مقاومت آفات به آفت‌کش‌ها

قدمت حشرات به 350 میلیون سال بر می‎گردد. در طول این قرون متمادی حشرات با طبیعت بصورت Coevolution زندگی می‎کردند. از زمانی که انسان در صدد مقابله با حشرات برآمد از اسلحه‎ای بنام سموم استفاده نمود. تا کنون بیش از هزاران ترکیب شیمیایی، تولید و بر علیه حشرات بکار برده شده است. بدیهی است حشرات نیز برای مقابله با این فشار طبیعی که بوسیله انسان هدایت شده است مکانیسم هایی را برای بقاء خود و نسل‎های آینده خود بکار برده اند. انتخاب طبیعی بصورت بطئی در طول تاریخ بین حشرات و محیط اتفاق می‎افتد. با کشف سموم و استفاده از آن در کنترل حشرات در حقیقت روند انتخاب طبیعی (Natural selection) توسط انسان با شتاب فوق العاده‎ای به پیش رفته است. تعریف مقاومت از نظر سازمان جهانی بهداشت بدین صورت است: «توانایی بقاء یک حشره به غلظتی از سم که قبلاً توسط آن غلظت کاملاً از بین می‎رفت». این توانایی بقا بصورت ارثی به نتایج بعدی انتقال می‎یابد. تاکنون گزارش های متعددی از مقاومت به سموم در انواع و اقسام حشرات ارائه شده است.

مشکلات مقاومت به سموم در حشرات
1 ـ مقاومت به سموم در حشرات باعث بقای حشره در طبیعت و در نهایت ادامه خسارت اقتصادی و بهداشتی خواهد بود

2 ـ مقاومت در حشرات باعث افزایش غلظت سم برای کنترل بهتر حشرات شده در نتیجه از نظر اقتصادی، بار مالی بیشتری برای انسان داشته و آلودگی محیط زیست را نیز افزایش می‎دهد

3 ـ استفاده بیشتر از سموم باعث آلودگی محیط زیست شده و موجودات غیرهدف مثل حشرات مفید و موجوداتی که در سیر تکاملی جانوران و طبیعت نقش اساسی دارند را از بین می‎برد

4 ـ سموم استفاده شده، وارد چرخه تغذیه انسان و حیوانات شده و ناهنجاری های متفاوتی را باعث می‎گردد.

5 ـ مقاومت به سموم، انسان را وادار به سرمایه‎گذاری در جهت کشف سموم جدید می‎نماید که این مسئله کاملاً مقرون به صرفه نمی‎باشد

6 ـ مقاومت به سموم در حشرات باعث بازپدیدی بیماری های مختلفی که توسط حشرات به انسان منتقل می‎شوند گردیده است. بطور مثال بازپدیدی و تداوم مالاریا یکی از نمونه‎های بارز مقاومت پشه آنوفل به سموم است.

مکانیسم های مقاومت به سموم در حشرات

استفاده مداوم از سموم بر علیه حشرات در طی سال های متمادی باعث انتخاب طبیعی و مقاومت به حشرات به سموم شده است. انسان با انواع و اقسام سموم به جنگ با حشرات پرداخته است و حشرات برای مقابله و فرار از این هجوم انسان سپرهائی را در جهت بقاء بکار برده اند که در جای خود قابل بحث خواهد بود. بطور کلی مکانیسم های مقاومت به سموم بطور اختصار به شرح ذیل می‎باشند:

1 ـ کاهش نفوذ سم (Reduced penetration)
در این نوع مقاومت, تغییراتی در جلد حشره بوجود می‎آید که از نفوذ سم بداخل بدن آن ممانعت می‎نماید. ممانعت از ورود سریع سم به داخل بدن حشره فرصت کافی برای سایر مکانیسم های مقاومت را فراهم می‎آورد. مثالهای متعددی از این نوع مقاومت و همچنین ژن های مسئول، در مگس خانگی گزارش شده است.

2 ـ مقاومت از طریق شکست سم توسط آنزیم های حشره (Metabolic resistance)
در این نوع مقاومت , آنزیم های موجود در بدن حشره و یا آنزیم هائی که در اثر تماس با سم در بدن موجود افزایش یافته و تغییر کمّی و کیفی می‎یابند باعث شکسته شدن سم شده و اثرات آنها را خنثی می‎نمایند. سه گروه از آنزیم ها در مقاومت به انواع و اقسام سموم دخیلند که به اجمال می‎توان به آنزیم های ذیل اشاره نمود: Glutathione S-transferases Mixed, function oxidases و Esterases. این گروه از آنزیم ها در فعل و انفعالات مهم شیمیایی که باعث شکسته شدن سموم می‎شوند مشارکت دارند.

3 ـ تغییر در سیستم هدف در حشرات (Target site insensitivity)
همانگونه که قبلاً اشاره شد مکانیسم عمل سموم بر روی حشرات اکثراً بر روی سیستم عصبی است. در این نوع مقاومت که از بدترین مکانیسم های مقاومت در حشرات می‎باشد, حشره با تغییر در ساختمان اهداف سموم که اکثراً کانال های یونی هستند باعث عدم اثربخشی سموم می‎باشد. بطور مثال حشره با تغییر در تعداد کانال های یونی سدیم و پتاسیم و کاهش آنها باعث مقاومت می‎گردد. علاوه بر این تغییرات شیمیایی در واحدهای ساختمانی و مولکولی حشرات باعث کاهش affinity سم در محل هدف شده و مقاومت را باعث می‎شود. مقاومت به سموم فسفره باعث تغییر ساختمانی در آنزیم استیل کولین استراز شده و لذا سم به آنزیم نچسبیده و در نهایت باعث عدم انتقال پیام‎های عصبی نخواهد شد.

4 ـ تغییرات رفتاری (Behavior change)
تحریک پذیری خیلی از سموم باعث شده است که حشره از تماس با سم دوری نماید و یا به مکانهائی که سمپاشی شده است وارد نشود. این نوع مکانیسم مقاومت در حقیقت حاصل تغییرات فیزیولوژیکی در بدن است. تغییرات رفتاری در حشرات باعث عدم تأثیرپذیری سم بر روی حشره شده و باعث شکست کنترل بیماری‎های منتقله توسط حشرات در دنیا شده است.

5 ـ دفع سم (excretion)
دفع سم یکی از مکانیسم های مقاومت به سموم در حشرات است. بدین معنی که سم بدون جذب شدن از طریق مقعد حشره دفع می‎شود. .... بقیه در ادامه مطلب

فاکتورهائی که در مقاومت به سموم نقش دارند
مقاومت حشرات به سموم در طبیعت یک مسئلة چندبعدی است و بستگی به اثرات متقابل فاکتورهای مختلف دارد . این فاکتورها عبارتند از:

1 ـ فاکتورهای ژنتیکی
مانند جهش , فراوانی ژنهای غالب مقاومت

2 ـ فاکتورهای تولید مثلی
مانند تعداد نسل در سال, اندازه جمعیت حشرات, تعداد جفت‎گیری, بکرزائی و غیره

3 ـ فاکتورهای رفتاری اکولوژیکی
مانند مهاجرت حشرات, فرار از حشره‎کش, اثر مواد طبیعی و آنزیمهای شکنندة سم, عادات درون خواری و برون‎خواری

4 ـ فاکتورهای سم‎پاشی
مثل سابقه استفاده از سموم, قسمتی از جمعیت که تحت تأثیر سم قرار می‎گیرند, غلظت حشره‎کش استفاده شده, خاصیت ابقائی سم, راه تماس, مرحله‎ای از رشد حشره که در تماس با سم قرار می‎گیرد. اثرات متقابل سموم با عوامل کنترل کننده محیطی, استفاده از مخلوط دو سم, الگوی سمپاشی, رهاسازی حشرات نر عقیم.

راههای مقابله با مقاومت در حشرات
به منظور استفاه بهینه از سموم و برای مقابله با مقاومت، لازم است که قبل از بروز مقاومت به سموم راهکارهای مناسبی در جهت مقابله با این مسئله ارائه گردد. سازمان جهانی بهداشت اقدامات ذیل را بدین منظور پیشنهاد نموده است:

1 ـ تغییر دادن غلظت حشره کش و دفعات سمپاشی

2 ـ استفاده از سموم در مواقع ضروری و بصورت منطقه‎ای

3 ـ استفاده از سموم در جائی که اپیدمی حاصل می‎شود

4 ـ استفاده از سموم با خاصیت ابقائی کمتر

5 ـ استفاده از سموم برای کنترل بخشی از سیکل زندگی حشره مثل لارو و یا حشره کامل

6 ـ استفاده از مخلوط دو سم

7 ـ جایگزینی سموم

8 ـ استفاده از سموم بصورت rotation

9 ـ استفاده از فرمولاسیون های مناسب سموم

10 ـ استفاده از سینرژیست‎ها

11 ـ عدم استفاده از سموم کندرها

12 ـ کشف سم جدید با مکانیسم عمل متفاوت

13 ـ استفاده از روش های کنترل غیرشیمیایی

مقاومت آفات به آفت‌کش‌ها

مطالب مشابه :

راه حلهای ساده برای دفع پشه

دفع حشرات با مواد غیر شیمیایی

روش طبیعی برای رهایی از شر حشرات

حشره کش های طبیعی

دفع حشرات و آفات با امواج

راهکارهایی برای رهایی از شر پشه

مقاومت حشرات به سموم

حشرات در برابر سموم مقاومت نشان می دهند

مقاومت آفات به آفت‌کش‌ها