بافت های بدن

بسمه تعالی

بافت های بدن

گردآورنده:زینب یعقوبی

هربافت مجموعه ای از سلولهای تخصص یافته است که کار معینی را انجام می دهند . بافتهای بدن به چهار دسته اصلی به نام های پوششی ، همبند یا پیوندی ، عضلانی و عصبی تقسیم می شوند.

فیبرو بلاست (fibroblast):

فراوانترین سلول بافت همبند است که همه انواع رشته های بافت همبند کلاژن ، رتیکولر ، الاستیک ، گیلکوز آمینوگلیکانها ، گیلکوپروتئینی و پروتئوگلیکانها و مواد آلی ماده زمینه ای را منتشر می کند . فیبروبلاست ، سلولی است ، با هسته بیضوی و روشن و دارای کروماتینی ظریف که حاوی یک یا دو هستک واضح می باشد . سیتوپلاسم آن اسید و فیل و دارای زوائد بلندی است که با رنگ آمیزی معمولی قابل مشاهده نمی باشد. فیبرو بلاست همچنین فاکتورهای رشد ترشح می کند که باعث رشد و تمایز سلولی می شود و به دو شکل فعال یا فیبر و بلاست و خفته یا فیبروسیت دیده می شوند.

شکل فعال دارای سیتوپلاسم فراوان و شاخه شاخه دارد و هسته بیضوی و بزرگ و کم رنگ که کروماتین ظریف و هستک واضحی در آن قرار گرفته است و شبکه آندوپلاسمیک خشن و دستگاه گلژی سیتوپلاسم آن نیز ، کاملاً تکامل یافته است . فیبروسیت یا فیبروبلاست خاموش سلولی کوچکتر از فیبرو بلاست و دوکی شکل و دارای هسته کوچکتر و زائد کمتر پر رنگ تر و کشیده تر بوده و دارای سیتوپلاسمی اسیدوفیل با مقدار کمی شبکه آندوپلاسمیک خشن می باشد . فیبروبلاست ها در شرایط عادی بندرت تقسیم می شوند ، ولی تحت شرایط خاص ، مانند ترسیم زخمها ، تکثیر یافته و از نظر متابولیکی بسیار فعال می گردند . به همین دلیل ، فیبروبلاست نقش عمده ای در التیام زخمها دارد.

ماکروفاژ (macro phages):

ماکروفاژ سلولی هایی هستند دارای قدرت بیگانه خواری ، فاگوسیتوز عملی است که طی آن میکرو ارگانیسم های بیماریزا ، سلولهای فرسوده و بقایای سلولی بدرون سلول بیگانه خوار کشیده شده و توسط آنزیم های لیزوزمی از بین می روند . ماکروفاژها از مغز استخوان منشأ می گیرند و بعبارت دیگر منوسیت های وارده از خون به بافت همبند می باشند.

اغلب ماکروفاژها در بافت همبند غیر فعالند و چسبیده به الیاف کلاژن دیده می شوند که در این حالت ماکروفاژ ثابت یا هیستوسیت نامیده می شوند . ماکروفاژ ثابت ، تحت تأثیر عوامل عفونی و ایمنی فعال و متحرک شده و ماکروفاژ آزاد یا ماکروفاژ تحریک شده نامیده می شود که با مهاجرت به محل آلوده اقدام به پاکسازی می نمایند. تعداد ماکروفاژ ها در بافت همبند بستگی به شرایط بافت دارد. بطوریکه در صورت نیاز تعداد زیادی منوسیت از خون وارد بافت همبند شده و باعث افزایش جمعیت ماکروفاژها می گردد . ماکروفاژها عمری طولانی دارد و ممکن است ماهها در بافت همبند باقی بمانند . علاوه بر ماکروفاژهای بافت همبند ، سایر بافتها و ارگانها نیز دارای سلولهای بیگانه خوار با ویژگیهای ماکروفاژها می باشند که اسامی متفاوتی به آنها داده شده است بعنوان مثال، این سلولها را در کبد به نام کوپفر ؛ در ریه به نام ماکروفاژهای ریوی ، در بافت عصبی مرکزی به نام میکروگلی و در ارگانهای لنفی به نام ماکروفاژهای دیواره سینوزوئیدی می نامند.

ماست سل ها یا ماستوسیت ها (mastcells):

ماست سل ها سلولهای بزرگی هستند که به تعداد زیاد در بافت همبند یافت می شوند وظیفه اصلی ماست سل ها ذخیره واسطه های شیمیایی است که در جریان واکنش های آلرژیک آنها را آزاد می سازند و مهم ترین واسطه های شیمیایی مترشحه بوسیله ماست سل ها ، هپارین و هیستامین می باشند. هپارین یک ماده ضد انعقاد خون است که در متابلیسم چربی ها نیز دخالت دارد. هیستامین ماده ای است که با گشاد کردن مویرگها وافزایش نفوذپذیری آنها سبب قرمزی و تورم موضعی می شود و با منقبض کردن عضلات صاف دیواره برونشیولهای تنفسی ، مشکل تنفسی ایجاد می کند . این عوارض در مجموع واکنش آلرژیک نامیده می شوند.

واکنش آلرژیک در افراد حساس شده شدید می باشد و آنافیلاکسی نامیده می شود که ممکن است منجر به شوک آنافیلاکسی و یا حتی مرگ شود. کلوترین ماده دیگری است که توسط ماست سلها ترشح می شود و باعث انقباض آهسته عضلات صاف می گردد و از دیگر مواردی که توسسط ماست سل ها ترشح می شوند ، فاکتور جذب کننده ائوز ینوفیلی ، فاکتور محرک پلاکتها و پروستاگلاندین ها را می توان نام برد . ترشح ماست سل ها در پاسخ به مواد آلرژن ، با دخالت عوامل ایمنی صورت می گیرد . بدین معنی که غشاء ماست سلها حاوی رسپتورهای متعدد برای نوعی از آنتی بادی مترشحه توسط پلاسماسل بنام JgE می باشد . JgE مترشحه ، در پاسخ به یک ماده آلرژن به رسپتورهای سطح ماست سل چسبیده و در آن حالت باقی می ماند . در این شرایط اتصال آنتی ژن با آنتی بادیهای سطح ماست سل سبب تخلیه سریع و ناگهانی گرانولهای ماست سل می شود. به همین دلیل عکس العمل بدن نسبت به ورود مجدد مواد آلرژیک شدید تر و خطرناکتر می باشد و ماست سلها از سلولهای اجدادی مغز استخوان منشأ می گیرند و به نظر می رسد سلولهای اجدادی ماست سلها در خون گردش می کنند و پس از ورود به بافت همبند به ماست سل تمایز می یابند.

سلولهای چربی (fat cells):

سلولهائی هستند گرد و یا چند وجهی که چربی ذخیره شده در آنها به صورت قطره ای بزرگ حجم عمده سلول را اشغال می کند . بنابراین ، هسته کاملاً پهن و کناری و ارگانها به طور پراکنده در ناحیۀ محیطی دیده می شوند . چون چربی ذخیره شده در سلولها ضمن آماده سازی بافت در الکل و در گزیلول حل می گردد ، سلولهای چربی در مقاطع بافتی بصورت توخالی دیده می شود.

سلولهای مزانشیمی (mesenchymal cells):

تشکیل دهندۀ لایه مزودرم در جنین یا بافت همبند جنینی هستند که از نظر شکل ظاهری شبیه فیبروبلاستها می باشند. این سلولها چند استعداده می باشند و قادرند به انواع مختلف سلولها تمایز یابند و به همین دلیل به سلولهای متمایز نشده نیز معروفند . سلولهای مزانشیمی در بالغین ، محدود به سلولهای مزانشینی مغز استخوان و سلولهائی هستند که همراه با رگهای خونی کوچک و مویرگها دیده می شوند و پری سیت یا سلولهای دور عروقی نامیده می شوند . سلولهای مزانشیمی مغز استخوان می توانند همه انواع سلولهای خونی را ایجاد کنند و تحت شرایط خاصی در محیط کشت به سایر انواع سلولی مانند سلول عضلانی قلبی و عصبی نیز تمایز می یابند و به سلولهای بنیادی بالغین معروفند.

سلولهای پری سیت در صورت لزوم به سلولهای عضله صاف ، تمایز یافته و در تشکیل جوانه های عروقی ، برای ترمیم آسیب ها شرکت می کنند. پری سیت ها ممکن است به سایر سلولها نظیر سلولهای چربی و ماست سلها نیز تمایز یابند.

پلاسما سل ها یا پلاسموسیت ها (plasma cells):

پلاسما سلها سلولهایی هستند بیضوی یا تخم مرغی شکل با هسته کناری که سیتوپلاسم آنها بعلت وسعت فراوان شبکه آندوپلاسمی دانه دار ، که قسمت عمده سیتوپلاسم را اشغال کرده ، بازوفیل دیده می شود و بارزترین مشخصه پلاسما سل ها طرح هسته آنها می باشد که نقاط تیره و روشن کروماتین در آن منظره ای شبیه صفحه ساعت یا چرخ ارابه ایجاد می نماید .پلاسماسل ها از سلولهای لنفوسیت B مشتق می شوند.بدین معنا که لنفوسیت B پس از برخورد با آنتی ژن ، تحریک و تقسیم می گردد که یکی از سلولهای حاصل از تقسیم به پلاسما سل تبدیل می شود پلاسماسل ها بر علیه آنتی ژنی که لنفوسیت را تحریک کرده آنتی بادی یا ایمونوگلولین اختصاصی تولید می کنند . پلاسما سل ها در بافت همبند آستر مخاط لوله های گوارشی و تنفسی به تعداد زیادی یافت می شوند و عمر آنها 20-10 روز می باشد.

سلولهای مهاجر یا لکوسیت ها : منظور از سلولهای مهاجر سلولهای خونی وارده به بافت همبند می باشند که شامل لنفوسیت ها ، اسیدوفیلها و نوتروفیلها می گردد.

لکوسیت ها در روند دیاپدز از عروق خونی به بافت همبند مهاجرت می کنند لکوسیت ها یا گویچه های سفید خون که سلول سرگردان هم می گویند از جدار مویرگها و وریدچه های پس مویرگی طی عمل دیاپدز به داخل بافت همبند مهاجرت می کنند و در خلال التهاب به شدت افزایش می یابند.

رشته های بافت همبند: جنس آنها پروتئین است پلی مریزه شده است و دارای سه نوع کلاژن ، رتیکولار ، الاستیک یا ارتجاعی است . ساختمان اصلی کلاژن و رتیکولار از پروتئین کلاژن است که سیستم کلاژن نیز می گویند و رشته های الاستیک پروتئین الاستین که نیم الاستیک می گویند که شامل الاونین واکسی تالان نیز می باشد.

رشته های کلاژن فراوانترین پروتئین بدن محسوب می شود و در رنگ آمیزی با هموتوکسلین ائوزین به رنگ قرمز دیده می شوند از نظر بیوشیمیائی فراوانترین اسیدهای آمینۀ تشکیل دهندۀ کلاژن گلیسین و پرولین می باشند اسیدهای آمینه هیدروکسی پرولین هیدروکسی لیزین مختص کلاژن هستند و معمولاً در سایر پروتئین ها یافت نمی شود و عامل استحکام کلاژن محسوب می شوند . بنابراین اندازه گیری هیدروکسی پرولین در بافت یا ادرار می تواند بیانگر وضعیت کلاژن بدن باشد . برای فعالیت آنزیم تبدیل شده پرولین به هیدروکسی پرولین حضور ویتامین ها ضروری است و در صورت ناکافی بودن آن در بدن سنتز کلاژن دچار اختلال می گردد این شرایط در بیماری اسکوروی دیده می شود و مشخصه آن خونریزی از لثه است . سنتز کلاژن نه تنها توسط فیبرو پلاستها بلکه توسط سلولهای استئوبلاست در استخوان ، کند روبلاست در غضروف ، آدنتوبلاست در دندان ، سلولهای عضله صاف در دیواره رگهای خونی و سلولهای اپی تلیال نیز انجام می گیرد. اختلال در سنتز کلاژن عوارض متعددی از قبیل پارگی عروق ، در رفتگی مفاصل و عدم استحکام استخوانها را سبب می شود.

رشته های رتیکولر فیبر یلهائی متشکل از کلاژن نوع III که با رنگ آمیزی معمولی قابل رؤیت نیستند چون این رشته ها با املاح نقره به رنگ سیاه در می آیند رشته های نقره دوست نیز نامیده می شوند.

رشته های رتیکولر توری ظریفی را در اطراف سلولهای کبدی و کلیوی ، غدد درون ریز سلولهای عضلانی و عصبی بوجود می آورند و همچنین داربست اعضا لنفی و خونساز هستند.

رشته های الاستیک باریک و منشعب و دارای خاصیت ارتجاعی که نسبت به رشته های کلاژن استحکام کمتری دارند این رشته ها به مقدار فراوان در بافتهای انعطاف پذیر نظیر شریانهای بزرگ (آئورت) ریه و مجاری تنفسی ، پوست ؛ داربست طحال و لیگمانهای بین مهره ای یافت می شوند.

الیاف الاستیک به صورت مجموعه ای از رشته های اکسی تالان ؛ الاونین و الاستیک می باشند نقص در سنتز الیاف الاستیک باعث پیدایش سندرم مارفان می گرد که علائم آن به صورت نقص اسکلتی و قلبی عروقی تظاهر می کند .

ماده زمینه ای (ground substance)

سلولها و رشته های بافت همبند بوسیله ماده ای بی شکل به نام ماده زمینه ای احاطه شده اند این ماده ژله مانند در جریان فیکسه کردن بافت ها معمولاً از بین می رود و بنابراین در مقاطع بافتی رنگ آمیزی شده بصورت ماده ای دانه دار دیده می شود. ماده زمینه ای مرکب از گلیکوز آمینو گلیکانها ، گلیکوپروتئین ها و مایع بافتی است.

بافت همبند بر اساس خصوصیات ساختمانی آن به انواع زیر تقسیم می شود:

بافت همبند شل یا سست (loose connectiv tissue) :

این نوع بافت همبند که به بافت همبند معمولی ، خالص و غربالی نیز موسوم است ، فراوانترین نوع بافت همبند در بدن محسوب می شود . بافت همبند شل همه اجزاء بافت همبند را دارا می باشد و فراوانترین سلولهای آن فیبروبلاستها و ماکروفاژها هستند . بافت همبند شل به عنوان لایه ای پشتیبان در زیر همه اپیتلیومها قرار دارد و تغذیۀ اپیتلیومها توسط عروق خونی این لایه تامین می گردد .

بافت همبند متراکم (Dense connectivetissue)

در این نوع بافت همبند رشته های کلاژن نسبت به سایر اجزا زیادترند . بنابراین استحکام آن نیز زیاد می باشد بافت همبند متراکم به دو صورت منظم ، که در آن رشته های کلاژن به صورت منظم و موازی هم قرار گرفته اند و فیبروبلاستها در حد فاصل رشته ها به صورت ردیف دیده می شوند تاندونها که در محل اتصال به استخوانها دیده می شود نمونه ای از این نوع بافت می باشد دسته های الیاف کلاژن در بافت همبند متراکم و منظم توسط بافت همبند شل احاطه شده اند.

بافت همبند متراکم نامنظم (Dense irregular):

گر چه مقدار رشته های کلاژن در این نوع بافت زیاد می باشد ، ولی به صورت نامنظم و در جهات مختلف قرار گرفته اند . کپسول اطراف ارگانها و بافت همبند ناحیه دوم پوست از این نوع بافت همبند تشکیل شده است .

منابع :

بافت شناسی دکتر جعفر سلیمانی راد

بافت شناسی پایه جان کوئیرا

بافت های بدن

مطالب مشابه :

بافت شناسی دکتر جعفر سلیمانی راد

منابع علوم پایه

بافت های بدن

اساتید و روشنگری لیلا

استان زیبای بوشهر-بافت قدیم و قدیمی بوشهر- مصالح ساختمانی - اثر دکتر سید جعفر حمیدی

هنوز اول راه..

سورپرایز جزوه بافت شناسی!!!!!!!!!!!!

استان بوشهر - پیش گفتار و مقدمه - اثر استاد دکتر سید جعفر حمیدی

استان زیبای بوشهر - پیشگفتار و مقدمه - اثر دکتر سید جعفر حمیدی