چگونه یک مقاله علمی انگلیسی برای مجلات معتبر (ISI) بنویسیم؟

این روزها چاپ مقاله‌ی انگلیسی در مجلات علمی، در دانشگاه‌های ایران بسیار مُد شده است. چنانچه سواد دانشجو یا استاد را به تعداد مقالاتی که در رزومه‌اش دارد می‌سنجند و در دانشگاه آنان که مقالات بیشتری دارند از اعتبار علمی بیشتری هم برخوردارند. علاوه بر جو غالب در میان اهالی علم، قوانین و آئین نامه‌های دانشگاه‌ها هم طوری تدوین شده‌اند که دانشجویان دکترا مجبور به چاپ مقاله در مجلات علمی هستند و اساتید به ازای تعداد مقالاتی که دارند ارتقاء می‌گیرند.

هر چند ممکن است در ایران در این‌باره تأکید بیش از اندازه‌ای شده باشد، چاپ مقاله یکی از مراحل مهم و اساسی در نشر یافته‌های علمی و گسترش مرزهای دانش است. وقتی مقاله‌ای در مجله‌ای بین‌المللی چاپ شود، دانشجویان و دانشمندان در سراسر جهان از نتایج و یافته های آن بهره ‌می‌برند و به این طریق می‌توانند قدم‌های بعدی را محکم‌تر در راه توسعه‌ی آن رشته علمی بردارند.

همه اینها را گفتم تا به اهمیت چاپ مقاله‌ی علمی و گستردگی دغدغه‌ی آن در ایران اشاره کرده باشم و از این رهگذر بخواهم تجربیات خودم را در نوشتن یک مقاله انگلیسی در مجله‌ای ISI بیان کنم. تجربیاتی که اینجا بیان می کنم در راه چاپ مقاله‌ای در رشته بیوتکنولوژی (زیست‌فناوری) به دست آمده است. اگر چه رشته و موضوع یک مقاله در نحوه‌ی نگارش آن بی تأثیر نیست، جنس مقاله‌های علمی مشترکاتی دارد که می توان بر اساس آن‌ها توصیه های مفیدی برای نگارش مقاله در همه‌ی رشته‌ها و روش های تحقیق کرد. توصیه‌ها و تجاربی که اینجا ذکر می کنم به ترتیب مراحلی است که در نگارش یک مقاله پیش می‌آید و می توان آن‌ها را بنا بر نیاز در هر مرحله‌ای از نگارش مقاله به کار برد.

قدم اول: چگونه مقاله انگلیسی را در بیاورم؟
برای نوشتن مقاله انگلیسی دو راه عمده وجود دارد:
یک راه این است که شما از پایان‌نامه یا مجموع مطالبی که دارید یک مقاله فارسی تهیه کنید و سپس آن را به انگلیسی ترجمه کنید. با اینکه این راه کمی سخت است، مبنای درست‌تری دارد. در واقع چون شما مطالب را به زبان خودتان نوشته‌اید، کمتر از ساختار مقالات دیگر تأثیر گرفته‌اید و مقاله نهایی پربار و دست اول از آب در می‌آید. برای ترجمه مقاله به انگلیسی هم بهترین کار خواندن تعداد زیادی مقاله با موضوع مرتبط و استفاده از ساختارها و لغات خاص آن رشته است. می‌توانید کار ترجمه را به دارالترجمه‌ها هم بسپارید. هر چند معمولاً حاصل کار این موسسات کیفیت خوبی ندارد. چرا که مترجمان با اصطلاحات تخصصی آشنا نیستند و مقاله نهایی شبیه مطلبی عمومی در زبان انگلیسی می‌شود. اگر می‌خواهید کسی کار ترجمه را انجام دهد حداقل کار را به دست کسی بسپارید که رشته تخصصی‌اش همان رشته باشد و از لغات ویژه رشته‌ی شما مطلع باشد.

راه دوم برای نوشتن مقاله استفاده از چند مقاله‌ی پایه است. در این روش شما مستقیماً از ساختارهای یکی دو مقاله استفاده می کنید و داده‌ها و یافته‌هایتان را در آن قالب جای می‌دهید. این کار آسان‌تر است، اما تازگی و غنای مقاله را کمتر می‌کند. برای اینکه شباهت جملات و عبارات مقالات اصلی را کم کنید می‌توانید ساختارهای گرامری آن را تغییر دهید. مثلا معلوم و مجهول را عوض کنید. استفاده از کلمات مترادف هم راه خوبی برای تغییر جملات است. این روزها دیکشنری‌ها و فرهنگ‌های دو زبانه‌ی زیادی هست که در آن‌ها می‌توان لغات مترادف و متضاد را پیدا کرد.

برای آنکه مقاله نهایی، در پایان هر دو روش، از لحاظ زبانی درست و بدون ایراد باشد می‌توانید آن را برای ویرایش انگلیسی به یکی از موسسات معتبر ویرایش بدهید. این موسسات، ویرایش زبانی مقاله را به کسانی می سپارند که زبان مادری‌شان انگلیسی است و بنا بر درخواست شما تأییدیه ویرایش (Certification Letter) هم صادر می‌کنند. تأییدیه ویرایش اگر معتبر باشد در چاپ مقاله تأثیر بسیار خوبی دارد و نظر داوران را برای پذیرش آن مثبت‌تر می‌کند.

قدم دوم: مقاله را در کدام مجله‌ علمی چاپ کنم؟
امروزه برای رتبه‌بندی مجلات علمی، معیاری به نام ضریب تأثیر یا impact factor وجود دارد. این معیار بر اساس متوسط تعداد ارجاع‌هایی است که به مقالات آن مجله شده است و نشانی از اهمیت نسبی آن مجله در رشته علمی‌اش است. طبیعتاً هر کسی دوست دارد مقاله‌اش در بهترین مجله علمی، که بیشترین ضریب تأثیر را دارد، چاپ شود. اما این بلندپروازی باید متناسب با محتوای مقاله، سطح علمی آن و از همه مهمتر احتمال پذیرش آن برای چاپ باشد. بهترین فرد برای بررسی این متغیرها، استاد راهنمای مقاله و نویسنده آن است. برای دست یافتن به یک تخمین از احتمال چاپ مقاله می‌توان مقاله‌های مشابه در مجلات مختلف را بررسی و سطح آن‌ها را مقایسه کرد. توصیه من در اینباره این است که مقاله‌تان را برای مجله‌ای بفرستید که هم‌سطح مقاله شما باشد. علاوه بر سطح علمی مجله، جذابیت موضوع شما برای مجله هم عامل مهمی در پذیرش آن است. هر مجله‌ای با رویکرد متفاوتی در راه نشر مطالب علمی فعالیت می‌کند. مثلاً بعضی نشریات کارهای آماری را در اولویت چاپ قرار می‌دهند و مجلات دیگر به کارهای کیفی و تئوری‌پردازی بیشتر اهمیت می‌دهند. بر این اساس باید رویکرد مجلات را بشناسید و مقاله‌تان را به مجله‌ای بفرستید که روش و موضوع مقاله شما برایشان جذاب باشد. باز هم در اینجا یک استاد راهنمای با تجربه بهترین فرد برای تعیین رویکرد و علائق مجلات است.

تا اینجای کار فرض را بر این گذاشتم که مقاله‌‌ای که قرار است چاپ شود از سطحی قابل قبول از کیفیت علمی برخوردار است. اگر مقاله شما جزء این دسته نیست و برایتان چاپ آن به هر قیمتی مهم است باید مواظب اعتبار مجله‌ی انتخاب‌شده هم باشید. وزارت علوم هر مجله‌ی انگلیسی زبان و خارجی را معتبر نمی‌داند. اگر بدون توجه به این نکته مقاله‌تان را چاپ کنید، آوردن عنوان مجله در رزومه‌تان نه تنها فایده‌ای ندارد بلکه ممکن است برایتان دردسرساز هم شود. برای آگاهی از اسامی مجلات خارجی نامعتبر، می‌توانید به این مصوبه‌ی شورای پژوهشی وزارت علوم مراجعه کنید. علاوه بر این، تعدادی از مجلات داخلی هم هستند که مقالات انگلیسی را می‌پذیرند و بر حسب اعتبارشان در زمره‌ی مجلات علمی-پژوهشی یا ‌ISI محسوب می‌شوند. برای دانستن عناوین این مجلات هم به این لیست از مجلات داخلی در رشته‌های مختلف نگاه کنید.

نرم افزارهای مفید برای نگارش مقاله
برای نگارش یک مقاله به زبان انگلیسی، نرم‌افزارهای مفیدی وجود دارد که کار نوشتن مقاله را راحت‌تر می‌کند. بعضی از این نرم‌افزارها از واجبات نگارش هستند و بدون آن‌ها نوشتن بسیار سخت و حتی غیر ممکن است. مجموعه آفیس (office) از این دست نرم‌افزارهاست. با word این مجموعه می‌‌توان تایپ کرد و با Excel آن می‌توان نمودار کشید و با one note آن یادداشت برداری کرد. این نرم‌افزارها از چنان گستردگی و مقبولیتی برخوردار است که اوردن اسم‌شان کافی است و نیاز به توضیح ندارند.

از این نرم افزارهای ضروری که بگذریم استفاده از نرم‌افزارهای ارجاع‌دهی هم در نگارش مقاله بسیار مفید است. بدون این نرم‌افزارها باید همیشه نگران ترتیب و درستی منابع مقاله و نوع ارجاع آن‌ها در متن بود. تا کنون نرم افزارهای زیادی برای کمک به ارجاع و تنظیم منابع ساخته شده‌اند. مندلی (Mendeley)، زوترو (Zotero)، و اِند نوت (Endnote) از محبوب‌ترین‌های این نوع نرم افزارها به شمار می‌آیند. در اینجا معرفی خوب و مختصری از این نرم‌افزارها آمده است. من در چاپ مقاله‌ام از نرم افزار Endnote استفاده کردم. به این ترتیب، هر وقت مقاله‌ای را از یکی از پایگاه‌های علمی گرفتم، مشخصات ارجاع به آن را هم دانلود کردم تا بعداً در نگارش مقاله مشکلی نداشته باشم و در هر جا که از مقاله‌ای نقل قولی کردم همان‌جا هم ارجاعش را ذکر کنم. آموزش مختصر و ساده‌ای از این نرم‌افزار در این لینک آمده است.

یکی دیگر از نرم‌افزارهای سودمند، نرم افزارهای آنلاین بررسی همپوشانی مقالات است. این بررسی مخصوصاً هنگام نوشتن مقاله به روش دوم، یعنی استفاده مستقیم از ساختار مقالات دیگر، بسیار مهم است. چرا که در این روش، تأثیر از مقالات دیگر اجتناب ناپذیر است و با بررسی همپوشانی می‌توان این تأثیرپذیری را کم کرد. در این پایگاه‌ها می‌توان با کپی همه یا قسمتی از متن درصد همپوشانی آن را محاسبه کرد. اگر همپوشانی با مقالات دیگر از حدی بیشتر باشد و آن قسمت‌ها به اصل مقالات ارجاع نداشته باشد، تقلب علمی در نگارش مقاله به حساب می‌آید. برچسب تقلب علمی هم اگر روی کسی بخورد، به این سادگی قابل دفاع و رفع و رجوع نیست. در سالیان گذشته تعدادی از استادان مطرح به واسطه تقلب دانشجویانشان چنین برچسبی خورده‌اند و در مجامع علمی دنیا اعتبارشان را از دست داده‌اند. بنابراین، مراجعه به این پایگاه‌ها و بررسی همپوشانی متن مقاله، مرحله‌ای ضروری در راه چاپ آن است.

نرم‌افزار نوشتاری آفیس(Word)، قابلیتی دارد که هنگام نوشتن خطاهای گرامری متن را اصلاح می‌کند. با وجود اینکه چنین خصوصیتی در مجموعه آفیس بسیار کارا است، نرم افزارهای مشابهی را هم می‌توان به این منظور استفاده کرد. یکی از نرم‌افزارهای مشابه Ginger است. این نرم‌افزار را علاوه بر آفیس، در مرورگرهای اینترنتی هم می‌توان به کار برد. قابلیت دیگر این نرم‌افزار، که برای کسانی که سطح زبانی خوبی ندارند بسیار مفید است، پیشنهاد جملات مشابه است. در واقع، اگر بخواهید همپوشانی مقاله را کم کنید می‌توانید با استفاده از این قابلیت، جملات مشابه را تغییر دهید و به نحو دیگری بیانشان کنید. این نرم‌افزار را می توان از اینجا دانلود کرد. نسخه حرفه‌ای آن، که پولی است، قادر به اصلاح و افزایش مهارت نوشتاری به زبان انگلیسی هم هست و کارایی بیشتری در اصلاح ساختارهای گرامری دارد.

حرف آخر: هدف از نگارش مقاله
حرف اول و اساسی که باید می‌گفتم را آخر از همه می‌گویم تا بر اهمیتش تأکید کرده باشم. چاپ مقاله با تمام اهمیتش، تنها وسیله‌ای برای توسعه دانش است و نه هدف اولیه و اصلی علم و پژوهش. برای آنکه مقاله‌ای پرمحتوا باشد، باید پژوهشی که درباره موضوع آن انجام گرفته است از استحکام نظری و روش عملی مناسبی برخوردار باشد. به عبارت دیگر، اگر می‌خواهید یک مقاله خوب در مجله‌ای معتبر چاپ کنید از همان ابتدا روی موضوعی جدید و کاربردی متمرکز شوید و کار پژوهشی قوی رویش انجام دهید. به این طریق مطمئن باشید که مقاله‌تان پربار خواهد بود و نتایجی که به آن می‌رسید برای چاپ در هر مجله معتبرِ علمی قابل قبول خواهد بود. به این منظور هم باید تا می‌توانید روی ادبیات و مبانی نظری موضوع پژوهش مسلط باشید و کارتان را بر روی تجارب موفق و پایه‌های محکم پژوهشگران دیگر بنا کنید. به این ترتیب هم خودتان از نتیجه کارتان راضی خواهید بود و هم مقاله‌تان واقعا حرفی برای ارائه در دنیای علم و دانش خواهد داشت.

مطالب مرتبط:
رشد علمی ایران: توهم یا واقعیت؟
مقاله علمی از پایان نامه ارشد

چگونه یک مقاله علمی انگلیسی برای مجلات معتبر (ISI) بنویسیم؟

مطالب مشابه :

چگونه مقاله ISI بنویسیم؟

چگونه یک مقاله ISI بنویسیم؟

چگونه یک مقاله ISI بنویسیم؟

ISI چیست ؟ چگونه یک مقاله ISI بنویسیم؟

چگونه یک مقاله علمی انگلیسی برای مجلات معتبر (ISI) بنویسیم؟

چگونه مقاله ISI بنویسیم؟ ( تمام فنون در یک فایل پی دی اف فارسی )

چگونه یک مقاله ISI بنویسیم؟

چگونه یه مقاله ISI بنویسیم