آموزش جامع تزریقات و رگ گیری

تزریقات... Injection

بر حسب مورد استفاده تزریقات ممکن است عضلانی . داخل جلدی (پوستی).زیر جلدی .مفصلی ویا موضعی باشد. در اکثر تزریقات سرنگ 2 تا 5 میلی لیتر(سی سی) کافی است ولی برای مقاصد خاص ممکن است نیاز به سرنگهای اختصاصی وجود داشته باشد(نظیر سرنگ انسولین و توبر کولین ). هر چه نمرهء سر سوزن ها بیشتر میشود طول و قطر سر سوزن کاهش می یابد (شکل 1)

۱ :تزریقات عضلانی

معیار اصلی در انتخاب محل مناسب تزریق عضلانی . توده عضلانی محل وریسک کمتر صدمه به بافتهای مهم (خصوصا عروق و اعصاب است ودر کل .سرینها مناسب ترین محل برای تزریقات عضلانی در افراد بیش از ۲تا ۳ سال است(در کودکان کمتر از ۲تا ۳ سال ران محل مناسب تری است )البته برخی از داروها ممکن است فقط در برخی نواحی خاص تزریق شوند (مثلا واکسن هپاتیت در دلتوئید و...)سر سوزن مناسب جهت تزریق داخل سرین سرسوزن نمره ۲۰تا۲۲ با طول ۵/۲ تا۷۵/۳ سا نتیمتر و برای دلتوئید و کودکان نمره ۲۲تا۲۵ باطول ۵/۱ تا ۵/۲ سانتیمتر است .

در تمامی تزریقات عضلانی ابتدا محل تزریق با الکل پاک شده و سپس سوزن تقریبا عمود (در کودکان کمی مایل )بر محل و بایک حرکت سریع مچ وساعد داخل عضله می شود .طولی از سوزن که بایستی وارد عضله شود (بدون احتساب پوست وبافت زیر جلدی )بر حسب ضخامت عضله مربوطه از ۵/۱ (دلتوئید) تا۵/۲ سانتیمتر متفاوت است .پس از ورود سوزن به داخل عضله .سرنگ آسپیره شده و پس از اطمینان از عدم وجود سوزن داخل رگ . دارو آهسته تزریق می شود.

تزریق داخل عضله سرینی بزرگ (Dorsogluteal):

برای تعیین محل تزریق می توان به دو روش عمل کرد

1- یک خط فرضی از خار خاصره ای خلفی فوقانی به تروکانتر بزگ بکشید عصب سیاتیک در پایین و داخل این خط عبور می کند و محل تزریق .قسمت خارجی یک سوم فوقانی این خط می باشد (حدود 5تا 8 سانتیمتر پایین تر از ستیغ خاصرهای)

2- باسن را به 4 قسمت مساوی تقسیم کنید (از ستیغ ایلیک در بالا تا چین باسن در پایین و خط عرضی که از تروکانتر می گذرد )محل تزریق ربع فوقانی خارجی خواهد بود.

نکته:

قبل از وارد کردن سوزن از بیمار بخواهید خود را شل نماید و عضله محل با انگشتان دست دیگر گرفته و کمی بر آمده شود.
در برخی از موارد موقع تزریق ممکن است سر سوزن از کلاهک(hub) کنده شود . لذا بهتر است کمی از سر سوزن در خارج از پوست باقی بماند .
هر چه دارو آهسته تزریق شود درد و ریسک بعضی عوارض کمتر خواهد بود.
برای تزریق داروهای روغنی (نظیر برخی از ویتامین ها ) و کریستالی (نظیر پنی سیلین) بهتر است از سر سوزن های بزرگتر استفاده شود .
ار آنجائیکه سوراخ سر سوزن یکطرفه است لذا در مواردیکه حجم دارو زیاد است بهتر است در حین تزریق دارو سر سوزن چرخانده شود.
گنجایش سریع عضله دلتوئید حداکثر 2ml و سرین حدود 5ml است و تزریق بیش از این میزان با درد و ناراحتی نسبتا شدید (و گاهی آبسه استریل) همراه خواهد بود و در چنین مواردی (نظیر تزریق متوکاربامول)دارو بایستی بطور منقسم در دو طرف تزریق شود.
برخی از بیماران در موقع تزریق دجار شوک وازوواگال می شوند. لذا در موقع تزریق بایستی بیمار دراز کشیده باشد.

2- تزریق داخل عضله سرینی متوسط : (Ventrogluteal)

این ناحیه حاوی عضلات سرینی متوسط (در رو) و کوچک(در زیر) است وبه دلیل دوری آن از عصب سیاتیک و شریان گلوتئال فوقانی سالم ترین محل برای تزریق عضلانی است برای مشخص کردن محل تزرق کف دست خود را روی تروکانتر بزرگ و انگشت سبابه را روی زائده خاصرهای قدامی فوقانی قرار دهید و انگشت میانی را روی ستیغ خاصره ای تا حد امکان باز کنید . مرکز بین دو انگشت محل مناسب تزریق خواهد بود(شکل 3-28).

3- تزریق داخل دلتوئید : از این روش بهتر است در کودکان و افراد لاغر استفاده نشود . منطقع تزریق . ناحیه مثلثی شکل بر روی عضله دلتوئید است که قاعده آن در محاذات کنار تحتانی زائده آکرومیون و راس آن حد تحتانی عضله دلتوئید است (شکل 4-28) . در عمل نقطهای به فاصله سه انگشت پایین تر از زائده آکرومیون در سطح خارجی بازو محل مناسب برای تزریق است.

4- تزریق داخل ران: دو محل برای تزریق ران ممکن است مورد استفاده قرار گیرد : 1- vastus lateralisیک سوم میانی عضله که در ناحیه ای به پهنای یک کف دست در سطح قدامی خارجی ران قرار دارد (شکل 5-28) و در اکثر افراد. خصوصا کودکان محل مناسبی است 2- rectus femorisقسمت میانی عضله که در قدام ران قرار دارد (شکل 6-28).به دلیل درد طولانی مدت بندرت از این محل برای تزریق استفاده می شود. دیدن تصویر بزرگ شکل 5-28 ۵- تزریق پلکانی :(Z- track technique) از این روش در مواردی که دارو برای پوست و بافت زیر جلدی محرک وزیانبار است(نظیر آهن تزریقی) استفاده می شود و اساس کار آن این است که دارو با این بافتها در تماس قرار نگیرد . روش کار به این تر تیب است که پس از کشیدن دارو به داخل سرنگ . سر سوزن تعویض شده و 0.1 تا 0.2 میلی لیتر هوا نیز به داخل سرنگ کشیده می شود . سپس پوست محل تزریق تا حد امکان به یک طرف کشیده شده (2 تا 3 سانتیمتر ) و تزریق انجام می شود . در پایان تزریق سوزن 5 تا 10 ثانیه در محل باقی مانده و بعد در آورده می شود و پوست رها می شود و محل ماساژ داده نمی شود.

تزریق زیر جلدی (S.C)

بافت زیر جلدی (Subcutaneous) یک بافت همبند شل غنی از بافت چربی با خونرسانی کم بوده وبه همین دلیل معمولا سرعت جذب دارو در آن طولانی تر از عضله است (20 تا 30 دقیقه در مقابل 5 تا 10 دقیقه در تزریقات عضلانی) البته برخی از داروها سرعت جذبشان از بافت زیر جلدی برابر با عضله است (نظیر هپارین ) . برای تزریقات S.C معمولا از سرنگهای 2 میلی لیتر یا کمتر و سر سوزن نمره 24 تا 26 و با طول 1.5 سانتیمتر استفاده می شود . تزریقات S.C را می توان در هر نقطه ای انجام داد (نظیر بی حسی های موضعی ) ولی محلهای رایج قسمت فوقانی خارجی بازو ,جلوی ران , روی شکم و روی کتف ها می باشد . همانند تزریقات عضلانی بایستی در S.C نیز قبل از تزریق آسپیراسیون انجام شود (بجز در مورد هپارین) . روش کار بدین ترتیب است که چینی از پوست محل با انگشتان یک دست گرفته و بلند شده و سپس سوزن با زاویه 45 تا 90 در جه زیر جلد وارد و پس از آسپراسیون تزریق می شود (شکل 8-28) حداکثر گنجایش با فت زیر جلدی در یک نقطه (بدون بروز درد شدید )حدود 2 میلی لیتر است و نبایستی بیش از 5 میلی لیتر تزریق شود .

تزریق داخل جلدی

از تزریقات داخل جلدی (Intradermal) برای تست های آلرژیک , برخی از واکسیناسیونها و نیز بررسی پاسخ سیستم ایمنی (anergy screen) استفاده می شود و معمولا سرنگهای یک میلی لیتر مدرج (نظیر سرنگ توبرکولین) با سر سوزنهای نمره 25 تا 27 بکار برده می شود و اکثرا در سطح فلکسور ساعد (حدود 10 سانتیمتر پایینتر از شیار آرنج ) انجام می شود . روش کار بدین ترتیب است که پوست محل با الکل پاک شده و سپس سوزن با زاویه 15 درجه و به میزان 2 تا 3 میلیمتر داخل درم شده (شکل 9-28) و آنگاه دارو (معمولا 0.1 میلی لیتر) به آرامی تزریق می شود که به صورت یک عدس برآمده می شود . در پایان بدون ماساژ سوزن خارج می شود و یک دایره به قطر یک سانتیمتر دور آن کشیده و ساعت و تاریخ تست نوشته می شود .

نکته – در تمامی تزریقاتی که سوزن به طور مایل وارد پوست می شود بایستی سوراخ سر سوزن به طرف بالا باشد .

رگ گیری

نمونه گیری و رگ گیری وریدهای محیطی

یکی از ساده ترین روشها برای ورود و تزریق داروها و مایعات به داخل جریان خون سیستمیک رگ گیری یا کانولاسیون وریدهای محیطی است. (Peripheral intravenous cannulation) که بر حسب مورد ممکن است از سر سوزنهای ساده , بال پروانه ای (Butterfly or scalp vein needle ) , آنژیو کت و غیره استفاده شود (شکل 10-28) که به همگی آنها کانول (Cannula) گفته می شود .

به طور کلی از سر سوزنهای ساده به منظور نمونه گیری خون یا تزریقات لحظه ای و موقت و از آنژیوکت برای مصارف طولانی مدت استفاده می شود . اسکالپ وین برای تمامی سنین و خصوصا کودکان مناسب بوده و برای مصارف کوتاه مدت بکار می رود .

مناسب ترین محل برای رگ گیری اندام فوقانی است (دست و ساعد) . از پا به دلیل ریسک بالای ترومبوفلبیت و دست و پاگیر بودن بندرت استفاده می شود (شکل 11-28). رگ گیری بهتر است بر روی دست غیر غالب ودر دیستال انجام شود (تا در صورت عدم موفقیت قسمتهای پروگزیمال قابل استفاده باشد )و روی مفاصل نباشد.

تجهیزات مورد نیاز

1- پنبه های آغشته به الکل و بتادین , گاز استریل و دستکش یکبار مصرف

2- کانول وریدی (برحسب مورد , سرسوزن ساده یا اسکالپ وین , آنژیوکت و ...)

3- سرنگ 3 میلی لیتر ودر سورت نیاز به آنستزی , لیدو کائین 1%

4- تورنیکه , نوار چسب 1.5 تا 2.5 سانتیمتری و در صورت لزوم تخته بازو (بیشتر برای اطفال)

مقدمات کار

1- ست سرم را به سرم وصل نموده وبا جاری ساختن محلول , ست سرم را هواگیری و آماده نمایید.

2- تورنیکه را به بازو بسته ومحل مناسب برای رگ گیری را مشخص کنید .اگر رگ مشخص نباشد , از بیمار بخواهید انگشتان خود را چند بار باز و بسته نماید و یا اینکه با نرمه انگشتان یکی دو بار ضربه بروی محل رگ گیری مورد نظر بزنید ( موجب وازو اسپاسم و برجسته شدن رگ می شود ).

3- پوست محل را با بتادین و سپس الکل تمیز و سپس ضد عفونی نمایید.

توجه – الکل به تنهایی یک محلول ضد عفونی کامل نبوده ودر بیماران پر خطر حتما بایستی محل با بتادین ضد عفونی شود و بدلیل ریسک آلودگی بهتر است در تمامی اعمال با خطر آلودگی دستکش به دست کنید.

نکته - در بسیاری از بیماران (خصوصا افراد چاق و کودکان ) رگ ها قابل رؤیت نبوده و بایستی از طریق لمس کرده( با نرمه نوک انگشتان سبابه و میانه ) شناسایی و مشخص شوند.

الف) روش بکار بردن اسکالپ وین

1- اندازۀ مناسب سوزن را انتخاب کنید (در اکثر موارد نمره 19 تا 23)

2- انگشت شصت دست (یا سبابه و میانه) غیر غالب رابر روی دیستال محل مورد نظر بگذارید و با کشیدن پوست به طرف دیستال , پوست و رگ محل ورود سوزن را ثابت نگه دارید

3- دو بال اسکالپ وین را دو لا کرده و بین انگشتان شصت و سبابه نگه دارید و روکش سرسوزن را در آورید.

4- در حالیکه سوراخ سوزن به طرف بالا است از فاصله نیم سانتیمتری محل ورود به داخل رگ با زاویه 20تا 30 در جه از سطح پوست , سوزن را از کنار (مماس بر) رگ وارد پوست نمایید (شکل 13-28) و با کاهش زاویه و پس از طی مسافت 0.5 تا 1 سانتیمتر در محاذات رگ (شکل 12-28) سر سوزن را منحرف کرده و به داخل رگ وارد کنید (شکل 12-28). پس از ورود به داخل رگ (راه یافتن خون به داخل کانول ) سوزن را به موازات رگ گرفته (تقریبا مماس بر پوست ) و ان را تا یکی دو میلیمتر انتهایش به داخل رگ هدایت نمایید(شکل 14-28 B) . در صورت مهارت کافی می توان سوزن را به طور مستقیم وارد رگ نمود ولی معمولا رگ جابجا شده و موفقیت آمیز نیست

5- پس از ورود سر سوزن به داخل رگ ,تورنیکه را باز کنید و پس از استعمال یک پماد آنتی بیوتیک بر روی محل ورود سرسوزن , با نوار چسب سرسوزن رادر محل خود ثابت نگه دارید

ب) روش کاربرد آنژیوکت

1- بر حسب اندازه رگ محل و مورد مصرف , اندازه مناسب آنژیوکت را انتخاب کنید (معمولا نمره 16 تا 20)(برای تزریق خون آنژیو کت ریزتر از نمره 18 مناسب نیست).

2- در موارد آنژیوکت های بزرگ (کمتر از نمره 15-14) ابتدا پوست محل را بی حس نمایید.

3- تنۀ آنژیوکت را بین شست و انگشتان دوم , سوم و چهارم نگه دارید (به طوریکه سوراخ سر سوزن به طرف بالا باشد ).

4- با شست دست دیگر دیستال ناحیه را به طرف دیستال بکشید تا ورید ثابت و بی حرکت نگه داشته شود.

5- همانند روش اسکالپ وین , آنژیوکت را با زاویه 20تا30 درجه وارد پوست (و با کاهش زاویه )وارد رگ نمایید

6- پس از ورود آنژیو کت به میزان 0.5 سانتیمتر داخل رگ و مشاهده خروج خون , تورنیکه را باز کنید و سپس در حالیکه سوزن را ثابت نگه داشته اید کانول را به داخل رگ هدایت نمایید

7- با یک انگشت پروگزیمال رگ را فشار دهید و پس از در آوردن سوزن ست سرم یا درپوش آنژیوکت را به آن وصل کنید.

8- پماد آنتی بیوتیک موضعی بر روی سوراخ ورود کانول مالیده و با نوار چسب آنژیوکت را به پوست ثابت کنید.

توجه - پس از خروج قسمتی از کانول هیچگاه سوزن را به داخل کانول نرانید . زیرا ممکن است باعث کنده شدن قسمت دیستال کانول و در نتیجه آمبولی شود .

نکته-

· در صورتیکه کانول داخل رگ نباشد با شروع تزریق محلول ,بیمار احساس درد کرده و محل برآمده می شود .

· در افراد مسن رگ ها اسکلروتیک و سخت هستند و به سرعت پاره و به اصطلاح بومبه می شوند . برای جلوگیری از این مساله از سوزنهای کمی کوچکتر استفاده کنید و تورنیکه را برای مدت طولانی نبندید.

· کانولهای وریدی نبایستی بیش از 2 تا3 روز در یک محل باقی بمانند.

ج) Scalp vein cannulation

یکی از روشهای بسیار خوب برای رگ گیری در کودکان کم سن وسال که امکان دستیابی به رگهای محیطی اندام وجود ندارد(اکثرا کودکان کوچکتر از یکسال ) رگ گیری وریدهای سر (فرونتال,سوپرااوربیتال,فاسیال خلفی , تمپورال سطحی و خلف گوش ) بسیار آسان است که از آن میان ورید تمپورال سطحی از همه مناسبتر است .

وسائل مورد نیاز: همانند تکنیکهای دیگر رگ گیری محیطی , با این تفاوت که از اسکالپ وین نمره 23 تا 27 (معمولا 22تا24) استفاده می شود.

روش عمل

1) موهای محل و اطراف آنرا به اندازه کافی بتراشید.

2) با استفاده از الکل و بتادین موضع را تمیز و ضد عفونی نمایید.

3) به کمک همکار سر کودک را کمی پایین تر از سطح قلب قرلر داده و سر وی را بی حرکت نگه دارید.

4) تورنیکه را دور سر ببندید.

5) همانند تکنیک رگ گیری با اسکالپ وین سر سوزن را وارد پوست و سپس رگ نمایید

6) چند میلی لیتر محلول تزریقی (نرمال سالین) به داخل کانول تزریق کنید و پس از اطمینان از وجود کانول دراخل رگ آن را با نوار چسب به پوست متصل و ثابت نمایید

7) برای جلوگیری ار در آمدن اتفاقی کانول , کودک را در حد مورد نیاز محدود (restrain) کنید.

ج)نمونه گیری خون از ورید جوگولار خارجی

(اصول کلی نمونه گیری خون از سایر وریدهای محیطی و چه در بالغین همانند این روش است).

یکی از روشهای ساده نمونه گیری خون در کودکان کم سن وسال که امکان دسترسی به رگهای محیطی اندان وجود ندارد (خصوصا کودکان دهیدراته یا چاق ویا کمتر از یکسال ) گرفتن خون از ورید جوگولار خارجی است و محل مناسب برای آن مسیر عبور رگ بر روی عضله استرنوکلوئیدوماستوئید است.

وسایل مورد نیاز :

اسکالپ وین یا سرسوزن نمرۀ 21 تا 23 , سرنگ 2 تا 5 میلی لیتر , پنبه های الکلی و بتادینه, گاز استریل و لوله های مورد نیاز جمع آوری خون برای آزمایشات مربوطه

روش عمل

1) کودک را به صورت طاق باز قرار دهید ,بطوری که شانه های وی در لبه تخت قرار گیرد و سر به یک طرف چرخیده و 15 تا20 درجه به پایین خم شود .

2) دستیار کودک را بی حرکت نگه دارد .

3) محل مورد نظر را با بتادین ضد عفونی نموده و سپس با پنبه آغشته به الکل پاک و با گاز خشک کنید.

4) با تحریک (نظیر ضربه زدن به کف پا)کودک را به گریه بیاندازید تا ورید ژوگولار خارجی پر و برجسته شود.

5) به کمک یک دست سر کودک را بی حرکت نگه داشته و پوست دیستال محل را کمی تحت کشش قرار دهید تا رگ ثابت شود.

6) سر سوزن یا اسکالپ وین متصل به سرنگ را از کنار و به موازات رگ وارد پوست و پس از mm 3-2 طی مسافت وارد رگ نمایید .

7) حین ورود سر سوزن به داخل رگ سرنگ را تحت پونکسیون قرار دهید تا در صورت ورود سر سوزن به داخل رگ مشخص شود.

8) پس از وارد شدن سر سوزن به داخل رگ آن را ثابت نگه داشته و به آهستگی مقدار خون مورد نیاز را پونکسیون نمایید ودر پایان سر سوزن را در آورده و با چسباندن پنبه آغشته به بتادین برروی محل پونکسیون ,کودک را به حالت عادی باز گردانید.

آموزش جامع تزریقات و رگ گیری

مطالب مشابه :

آموزش تزریقات

تزریقات

استفاده از تزريقات عضلاني در بيماران سرپايي

آموزش تزریقات

آموزش تزریقات

تزریقات وپانسمان

انواع تزریقات و سرنگ ها

آموزش تزریقات

آموزش جامع تزریقات و رگ گیری