وسیله بیل یا تیلر شخم می زنند و روی آن را مقداری کود دامی کاملا پوسیده می ریزند سپس آ ن را با خاک کاملا مخلوط کرده وخزانه را غرقاب می کنند . بعد از این مرحله زمین را با تیلر شخم می زنند . در روش ایستگاهی معمولا بستر ها را به عرض 2/1- 1 متر و به طول حدود 10 متر در نظر می گیرند . فاصله دو بستر حدود 20 سانتی متر و به صورت جوی وپشته در نظر می گیرند . سطح مورد نیاز خزانه برای کشت یک هکتار زمین اصلی برآبر 250 متر مربع است وبرای اینکه بتوان نشاء های وقوی تولید کرد .لازم است که از خزانه مراقبتهای زراعی لازم به عمل بیاید . این مراقبتها شامل استفاده از پوشش نایلونی کود پاش – مبارزه با علف های هرز و کنترول حشرات زیان آور خزانه است . (مجید نحوی،حسین سروش -1384 )

در سیستم خزانه های ژاپنی و ایستگاهی 500 -350 متر مربع خزانه بسته به مقدار بذر مصرفی پیشنهادمی گردد . که در آنها 10 گرم بذر برای هر متر مبع خزانه در نظر گرفته می شود . بر اساس تحقیقات انجام شده در کشور پیشنهاد گردید ه است که 200- 100 متر مربع خزانه برای هر هکتار در نظر گرفته شود . در انتخاب مکان خزانه باید دقت هایی زیلدی به عمل آ ورد . خزانه باید در مکانی قرار گیرد که:

1-آ بگیری وتخلیه آب آن به آسانی صورت گیرد .

2-در اثر بارندگی ناگهان پر از آب نشود .

3- آفتاب گیر و گرم باشد و نور کافی داشته باشد

4. در انتخاب ابعاد و حمل ونقل نشاء دچار مشکل نشود

5- خاک آن قوی باشد .

از 35 – 30 روز قبل از بذر پاشی آماده سازی زمین خزانه را شروع کرده و شخم اولیه آن با کمک انسان یا تیلر با گاو آهن بر گر داندار انجام دهید . تا کاه کالش با قی مانده از زراعت سال قبل و همچنین علف های هرز به زیر خاک انتقال پیدا کند و پوسیده شود . شخم های ثانوی به فوا صل 10-7 روز از یکدیگر جدا گردید .در بین فواصل آماده سازی زمین آبگیری شود تا سطح خاک کاملا از آب پوشیده باشد این عمل مانع از خشک شدن وسله بستن و رشد علف های هرز می شود . (مجید نحوی،حسین سروش - 1384).

در خزانه های ژاپنی و ایستگاهی به منظور تخلیه آب اضا فی سطح خزانه را5تا 4 سانتی متر با لا تر از سطح اولیه خاک آماده می سازند . برای این منظور با چند قطعه چوب و مقداری نخ ویک متر ابعاد خزانه مورد نیاز را به عرض کرت های 5/1 – 1 متر انتخاب می کنند و فاصله بین کرت ها را 40 سانتیمتر در نظر می گیرند . سپس خاک های اطراف کرت ها را به داخل کرت ریخته تا سطح آ ن 5-4 سانتی متر بلند تر گردد . این خاک در سطح خزانه تسطیح شده و در اطراف خزانه نهر کوچکی ایجاد می شود . که در روز های اول می تواند ازهر دو طرف آب خزانه را خارج کند . عرض خزانه ها باید 5/1-1 متر باشد . زیرا در این عرض کشاورز در هنگام پخش بذر در سطح خزانه دچار مشکل نبوده و وجین دستی در آن به سهولت انجام گیرد . لذا بهترین راه آبیاری خزانه به طریق نشتی با پر کردن نهرهای اطراف خزانه است تا آب به طریق نشتی سطح خزانه را همواره مرطوب نگه دارد . در صورت زیاد بودن عرض خزانه امکان نفوذ ونشت آب تا مرکز خزانه وجود نخواهد داشت و این عمل باعث از بین رفتن بذر قسمتها ی میانی خزانه خواهد شد . (مجید نحوی،حسین سروش - 1384)

بذر پا شی وتهیه گیاهچه :

پس از آماده کردن خزانه باید اجازه داده شود گل سطح خزانه ته نشین شود . تا از فرو رفتن بذر در داخل گل جلوگیری شود . پخش بذر جوانه دار شده بطور یکنواخت به صورت یک لایه نازک در سطح خزانه از اهمیت زیادی بر خور دار است. پخش بذر جوانه نزده در سطح خزانه با عث دیر جوانه زدن و غیر یکنواختی در جوانه زنی می شود . همچنین در صورت تشکیل غلاف ساقه وریشه چه بلند در هم رفتگی بذر ها زیاد شده و پخش یکنواخت بذر در خزانه دچار مشکل می شود . مقدار بذر مصرفی پیشنهادی از سوی موسسه تحقیقات بین الملل برنج 100 گرم در متر مربع است که تقریبا 3- 2 بذردر سانتیمتر مربع برابری می کند . اما بر اساس تحقیقات انجام شده درکشور موسسه تحقیقات برنج کشور 500 – 400 گرم در متر مربع خزانه را ترویج می کند.

تراکم بالای بذر در واحد سطح خزانه باعث نازکی ساقه نشاء شده و چون نشاها در رقابت شد ید بسر

می برند. ارتفاع آنها بلند می گردد. که این امر باعث صدمه نشا ء در هنگام کندن وانتقال آن به زمین اصلی می شود .بذر پاشیده شده در سطح خزانه بایدهم سطح با سطح خاک باشد تا نفوذ ریشه و جذب آب برای بذر به آ سانی میسر گردد . برای این منظور می توان از یک ماله سبک وچوبی استفا ده کرد .

همچنین در بسیاری از نقاط بعداز پخش بذور روی آنها رابا سوخته پوسته یا کلش برنج می پوشانند .

فواید این کار عبارتند از:

الف : باعث تیره شدن سطح خاک و بذر شده و جذب نور را افزایش داده وخزانه زود تر گرم میشود .

ب : بذرهااز حمله پرندگان در امان می باشند .

ج : سرعت رشدجوانه بذربرنج در مقابل نراکم است که با این عمل سرعت جوانه زنی ورشد اولیه گیا هچه تند تر می شود. (مجید نحوی،حسین سروش - 1384)

پوشیده شدن سطح خزانه برنج به وسیله ب آب آآ آب آبیاری می تواند باعث خفگی وعدم رشد جوانه های برنج گردد. بنا بر این آبیاری و رسا ندن رطوبت به بذر در بستر خزانه باید دقت زیادی انجام گیرد . این امر در سیستم آبیاری نشتی در خزانه های تر به آسانی میسر است . آبیاری خزانه به دقت بالایی نیاز دارد .زیرا در رور های اولیه بعد از بذر پا شی گیا هچه ها با ید از به از حالت غرقاب در امان با شند تا لایه سطحی خزانه بتواند اکسیژن لازم را جذب کرده وبه گیا هچه بر ساند .

در هفته اول بعد از بذر پا شی خزانه سطح آن باید فقط یک لایه آ ب پوشیده باشد ولی بعد از آن برای کنترل علف های هرز به تدریج سطح آب خزانه را افزایش می دهند وتاعمق 5 سانتی متر می رسانند . تا از رشد علف های هز جلو گیری شود . بذر برنج تا مرحله برگ بذری از نظر تغذیه متکی به ذخیره غذایی آندو سپرم بذر است ولی از این مرحله به بعد به دلیل گسترش ریشه و نیاز غذایی بالا جذب مواد غذایی از ریشه ها آغاز می شود . از آنجایی که تراکم بذر در خزانه بالا است خاک خزانه از نظر مواد غذایی بسیار غنی می با شد . برای این منظوراستفاده از کود های مختلف ضروری است . برای حفاظت خزانه به طور

کامل می توان با سم حشره کش هفت روز بعد از بذر پا شی خزانه را سمپاشی و در صورت لزوم بعد از 10 روز آن را تکرار کرد . (مجید نحوی،حسین سروش - 1384)

استفاده از پوشش نايلوني براي خزانه:

اكثر ارقام برنج نسبت به سرما حساس هستند، به نحوي كه سرما موجب از بين رفتن نشاهادر خزانه‌ و حتي در زمين اصلي مي‌شود. براي جلوگيري از خسارت‌هاي سرما در اوايل بهارو كمك به زود رس كردن نشاها، بعد از بذرپاشي، روي بستر خزانه را با نايلون مي‌‌پوشانند.روش كار به اين ترتيب است. كه روي بستر خزانه، كمان‌هاي چوبي، فلزي يا فايبرگلاس به فاصله‌هاي تقريباً 50 سانتي‌متر از هم قرار داده و روي كمان‌ها را با نايلون‌ مي‌پوشانند.مقدار نايلون مورد نياز براي 100 مترمربع خزانه، 55 متر نايلون با عرض 4 متر (به صورت دولا) است.اين نايلون را به ازاي هر دو بستر كنار هم، برش داده و روي كما‌ن‌ها مي‌كشند. (مجید نحوی،حسین سروش - 1384)

نمایی از پوشش پلاستیکی خزانه

هوادهي خزانه:

پس از قرار دادن پوشش نايلوني، بايد دقت شود كه در زمان‌هاي مناسب عمل هوادهي خزانه
به خوبي انجام شود. در غير اين صورت، اثرات نامطلوب و بدي بر روي نشاها به وجود خواهد
آمد.

تهويه يا هوادهي را به صورت زير انجام مي‌دهند:

تا مرحله دو برگه شدن نشاها، نيازي به هوادهي نيست. پس از اين مرحله، هوادهي در روزهاي آفتابي و گرم انجام مي‌شود. براي اين كار، آبتدا و انتهاي پلاستيك روي بستر را باز
مي‌كنند.

در روزهاي اول، هوادهي به مدت يك تا دو ساعت در روز انجام مي‌شود. بتدريج با گرم‌تر شدن هوا، مدت هوادهي چهار تا پنج ساعت انجام مي‌شود. بعد از مرحله 4-3 برگه شدن نشاها، روزها پلاستيك را برداشته و شب‌ها دوباره پلاستيك را روي خزانه مي‌كشند. حدود يك هفته قبل از انتقال نشاها به زمين اصلي، پوشش نايلوني را به طور كامل از روي خزانه جمع مي‌كنند.

هوا د هی

كودپاشي خزانه:

در زراعت برنج، كودپاشي با استفاده از كودهاي شيميايي، بويژه كود اوره به دو صورت زيرانجام
مي‌گيرد:

الف- كود پايه كه قبل از بذرپاشي در خزانه مصرف مي‌شود:

زمان استفاده از كود پايه در خزانه، معمولاً بعد از تهيه جوي و پشته و قبل از بذرپاشي
است. مصرف كود به ازاي هر متر مربع خزانه، 15گرم اوره به اضافه 10 گرم كود سوپر فسفات
تريپل است. اگر كود از نوع فسفات آمونيم باشد، مقدار كود اوره 12-10 گرم به ازاي هر
متر مربع خزانه مصرف مي‌شود. علاوه بر اين، در طي چند سال گذشته مصرف كد پتاسه نيز
توصيه شده است. براي اين منظور، مي‌توان مقدار 15 گرم كود پتاسه را به ازاي هر متر
مربع خزانه استفاده كرد.

ب- كود سرك كه بعد از بذرپاشي در خزانه مصرف مي‌شود:

كود سرك معمولاً بين 15 تا 20 روز پس از بذرپاشي خزانه مصرف مي‌شود. هدف از مصرف كود
سرك، رشد كافي نشاها و راحتي در كندن آنها است. زمان مصرف كود سرك، يك هفته قبل از
انتقال نشاها به زمين اصلي و به مقدار پنج گرم اوره براي هر متر مربع زمين خزانه است. (مجید نحوی،حسین سروش - 1384).

مبارزه با علف‌هاي هرز خزانه:

علف‌هاي هرز موجود در خزانه با نشاهاي برنج رقابت مي‌كنند. اين علف‌ها با جذب آب و
مواد غذايي و همچنين نور و اشغال فضا، موجب ضعيف شدن نشاها مي‌شوند. به علاوه، علف‌هاي
هرز موجود در خزانه، همراه نشاهاي برنج به زمين اصلي راه يافته و باعث مشكلات بيشتر
در مزرعه مي‌شوند. زيرا در اين مرحله، علف كش‌ها روي آنها بي‌اثر بوده و بايد حتماً
با دست و جين شوند. در نتيجه هزينه كارگري افزايش مي‌يآبد و سود كمتري به كشاورز مي‌رسد.
در خزانه‌هاي برنج، به ويژه دراستان‌هاي گيل

مديريت زراعي خزانه‌هاي برنج - ارائه دهنده: عبد الحسین شیخ حسینیان

مطالب مشابه :

ساس تختخواب

" مديريت زراعي خزانه‌هاي برنج " "Rice nursery management"

خطرات استفاده از سموم کشاورزی در منازل

خواص گردو

مديريت زراعي خزانه‌هاي برنج - ارائه دهنده: عبد الحسین شیخ حسینیان

ديازينون

قابلی پلو

طرح توجیهی بازیافت پودر ذغال از سبوس برنج و گندم