پیشینه سرشماری در ایران

پیشینه سرشماری در ایران

ناهید بابایی

کارشناس ارشد جمعیت شناسی

سرشماری جمعیت در ایران تا نیمه دوم سدۀ نوزدهم میلادی وجود نداشت . نخستین برآورد جمعیت در سال 1252 خور شیدی (1873 میلادی) به وسیله علی قلی میرزا اعتضاد السطنه وزیر علوم و معا رف ناصرالدین شاه قاجار و به یاری والیان و حکام ولایات انجام گرفت و شمار جمعیت را نزدیک به یازده و نیم میلیون نفر بر آورد کرد که .87. آن روستایی و عشایر و 13. شهرنشین بوده اند . سه سال بعد از آن تاریخ یعنی در سال 1255 1876 میلادی به فرمان میرزا حسین خان سپهسالار صدر اعظم ایران دستور کار نسبتا جامعی برای آمار گیری صادر شد ولی aبه سبب در گذشت سپهسالار کار آمار گیری دنبال نشد .

در سال 1263 ( 1884 میلادی ) ژنرال هوتوم شیندلر از سوی دولت مامور بر پا ساختن خط تلگراف تهران - مشهد بود . نام برده که سال ها در ایران می زیست در نوشته هایش در بارۀ اوضاع جغرافیایی و اجتماعی ایران جمعیت ایران را حدود 7654000 تن بر آورد کرد که از آن 6/25. شهر نشین و 5/49. روستا نشین و بقیه 9/24. عشایری بوده اند . در سال 1263 خورسیدی به هنگام پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار و وزارت علوم و معارف اعتضاد السطنه نخستین سرشماری تهران به وسیله مهندس عبدالغفار نجم الدوله استاد ریاضیات مدرسه دارالفنون در فاصله دو ماه انجام پذیرفت .

در سال 1297 خورشیدی اداره ثبت احوال تهران و در سال 1303 اداره احصاییه کل مملکتی و در سال 1312 شورای عالی آآمار آغاز به کار کردند ، هر چند که به سبب نارسایی و نداشتن توانایی آمارگیری و به کار نبستن روش های دانشی و تحلیلی ، برنامه های آمارگیری به گونه درست و شایسته پی گیری نشد ، ولی پدید آمدن نهاد های نام برده به ویژه شورای عالی آمار در فراهم ساختن مقدمات امارگیری سال 1318 سهمی بسزا داشته است .

آمار گیری سال 1318 تا سوم شهریور 1320 دنبال شد ، ولی به سبب پیشامد جنگ جهانی دوم و ورود نیر و های متفقین به ایران از کوشش باز ایستاد و پس از آن نیز پی گیری نشد .

در برنامه آمار گیری نام برده گنجانده شده بود که از 35 شهر بزرگ ایران سرشماری کامل انجام شود . این سرشماری به گونه نارسا برگزار شد و در نیمه کار رها شد . آمارگیری مزبور جمعیت 35 شهر را روی هم رفته 2278361 نفر نشان داده است ، از آن میان تهران با 540087 تن ، اصفهان با 204589 نفر و تبریز با 213542 تن در شمار پر چمعیت ترین شهر های ایران بودند .

جولیان باریر پژوهنده آمریکایی در کتاب خود زیر عنوان پیشرفت شهر ها و روستاها در ایران که در سال 1351 به چاپ رسید ، می نویسد : جمعیت ایران در ساaل 1305 به 11 تا 12 میلیون تن و در سال 1320 به 14 تا 15 میلیون تن و در سال 1335 به 19 تا 20 میلیون تن و در سال 1345 به 25 تا 26 میلیون تن رسید .

نخستین نوشتها پیرامون مسائل جمعیتی ، هر چند که در آن سال ها ، در کشور ما ، خیلی ژرفنایی و بنیادی نبود ، اما توسط نویسند گانی چون دکتر حسین شهید نورایی اقتصاد دان در سال 1318 و حسین قلی غفاری در سال 1316 نگارش یافت

در سال 1332 اداره کل آمار عمومی کشور وابسته به وزارت کشور و نیز در همان سال موسسه آمار دانشگاه تهران پایه گذاری شد. هم چنین در سال 1337 موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی و رشته علو اجتماعی در دانشگاه تهران بنیاد یافت. و در سال 1344 مرکز آمار ایران وابسته به سازمان برنامه به جای اداره کل آمار عمومی قرار گرفت . نهاد های نام برده توانستند بررسی ها و پژوهش هایی فراگیر و گسترده پیرامون جستار های جمعیتی ایران انجام دهند . مرکز آمار ایران سرشماری نفوس و مسکن در سال های 1335 ، 1355 ، 1365 ، 1375 را انجام داده است .

پیشینه سرشماری در ایران

مطالب مشابه :

پیشینه سرشماری در ایران

علم جمعیت شناسی

در مورد جمعیت ‌شناسی (Demography)

اعلام جزئیات نتایج سرشماری 1390 از زیان رئیس مرکز آمار ایران

برخی اصطلاحات مهم در زمینه آماری و جمعیتی

گزیده‌ی نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390

بررسی الگوی سنی ازدواج زنان کشور طی دوره 85-1365

اصلاحات ارضی تاثیر چندانی در مهاجرت به شهرها نداشت، گفتگویی با دکتر حبیب الله زنجانی

پنجره جمعیتی و اشتغال زنان