|
مقياس بصري و مفهومي |
|
•Scale – مقياس– تناسب : عباراتي كه در رشته هاي نقشه برداري - جخرافيا- عمران كاربرد دارد اما در معماري معنايي كاملتر ، و اهميتي وراي تصور دارد.
•مقياس در كل چند مبحث را شامل مي شود :
آشنا ترين مفهوم و معناي كلمه آن تناسب است كه از آن در نقشه كشي و نقشه خواني به تناسب ابعاد ترسيمي با ابعاد طبيعي بصورت يك عدد كسري استفاده ميگردد ؛ ولي معناي مهم آن در معماري تناسب ابعاد بنا و سازه با ديگر اجزاي پيرامون ، كاربري آن و جزئيات خود آن بنا است ؛ همچنين مقياس در معماري براي برانگيختن احساسات است.
•كاربردي ترين و مهم ترين اين تناسبات و مقياس ها مقياس بصري و مفهومي است . اين مقياس در واقع پديد آورنده تصور و برداشت بينندگان و مردم از يك موضوع مانند يك بناي معماري است .
بدين صورت اگر اندازه ها و تناسبات بدن انسان در يك بنا رعايت گردد دقيقا درك بيننده را به كاربري آن نظير : ”مسكوني - تجاري - خدماتي و ... ” هدايت مي كند .
اما اگر با تناسبات بدن موجودات ديگر هماهنگي پيدا كند تصور بنايي براي همان موجود را القا خواهد كرد. مثلا بنايي با درب ورودي كمتر از 1.5 متر و ارتفاع كف تا سقف زير 1.80 تداعي كننده محل نگهداري دام است.
به همين صورت اندازه لانه پرندگان و سوراخ هاي لانه حيوانات در زمين به تنهايي با تناسب مفهومي خود تا حد زيادي صاحب خويش را آشكار ميكنند.
همه اصطلاح لانه زنبور را شنيده اند ؛ گاه كه اندازه فضاي مورد استفاده در يك مجتمع از فضاي متناسب و دلخواه آن كمتر به نظر برسد ، اين اصطلاح بيان مي گردد . تناسبات فضايي در اجزاي يك بنا نيز بسيار تعيين كننده است. بطوريكه اگر اتاقي را در مقياس بزرگتر بسازيم به يك سالن انتظار و بزرگتر از آن به سالن سخنراني شباهت پيدا مي كند. حال اگر همان اتاق را تغيير داده و عرض آن را نصف كنيم از نظر بصري تداعي كننده يك مكان عبوري مانند راهرو خواهد بود ؛ به همين صورت اگر بدون افزايش ارتفاع سقف ، وسعت آن را زياد و پنجره ها را كشيده تر سازيم مقياس بصري ما را به يك فضاي اداري هدايت مي كند.
در برخورد با عناصر ديگر نيز اين مقياس است كه ما را در تشخيص درست راهنمايي مي كند.
مثلا در اين تصوير تنها تفاوت ستارگان مقياس آنها است.
|
كوچك سازي | |
كوچك سازي ، مينياتوري كردن كل يا بخش عمده اي از يك بنا مي باشد. بخش هايي كه تغيير مقياس يافته اند ، ممكن است بخشي از كل يا عنصر ثانويه ملحق شده به فرم اوليه محسوب شوند. تصاوير زیر نمونه هايي از كوچك سازي بزرگ به همراه كوچك است.
البته اغلب اين فضا ها به عنوان فضاي خدماتي استفاده مي شوند ؛ اما كوچك سازي در بنا ، آن را از بنا هاي ديگر متفاوت مي سازد. فرم هاي تغيير مقياس يافته ، در تالار اپراي سيدني (3) ژئوتيانيوم اول(4) تاتر مامرز(11) ، مرده سوزخانه وودلند(12) ، خانه تراويس وان بورن(13) و تالار مركز بخش ولفزبورگ(14) عواملي جهت قياس محسوب مي شوند.
كوچك سازي كوچك – بزرگ ، تنها به يك فرم محدود نميشود.
قلعه دل مونت(10) نمونه اي از اجزاي چند گانه كوچك شده اي است كه به فرم اصلي اوليه الحاق شده اند. كاربرد قابل توجه اين مفهوم كوچك سازي ، طراحي يك بخش الحاقي كوچك شده اي از بناي موجود است ؛ مانند خانه : كلاگ هورن (15) ؛ همچنين ، اتاق شوراها در تالار شهر سي ناتسالو(16) كه طرح كوچك شده اي از كل ساختمان مي باشد.
|
|
انعطاف پذيري مقياس |
•مي توان با صفحات مكانيكي مقياس فضا را متغير ساخت :
.1با قرار دادن يك سقف كاذب پوسته اي
.2با ايجاد ديوار موقت
البته كف نيز مي تواند متغير باشد ولي هزينه آن زياد است.
 |
|
مقیاس فضای ایده آل | |
•اين مقياس حاصل از تصور افراد يك جمع يا جامعه از ابعاد و تناسبات فضا ها و احجام و تصاوير پيراموني است كه هر شخص آن را از كودكي و با برخورد با محيط اطراف خويش در ذهن خود تعريف مي كند ؛ كه البته اين نوع مقياس داراي حداقل مقياس انساني است و حد اكثر آن تابع نهايت فضايي است كه تصور كاربري مورد نظر براي آن غير عقلاني نباشد.
•مثال كوچك آن تفاوت نظر مردم روستايي و شهري از فضاي مسكوني است.
•مثال حداكثري تعريف فضا نيز كاخ هاي پادشاهان است.
ولي در تمام اين تصورات مقياس متناسب با تناسبات بدن انسان مورد استفاده قرار دارد. |
|
كاربرد مقياس براي بر هم زدن تصورات | |
اكثر ما در اجزاي بنا اگر پنجره كوچكي در ابعاد كمتر از 1متر ببينيم تصور وجود فضايي مانند دستويي يا حمام را داريم وگاها در يك بناي بزرگ اگر اغلب پنجره ها بدين گونه باشند تصور يك بناي دفاعي مانند ارگ ها و قلعه هاي نظامي را ايجاد مي كنند .
به همين صورت اگر ورودي مكاني در ابعاد ارتفاعي نزديك 1.2-1*2 متر باشد تصور يك مكان خصوصي در پشت آن وبا عرض بيشتراز 2.5 متر و همان ارتفاع تصور پاركينگ - وبا ارتفاع بيشتر تصور يك مكان وسيع با كاربري مثلا كارخانه را داشته و اگر ابعاد درب ورودي نزديك به ابعاد خود بنا بوده و بسيار بزرگ باشد تصور مثلا آشيانه هواپيما را دارد .
حال اگر دري بزرگ و نمادين كه در آن درب ورودي كوچكتري تعبيه شده باشد را ببينيم ، تصور يك فضاي عمومي مانند : كليسا - مسجد - زندان و مراكز تجاري را داريم ، به بيان ديگر ابهت و بزرگي و يا اهميت موضوعي آن مكان را به ما گزارش مي دهد كه البته تفاوت بين اين مثالها نيز بسته به شكل و تزئينات و مكان قرار گيري آن به ما شناسانده مي شود كه خارج از اين بحث است .
در اين موضوع مي توان از ابزار مقياس بصري-مفهومي به گونه خاصي استفاده كرد و ذهنيت را منحرف نمود ؛ مثلا اگر پنجره سرويسها را در پشت يك پنجره مجازي با ابعاد بزرگتر پنهان كنيم ديگر جلب توجه نخواهد نمود .
-يا كاربرد يك درب بزرگتر از قبل مي تواند فضاي بزرگتري را در پشت آن تداعي كند .
همان گونه كه اشاره شد كاربرد پنجره و درب هاي بزرگ مجازي هم مي تواند شخصيت بنا را بزرگتر نمايد .
اما كاربرد درب هاي بزرگ ، مرتفع و سنگين مي تواند براي وارد شوندگان شروطي را تعيين كند ؛ مثلا دروازه هاي تخت جمشيد القاي قدرت و مقام صاحب خانه و لزوم توازع بازديد كننده را داشته و مي رساند كه بي دليل وارد نشده و يا شخص بايد مقام بزرگي داشته باشد تا اجازه ورود بيابد. |
|
نمايش نحوه استفاده بوسيله مقياس | |
•مقياس اشيا و لوازم مورد استفاده انسانها تداعي كننده تناسبات دسترسي و بدني شخص استفاده كننده است.
•اگر مقياس لوازم و اشيا بسيار كوچكتر از معمول گردد تداعي وسيله نمادين و يا وسيله بازي كودكان را خواهد نمود .
•اگر تناسبات يك فضا كوچكتر از معمول باشد مي تواند محدوده دسترسي كودكان يا معلولين را برساند |
|
استفاده از مقياس براي بيان مفهوم | |
•كليسا ها و مساجد با تناسب خاص ، اشكال و تزئينات به همراه فرم كلي رو به بالا و مرتفع و خانه كعبه با سادگي و مقياس بزرگ ، مقياس الهي و جايگاه مهم عرفاني خود را مي رسانند .
•در بنا هاي مذهبي اروپا از يك دوره به بعد از مقياسهاي عظيم ، براي جلوه دادن عظمت مقام الوهيت و نيز سلطه قدرت مذهبي ، استفاده شد و اين كار كم كم شكلي اغراق آميز به خود مي گيرد تا آنجا كه در اين امر با يكديگر به رقابت پرداخته و اهداف مادي آنها هدف اوليه را خدشه دار مي سازد ؛ هرچند در ايران و در دوره صفوي تا حدودي به جلال و جبروت اماكن مذهبي پرداخته شد ولي باز از تناسب و مقياس تبعيت نمود و هرگز اين اتفاق در ايران اتفاق نيفتاد |
|
مردم واري در معماري ايراني (برگرفته از کتابهای استاد پیرنیا) | |
•مردم واري به معناي رعايت تناسب ميان اندامهاي ساختماني با اندامهاي انسان و توجه به نيازهاي او در كار ساختمان سازي است.
•پهناي اتاق ها به اندازه يك بستر است و افراز طاقچه و رف به اندازه اي است كه ( نشسته و ايستاده ) به آساني در دسترس باشد.
•روزن بالاي پنجره يا گلجام معمولا داراي شيشه هاي رنگي به رنگهاي زرد ليمويي و آبي بوده كه آنها را از غرابه هاي شكسته بدست مي آوردند
•زماني كه نظر معمار كار آزموده ايراني را درباره شيوه هاي كهن معماري جويا شويد ، خواهد گفت :
كار ( بنا – ساختمان ) بايد مردم وار باشد ؛ يعني هر جانداري ، هر پرنده اي و هر آفريده زنده اي ، لانه و آشيانه خود را به اندازه خود و درخور نياز خويش مي سازد ؛ چرا ما مردم خانه هايي مي سازيم كه بيرون از اندازه ما است؟
نه پهنايش به بستر ما مي خورد نه افرازش به بالاي ما مي آيد.
معمار ايراني افراز درگاه را به اندازه بالاي مردم مي گرفت و روزن و روشندان را چنان مي آراسته كه فروغ خورشيد و پرتو ماه را به اندازه دلخواه به درون سراي آورد.
•آسمانه اتاق را به خوانچه و كاربندي چنان مي ساخته است كه به اندام باشد و گوشه هاي آسمانه را با پتكانه ( طاق معلق ) و گيلويي چنان مي پرداخته است كه نغز و دلپذير شود.
•اگر خوابگاه ايراني اندازه اي خرد و درخور گسترش يك يا دو بستر دارد در برابرش تالار و سفره خانه اش با شكوه و پهناور است.
اگر خوابگاه خرد است ازآن خداوند خانه است وشايسته نيست كه بيگانه اي به آن راه يابد اما تالار بايد كه شايسته پذيرايي مهمان گرامي باشد.
•در بخش خزانه ( ساختمان هاي نخستين تخت جمشيد ) خانه اي است كه پادياوي ( حياط گرد بسته كوچك ) در ميان دارد و يك سوي آن تالاري بزرگ و سويي ديگر يك راهرو و دو اتاق كوچك و روبروي تالار چفته ( ايوان بزرگ سر پوشيده ) و رو به باختر تنها ايواني دارد ، درست مانند خانه هاي واپسين تهران و كاشان و يزد و كرمان ؛ اين دنباله روي ديرينه مي رساند كه تا چه اندازه معماران ايران ، مردم وار مي انديشيده اند.
•در معماري ايران از پيمون ( كه همانند مدول در معماري باختر زمين است ) بهره مي گرفته اند .
•اگر درگاهي ، در پهنا برابر 14 پيمون بوده ناگزير افراز ( ارتفاع ) آن 28 پيمون مي شده كه به اندازه بالاي يك مرد است . همچنين اگر چند درگاه هم بود ميان آنها تيغه هايي به ضخامت 2 پيمون مي گذاشتند . پيروي از پيمون هرگونه نگراني معمار را درباره نازيبايي يا نا استواري ساختمان از ميان مي برده است.
•در آرايش معماري ايران جفت و پاجفت به كار گرفته مي شده ، براي بنا هاي بزرگ مانند كاخ يا پرستشگاه كه مي خواسته اند شكوه و سنگيني داشته باشد جفت به كار مي برده اند . بالهاي جفت و همسان و همسنگ ساختمان به آن شكوه و سنگيني مي بخشيد اما در ساختمان خانه ها و كوشكها مي كوشيده اند با كاربرد پاجفت يكنواختي و سنگيني را برهم زنند ، چنانكه هر گوشه آن براي بيننده تازگي داشته باشد. |
|
منبع:http://bahram-new-arch.blogfa.com/cat-7.aspx
مطالب مشابه :
مقیاس در نقشه
مقیاس در نقشه عبارت است از نسبت طول با استفاده از اشل معماری میتوان مقیاس‌های مشهور را
انواع نقشه از نظر مقیاس
انواع نقشه از نظر مقیاس:برای کاربردهای محاسباتی و استفاده آسان از نقشه، آنها را از نظر
مقیاس در نقشه
مقیاس در نقشه عبارت است از نسبت طول با استفاده از اشل معماری میتوان مقیاس‌های مشهور
مقياس در نقشه
روشهای استفاده از مقیاس در نقشه. مقیاس ساده: با استفاده از اشل معماری میتوان مقیاس‌های
مقیاس در نقشه
مقیاس در نقشه عبارت است از نسبت با استفاده از اشل معماری میتوان مقیاس‌های مشهور
مقیاس در نقشه
مقیاس در نقشه عبارت است از نسبت طول با استفاده از اشل معماری میتوان مقیاس‌های مشهور
مفهوم مقیاس در معماری و کاربردهای آن
آشنا ترين مفهوم و معناي كلمه آن تناسب است كه از آن در نقشه كشي و نقشه خواني به تناسب ابعاد
نقشه برداری 2
در نقشه های بزرگ مقیاس ، مقیاس عددی و در نقشه های کوچک مقیاس کاربرد رایانه در معماری
مقیاس در نقشه
مقیاس در نقشه عبارت است از نسبت طول اندازه گیری شده روی نقشه به طول • پودمان معماری و
برچسب :
مقیاس در نقشه معماری
