طرح جامع چیست؟

طرح جامع الگوی درست استفاده از زمین های یک شهر است
شهر و شهر نشینی، همواره چهره زمین را تغییر می دهد. بر اساس آمار سازمان ملل بیش از پنجاه درصد ساکنین کره زمین در شهرها سکونت دارند، این در حالی است که در قرن گذشته تنها ده درصد از جمعیت کره زمین در شهرها سکونت داشته اند. طبق پیش بینی سازمان ملل تا کمتر از چهال و پنج سال دیگر، بیش از هفتاد و پنج درصد جمعیت زمین را شهر نشینان تشکیل خواهند داد.
شهرها، مرکز رشد جمعیت، سرمایه، فرهنگ و اطلاعات هستند. طی سالیان گذشته نقش شهرها به عنوان مراکز مالی گسترش یافته و باعث ایجاد نوعی بی نظمی، اغتشاش و تراکم جمعیتی شده است. با توجه به گسترش روز افزون تعداد شهرها و افزایش تمایل مردم به شهر نشینی، لزوم برنامه ریزی برای شهرها را ضروری کرده است. برای زندگی بهتر در شهرها معمولا در علم شهرسازی به مواردی نظیر طرح هادی، طرح تفضیلی و طرح جامع اشاره می شود.
در این نوشته، کوشش بر آن است که به توضیح پیرامون طرح جامع بپردازیم. برای شناخت و درک بهتر از مفهوم طرح جامع، لازم است که در درجه نخست، شناختی راجع به مفاهیم اولیه شهر سازی داشته باشیم .
شهرسازی،به مجموعه روش هایی گفته می شود که متخصصان امور شهری برای بهتر ساختن شهر از آن ها استفاده می کنند. به عبارتی دیگر شهرسازی یعنی مطالعه طرح ریزی و توسعه شهر با در نظر گرفتن نیاز های اجتماعی و اقتصادی با هدف به حداقل رساندن مشکلات شهری و پاسخ گویی به نیازهای عمومی جمعیت شهری .
یکی دیگر از واژه های مهم در شناخت شهر وشهر نشینی، طرح ریزی شهری است. طرح ریزی شهری به مطالعه کیفیت فضاها و ارائه طرح های فیزیکی می پردازد. سیاست هایی را که شهرداری ها در رابطه با ضوابط ساختمانی شهر اعمال می کنند را می توان جزئی از طرح ریزی شهری دانست. طراحی شهری تاکید بر کیفیت محیطی عرصه های جمعی و سامان دهی به این عرصه ها را دارد.
مجموعه موارد ذکر شده در بالا، در نهایت منجر به طراحی برنامه های طرح هادی شهری، طرح جامع شهری و طرح تفضیلی در شهر می شود. در این نوشته سعی در بیان مفاهیم شهری، به ویژه مفهومی با عنوان طرح جامع شهری است..
طرح جامع شهری، با هدف مشخص کردن جهت های توسعه و تدوین برنامه برای شهر و همچنین تامین نیازمندی های آن بر مبنای پیش بینی ها و اهداف توسعه شهری تهیه می شود. طرح جامع شهری عبارت از طرح بلند مدتی است که در آن نحوه استفاده از زمین ها و منطقه بندی مربوط به حوزه های مسکونی، تجاری، خدماتی، صنعتی، اداری و... مشخص می شود.
تاسیسات و تجهیزات شهری، نیازمندی های عمومی شهری، تجهیزات و تعیین محدوده های نوسازی و بهسازی و همچنین سطوح لازم برای ایجاد تاسیسات شهری نیز از جمله مواردی هستند که یک طرح جامع باید به آنها توجه کند. طرح جامع، بیشتر برای شهرهایی با جمعیت بیشتر از 25 هزار نفر تهیه و تدوین می شود . این طرح در واقع به شکل برنامه ای به عنوان راهنما در تصمیم گیری برای شهر و یا طراحی نقاط مختلف شهر عمل می کند. در طرح جامع، خط مشی اصولی و کلی سیاست های شهری تعیین می شود. در تعریفی دیگر طرح جامع الگوی درست استفاده از زمین های یک شهر است .
در تهیه طرح جامع شهری، ابتدا لازم است مشاور شهرساز، به مطالعه وضع موجود شهر بپردازد و پس از انجام مطالعات میدانی و برداشت سطوح موجود اقدام به تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده کند. در این تجزیه و تحلیل امکان نتیجه گیری برای مشاور به وجود می آید. او می تواند نقاط ضعف و قوت منطقه مورد مطالعه خود را نیز شناسایی کند. در گام بعدی لازم است که هدف ها و اولویت هایی که در بهسازی شهر ضروری هستند مشخص شوند. مسئله مهم دیگری که در این مرحله لازم است به آن به طور ویژه توجه شود پیش بینی های لازم جهت توسعه شهر است. آخرین مرحله، طراحی و برنامه ریزی برای توسعه شهری است .
به عبارت دیگر، طرح های جامع در دو مرحله تهیه و تدوین می شوند. مرحله نخست، شامل انجام بررسی ها و کوشش برای شناخت وضعیت موجود شهر است که در بر گیرنده مطالعات جغرافیایی، اقلیمی، تاریخی، ویژگی های اقتصادی منطقه و ویژگی های اجتماعی و کالبدی شهر است. مرحله دوم، مرحله جمع بندی مطالعات انجام شده و تحقیقات میدانی است. پس از جمع بندی، باید به تجزیه و تحلیل موارد انجام شده پرداخت که نتیجه این تجزیه و تحلیل در طرح های کالبدی شهری و گزارش های مربوطه ارائه می شود.
برای اجرایی شدن طرح های جامع لازم است که طرح در شورای عالی شهرسازی که اعضای آن شامل 13 نفر شامل : وزیر مسكن و شهرسازی ، وزیر كشور ، وزیر صنایع ، وزیر فرهنگ و آموزش عالی ، وزیر ارشاد اسلامی ، وزیر نیرو ، وزیر كشاورزی ، وزیر دفاع و پشتیبانی ، وزیر جهاد سازندگی ، رئیس سازمان برنامه و بودجه ، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ، وزیر راه و ترابری و یك نفر از كمیسیون مسكن و شهرسازی و راه و ترابری مجلس شورای اسلامی به پیشنهاد کمیسیون مذکور و به انتخاب مجلس به عنوان ناظر در جلسات شورای عالی شهر سازی هستند مطرح و به تصویب نهایی برسد. پس از انجام جلسات شورای عالی شهرسازی پیرامون طرح جامع و تصویب شدن آن اجرای طرح جامع لازم و ضروری می شود. در مراحل بعدی اگر نیاز به تغییری در طرح جامع بود از نظر های مشورتی استاندار و کارشناسان مربوطه استفاده می شود .
نخستین طرح جامعی که در ایران تهیه و تصویب شد، طرح جامع بندر لنگه در سال 1345 بوده است. پس از آن، طرح های جامع شهرهای بندرعباس، تهران، تبریز، قزوین و رشت در سال 1346 به تصویب رسیده است .
یکی از مهمترین طرح های جامعی که قبل از انقلاب تهیه و تصویب شد، طرح جامع شهر تهران بود که تهیه این طرح مشترکا برعهده فرمانفرماییان از ایران و شرکت ویکتور گرون از ایالات متحده امریکا بود. درسال 1347 ،قانونا طرح به تصویب دولت رسید .
در طرح جامع تهران ،مشکلات شهر به صورت تراکم بالا ،به خصوص در مرکز تهران ، شناسایی شد. پیشنهادهای ارائه شده اکثرا بر تغییرات فیزیکی متمرکز بودند ، با این هدف که نظم جدیدی بر بافت فیزیکی موجود حاکم شود. تصویری که از آینده شهر پیش بینی شده بود ،به این صورت بود که شهر بیشتر به سمت شرق گسترش پیدا کند و از تمرکز فعالیت ها در مرکز شهر کاسته شود .شهر از ده منطقه بزرگ شهری با حدود پانصد هزار نفر جمعیت و مراکز صنعتی و تجاری و ساختمان های بلند در هر منطقه، تشکیل شده بود و هر منطقه به بخش های کوچک تری با عنوان ناحیه و محله تقسیم بندی شده بود .

مهندس علیرضا فرسایی - نشریه مسکن : http://www.maskanmag.com/page.asp?125

توضیح مدیر سایت : در سال قبل ، طرح جامع و تفصیلی تهران تهیه شد كه جهت استفاده همکاران آدرس آن در بخش پیوندهای روزانه وبلاگ قرار داده شده است

طرح جامع چیست؟

مطالب مشابه :

طرح جامع شهری و طرح تفصیلی چیستند؟

طرح جامع چیست؟

طرح تفصيلي منطقه هشت شهرداري تهران

دستور نقشه

نمونه از یک مقاله کوتاه علمی

طرح های شهری-جامع و تفصیلی و هادی شهری

دانلود طرح تفصیلی شهر نیشابور - مرحله اول (سال 1359)