پژوهش های انجام شده در مورد زبان نائینی

الف.پژوهش های غیر ایرانیان

پژوهش های چند باستان شناس اروپایی پیشینه ی این مطالعات رابه سال 1896 میلادی بر می گرداند. در این سال فردی به نام «آمِده کری » (1896 : 124-110) مقاله ی کوتاهی با عنوان «لهجه ی فارسی نایین» در یک مجله ی فرانسوی منتشر کرد. این مقاله بر اساس تعدادی صورت صرف شده ی افعال و بعضی ترکیبات و اصطلاحات تهیه شده بود. پس از او فردی به نام «ویلهلم گایگر » در بحث از لهجه های مرکزی ایران، با استفاده از مقاله ی کِری به مقایسه نایینی با لهجه های منطقه ای کاشان پرداخت. وی همچنین به پاره ای از تحولات آوایی و رابطه ای این لهجه با زبان های ایرانی میانه و باستانی و اختصاصات صرفی و نحوی آن اشاره کرد.

پس از آن سه اثر دیگر که به نحوی با نایینی ارتباط دارد، به چاپ رسید. در ادامه به این آثار پرداخته می شود. در سال 1926 ولادیمیر ایوانف در مقاله ای تحت عنوان:

Two dialects spoken in the central persian desert JRAS part p.405-431.

گویش های منطقه ای انارک و خور را بررسی کرد. به گفته ی وی انارکی صورت دیگری از نایینی با اندکی اختلاف های آوایی است. وی در این مقاله ابتدا در مورد پاره ای از ویژگی های آوایی و صرفی انارکی بحث کرده (1926: 417-412) و سپس فهرستی از واژه های انارکی را به دست داده است (همان: 423-419).

در همان سال «اُسکار مان» و«کارل هدنک» در بخشی از کتاب خود درباره ی «گویش های شمال غربی» (1926: 193-117) از نایینی سخن به میان آوردند. آنان در این کتاب واکه ها، همخوان ها، سنجش آوایی نایینی و فارسی، دگرگونیهای آوایی واژه های نایینی در مقایسه با فارسی، علامت جمع و تعریف، یای وحدت، فعل و ضمیر در نایینی را بحث کرده اند، سپس (همان: 147- 132)فهرستی از فعل های نایینی را با صرف آنها آورده و بعد از آن (همان: 158-148) واژه نامه نایینی و بالاخره (همان: 193-159) چند متن نایینی را به شکل آوانویسی شده به دست داده است.

«مان» برای نایینی 7 واکه ی کوتاه، 8 واکه ی بلند و 3 واکه ی مرکب به دست داده که به گفته ی هدنک کمیت و کیفیت آنها به هیچ وجه ثابت نیست. قابل ذکر است که ضبط های «اسکار مان»، به ویژه در قسمت واکه ها غیر دقیق و در بسیاری از موارد نادرست است (تعدادی از واکه های پیشنهادی او واجگونه ی صامت های دیگر اند). تحقیق «مان» از نظر رابطه ی تلفظ واژه های نایینی با فارسی و تبدیل هایی که در نایینی صورت گرفته، حاوی نکات بسیار مفیدی است.

در سال 1929 میلادی ایوانف در مقاله دیگری که در مورد گویش خور و مهرجان با عنوان زیر به چاپ رساند:

" Notes on the Dialect of khur and Mihrijan ".in Acta orientalia , v III , p . 45-61,

مجدداً یادداشت مختصری در یک صفحه راجع به انارکی نوشت که با فهرستی از افعال و کلمات این گویش همراه بود. ایوانف در اینجا از ضبط کلمات در نوشته ی مان- هدنک و شیوه ی آوانویسی آنان انتقاد کرد و بعضی از ایرادهای آنها را به «کری» ناروا دانست.

ب. پژوهش های ایرانیان

پس از گذشت بیش از نیم سده از پژوهش های اروپائیان درباره ی زبان نایینی، برای نخستین بار در ایران اثری در این زمینه منتشر شد. ستوده (1365) فرهنگ نایینی را مشتمل بر حدود 2500 مدخل منتشر کرد. تردیدی نیست که خود ایرانیان، به شرطی که از مبانی لهجه شناسی و زبانشناسی آگاهی داشته باشند، به سبب تسلط بر زبان فارسی و در دست داشتن امکانات متعدد دیگر از هر کس دیگری برای گردآوری لهجه ها بیشتر شایستگی دارند و بسیاری از اشتباهاتی که به بیگانگان به سبب عدم آشنایی با زبان مرتکب می شوند، برای آنان قابل پیشگیری است.

کتاب حاضر با وجود چند نقیصه که در آن دیده می شود، بی شک در راه تحقیق در زبان نایینی گامی به پیش و از بسیاری از اشتباههای دانشمندان ذکر شده به دور است. مواد این فرهنگ را به عنوان تکلیف درسی به دانشجویان نایینی خود داده بوده و یکی از آنان کار تدوین و تکمیل آنها را بر عهده داشته است. تنها اطلاعاتی که در مقدمه ی کتاب راجع به نایینی و زبان روستاها و شهرک های اطراف آن آمده، این است که نایینی مخصوص هفت محله ی شهر است و دهکده ی اطراف شهر و شهرک های دورتری مانند کوپا و انارک گویش های جداگانه ای دارند. اختلاف لهجه ی انارکی با نایینی زیاد نیست. یعنی لحن ادای کلمات فقط اختلاف دارد و واژه های مشترک زیادی دارند. مؤلف درباره ی شیوه ی آوانویسی خود و ساختمان آوایی و دستوری نایینی هیچگونه اطلاعی به دست نمی دهد.

آقابابایی بادافشانی (1370) در پایان نامه ی کارشناسی ارشد خود تحت عنوان «تحلیل تاریخی پیرامون واژه های اصیل گویش نایینی همراه با تحلیل آوایی و دستوری»، پس از معرفی جایگاه نایینی در خانواده ی زبان های ایرانی، به توصیف واج ها و برخی از فرایندهای آوایی این زبان پرداخته است. سپس به اختصار، رفتار نحوی فعل و شناسه های فعلی را معرفی نموده و تعدادی جمله و متن نایینی و ترجمه ی فارسی آنها را ارائه کرده است. در بخش دوم اثر نیز به بررسی ریشه شناختی تعدادی از واژه های نایینی پرداخته و صورت های نزدیک به این واژه ها را در زبان های فارسی باستان، اوستایی، پهلوی و فارسی نو با ذکر منبع نشان داده است.

پورعابدی (1372) در پایان نامه ی کارشناسی ارشد خود با نام «بررسی گویش نایینی»، ابتدا به طبقه بندی واج های نایینی و نحوه ی توزیع آنها و همچنین خوشه ی همخوانی و واحدهای زبرزنجیری گفتار پرداخته است. سپس تعدادی از واژه های نایینی و فارسی معیار، مورد مقایسه ی آوایی قرار گرفته و تفاوتهای آوایی آنها دسته بندی شده است. در ادامه به بررسی مقوله های اسم، صفت، قید و ضمیر پرداخته و انواع هر کدام را با ذکر شواهد و نمونه های متعدد مطرح کرده است. سپس بحث مفصلی را در مورد فعل و رفتار شناسه های فعلی در زمان ها، نمودها و وجه های مختلف، و همچنین افعال کمکی و صورت های مصدری ارائه کرده و در هر مورد، نمونه هایی را به دست داده است. در انتهای این بخش نیز به وجود ساخت های کنایی در نایینی اشاره کرده و ویژگیهای این ساخت را تشریح نموده است.

وی سپس در بخش مطالعات ساختواژی به دسته بندی واژه ها از لحاظ تعداد و نوع اجزای تشکیل دهنده ی آنها پرداخته و انواع وندهای زبان را همراه با توصیف معنایی هر کدام به دست داده است. در بخش نحو نیز در چارچوب دستور سنّتی به طرح مباحثی چون نهاد و گزاره، تطابق نهاد و فعل، نقش های حرف اضافه، حرف ربط و حرف نشانه پرداخته است و در ادامه، انواع جمله، شبه جمله و صوت، و همچنین آرایش واژگانی جمله را مطرح کرده است. در پایان رساله نیز واژه نامه ای را در 143 صفحه آورده است.

اثر مورد وصف، مفصل ترین اثری است که تا کنون در زمینه ی زبان نایینی تدوین یافته است. نگارنده ی این اثر در پیشگفتار تصریح کرده است که هدفش گردآوری و طبقه بندی داده ها بوده و به تحلیل داده ها کمتر پرداخته است (پورعابدی 1372 : 13).

با وجود این، تلقی بعضی از واجگونه ها به عنوان واج در رساله ی وی و همچنین قائل شدن به 21 همخوان و 12 واکه برای نایینی از نکاتی است که نیازمند بحث و بررسی بیشتر است. علاوه بر این، وی موفق به تشخیص و توصیف برخی از پدیده ها و رفتار های نحوی زبان نایینی، از جمله مطابقه ی مفعول، ساخت های پیش- پس اضافه ای و حتی ساخت های پس – اضافه (باستثنای پس اضافه ای[ra] ) نشده است.

«توصیف زبان شناختی گویش دهستان کوهستان» عنوان پایان نامه ای است که توسط بلانیان(1378) انجام شده است. در این اثر لهجه ی روستای بلان، واقع در قسمت غربی شهرستان نایین بررسی شده است. وی نایینی را دارای گونه های متفاوتی دانسته است که سخنگویان آنها با یکدیگر فهم متقابل دارند (همان:13). سپس در متن رساله به توصیف واج شناختی، ساختواژی و نحوی زبان پرداخته است و در هر بخش، نمونه هایی را از روستای مذکور ذکر کرده است. در پایان نیز واژه نامه ی موضوعی مختصر(همان:99-87) مشتمل بر441 واژه به دست داده است. این واژگان موضوعی به دلیل اینکه دارای واژگانی اصیل بوده و در فارسی معیار یافت نمی شوند، از نقاط قوت این اثر می باشد.

«بررسی ساخت گروه فعلی در زبان نایینی براساس فرضیه ی فاعل درون گروهی » عنوان پایان نامه ای است که توسط مفیدی (1383) در رابطه با این زبان انجام شده است. این پایان نامه به بررسی سازه های گروه فعلی و ساخت سلسله مراتبی آن در چارچوب نظریه ی حاکمیت و مرجع گزینی با اشاراتی به برنامه ی کمینه گرا می پردازد. در این پایان نامه، فرضیه اسپورتیش تحت عنوان «فاعل درون گروه فعلی» درخصوص تولید فاعل در جایگاه مشخص گر گروه فعلی لحاظ شده است و در فصلی مستقل در انتهای این پایان نامه به ارزیابی این فرضیه در چارچوب داده های زبان نایینی می پردازد. از دیگر مباحث این اثر، بررسی انواع مطابقه و همچنین مقوله های تهی در زبان نایینی است.

براساس مباحث عنوان شده در این پایان نامه، فرضیه ی اول تحقیق (ساخت گروه فعلی در زبان نایینی براساس قواعد نحو ایکس تیره قابل توصیف است) تا حدودی تأیید شده است و در عین حال مشکلاتی در تبیین بعضی از ساختهای زبان نایینی در چارچوب قواعد ایکس تیره وجود دارد که در فصل سوم (گروه فعلی در زبان نایینی) به آنها اشاره شده است و فرضیه ی دوم (داده های زبان نایینی ضرورت قائل شدن به فرضیه ی فاعل درون گروهی دارد) را تأیید می کند.

«زبان نایینی: زوال یا بقا» عنوان آخرین پایان نامه ای است که توسط موسی کاظمی (1387) در رابطه با این زبان انجام شده است. براساس نتایج این پایان نامه مشخص شد که زبان نایینی از وضعیت کاربردی خوبی برخوردار نیست و گویای وضعیت نگران کننده ی نایینی به عنوان یک زبان در معرض خطر است و نشان می دهد که نگرانی موجود در مورد زوال روزافزون زبانهای محلی ایران در مورد زبان نایینی تا حد زیادی صدق می کند. به این معنی که تقریباً تمامی زنان و مردان مورد پژوهش که در مقاطع سنی، تحصیلی و شغلی مختلف هستند، در حوزه های مختلف خانه، کوچه و بازار، ارتباط های خویشاوندی و ... زبان فارسی را بیشتر از زبان نایینی به کار می برند. از عمده ترین دلایل ارائه شده برای کاربرد فارسی، می توان عواملی به از قبیل «ارتباط بهتر»، «ندانستن زبان نایینی»، «تسلط بیشتر» و «زبان ملی» اشاره نمود. یافته های پژوهش،نشان دهنده ی یک تغییر زبان بسیار وسیع در شهر نایین می باشد.

منابع فارسی:

1- آقابابایی باد افشانی، رضا .1370. تحلیل تاریخی پیرامون واژه های اصیل گویش نایینی همراه با تحلیل آوایی و دستوری. پایان نامه ی کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.

2- بلانیـان، عبدالمهدی 1376 .توصیـف زبان شناختـی گویش دهستـان کوهستـان .پایان نامه ی کارشناسـی ارشـد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی ،دانشگاه اصفهان

3- پورعابدی، حسن.1372. بررسی گویش نایینی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران.

4- ستوده، منوچهر. 1365. فرهنگ نایینی . موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

5- مفیدی، روح الله 1383 . بررسی ساخت گروه فعلی در زبان نایینی براساس فرضیه فاعل درون گروه فعلی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی

6- موسی کاظمی، سید مهدی.1387. زبان نایینی: زوال یا بقا؟. پایان نامه کارشناسـی ارشـد. دانشگاه پیام نور تهران

منابع انگلیسی:

8-Ivanow,W .1926."Two Dialects spoken in the Central Persian Desert". JRAS .part III .p.405-431.

9-Ivanow,W .1929." Notes on the Dialect of khur and Mihrijan ". in acta orientalia ,v III, p.45-61

11-Mann, O.1926. -Kurdish- persische Furschungen,Abt .III ,Band I, (Nordwest iranisch),baerbeite von Karl handak ,d1

1- A. kery

2-Le dialecte persan de Nayin

3- W.Geiger

4- W. Ivanow

5- O.Mann

6- K. Hadank

7-ergative

8- agreement

9-vp-internal subject hypothesis

10-Sportiche

11-empty catagories

× برای ورود به "سایت نایین پژوه" کلیک کنید ×

پژوهش های انجام شده در مورد زبان نائینی

مطالب مشابه :

توليد نقشه هاي نايين و كاشان را به صورت تقلبي

پژوهش های انجام شده در مورد زبان نائینی

اصفهان

نایین به روایت لغت نامه دهخدا!

زبان نایینی

اقلیم و تاثیر آن در معماری کویری

"فضاهای اقلیمی در معماری ایرانی"مطالعه موردی"نارنجستان قوام"

اقلیم در معماری ایرانی و خانه هاي سنتی