بی اختیاری ادرار در سالمندان

تخلیه ی مثانه به انسجام شبکه ی ماهیچه ای- عصبی پیچیده ای، که باعث شل شدن اسفنگتر پیشابراه، چند هزارم ثانیه قبل از وقوع انقباض ماههیچه ی مثانه می شود، بستگی دارد. با انقباض طبیعی و مداوم ماهیچه ی مثانه، مثانه به طور کامل تخلیه می شود. مثانه ای که به این شکل پر و خالی می شود ماهیچه ای طبیعی دارد و به طور قراردادی مثانه ای پادار و سالم نامیده می شود.

اما از آنجا که کنترل ادرار بستگی به ارتباطات میان قشر مخ و ساقه ی مغز دارد قطع این مسیرها توسط تومورها، سکته ی مغزی، ترومای سر و پارکینسون می تواند سبب سرکوب و عدم کنترل صحیح انقباضات مثانه شود و بی اختیاری دفع ادرار و عدم کنترل آن در دوران کهولت مساله ای برای افراد به وجود می آورد که سبب می شود این افراد به این علت که نمی توانند ادرار خود را کنترل کنند، بدنی بدبو پیدا کنند و از اجتماع طرد ویا خود گوشه گیر شوند. بنابر آمار بیست تا سی درصد افراد سالمند دچار بی اختیاری و عدم کنترل ادرار هستند و البته این مساله در خانم ها بیشتر از آقایان شیوع دارد و رایج تر است. همچنین تحقیقات نشان داده اند که زنانی که تعداد زایمان آن ها زیاد بوده و یا اضافه وزن دارند بیشتر از دیگران دچار مشکل بی اختیاری دفع ادرار می شوند.

در آقایان نیز بزرگ شدن پروستات می تواند عاملی برای بی اختیاری دفع ادرار باشد. اما تنها دلیل عدم کنترل ادرار بالا بودن سن نیست، چرا که کاهش قدرت عضلانی مثانه و ایجاد اختلال در مرکز کنترل ادرار در مغز وهمچنین ضعف عضله ی خارجی دهانه ی مجرای ادرار در خانم ها می تواند سبب بی اختیاری ادرار شود.

به هر حال آنچه مسلم است با افزایش سن و افزایش تغییرات آناتومی و مکانیکی ایجاد شده در دستگاه ادراری و مغز احتمال افزایش عدم کنترل ادرار همزمان با افزایش سن بیشتر می شود و به طور تدریجی پیشرفت می کند.

قابل ذکر است که عدم کنترل ادرار تنها علت عضوی ندارد و گاه می تواند به دنبال مصرف برخی از داروها ویا بیماری ایجاد می شود. بیماری هایی که سبب بی اختیاری ادرار می شوندعبارتند از:

01.بیماری های داخلی شامل: دیابت، اسیدوز، نارسایی کلیوی، کمبود فشارخون، نارسایی قلبی، بیماری های رگ های کرونر قلب وآریتمی.

02. بیماری های اعصاب شامل: بیماری مغزی عروقی( سکته و تی آی ای)، دمانس( زوال عقل)، سنکوپ، گرفتگی مغزی، صرع و افسردگی.

در همین راستا می توان دارو هایی را نام برد که سبب بی اختیاری ادرار در سالمندان می شود.

این دارو ها عبارتند از:

داروهای مدر مثل دارو های کاهش فشار خون

کلسیم آنتاگونیست

دارو های سه حلقه ای ضد افسردگی

دارمی ضد پارکینسون

دارو های آرام بخش

داروهای اعتیاد آور

الکل

موادی که سبب ایجاد یبوست میشود.

گاهی نیز سالمندان دچار بی اختیاری ادراری گذرا می شوند که دلیل آن می تواند عفونت، ناهنجاری مجاری ادرار و واژن در زنان، عدم تحرک کافی و یبوست باشد.

به هر تقدیر به طور خلاصه و با یک جمع بندی کلی می توان گفت که عمده ترین علل عدم کنترل ادرار در سالمندان، ضعیف شدن عضله ی دریچه ی مجرای ادرار، ناراحتی های عضلات مثانه، پر شدن بیش از حد مثانه و در نهایت ضعیف شدن عضلات کف لگن است. علل عصبی و مغزی پس از علت اول مد نظر قرار می گیرد. گاهی هم مشکل سالمندان در طی مسیر محل لستراحت تا رسیدن به دستشویی و اختلال در شیوه ی راه رفتن آن هاست نه در کنترل ادرار.

اقدامات تشخیصی برای کشف علت بی اختیاری ادرار در فرد سالمند

01.در مردان قبل از هر اقدامی نخست باید سلامت پروستات مورد بررسی قرار گیرد. زنان نیز در مرحله اول باید از نظر افتادگی رحم و واژن معاینه شوند.

02.مرحله ی دوم تشخیص، انجام آزمایش اولتراسوند از شکم و قسمت زیر شکم – واژن در زنان- و رکتوم است.

03. تست های آزمایش گاهی شامل تجزیه ی ادرار( یوآ- یوسی)، تست قند و تشخیص قطعی سرطان ضروری است.

در پایان می توان گفت که عدم کنترل ادرار ارتباط مستقیمی با تشخیص و نوع بیماری دارد و حالات روحی و وضع زندگی بیمار به طور قطع آثاری مثبت یا منفی را در روند بیماری و معالجه بر جای می گذارد. آنچه در روند درمان تاثیر مثبت به سزایی دارد پیدا کردن علل احتمالی عدم کنترل موقتی ادرار است. زیرا معالجه ی آن را آسان تر و نتیجه گیری را سریع تر می کند. به هر حال معالجه ی این بیماری به طرق مختلف انجام می پذیردکه عبارت است از:

تمرین نگه داری ادرار به این شکل که بیمار هر دو ساعت یک بار برای دفع ادرار از مثانه آماده شود و به مرور فاصله ی محل استراحت تا محل دستشویی را طی کند. یک سوم بیماران با این روش معالجه می شوند، این زمان به تدریج افزایش می یابد.

استفاده از دارو ها

استفاده از کاتتو و شیاف(پیسار) در مردان

استفاده از پوشک برای سنین بسیار بالا

آخرین روش معالجه عمل جراحی و تشکیل یک دریچه ی مصنوعی برای مجرای ادرار است. قابل ذکر است که کاهش وزن، کاهش استرس، تقویت عضلات کف لگن، و معالجه با استروژن(در زنان) می تواند کمک کننده باشد

سعید شاهی/ دانشجوی کارشناسی پرستاری۸۹

بی اختیاری ادرار در سالمندان

مطالب مشابه :

بی اختیاری ادرار در سالمندان

بوتاکس برای بی اختیاری ادراری در بیماران مبتلا به وضعیت های عصبی تایید شد.

عفونت مثانه؛ علل و درمان آن

آشنایی با عفونت مثانه در زنان و مردان

درمان مشکلات شایع در دوره بعد از زایمان(2)