شتر ، شگفتی بیابان

شتر ، شگفتی بیابان شتر ، شگفتی بیابان

تهیه کننده : مجید مکاری
منبع : راسخون

شتر چیست ؟
شُتُر یا اُشتر را که در زبان پهلوی ushtar می‌گفتند حیوانی است نیرومند و تنومند با توش و توان بالا از خانواده شترسانان؛ نشخوارکننده و با دست و گردنی دراز. بر پشت خود یک یا دو کوهان دارد که ساختارش از پیه و چربی است. در دین اسلام گوشت او حلال است. اما ذبح آن با دیگر جانوران حلال گوشت متفاوت است و آن را نهر میکنند و اگر سر آن را مانند گوسفند قبل از نهر ببرند گوشت آن حلال نیست. شیرش نیز نوشیده می‌شود ولی بیشتر کاربرد بارکشی دارد. پشم و پوستش نیز برای ریسندگی و پارچه‌بافی و کفش‌دوزی کاربرد دارد.
گونه‌های دیگری از شتر نیز در آمریکای جنوبی زندگی می‌کنند، به نام‌های لاما، الپاگا، گوانا که دارای کوهان نیستد.
شتر ویژگی‌های خاصّی دارد که مهم‌ترین آنها تحمّل شرایط سخت صحرا و دماهای گوناگون و به‌ویژه گرمای شدید تابستان و کمبود آب و علوفه است. ترکیب جسمانی شتر با دیگر جانوران اختلاف زیادی دارد، و این اختلاف باعث شده که شتر در طول روزهای سال در صحرا زندگی کند و از بوته‌ها و درختچه‌های گوناگون صحرایی و کویری و حتی از بوته‌های شور و خاردار تغذیه کند. عرب‌‌ها از زمان‌های بسیار دور از شتر استفاده کرده و می‌کنند. آن‌ها به این حیوان اهلی لقب کشتی صحرا سفینة‌الصحراء داده‌اند.
شتر حیوان مفیدی است و کاربردهای فراوانی دارد. این حیوان علاوه بر اینکه وسیله اصلی رفت و آمد ساکنین صحراست، از سویی دیگر می‌تواند غذای آدمی و وسایل مورد نیاز دیگر را به انسان عرضه کند و انسان می‌تواند بوسیله تغذیه با شیرشتر و گوشت شتر، تا هفته‌ها در صحرا زنده بماند. هم چنین می‌توان از چربی کوهان به جای کره استفاده کرد و پشم شتر را در ساختن خیمه ها، پتو، فرش،‌لباس‌های پشمی،‌طناب و ریسمان به کار برد. هم چنین می‌توان از مدفوع خشک شده شتر برای روشن کردن آتش استفاده کرد و پس از کشتار شتر می‌توان از پوست آن برای ساختن کفش و مشک و چیزهای دیگر استفاده کرد. شتر از جانورانی است که با محیط‌های خشک و بی‌آب و علف و صحرا سازگار شده و این سازگاری باعث شده است که به خوبی بتواند آب و هوای گرم و خشک، بی‌آبی و کم‌غذایی را تحمل کند.
کوهان، عضوی قابل توجه در شتر است که فقط از چربی و عضلات تشکیل شده و در آن استخوانی وجود ندارد و شتر درشرایط بی‌غذایی تا چندین روز می‌تواند با اعتماد به وجود این چربی و سوخت و ساز آن زنده بماند.
کف پای شتر حالت مخصوص به خود دارد و از دو بخش تشکیل شده است و کلفت و پهن است و مانع از این می‌شود که پای شتر در شن‌های ریز صحرا فرو رود. چشم‌های شتر دارای مژگان‌های بلندی است که به همراهی پلک ها، چشم‌ها را از طوفان‌های شنی و از تابش شدید آفتاب محافظت می‌کند. منخرین شتر دارای شکاف‌های طولی است که شتر در هنگام تنفس می‌تواند بینی را به خوبی از هم باز کند و بیشترین میزان هوا را وارد ریه‌های خود کند و در هنگام بروز طوفان‌های شنی بینی خود را ببندد. هم چنین شتر دارای فک درازی است که به طور جانبی حرکت می‌کند و می‌تواند عمل جویدن را به خوبی انجام دهد. شتر می‌تواند بیشتر از هر حیوان دیگر بی آبی را تحمل کند ‌و اکنون آشکار شده است که شتر به علت اختلاف زیاد درجه حرارت بدنش می‌تواند آب بدن خود را حفظ نماید. زیرا که از این آب برای خنک کردن بدن استفاده نمی کند. درجه حرارت بدن شتر ثابت نیست و به آهستگی همراه با ارتفاع درجه حرارت محیط بالا میرود و این بدان معنی است که شتر آب بدن خود را از دست نمی دهد تا بدن خود را سرد نگه دارد (که این کار در انسان از طریق عرق کردن صورت می‌گیرد) و در هنگام شب، هنگامی که درجه حرارت محیط پایین می‌رود درجه حرارت بدن شتر نیز کاهش یافته و در هنگام صبح در پایین ترین درجه خواهد بود.
دمای بدن شتر می‌تواند در محدوده 7 درجه فارنهایت بالا و پایین برود در حالی که در انسان فقط در محدوده 1 درجه فارنهایت بالا و پایین می‌رود.
کمتر جانوری چون شتر می‌تواند ادعا کند که این چنین اثر تعیین کننده‌ای در تاریخ بشر داشته است، و اغراق نیست اگر ادعا شود که زندگی بدون وجود او برای انسانهایی که در منطقه بزرگی از جهان یعنی بیایان زندگی می‌کردند، ناممکن بوده است. و احتمالا تمدن هرگز در آفریقای شمالی و آسیای صغیر گسترش نمی‌یافت.
خانواده شترها شامل دو گونه از شترهای کوهاندار که در آفریقا و آسیا به چشم می‌خورند و همچنین شترهای بی کوهان آمریکا می‌شود. شترهای کوهاندار دارای قدرت مافوق تصوری در زمینه مقاومت در مقابل شرایط سخت کویری ، بدون نوشیدن آب برای مدت طولانی هستند. آنها که از بوته‌های خار کویر تغذیه می‌کنند، می‌توانند بدون آب در سفرهای طولانی کویری زنده بمانند. کوهان این شترها سلولهای چربی را انبار کرده و در زمان نبودن غذا از آن به عنوان منبع انرژی استفاده می‌کند.
پاهای پهن شتر کوهاندار از فرو رفتن این حیوان در ماسه‌های نرم جلوگیری می‌کند. ساختمان بدن شتر چمن خوار بی کوهان ٬ فامیل کوچک شتر ، برای زندگی در زمینهای پر از سنگ ، در ارتفاعات بالا تطبیق دارد.

خصوصیات شتر
لب‌های شتر دارای وسعت حرکتی خو بی است و لب بالائی به دو بخش تقسیم شده است و ملاحظه می‌گردد که لب پایینی در شترهای مسن بوضوح آویزان است. در این حیوان نیز، همانند سایر نشخوارکنندگان برروی فک پایینی شتر فقط دندان پیشین وجود دارد و این دندان‌ها در فک بالائی وجود ندارد. دهان شتر همیشه باز است و حیوان صداهائ بلند و آزار دهنده ای از خود در می‌آورد و هنگامی که حیوان چنین صداهائی از خود در می‌آورد اگر به دهان او بنگریم در موخره دهان می‌توانیم توده ای سرخ رنگ را ببینیم که احیاناً تا بخش جلوئی دهان می‌رسد و به نظر می‌رسد که وظیفه این توده مرطوب کردن ناحیه انتهایی حنجره است و در نتیجه کمک می‌کند حیوان در برابر تشنگی مقاومت کند. (این توده با لاخص درهنگام فصل جفتگیری، که شتر نر مست بدون دلیل به دیگران حمله می‌کند، و بیضه‌ها و مثانه و اجزای دیگر بدن را گاز می‌گیرد، در خارج از دهان نیز مشاهده می‌گردد).
شتر در بالای پس سر خود غده ای نرم و مرطوب دارد که وظیفه ترشحی آ‌ن در هنگام مستی شتر است. در حالی که بقیه اجزای بدن کاملا خشک می‌باشد. در ناحیه مفصل پاها، پوست شتر کلفت و خشن می‌گردد که به آن پینه می‌گوییم. این پینه‌ها بیشتر در جاهائی از بدن مشاهده می‌گردد که شتر بر روی آنها می‌نشیند تا باقی بدن خود رااز اصطحکاک با زمین محافظت نماید و هم چنین شتر در ناحیه جناغ سینه نیز پینه بزرگی دارد که شتر را در هنگام نشستن بر روی زمین در حفظ تعادل کمک می‌رساند. کوهان شتر یک توده چربی است که حجم آن بر حسب شتر، سن وی و سلامتی یا بیماری وی تغییر می‌یابد.
پاهای شتر به گونه ای آفریده شده است که حیوان را در هنگام راه رفتن بر روی شن‌های نرم یاری کند، ولی به هر حال این پاها با هر گونه زمینی به جز زمین‌های گل‌آلود مناسبت دارد. اما سم‌های حیوان واضح و آشکار نبوده و در داخل بافت کراتینه کف پا فرار گرفته است. کف پا محکم بوده و دارای ناخن‌های سخت و کوتاهی در مقدمه است و هنگامی که کف پا بر روی زمین گذاشته می‌شود به خوبی منبسط می‌گردد و باعث تثبیت پا بر روی شن‌ها می‌گردد و این در حالی است که شتر با سختی فراوان بر روی زمین‌های گلی و لغزنده راه می‌رود.
دستگاه گوارش شتر همچون سایر نشخوار کنندگان دارای معده چهارگانه است هر چند که هزار لای شتر، رشد وتوسعه چندانی نیافته است. شتر دارای رفتار خاصی است. این حیوان هر چند که حیوانی بردبار و آرام است اما احیاناً وبه صورت ناگهانی مهاجم می‌گردد (به‌ویژه در فصل جفت‌گیری) و به همین جهت بهتر است که در هنگام کار،‌شتران نرو ماده از هم جدا گردند در اوقات دیگر شترها مطیع و آرام هستند. علی رغم اینکه در هنگام گرفتن افسار آنان و یا نهادن بار، از خود صداهای بلند آزار دهنده در می‌آورند خطری نخواهند داشت و معمولاً شتران اخته شده در مقایسه با شتران نر طبیعی آرام‌تر هستند. شتر نسبت به تحمل درد و در قبال بیماریها تا حدودی مقاوم‌تر از سایر دام‌هاست و هیچگونه علایم خستگی و ناراحتی از خود بروز نمی دهند. به همین جهت باید که به دقت آن‌ها را تحت نظر داشت زیرا در هنگام بیماری نیزبدون هیچگونه اظهار ناراحتی هم چنان به کار خود ادامه می‌دهند.

تاریخچه
شتر بیشتر از هفت هزار سال پیش اهلی گردید و از دو هزار سال پیش تاکنون هیچ گونه شتر یک کوهانه وحشی در دنیا دیده نشده است. شتر دو کوهانه تا پیش از ۵۰۰۰ سال پیش اهلی نشده بود و هنوز نوع وحشی آن در صحرای گبی در مغولستان وجود دارد ولی شتر دو کوهانه مانند شتر یک کوهانه در توسعه تمدن در مناطق بیابانی موثر بوده است .
● امتیاز شتر بر دیگر جانوران
به طور کلی شتر نقش عمده‌ای در بازرگانی و حمل کالا ی گرانبها در راههای بیابانی بی آب و آبادانی داشته که در همان مسیر‌ها در حال حاضر شهرهای فراوانی ساخته شده است. شتر در مقایسه با دیگر جانوران ، مانند اسب کاملا استثنایی است. چون نیاز بسیار کمی به آب در مسافتهای طولانی و شرایط سخت بیابان دارد. در ضمن شکل بدن این جانور ، بسیار مناسب برای آب و هوای گرمسیری است. بدن جانور در قسمت بالای کمر باریک است و بنابراین در گرمترین ساعات روز که آفتاب کاملا عمودی می تابد سطح کمی از بدن آن در تماس با پرتو مستقیم خورشید قرار می گیرد.
● اهمیت شتر
سازگاری جانور با محیط زیستش به نحوی است که حفظ تعادل مایع در بدن در هماهنگی کامل با عمل دیگر یاخته‌ها در شرایط سخت خشکی می‌باشد، آنچه نبود آن در دیگر جانوران باعث مرگشان در همان شرایط می‌گردد. کوهان برجسته شتر نیز یکی دیگر از بخش های مهم بدن اوست که در با شرایط محیطی هماهنگی کامل دارد. قبلا تصور می‌شد که کوهان محل اندوختن آب است، در حالی که می‌دانیم اینجا محلی برای اندوختن حدود پنجاه کیلوگرم چربی با دو عمل کرد متفاوت می‌باشد.
یکی به عنوان عایق گرما در پرتو سوزان خورشید و دیگری اندوخته‌ای از انرژی و آب است. زمانی که چربی می‌سوزد، هیدروژن آزاد می‌گردد که با اکسیژن موجود در هوا ترکیب شده و تولید آب می‌نماید، چیزی حدود ۲۱ لیتر آب از ۲۰ کیلوگرم چربی. این فرایند باعث ایجاد گرمای فراوانی می‌گردد، که واکنش طبیعی آن تعریف می‌باشد، ولی نتیجه نهایی آن در بدن شتر ایجاد آب برای رفع تشنگی ، مخصوصا در سفر می‌باشد که این امر بخصوص در شتر به عنوان حیوانی باربر بسیار حائز اهمیت است.
● قدرت شتر
شتر در کاروان بین ۱۷۰ تا ۲۷۰ کیلوگرم بار را با سرعتی معادل ۴ – ۵ کیلومتر در ساعت حمل می‌کند. در کاروان معمولی شتر پنج روز حرکت می‌کند، و پس از آن آب و غذا دریافت می‌کند. هر شتر می‌تواند هفت روز بدون آب و غذا کار کند، در حالی که اگر کار نکند نصف این مدت را می‌تواند تحمل کند .
● فواید دیگر شتر
شتر به غیر از خاصیت باربری عرضه کننده یک رشته تولیدات مهم می‌باشد. شیر آن بسیار چرب و پر از مواد غذایی است. گوشت آن خوراکی و از پوست آن کمربند ، صندلی و لباس تهیه می‌کنند. پشم آن برای تولید فرش و چادر و ار پیخال کاملا خشک آن به عنوان سوخت استفاده می‌گردد. به عبارت دیگر می‌توان گقت کمتر قسمتی از شتر وجود دارد که بی‌مصرف و دور انداختنی باشد و به همین جهت چندان شگفت انگیز نیست که قبایل بادیه نشین تصور می‌کنند که شتر گرانبها ترین دارایی آنهاست.
● گرانترین مورد استفاده شتر
نوع بهتر استفاده یا بهتر بگوییم استفاده نادرست از شتر در حمل مواد مخدر و سایر کالاهای با ارزش مانند سنگهای گرانبها و طلا می‌باشد. این مواد را در کیسه‌های پلاستیکی قرار داده و به حیوان زبان بسته می‌دهند تا بخورد، در صورت عدم وجود آشکارساز با اشعه ایکس در گمرک مربوطه که قادر به تشخیص باشد، این مواد را بعد ار عبور از مرز یه صورت دفع طبیعی و یا با کشتن حیوان ، به دست می‌آورند.

شتر دوکوهانه
شتر دو کوهانه (شتر بلخی) گونه‌ایی از شترسانان است که در خاور دور، آسیای میانه و خاورمیانه زندگی می‌کند.
دانشمندان معتقدند که برخلاف شتر یک کوهانه که درجنوب عربستان اهلی شده‌است شتر دوکوهانه توسط عشایر کوچ نشین آسیای مرکزی، مغولستان و شمال چین اهلی شده‌اند و این کوچ نشینان شتر دوکوهانه را به منظور حمل و نقل و کارهای سخت اهلی کرده‌اند بعدها بر اثر پیشرفت تمدن و به وجود آمدن روستاها و دهکده‌ها و استقرار عشایر کوچ رو، از شتر دوکوهانه برای شخم زنی و لشکرکشی و استفاده از پشم و گوشت و پوست نیز استفاده شده‌است. تاریخچه پرورش شتر دوکوهانه در چین به قرن‌ها قبل از میلاد باز می‌گردد و سلسله‌های مختلف پادشاهی چین از این حیوان برای مقاصد گوناگون استفاده می‌کرده‌اند.
تاریخچه حضور شتر دوکوهانه درایران روشن نیست، هرچند که درکتاب اوستا کتاب مقدس زرتشتیان که بین سالهای ۵۳۰ تا ۵۷۰ پیش از میلاد نوشته شده‌است اشاره‌ای فراوان به شتر شده‌است اما مشخص نیست که منظور از شتر کدام گونه آن است. برخی معتقدند که منظور از شتر در اوستا شتر دوکوهانه بوده‌است و شتر یک کوهانه سال‌ها بعد و همزمان با فتوحات ایرانیان در بین النهرین، فلسطین و مصر به ایران وارد شده‌است. این فرضیه مبتنی بر نقش‌هایی است که بر روی دیوارهای تخت جمشید، که در فاصله زمانی بین قرن ۶ یا ۷ پیش از میلاد ساخته شده می‌باشد در جاده ابریشم که نقش بسیار مهمی را در تجارت دنیای قدیم بازی می‌کرد، از شتر دوکوهانه جهت حمل و نقل ابریشم و سایر محصولات تجاری استفاده می‌شد. استفاده وسیع از شتر یک کوهانه برای مقاصد عمومی، بارکشی ومیزان تولید سریع گوشت و شیر منجر به عقب نشینی تدریجی شتر دوکوهانه به طرف مناطق شمالی وکشورهائی نظیر قزاقستان ازبکستان مغولستان وغیره گردید جایی که شرایط آب و هوایی و دیگر شرایط اقلیمی برای شتر یک کوهانه بسیار دشوار بوده و ناچار بوده‌اند که از شتر دوکوهانه استفاده کنند. زیرا شترهای دوکوهانه دارای سم‌های مقاومی برای راه رفتن در زمین‌های سنگلاخی بوده‌اند و همچنین به علت پشم وکرک زیادی که در بدن داشته‌اند در هوای سرد و باد و طوفان‌هایی که معمولاً در مناطق سرد و خشک مغولستان و دامنه کوه‌های هیمالیا وجود داشته حفاظت می‌شده‌اند و بنابر این احتمال می‌رود نسل شترهای دوکوهانه موجود درایران از نسل شترهای ترددی فوق باشد. تعداد فعلی شترهای دوکوهانه در جهان حدود ۲ میلیون نفر می‌باشند که در کشورهای چین، مغولستان و افغانستان و آسیای مرکزی و به میزان کمتر در ایران و ترکیه و آذربایجان پراکنده‌اند.
تعداد شترهای دوکوهانه در ایران کمتر از یکصد نفر برآورد گردیده‌است که در مناطق شمال غربی و شرق کشور (استان اردبیل و گلستان) زیست می‌کنند که به علت عدم حمایت در تأمین آب و نهاده‌های دامی (علوفه و...) و اعتبارات بانکی شترداران در حال انقراض جدی می‌باشند.
خصوصیات نژادهای شتر دوکوهانه: شترهای دوکوهانه دارای استخوان‌های بزرگ و قوی، پاهای نسبتاً کوتاه، کوهان گرد، لب‌های بزرگ، پوشش پشمی ضخیم، کف پاهای بزرگ و مسطح می‌باشند. میانگین محصول پشم وکرک آن‌ها سالیانه پنج کیلوگرم و در حیوانات نر بالغ، بیش از هشت کیلوگرم و در نرهای اخته شده به ده کیلوگرم می‌رسد. رنگ شترهای دوکوهانه، اغلب قهوه‌ای تیره بوده و وزن زنده آن‌ها به ۷۵۰ تا ۸۵۰ کیلوگرم می‌رسد که درنتیجه وزن لاشه آنها ۳۷۵ تا ۴۲۵ کیلوگرم می‌باشد. دوره شیردهی آن‌ها ۱۶۰ روز بوده و در یک دوره شیردهی ۷۰۰ تا ۸۰۰ لیتر شیر تولید می‌کنند که از این مقدار ۳۰۰ لیتر برای مصرف انسان و بقیه به خوراک دیلاق‌ها می‌رسد. شیر آن‌ها از لحاظ ویتامین C خیلی غنی بوده و می‌توان از آن به راحتی فرآورده‌های لبنی تهیه نمود که این امر در شترهای یک کوهانه نیاز به افزودن بعضی مواد از جمله کلرید کلسیم دارد. بلوغ آن‌ها در چهارسالگی بوده و جفتگیری آنها فصلی می‌باشند. دوره آبستنی آن‌ها ۱۳ ماه طول می‌کشد. به ازای هر ۱۶ تا ۲۵ نفر شتر ماده دوکوهانه، یک نفر شتر نر دوکوهانه بسته به توان شتر نر و تغذیه آن جهت جفتگیری نیاز می‌باشد. میانگین وزن دیلاق‌های آنها در بدو تولد به ۳۵ کیلوگرم می‌رسد.هر نفر شتر دوکوهانه روزانه در حدود ۱۴ کیلوگرم ماده خشک مصرف می‌کند. شتر ماده دوکوهانه روزانه در فصل تابستان ۳۵ تا ۴۰ لیتر و در فصل زمستان ۲۰ تا ۲۵ لیتر و شتر نر دوکوهانه در فصل تابستان ۴۰ تا ۵۵ لیتر و در فصل زمستان ۲۰ تا ۳۵ لیتر آب می‌آشامد.
شتر دوکوهانه باتوجه به ساختمان بدنی خاص خود به شرایط آب و هوای سرد خشک تطابق یافته‌است و قادر است در راه‌های کوهستانی و پربرف رفت و آمد نماید. شتر دوکوهانه می‌تواند در تابستان تا درجه حرارت ۳۰ درجه سانتی گراد و در زمستان تا درجه حرارت ۳۰ـ درجه سانتی گراد را به خوبی تحمل نماید. متوسط باری را که شتر دوکوهانه می‌تواند حمل نماید ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم می‌باشد که این موضوع مستقیماً با وضع جسمانی و مسافتی را که باید طی نماید بستگی دارد و در مسافت‌های کوتاه (۱۵ـ۵ کیلومتر) می‌توان مقدار بار را تا ۲۵۰ و حتی ۳۰۰ کیلوگرم افزایش داد.
Konrashov (۱۹۵۸) اندازه‌های متوسط بدن شتر دوکوهانه در چین را بدین شرح گزارش نموده‌است :
ارتفاع شتر تا بین دوکوهان در شتر در شتر ماده ۱۸۰ سانتی متر و در شتر نر ۱۸۵ سانتی متر و طول بدن در شتر ماده ۱۶۳ سانتی متر و در شتر نر ۱۶۸ سانتی متر می‌باشد.
بلندی شترهای دوکوهانه مغولستان بین ۱۸۰ تا ۲۰۰ سانتی متر و وزن متوسط زنده آنها ۴۶۰ کیلوگرم است. قطر کوهان‌ها بین ۳۵ تا ۴۰ سانتی متر است که درشترهای فربه دوکوهان مجموعاً بیش از ۱۰۰ کیلوگرم چربی دارند. شترهای مغولستان سری کوچک، سینه‌ای پهن و پاهایی تقریباً مستقیم دارند.

شترهای دوکوهانه در ایران
بعضی از عشایر ایران شترهای دوکوهانه نر را با شترهای ماده یک کوهانه تلاقی می‌دهند که شترهای دورگ حاصله در نسل اول یک کوهانه بوده و کوهان آن کشیده تر از کوهان شترهای یک کوهانه می‌باشد و در مجموع خوش اندام و دارای سرکوچک، گردن کلفت و کشیده، دم کوتاه، پشم بلند و مجعد روی پیشانی، پس سر و زیر چانه بوده و یکی از خصوصیات مشخص آنها در نسل اول این است که همیشه سنگین تر از پدر و مادر خود بوده و وزن آنها به نهصد تا نهصد و پنجاه کیلوگرم می‌رسد و دارای ظرفیت انجام کارهای سخت تری نسبت به شتر دوکوهانه می‌باشد.
عشایر کشورمان از این دورگ‌ها جهت حمل بار بیشتر وعبور از مناطق صعب العبور که شتر دوکوهانه قادر به رفتن از آنجا نمی‌باشد استفاده می‌کنند. البته این تلاقی بین اولاد نسل اول به بعد به لحاظ ضعیف و غیرطبیعی بودن و مرگ و میر زیاد نتاج آنها توصیه نمی‌شود.
به نظر می‌رسد که در شرایط فعلی به علت قلت جمعیت آنها، وجود همخونی باعث خواهد گردید که انقراض نسل این نوع شتر شدیدتر گردد که راه از بین بردن آن وارد نمودن خون جدید در گله می‌باشد. بنا به تجربه شترداران یکی از راه‌های تکثیر شترهای دوکوهانه در کشور وارد نمودن خون جدید در گله، انجام تلاقی تدریجی بین دورگ‌های حاصله از تلاقی شتر نر دوکوهانه با ماده یک کوهانه وشتر ماده یک کوهانه با شتر نر دو کوهانه در طی سه نسل می‌باشد که نتایج حاصله در تلاقی تدریجی در نسل سوم (F۳)، شتر دوکوهانه با درجه خلوص خونی ۹۴ درصد می‌باشد.

ساختار وجودی شتر
خانواده شتر یکی از کوچکترین خانواده‌ها در میان جانوران می‌باشد. به جز شتر یک‌کوهانه و دو‌‌کوهانه چهار نوع دیگر از این خانواده وجود دارد که در رشته کوه آند در آمریکای جنوبی زندگی می‌کنند. آنها کوچکتر از اقوام خود در آسیا و آفریقا و همگی بدون کوهان می‌باشند. تفاوت شتر یک‌کوهانه با دوکوهانه به قرار زیر است:
• شتر دوکوهانه: شتر دوکوهانه دارای پوست بلند و بهم فشرده ، بویژه در قسمت جلوی بدن و گلو می‌باشد، پاهای پشت او بلندتر از پاهای جلو است و بدنش در مقایسه با قد نسبتا کشیده است.
• شتر یک‌کوهانه: شتر یک‌کوهانه پوست کوتاه با حالت پشمی و پاهایی بطور کلی بلندتر از شتر دوکوهانه دارد. پاهای جلو بلندتر از پاهای عقب بوده و بدنش با مقایسه با قد بسیار کوتاه است.
پیوند شتر یک‌کوهانه و دوکوهانه
از آنجایی که این دو نوع شتر بسیار به هم نزدیک هستند، در خاورمیانه سعی گردیده که از تزویج آنها نوع دیگری از شتر را بوجود ‌آورند. فرزند که نامش تولا است، شباهت زیادی به شتر یک‌کوهانه با موهای بلند دارد که در بعضی از انواع آنها حجم کوهان بزرگ و در بعضی دیگر کوچک است. برعکس ، قاطر) یا استر که از تزویج اسب و الاغ بوجود می‌آید و سترون می‌باشد، این نوع از شترها اغلب زایا هستند. ضمنا ، آنها قویتر و بزرگتر از والدین خود می‌باشند و قادر به حمل بار بیشتری هستند.
استقامت شتر در برابر بحران آب
زمانی که وضعیت آب بحرانی می‌شود، دستگاه استفاده مجدد در بدن شتر به حالت فعال در می‌آید. کلیه‌ها شروع به تغلیظ ادرار در حد ممکن نموده و روده‌ها مقدار زیادی از آب غذای موجود را جذب می‌کنند. چنانچه وضعیت در جهت بهتر شدن تغییر پیدا نکند، تغییرات مشخص در خون جانور به وقوع می‌پیوندد.

خطرات ناشی از بحران آب
برای جانور خطرناک است که خشکی به حدی برسد که خون نیز به تدریج غلیظ گردد و این به معنی آن است که همه چیز به صورت کند در بدن گردش می‌کند که نتیجه آن سرد شدن اعضای بدن و مرگ جانور به دنبال گرمازدگی خواهد بود. شتر از این کار پرهیز می‌کند، چون مقدار آلبومین در خون او همزمان با گرم شدن هوا افزایش می‌یابد. آلبومین پروتئینی است که خاصیت جذب آب را دارد. این پروتئین در بدن و دستگاه گوارش غذا را زهکشی و مراقبت می‌کند که جریان خون جانور آخرین بخش برای خشک شدن باشد. توانایی شتر در ثابت نگه داشتن مقدار آب در خون به نحوی تکامل یافته که می‌تواند 30 درصد از وزن خود را در زمان از دست دادن آب کم کند، که چیزی معادل 200 – 150 لیتر آب می‌باشد.
تب اختیاری
دمای بدن شتر با آن که پستاندار است، می‌تواند میان 34 تا 42 درجه سانتیگراد متغییر باشد. این خاصیت عملی اضافی برای اندوختن آب در بدن جانور می‌باشد. زمانی که دمای محیط بالا می‌رود، دمای بدن نیز به دنبال آن تغییر می‌یابد. این تب اختیاری به معنی آن است که جانور نیازی به خنک شدن و تبخیر آب پرارزش بدنش به صورت تعریق و یا مشابه آن را ندارد.
قسمتهای مختلف بدن شتر
• پشم شتر نازک و نرم است که هم عایق گرمایی و هم خنک‌کننده می‌باشد. ضمن آنکه نور خورشید نمی‌تواند به داخل آن نفوذ کند، ولی گرمای بدن به راحتی از آن خارج می‌گردد.
• کلیه‌ها آخرین و موثرترین اندام می‌باشند که مقدار زیادی آب را جذب و دوباره به بدن باز می‌گردانند. به همین دلیل است که ادرار جانور بسیار غلیظ است. بعبارت دیگر می‌توان گفت که شتر بدون هیچ مسئله‌ای توانا به نوشیدن آب و خوردن گیاهان شور صحرایی می‌باشد.
• دمای بدن شتر تشنه پیش از شروع به عرق کردن ، می‌تواند به 42 درجه سانتیگراد برسد.
• کوهان عمل اندوختن انرژی را به عهده دارد. با تجزیه شیمیایی چربی در کوهان ، مقداری انرژی آزاد می‌گردد. در ضمن چربی موجود همچون عایق گرمایی در برابر خورشید عمل می‌کند.
• روده با یاخته‌های ویژه‌ای نسبت به جذب بخش بزرگی آب موجود در غذای جانور کمک می‌کند و همین عمل باعث می‌گردد که پیخال حیوان کاملا خشک خارج ‌گردد.
• ادرار در مثانه وظیفه خنک کردن را نیز بر عهده دارد. همزمان با تخلیه مثانه ، جانور دم خود را به شدت تکان می‌دهد و با این عمل ادرار را روی پای عقب خود پخش می‌کند. تبخیر ادرار در روی بدن باعث خنک شدن می‌گردد.
• معده جانور بسیار بزرگ است. هر شتر می‌تواند 200 لیتر آب را در 15 دقیقه بنوشد. در هر سه شکمبه جانور صدها لایه از یاخته وجود دارد که در آنجا آب اضافی و مواد غذایی می‌توانند اندوخته شوند.
• رگهای خونی زیر پوستی شتر در قسمت گلو ، پاها و پهلوها جریان دارند، به‌نحوی که بیشترین گرما را ایجاد می‌کنند. گویچه‌های سرخ می‌توانند اکسیژن را به بخشهای گوناگون بدن حمل ‌کنند، حتی اگر آب خود را از دست داده باشند و به 200/1 حجم واقعی خود رسیده باشند.
• گوشهای شتر کوچک و پر شده از موهای بلند و نزدیک به ‌هم هستند که درون آن را در برابر شنهای معلق محافظت می‌کنند.
• پره‌های بینی او می‌توانند بسته شوند، به نحوی که مانع ورود شن به درون آن شوند. پره‌های مترشحه در سوراخ بینی ، سطح بزرگی را اشغال می‌کنند. آنها بخار آب موجود در اطراف جانور را به درون بینی می‌کشند.
• چشمها بوسیله مژه‌های بلند و فشرده محافظت می‌شوند. ضمن آنکه مانع ورود شن نیز می‌گردند.
• دهان با پوست ضخیمی ‌پوشیده شده است که باعث محافظت آن در زمان خوردن خارهای خشک بیابان می‌گردد.
• زانو ، آرنج و جناغ سینه دارای پوششی از پوست مرده می‌باشد که جانور را در برابر آسیبهای احتمالی حفظ کرده و در زمان نشستن بر روی زمین همچون عایق گرمایی برای او عمل می‌کنند.
• کف پای شتر به نسبت بسیار ، پهن و در بخش بیرونی از لایه شاخی ضخیم پوشیده شده است که مانع فرو رفتن او در شن می‌گردد. ضمن اینکه پای جانور را در برابر گرما و سنگهای تیز محافظت می‌کند.

انواع شترهای ایران
اکوسيستم مناطق خشک و نيمه خشک حدود دوسوم مساحت ايران را شامل مى‌شود و وسعت آن حدود ۱،۱۰۰،۰۰۰ کيلومتر مربع مى‌باشد. ميزان خشکى هوا بسيار زياد بوده و ميزان رطوبت هوا ناچيز مى‌باشد. ميانگين دوره گرماى تقريباً طولانى و حدود ۵ تا ۷ ماه در سال است و ميزان بارندگى بسيار پائين بوده و از ۳۰ ميلى‌متر تا ۲۵ ميلى‌متر در سال متغير است. قسمت اعظم استان‌هاى قم، تهران، خراسان، سمنان، سيستان و بلوچستان، فارس، کرمان، يزد، اصفهان، قزوين، مرکزى و گلستان در شرايط اکوسيستم خشک و نيمه‌خشک واقع شده‌اند. به‌دليل عدم وجود رطوبت در هوا، تغييرات درجه حرارت در شبانه‌روز زياد مى‌باشد و در بعضى از مناطق اختلاف درجه حرارت در شب و روز به ۵۰ درجه سانتى‌گراد مى‌رسد.
در اين مناطق جغرافيائى شترانى زيست مى‌کنند که نسبت به آب و هواى گرم و خشک و شرايط محيطى اين مناطق به‌ويژه همبستگى با مراتع و تغذيه با گياهان خشبى تطابق يافته‌اند. مقاومت بسيارى بالاى اين شتران نسبت به تغييرات درجه حرارت در شبانه روز به‌دليل پوشش الياف کرک بدن اين شتران مى‌باشد که به‌عنوان عايقى بدن شتر را در برابر گرماى روز و سرماى شب محافظت مى‌نمايد.
اکوتيپ شتر کلکوهى (کوير مرکزى ايران)
شتر اکوتيپ کلکوهى ويژه مناطق خشک و نيمه‌خشک است و به‌علت پرورش نگهدارى اين شتران در ايل کله‌کو که در منطقه مسيله استان قم زندگى مى‌کنند، به‌نام شتر اکوتيپ کلکوهى معرف گشته‌اند. پراکنش جغرافيائى اين اکوتيپ عمدتاً در شهرستان‌هاى قم، گرمسار، ورامين، کاشان، نطنز، اردستان و مناطق کوير مرکزى (دشت کوير) ايران مى‌باشد. شهرت اين شتر به‌خاطر کيفيت خوب کرک آن است که جهت تهيه پارچه‌هاى سنتى و عبا مورد استفاده قرار مى‌گيرد بدين‌لحاظ عباى نائين از معروفيت خاصى برخوردار است. شتر اکوتيپ کلکوهى شترى است يک‌کوهانه، داراى اندامى متوسط و ظريف، رنگ بدن به رنگ شترى (قهوه‌اى روشن) و فاقد لکه‌هاى اختصاصى است. به‌منظور توليد گوشت و توليد شير و کرک نگهدارى مى‌شود. در گذشته بيشترين استعداد اين شتر حمل بار و مسافر بوده است که البته در حال حاضر اين نوع بهره‌بردارى منسوخ شده است. شتر کلکوهى نسبت به شتر اکوتيپ بلوچى و نژادهاى سندى و افغانى کوچک جثه‌تر و داراى اندام‌هاى ظريف‌ترى است.
اکوتيپ شتر ترکمنى
اکوتيپ شتر غالب موجود در صحراى قره قروم واقع در شمال خراسان و کشور جمهورى ترکمنستان است. شتر اکوتسپ ترکمنى يک کوهانه بوده و و بهترين اکوتيپ شيروار در بين اکوتيپ‌هاى ايرانى محسوب مى‌شود و برحسب مطالعات ميدانى و اظهارات شترداران اين ناحيه، توليد شير اين شتر در يک دوره شيردهى ۱۸۰۰ - ۱۵۰۰ ليتر بالغ مى‌گردد. در اصطلاح فرهنگ شترداران به اينگونه شترها مرّى (شتر شيروار رام که به راحتى دوشيده شده و شير مى‌دهد) مى‌گويند. دليل وجود اين شتر در اين منطقه را رواج مصرف شير شتر از قديم‌الايام در فرهنگ ايالات ترکمن ذکر کرده‌اند. از شير شتر انواع فرآورده‌هاى لبنى توليد مى‌شود به همين علت ايلات ترکمن صحرا انتخاب نسبى (SELECTION) در جهت افزايش توليد شير در گله‌هاى شتر انجام داده‌اند.
اکوتيپ شتر بلوچى
زيستگاه اين اکوتيپ منطقه بلوچستان ايران (کوير لوت) و بلوچستان پاکستان مى‌باشد در نتيجه اين اکوتيپ هم در بخش جنوب شرقى ايران و هم در ناحيه استان بلوچستان پاکستان و هم در ناحيه جنوب غربى افغانستان نگهدارى و پرورش داده مى‌شود. شتر اکوتيپ بلوچى با بيابان‌هاى منطقه بلوچستان سازگارى پيدا کرده و استعداد خوبى براى توليد گوشت دارد.
جثه شتر اکوتيپ بلوچى نسبت به شترهاى کوير مرکزى ايران بزرگتر و از اين لحاظ قابل توصيه جهت پروروش به‌منظور توليد گوشت مى‌باشد. پراکنش اين اکوتيپ در دشت لوت و دشت جاز موريان بوده و در شهرستان‌هاى ايرانشهر، خاش، بم‌پور، چابهار، سراوان، زابل، مرز استان خراسان و سيستان و بلوچستان مورد پرورش و نگهدارى قرار مى‌گيرد. به‌دليل هم مرز بودن با کشور پاکستان و ورود قاچاق انواع کرک‌هاى (شتر نر بالغ) اکوتيپ خارجى - سندي، افغاني، چيني، آميخته‌گرى بين اکوتيپ بلوچى و اکوتيپ‌هاى خارجى به شدت رخ داده و جمعيت خالص اين اکوتيپ روز به روز در حال نابودى و کاهش است لذا تشکيل يک مزرعه حفاظت ژنتيکى (GERM PLASM) براى اين نژاد ضرورى به‌نظر مى‌رسد. رنگ اين شتر از قهوه‌اى روشن تا قهوه‌اى تيره و حنائى و ندرتاً سفيد متغير است و در گذشته عمده استفاده از اين شتر جهت ترابرى بين کشورهاى ايران و شبه قاره هند بوده است.

اکوتيپ جمّازه
شتر جماز شترى است داراى استعداد مناسب جهت انجام مسابقات ورزشى به‌ويژه شرکت در کورس و سرعت که برحسب تمرينات و تربيت حتى با سرعت‌هاى بالاتر از سرعت اسب هم مى‌تواند بدود.
در ايران شتر در مناطق کرمان، سيستان و بلوچستان و هرمزگان پرورش داده مى‌شوند. به‌علت عدم حمايت‌هاى اقتصادى و اجتماعي، روزبه‌‌روز از جمعيت آن کاسته مى‌گردد و در حال حاضر بهترين نسل اين شتر در مناطق جنوب استان کرمان پرورش مى‌يابند. طبق آداب و سنن فرهنگى همه ساله در منطقه کهنوج استان کرمان مسابقات جماز سوارى (شتر دواني) انجام مى‌گيرد.
توليد مثل شتر
شتر نر بر خلاف شتر ماده داراي فصل جفتگيري است و اين فصل جفتگيري متناسب با هنگام آمادگي شتر ماده جهت باروري است، و فصل جفتگيري در نيمه كره شمالي در ماه هاي آخرفصل زمستان است و دوره يا فصل مستي شتر ناميده مي شود ودر صورت وجود علوفه كافي فصل جفت گيري ازماه دسامبر آغاز شده و تا ماه مارس ادامه مي يابد . به هرحال شتر در ماه فوريه در حالت هيجان جنسي خواهد بود و علايم اين هيجان واضح و آشكار است و احتياج به شرح فراوان ندارد . چرا كه در چنين حالتي كه كام نر حيوان بزرگ شده و از دهان بيرون مي زند و اين امر بسيار واضح وآشكار خواهد بود . معمولاً بزرگترين و قويترين شتر گله اقدام به باروري شتران ماده مي نمايد ، و چنانچه دو شتر نر در حالت مستي در يك زمان وجود داشته باشند ،‌آن دو به جنگ پرداخته و شتر پيروز است كه اقدام به جفتگيري با شتران ماده نموده و شتر شكست خورده حالت مستي خود را از دست مي دهد .
در اين فصل ، معمولا ًشتر نر به حيوانات ديگر و حتي انسان حمله مي كند و به آنها صدمات فراوان وارد مي كند و در اين فصل شترها كثيف ، آزار دهنده و كم رشد مي شوند و جهت جلوگيري از چنين مسائلي اقدام به اخته نمودن شتران كاري و باركش مي نمايند. ولي اخته كردن اگر در شتران كمتر از 6 سال سن انجام شود ، خود باعث حدوث تغييرات ناخوشايندي از لحاظ رشد استخوان ها و عضلات و قدرت تحمل شترها مي گردد. از سوئي ديگر اگر اخته كردن بعد از 6 سالگي انجام شود ممكن است كه عمل اخته كردن برايش خطرناك باشد و بهترين راه براي كنترل شتران اخته نشده در فصل مستي ، اين است كه آنان را به كار سخت و طاقت فرسا به گمارند . شتر در اين دوره بايد تمامي وظايف خود را انجام دهد و نبايد او را به حال خود رها كرد .
معمولا ًخطراتي را كه شتر مي تواند به انسان وارد آورد گاز گرفتن است كه اين كار به وسيله دندان هاي نيش خود انجام مي دهد و به همين جهت بهتر است كه اين دندان ها رابا سوهان سائيده و كند ساخت تا ضرر ناشي از آنها كمتر شود .
باروري شتر ماده درسن چهار سالگي شروع مي شود و ممكن است كه تا مدت 15 سال به زاد و ولد بپردازد و معمولاً شتر ماده هر دو سال يك بار مي زايد و مدت حاملگي شتر در حدود يك سال به طول مي انجامد و شتر ماده به مدت 6-12 ماه از بچه شتر مراقبت و نگهداري مي كند .
بچه شتر در هنگام ولادتش ضعيف و ناتوان است ولي بعد از 24 ساعت از زايمان مي تواند به دنبال مادر خود راه برود و اگر قافله شترها در حالت حركت باشند و امكان توقف موجود نباشد معمولا ًبچه شتر تازه بدنيا آمده را در داخل خورجيني نهاده و بر پشت شتر ديگري مي بندند و شتر ماده به دنبال اين شتر حركت خواهد كرد .
شتر ماده روزانه (5/4ليتر ) شير مي دهد و اين ميزان شير بر حسب ميزان تغذيه شتر و وضعيت سلامتي او تغيير مي يابد . دوره شير دهي معمولا ً از 7 تا 18 هفته طول مي كشد و بچه شتر معمولا ً در سن 15 ماهگي از شير گرفته مي شود . از شير شتر كره نيزگرفته مي شود .
تغذيه
شتر حيواني است كه در تغذيه علاوه بر علوفه مي تواند از درختان ،‌درختچه ها و علوفه خشك استفاده كند و با اضافه كردن حبوبات به جيره غذايي شتر ديده شد كه اين شتران بيشتر از شتران ديگري كه فقط بر درختچه ها تغذيه مي كرده اند فعاليت كاري داشته اند . ولي به هر حال تغذيه بيش از حد با حبوبات نيز مي تواند خطر آفرين باشد زيرا كه دستگاه گوارش شتر توانائي هضم مقدار زياد حبوبا ت را ندارند به همين جهت بايد در جيره غذايي شتر ميزان كمي ازكنستانتره و حبوبات باشد . همچون ساير نشخوار كنندگان شتر نيز بايد به مقدار كافي علوفه تناول كند و همچنين بايد به شتر بعد از غذا خوردن مدتي استراحت داد تا بتواند نشخوار كند . به هر حال مدت چراي شتر بايد 6 ساعت در روز باشد . شتران خوردن گياهان و درختچه هاي كوچك را ترجيح مي دهند ولي قدرت تميز گياهان سمي را از غير سمي ندارند. كاه و ساقه محصولات كشاورزي از غذاهاي مفيد براي تغذيه شتران به شمار مي روند . شتر توانائي خوردن علوفه و گياهان غير ثابت و متحرك را ندارند يعني فقط مي تواند گياهان و علوفه متصل به زمين يا درختان را بخورد . و به همين جهت براي شتر خوردن گياهان درو شده مشكل است . به هر حال شتران قدرت تميز غذائي ندارند و ممكن است كه اقدام به خوردن لباس ،‌گليم ، افسار و لجام بنمايد .
اما از لحاظ نوشيدن آب ،‌شتر هر چه بيشتر كار كند به آب بيشتري نياز دارد و شتر مي تواند تا چند روز بدون نوشيدن آب زنده بماند . ولي بهتر است در صورت امكان در هر روز سيراب گردد و اگر شتر در مدت زيادي تشنه بود بايد در هنگام رسيدن به آب از پي در پي و به سرعت آب خوردن وي جلو گيري كرد جهت اين كار بايد در آغاز مقداري آب به او داده شود و سپس مدتي بعد باقيمانده آب را بنوشد .
شتران معمولا ً آب راكد را بر آب جاري ترجيح ميدهند وشتر بايد در هنگام ظهر كه آب گرم شده است آب بنوشد .
تعيين سن
دندان هاي شيري فك پايين مدت كوتاهي پس از تولد ظاهر مي گردند و بعد از دو ماه هر 6 دندان پيش كامل مي گردند و بعد از حوالي 12 ماه آن دندان ها سائيده مي گردند ولي هم چنان براي مدت 3 سال باقي مي مانند ولي در اين مدت بسيار سائيده مي گردند و هنگامي كه شتر به چهار سالگي رسيد فاصله ميان اين دندانها از هم زياد مي شود و فائده آن در چرا كاهش مي يابد . وقتي شتر به سن 5/4تا 5 سالگي مي رسد دندان هاي دائمي آغاز به ظهور مي كنند و در آغاز دندانهاي پيش دائمي ظاهر مي شود و هر سال دو دندان از دندان پيش ظاهر مي گردد. و هنگامي كه شتر به سن 7 سالگي رسيد تمامي دندان هاي فك پائيني او كامل خواهند بود و اضافه بر آن داراي دو نيش نيز خواهد بود كه در دو سوي فك پائيني وجود خواهند داشت . اين نيش ها وقت معيني براي ظهور ندارند ولي معمولا ً در سن 8 سالگي كامل مي گردند . اما در فك بالائي سه جفت دندان وجود دارد كه در دو سوي فك قرار گرفته اند و شبيه دندان نيش هستند و رشد و نمو آنها در سن 5-6 سالگي شروع شده و در سن 8 سالگي كامل مي گردد . در فك بالائي شتر هم چون گاو دندان هاي پيش وجود ندارد .
شتران كار و باركش
شتران كار و باركش را بايد صبح ها و غروب ها در مرتع رها كرد تا چرا كنند اين شتران را نبايد بيش از 8 ساعت به كار واداشت . هنگامي كه شتر سه ساله مي شود مي تواند بارهاي سنگين را به وزن 125 تا 255 كيلوگرم و براي مسافت 23 كيلومتر در روز حمل كند . اين توانائي شتر سالم در حالت شرايط معمولي است و هميشه بايد توجه داشته باشيم كه شتر حيوان بردباري است و هيچگونه نشانه اي دال بر خستگي ،‌ناراحتي و تشنگي و گرسنگي و درد از خود بروز نمي دهد و به همين جهت ممكن است كه در اثر يكي از آنها ناگهان بر روي زمين بيفتد و تلف شود .
سرعت شتر در شرايط مناسب 5/4 كيلومتر در ساعت است . اما شتر سواري مي تواند 125 كيلوگرم بار را بردارد و با سرعت 5/7تا 9 كيلومتر در ساعت حركت نموده و درروز مسافتي معادل 48 كيلومتر بپيمايد . در هر ساعت بايد ده دقيقه به شتر استراحت داده شود و ادرار شتر به ميزان كم و به تدريج خارج مي شود و اين كار چندين دقيقه به طول مي ا نجامد .
شتران در هنگام شب كه درجه حرارت محيط پايين مي آيد در برابر سرما حساسيت دارند به همين جهت بايد رو اندازي مخصوص براي آنها فراهم كرد . شتران تا سن 15تا 20 سالگي مي توانند بارهاي سنگين را تحمل كنند و تا سن 30سالگي يا بيشتر مي توانند بعضي از كارهاي سبك را انجام دهند . بعضي از شترها ممكن است تا 50سالگي عمر كنند .
در هنگام باركشي از شتر بايد توجه كرد كه زين مناسب باشد و ايجاد زخم بر روي پشت شتر نكند وچه بسا ديده شده كه درمان زخم هاي پهلوي شترها تا مدت ها به درازا كشيده شده است و به همين جهت بهتر است كه در زير زين پارچه هاي مناسبي قرار داد تا از فشار زين بر روي شتر كاسته شود و هر از چندي بايد اقدام به تعويض اين پارچه ها گردد . اين كار مي تواند تا حدود زيادي از ايجاد زخم و جراحات بر روي پشت شتر جلوگيري نمايد .

نشانه های سلامتی شتر
دامپزشکان باید در هنگام آزمایشات بالینی شتر کاملاً بر حذر باشند، زیرا که علی رغم آرامش و تحمل زیاد ،‌این حیوان می تواند لگد بسیار محکمی بزند که ممکن است تا شانه برسد . شتر هم چنین می تواند دست ها و پاهای خود را در محدوده وسیعی به عقب یا جلو حرکت دهد بطوری که این حیوان می تواندبا دست های خود نیز لگد بپراکند و ارتفاع لگد آ‌ن تا آرنج می رسد و گفته می شود که شتر بعد از آن که به انسان لگد پراکند و او را نقش زمین کرد بر روی او می نشیند . به هر حال شتر هنگامی که ایستاده باشد خطرناک است اما چون بنشیند آرام می گیرد و بی خطر می شود .شتر علی رغم این که صداهای ترسناکی از خود در می آورد اما به ندرت گاز می گیرد . در هنگام معاینه دهان و سر حیوان باید در یکی از طرفین شتر ایستاد زیرا که احیاناً شتراقدام به پرت کردن غذا و لعاب به طرف جلو می کند . جهت هر کاری باید در آغاز شتر را بوسیله طنابی بست . شتر سالم شتری است با سر افراشته و چشمان صاف ،‌ و گوش های برجسته و کوهان دائری شکل و بدن پر با انحنای اندکی به یکی از طرفین باشد . شتر سالم باید براحتی راه برود و پینه موجود در زیر جناغ سینه اش بزرگ و بدون زخم و ترک خوردگی باشد .دمای بدن ،‌دلیل خوبی برای شناخت سلامتی شتر است و همانطور که قبلا ًتوضیح دادیم درجه حرارت بدن شتر از وقتی به وقت دیگر تفاوت می کند ، به طوری که در صبح ها درجه حرارت پایین بوده و تاهنگام غروب آفتاب بتدریج بالا می رود ، سپس دوباره شروع به پایین آمدن می کند . در ذیل میانگین دمای بدن شتر را در اوقات مختلف مشاهده می کنیم :
متوسط درجه حرارت میزان درجه حرارت
ساعت ۶ صبح ۵/۹۷ فارنهایت از ۹۴ تا ۶/۹۸ فارنهایت
ساعت ۱۲ ظهر ۰/۹۹ فارنهایت از ۹۵ تا ۱۰۰ فارنهایت
ساعت ۶ بعد از ظهر ۶/۱۰۰ فارنهایت از ۹۹ تا ۷/۱۰۱ فارنهایت
درجه حرارت شتر درروز و شب های بسیار گرم به بالاترین میزان خود می رسد و ریزش باران باعث پایین آمدن درجه حرارت شتر به کمترین میزان خود می گردد و بطور کلی در هنگامی که شتر در معرض آزار تعداد بسیار زیادی از مگس های آزار دهنده قرار می گیرد ، درجه حرارت او به دلیل درستی برای سلامتی او نخواهد بود. تعداد ضربان قلب شتر به شدت متفاوت است ولی به طور متوسط بین ۲۸ تا ۳۲ ضربه در دقیقه است و می توان نبض شتر را با لمس شریان های زیر زانوی شتر شمرد . تعداد دفعات تنفس شتر در هنگام استراحت ۵تا۷ مرتبه در دقیقه است و اگر از ۱۲ مرتبه دردقیقه بیشتر بود نشان دهنده این است که شتر در وضعیتی غیر طبیعی است.
خلقت شتر
قال تعالى : (أَفَلَا يَنظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ {17} وَإِلَى السَّمَاء كَيْفَ رُفِعَتْ {18} وَإِلَى الْجِبَالِ كَيْفَ نُصِبَتْ {19} وَإِلَى الْأَرْضِ كَيْفَ سُطِحَتْ {20} فَذَكِّرْ إِنَّمَا أَنتَ مُذَكِّرٌ{21} لَّسْتَ عَلَيْهِم بِمُصَيْطِرٍ {22}[ الغاشية ].
آيا آنان به شتر نمى‏نگرند كه چگونه آفريده شده است؟! وبه آسمان نگاه نميى كنند كه چگونه بر افراشته شده است؟! وبه كوهها نمى نگرند كه چگونه نصب وپا برجاى شده اند؟! وبه زمين نگرند كه چگونه پهن وگسترانيده شده است؟! تو پند بده ويا آورى كن چرا كه تو تنها پند دهنده وياد آورى كننده اى وبس ، تو بر آنان چيره ومسلّط نيستى.
خانواده شتر يكي از كوچكترين خانواده‌ها در ميان جانوران مي‌باشد. بجزشتر دوكوهانه وچهر كوهانه چهار نوع ديگر از اين خانواده وجود دارد .خلقت شتر يك شكل عجيب كه داراى سر واسرار مى باشد .
گـوشـهـا :
گـوشـهـای آن کـوچکـ و پـوشـيـده از مـوهـای پـرپـشـت و بهم چسبيده است، که باعث می شود شن و ماسه داخل گوش آن نروند.
سوراخ بينی:
پـوسـته مـخاطی سوراخ بينی آن سطح خيلی پهنی دارند که راه نفوذ برای شن و ماسه به داخل بينی باقی نمی گذارند، ولی نم و رطوبت لازمه هـوای تـنـفـس را از هـوا می مکند و جذب می کنند.
پلك چشم:
مژه های آن خيلی پرپشت و کيپ همديگر هستند که باعث می شود شن و ماسه و سـنگـريـزه هـای اطـراف به درون چشم وی نـفـوذ نکنند.
پاهاى شتر:
پاهاى شتر طبعيتا دراز بوده واز تناسق خوبى برخوردا مى باشد كه باعث بلند نگاه داشتن جسمش مى باشد تا كه از غبار وآلودگى زمين در امان بماند .
كف پاى شتر:
کف پهن پای آن با يک قشر شاخه ای مجهز شده که باعث می شـود پای آن در شن و مـاسـه فـرو نرود. وپارا در مـقـابل ماسـه هـای تيز و گرم نيز محافـظـت می کند.
معده:
روده آن سلولهای جذب آب دارد. اين سـلـولـهـا قـسـمـت زيـادی از آب مـصـرف شـده مـوجود در غذای روده را جذب می کنند و برای بدن نگه می دارند. (به اين خاطر سرگين آن خيلی خشک است).
درازى گردن آن :
خداوند در قران كريم به شتر اهميت زياد داده است بخاطر اينكه، در نزد عربها اين يك حيوان خيلى محبوب بود ، شتر كه گردن دراز دارد تاكه بتواند گياهان دشت وصحرا که خشک و خاردار هستند را بخورد، ونيز از درختهاى بلند استفاده نمايد ودرازى گردن شتر وى در وقت از زمين خيستن برايش كمك ميكند . واين خود در حقيقتيك نوع سرى مى باشد كه خداوند در آن خلق نموده است .تکـيه گاهـهای وی در حالت نشستن (يعنی زانوها، آرنجها، وسينه) از قـشـر کلفـتِ پوستِ مرده تشکـيل شده است. اين قـشـر گرما را خنثی می کند و باعث می شود بدن آن زخم نشود مقاومت آن در مقابل حرارت درجه حرارت بدن وی می تواند خـيـلـی تغـيـيـر کـند ضمن اينکه از پستانداران است.حرارت بدن وی بين 34 تا 41 درجه در تغيير است. وقتی دما بالا برود دمای بدن وی نيز بالا می رود، اين امر باعـث می شـودکـه تـا دمـای مـشـخصی نيازی به عرق کردن برای خنک کر

شتر ، شگفتی بیابان

مطالب مشابه :

کلیپ کشتن شتر

تعبير ديدن " شتر " در خواب

کلیپ کشتن شتر و عکسهای محرم بر روی لینک زیر کلیک کنید

داستان‌هاي کليله و دمنه 9 (داستان شتر فراري و حيوانات جنگل)

شتر ، شگفتی بیابان

آشنایی با شتر

" شتر پیر "

درباره شتر بیشتر بدانیم...