لباس های محلی مردم ایران زمین(زنان)

لباس زنان بختیاری شامل لَچَک، زیرلچک، مینا، بندسوزن، دستمال، پیراهن، شلوار قِری و کفش است.
پوشش سر لچک و میناً لچک کلاهی است که زیر مینا استفاده و با انواع سکههای قدیمی، مروارید، سنگ و پولک تزیین میشود و انواع مختلف دارد. سیخکی، ریالی، صدف، که رایج ترین آن ریالی است که از سکههای قدیمی استفاده میشود.
مینا روسری از جنس حریر و ابعاد بسیار زیاد به شکل مستطیل است که به صورت بسیار خاصی بسر میکنند. مینا را با سنجاق محکم به توسط بندی از یک سوی لچک به سوی دیگر آن از پشت سرشان می آویزند که به آن سیزن گفته میشود. و بعد موهای جلوی سر را تاب میدهند و از زیر لچک بیرون میآورند و در پشت مینا پنهان میکنند وآن موها را ترنه مینامند و با مهره هایی با رنگهای مختلف آن را تزئین میکنند که جلوه ای خاص به زیبائی مینا میدهد.
تن پوش زنان بختیاری پیراهنی است بنام جومه یا جوه این پیراهن معمولاً دو چاک در اطراف کمر دارد و تا پایین کمر میرسد و زیر آن دامن بسیار پرچینی به نام شولارقری میپوشند که برای تهیه آن گاه از ۸ تا ۱۰ متر پارچه استفاده میشود.
جلیقه (جلیزقه) روی پیراهن پوشیده میشود که از جنس مخمل است. همچنین زنان بازوبندی (بازی بند) نیز بدست میکنند که با مهره های رنگی و سنگ تزیین میشود. البته استفاده از آن خیلی عام نیست و بیشتر در عروسی پوشیده میشود.
در پوشش پایین تنه از شلواری معمولی و گیوه استفاده میشود. رنگ لباس زنان بختیاری الهام گرفته از طبیعت است. زنان و دختران جوان در لباسهای خود از رنگهای روشن استفاده میکنند ورنگ لباس خانمهای مسن، تیره است به دلیل احترام به سن و سال آنها.

چادر: این چادر گرد و تمام قد است و آن را بر سر می اندازند. لبه کوچکتر از شانه چپ تا پایین کمر پشت سر را می پوشاند و تکه بزرگتر تمام قد را در بر میگیرد.
گشان چادر: چادر کوچک و مستطیل شکل و ابریشمی است که سر و پشت را تا کمر می پوشاند. پوششی راحت که در خانه استفاده می شد.
مهنا (مقنعه): این سرپوش ابریشمی و رنگین بسیار زیبا و چشم گیر است.
چادر چهارگوش (سریک): امروزه چادری با طرح جدید میان بانوان بلوچ رواج پیدا کرده که در اصطلاح محلی سریک خوانده می شود. پارچه مستطیل شکلی است به طول ۲ متر و عرض ۱ متر که زنان آن را از درازا بر سر می اندازند و یک سر آن را به طرف شانه رها می کنند. پارچه آن معمولاً از حریر و رنگهای روشن (قرمز، زرد، آبی، بنفش، سبز) است و از قسمت جنوب بلوچستان به طرف شمال تا حدودی از تنوع رنگ آن کاسته می شود. زنان مسن از رنگ های تیره استفاده می کنند. این سرپوش به جای چادر در خانه استفاده می شود.
پیراهن: در گذشته تمام پیراهن بانوان سوزن دوزی می شد ولی به علت سختی و ظریفی طرح ها امروزه سه تکه در پیراهن زنان سوزن دوزی می شود که تکه بالا تنه را زی یا زیق به معنی یقه می گویند، جیب لباس را گفتان یا گپتان و سر آستین را آستینک می گویند. این سوزن دوزی ها دارای نقش و نگاره های رنگارنگ و دوخت های متفاوت در مناطق مختلف بلوچستان است که در طرح های پرکار ۱) شک و جلر ۲) گل کندی ۳) گل کوین ۴) گل بدون شاخه ۵) پرایز یا فرایز ۵) پیتوشک ۶) پلیرار ۷) چکند ۸)مهسن ۹)سرتوپ استفاده می شود.
سواس: نوعی دمپایی که از درخت یا از پورگ تهیه می شد.
موچی: نوعی کفش که به هنگام راه رفتن صدا می دهد.
کتوک: نوعی کفش که تخت آن چوب و با روکار کاموا در پا محکم می شود.تک کول: این کفش از درختچه ای به نام داز تهیه می شود و به شکل سواس است.

لباس زنان ایل قشقایی با توجه به موقعیت زندگی شبانی و کوچ دائم و رعایت مسایل ایمنی و حجاب شامل قسمت هایی زیر است:
چارقد: چارقد (روسری) پارچه ظریف و نازکی است که به شکل خاصی میدوزند و به عنوان روسری استفاده می کنند. چارقد را به شکل سه گوش برش می دهند ، در وسط ضلع بلندتر انحنایی به سمت بیرون دارد که هنگام استفاده از آن این انحنا جلو پیشانی قرار گرفته و محافظ موهای بالای و پیشانی قرار گرفته. اطراف چارقد را گاهی مهره یا ملیله دوزی می کنند.
یاغلوق: یاغلوق یا دستمال سر پارچه ابریشمی چهار گوشی است که در جهت یکی از قطرهای آن به عرض 20 سانتیمتر تا کرده و از قسمت بالای پیشانی به سمت عقب رفته و در پشت سر گره می خورد و در جلوی آن یعنی بالای پیشانی ،به وسیله سنجاق یا گل طلا به چارقد اتصال پیدا می کند.
کینگ: کینگ یا پیراهن زنان قشقایی بلند و تا زیر زانو ادامه داشته و یقه آن کاملا بسته است. در دو طرف راست و چپ، دو چاک از پایین تا نزدیک کمر باز می شود که موجب آزاد بودن لباس بوده و زنان با پوشیدن آن می توانند به راحتی حرکت و فعالیت نمایند. آستین پیراهن تا مچ دست ادامه داشته و جلو آن را به صورت کشباف در می آورند تا مزاحم کارو تحرک نباشد.
آرخالق (زنانه): آرخالق زنانه را به عنوان لباس گرم می پوشند اما چون پوششی زیبا و محافظ بوده موجب وقار و سنگینی لباس است در اغلب فصول سال از آن استفاده می کنند. آرخالق رو پوشی است که محافظ خوبی در برابر سرماست و دارای چاکهایی در زیر بغل است که باعث حرکت آسان دستها می شود.

پوشاک زنان منطقه لرستان عبارت است از کلاهک، روسری، پیراهن، شلوار، جلیقه، یل، کلنچه (سرداری) و پاپوش. زنان لر از پارچه کم‏ عرض کلاهک درست می‏کنند و دور آن را دستمال یا کلاغی می‏بندند. این روسری های ریشه ‏دار، گلدار و گاهی سیاه و سفید هستند. کلاغی را طوری دور سر می‏پیچند که پرپشت باشد و آویزه‏ های بلند نیز همراه دارد.
‏پیراهن زن لر برشی ساده، بلند و گشاد و یقه گرد بهم آمده دارد. جلوی پیراهن از زیر گلو تا حدود سینه چاک دارد، تنه پیراهن برش راست داشته و گاهی نیز از زیر بغل به سوی پایین اُریب می‏خورد و در دامن عرض آن افزایش می‏یابد. زنان لر از دو پیراهن روی هم رفته استفاده می‏کنند که یکی نقش زیر پیراهن را ایفا میکند و از تافته تهیه می‏شود.‏
شلوار زنان لر از لحاظ برش وضع خاصی دارد. قسمت بالای آن گشاد و پهن و دارای لیفه و کمر است. دو ساق آن مایل به بیرون و قسمت پهن آن در پایین شلوار دوخته می‏شود. دو ساق در بخش بالای خود به فاصله‏ ای از همدیگر قرار می‏گیرند و این فاصله خود به منزله میان ساقی است. شلوار از لحاظ جنس و ترکیب دو قسمتی و دو رنگ است که از دم پا تا حدود زانو رنگی است. بر آن نقش‏بندی و نواردوزی کرده و قسمت دیگر آن رنگی دیگر است. جلیقه از لحاظ برش و ساختمان در میان تمام ایلات یکی است و در میان زنان لر بخش جلوی آن همیشه باز است و دکمه ندارد. قسمت جلوی جلیقه یراق‏دوزی مفصل دارد.
در لرستان دو نوع کت و دیل معمول است. یکی همان کت معمول است که نیمه تن را می‏پوشانند و ساده است و بدون آرایش و دیگری کتی است که از مخمل تهیه می‏گردد که آن را کُلنتچه می‏گویند. این تن‏پوش چون کت معمولی است اما در جلوی بدن بسته نمی‏شود. یقه‏ اش باز است و دم آستین و دوره شکاف آن یراق‏دوزی و نواردوزی می‏شود.‏
سرداری زن لر پوششی بلند تا پشت پا دارای کمرچین، جلوی آن آزاد است بدون دکمه و آستین آن کوتاه تا آرنج و از مخمل الوان و مشکی تهیه می‏شود. کناره ‏های سرداری و دور دامن و سر آستین را به پهنای سه انگشت یراق‏دوزی می‏کنند.‏
پا پوشش زن لرستانی از چرم محلی است که در خرم‏ آباد و بروجرد ساخته می‏شود اما اغلب از دوخته‏ های کرمانشاه و گیوه‏ های معروف آنجا بهره می‏برند.‏

لباسهای زنان ترکمن بسیار متنوع است. این تنوع علت و فلسفه خاصی دارد که با دوره های سنی آن مرتبط است. همچنین زنان و دختران ترکمن از لباسهایی با زیور آلات گوناگون استفاده می کنند. که تنوع جالب توجهی دارد. تن پوشها این پیراهن، برشی ساده دارد و اغلب در رنگهای زرشکی، بنفش، قرمز و گاه گلدار انتخاب می شود (با زیربغلی) دارد که بصورت اوریپ بسوی مچ دست تنگ می شود.
چابیت: این نوع لباس که در حقیقت نوعی قبا می باشد. دارای یقه ساده و بدون برگردان می باشد و دارای قد بلند تا بالای ساق پا انتخاب می شود و بر این نوع قبا راسته و آزاد است.
بالاق: بالاق یا شلوار زنانه که لیفه ای است با میان ساقی فراخ تر از میان ساقهای شلوار معمولی دمپای دوساق این نوع شلوار تنگ است و بر روی این دمپا نقش بندی و سوزن دوزی می کنند.
بوریک: دختران غالباً بوریک را بر سرگذاشته و از روسری استفاده نمی کردند. امروزه، زنان ترکمن از روسری های معروف به نام چارقد که دارای ریش پشمی است، استفاده میکنند که در حال حاضر توسط ترکمنهای مقیم خارج به این منطقه فرستاده و توسط دلالان فروخته می شود و حکایتها پشت این بازار داغ چارقد یا تب چارقد بین بانوان جاری است!
یالیق روسری نازکتری است، که در داخل خانه و در عروسی ها می پوشند که معمولا با لباس آنها هم رنگ باشد.
آیاق قاب یا کُویش: کفش زنان ترکمن را غالباً هنرمندان محلی می دوزند. که از جنس چرم خام و با تزینات مختصر مهیا می شود، کفش های نظیر گل منچ لی، قیر ماکُویش با نوک برگردان و پاشنه های بلند در آن استفاده می شود.
بیک زیک: دست بندی است دوقلو «جفتی» مخصوص زنان تکه. مجموعه طلاکاری نقره ای با نگین های قرمز از جنس عقیق به ارتفاع 15 سانتیمتر. این وسیله، دور مچ را می پوشاند اما دو سر آن، در بخش عمودی به هم نمی رسند - گل یاقا در واقع همان گل یقه است در دو بخش: الف- بخش اصلی: که برای زینت زیر گلو و اتصال دو حلقه ی یقه ی پیراهن به کار می رود. ب- بخش افشان: که در هنگام راه رفتن، از به هم خوردن آنها، صدایی دلنشین تولید می شود و آن ترانه ی قدیمی ترکمن را به خاطر می آورد که بین آهنگ پرواز غازها و این آهنگ تشابهی دیده می شود. این وسیله تزیینی مخصوص زنان تکه است، مجموعه ای از طلا و نقره، مرصع به نگین های قرمز و آبی (عقیق و فیروزه)؛ با زنگوله هایی از جنس نقره در انتهای بخش افشان سام سوله در انتهای آویزه های افشان این وسیله نیز زنگوله هایی از جنس نقره دیده می شود که از عوامل ایجاد آهنگ در هنگام بازی و راه رفتن است.

پوشاک زنان مازندران شامل: لچک، روسری، پیراهن، جلیقه، شلیته کوتاه، شلوار، جوراب پشمی، کفش و چادر است.‏
لچک از پارچه ‏ای به شکل سه ‏گوش و سفید تهیه می‏شود. در قسمت جلو لچک نواردوزی شده است. زنان این لچک را با سبک خاص به سر می‏بندند. لچک بارزترین پوشاک در میان زنان ساحل دریای کاسپین بوده و در تمام منطقه عمومیت دارد.‏
چارقد یا روسری پارچه‏ ای است چهارگوش و معمولاً به رنگ سپید که آن را به صورت دولا بر سر می‏گذارند و دو طرف آن را در زیر گلو سنجاق می‏زنند و یا با منجوق زیوردار، بند می‏کنند.‏
پیراهن زنان مازندرانی با آستین بلند است که یقه جلو آن باز است.
پوشیدن جلیقه تقریبا در تمام منطقه معمول است. این پوشش برای ساکنین کوهپایه‏ های مازندران بسیار متنوع است.‏
شلیته زنان مازندرانی از پارچه‏ های گلدار یا ساده تهیه می‏شود. قد شلیته کوتاه و پرچین است.‏
زنان این منطقه، شلوار را از زیر شلیته می‏پوشند که به صورت راسته و ‏ساده و از پارچه مشکی دوخته می‏شود. قد شلوار در مازندران بلندتر از گیلان است.‏

پوشاک مردم سرزمین خراسان با پوشاک همسایه‏ های خود یعنی بلوچها شباهت بسیار دارد.
لیکن تفاوتی نیز در برش آنها وجود دارد که نمی‏توان نادیده گرفت. پوشش مردم شرق خراسان اصیل ‏ترین پوشاکهای این منطقه است. در بقیه مناطق خراسان مردان عمامه را برداشته و کت و شلوار می‏پوشند. زنان، چارقد به سر داشته که از نوع دستمال یزدی است. امروزه این چارقدها کاربرد چندانی ندارند.‏
پوشاک زنان شرق خراسان دارای شش تکه اساسی است: کلاغی، روسری، پیراهن، جلیقه، شلوار، چادر و کفش.‏
روسری زنان شرق خراسان به نام چارقد به رنگ سپید و بزرگ که به شکل سه گوش است. این لچک را به صورت تا زده بر سر می‏گذارند. در گوشه‏ های این سربند منگوله‏ هایی از نخهای ابریشم و الوان وصل شده است. دستمال کلاغی از قسمت پیشانی روی روسری بسته می‏شود.‏
پیراهن زنان در این دیار با بالاتنه کوتاه است که قسمت پایین آنها پرچین و بلند است. این نوع پیراهن دارای آستینی معمولی و سردست است. روی سینه پیراهن زنان این منطقه نقش‏بندی بسیار زیبایی انجام شده است. یقه تا حوالی سینه باز است. رنگ پارچه‏ ها را اغلب از نوع قرمز و بدون گل و بوته انتخاب می‏کنند.‏
دور کمر شلوار زنان شرق خراسان گاهی از شش متر متجاوز است. این شلوار در هنگام پوشیدن به وسیله بندی به دور کمر بسته می‏شود. رنگ شلوارهای زنانه را معمولاً از پارچه‏ های الوان انتخاب می‏کنند.
‏جلیقه زنان از مخمله ای الوان و زربفت تهیه می‏شود که برای حفاظت از سرما به جای یل و ارخالق به کار می‏برند.‏
کفش زنان شرق خراسان به شکل نعلینی است که پاشنه کفش در روی تخت آن قرار گرفته است و از چرم الوان تهیه می‏شود. زیر پاشنه معمولاً نعل می‏کوبند. در پاشنه این کفشها استخوان شتر به کار می‏رود. رویه کفش از چرم تزیین یافته است.‏ چادر زنان این ناحیه معمولاً به رنگ نخودی روشن و یا با روناس رنگ می‏شود. قد چادر نسبتاً کوتاه است و موقع استفاده مقداری از آن را روی سر می‏گذارند.‏ رنگ‏آمیزی پوشاک زنان شمال خراسان نیز بسیار جالب و مانند پر طاووس رنگ به رنگ است.

کلاس آینده

لباس های محلی مردم ایران زمین(زنان)

مطالب مشابه :

لباس محلي مازندراني

لباس محلی در مازندران

لباس های محلی مازندرانی بر اساس تمبرهای نوروز سال 1357

لباس محلی اقوام ایرانی (درس 13 اجتماعی)

پوشش‌ و لباس‌ خانم تركمن‌

لباس های محلی مردم ایران زمین(زنان)

جمه شلوار، لباس محلی فراموش شده در سنه کوه

لباس های محلی مردم ایران زمین(زنان)

لباس محلی

لباس محلی ایران