آموزش و پرورش ژاپن

آموزش وپرورش ژاپن

كشور كوچك ژاپن در كناره‌ي اقيانوس آرام طي چند دهه ي اخير توانسته است خود را به عنوان يكي از امپراطوران تكنولوژي ، صنعت و اقتصاد به جهان معرفي نمايد مسلماً منابع نفت وگاز باعث توسعه‌ي اين كشور آتشفشاني و زلزله خيز نشده است بلكه توجه به نيروي انساني و مديريت آن ، راز توسعه ي ژاپن بوده است . در مطالعات « تيمز »كه در باره پيشرفت تحصيلي بيش از 40 كشور جهان و در درسهاي رياضي و علوم تجربي انجام گرفته است ژاپن در اين 2 درس و در تمام مقاطع سني بين 3 كشور اول بوده و ايران به همراهي كلمبيا و آفريقاي جنوبي در انتهاي جدول قرار دارد .همچنين «پرفسور وزرا وگلezra vogel » استاد دانشگاه هاروارد در تحقيقات خود به اين نتيجه دست يافت كه دانش آموزان ژاپني كه دوره ابتدايي را در كشور آمريكا گذرانده‌اند هنگام بازگشت به كشور خود از همسالان خود در درسهاي رياضي و علوم عقب‌ترند .

نگاهي به ژاپن

كشور آتشفشاني و زلزله‌خيز ژاپن از 4 جزيزه بزرگ و3900 جزيره كوچك تشكيل شده است .مساخت ژاپن 378 هزار كيلومترمربع – كمتر از يك چهارم ايران – و جمعيت آن 125 ميليون نفر – يعني 2 برابر ايران – است . بيش از 67 در صد اين كشور را كوه و جنگل و 15 در صد آن را زمين‌هاي كشاورزي فراگرفته است . اين كشور فاقد هرگونه منابع طبيعي مثل نفت وگاز است ولي درآمد سرانه مردم آن 38 هزار دلار- 15 برابر ايران – است كه اين نشانگر آنست كه سطح رفاه در اين كشور آسيايي از آمريكا و بسياري از كشورهاي اروپايي بالاتر است . عمر متوسط مردان ژاپني 78 و عمر متوسط زنان اين كشور 85 سال است . – 15 سال بيشتر از ايران – دين وآيين مردم ژاپن شينتو و بودايي است و پيروان اين آيينها حدود دو برابر جمعيت ژاپن هستند . زيرا كه بيشتر مردم اين كشور به هر دو آيين معتقدند .شينتو مجموعه اي از باورهاي ديرينه‌ي ژاپني‌هاست كه بر اساس آن كليه مظاهر طبيعت مانند كوه و ستاره و دريا خدايگان جداگانه اي دارند و بايد پرستش شوند . طبق آيين شينتو روح انسان بعد از مرگ جاودانه باقي مي‌ماند اما جهان ديگري وجود ندارد . بنابراين پاداش وكيفري هم براي اعمال آدمي نيست . آيين بودايي در اواخر قرن ششم پيش از ميلاد - 2600 سال قبل – توسط بودا و در كشور هند پايه‌گذاري و از طريق چين و كره به ژاپن راه يافت . طبق آيين بودايي روح افراد پس از مرگ به بدن فرد ديگري منتقل مي شود . و در آنجا برحسب راحتي و سختي زندگي او ، به پاداش يا عقاب مي رسد . مهمترين ويژگي مردم ژاپن سخت كوشي ، قناعت ، نظم و روحيهِ همكاري ومشاركت آنهاست .

تاريخ مدارس ژاپن

تاريخ آموزش و پرورش ژاپن را مي شود به دو دوره ي قبل و بعد از « انقلاب ميجي» تقسيم كرد . اين انقلاب 20 سال بعد ازاصلاحات اميركبير در سال1868 ميلادي آغاز و ادامه پيدا كرد. تا قبل از اين انقلاب 2 نوع مدرسه در ژاپن بود «مدارس هانكو» ويژه ي سامورايي‌ها و «مدارس تراكويا» مخصوص آدم‌هاي عادي . در سال 18771 يعني 3 سال بعد از انقلاب ميجي ، آموزش وپرورش ژاپن تاسيس شد . در سال 1872تقريباً 28 درصد از افراد لازم‌التعليم به مدرسه ي ابتدايي مي رفتند . ويكصد هزار نفر در دبيرستان ثبت‌نام كردند . در سال 1920 اين ميزان به يك ميليون ودويست هزار نفر افزايش پيدا كرد . در سال 1948 آموزش نابينايان اجباري شد . در سال 1986بيش از 90 درصد كودكان ژاپني به پيش‌دبستاني رفتند و 94 در صد دانش آموزان به مرحله ي دوم دبيرستان راه يافتند .

ساختار آموزش وپرورش ژاپن

تعليم و تربيت ژاپن به عهده‌ي وزارت آموزش وپرورش ، علوم وفرهنگ ژاپن است . اين وزارت آموزش كودكان را از دوره ي ابتدايي آغاز مي‌كند و تا پايان دانشگاه ادامه مي دهد . علاوه بر مدارس و دانشگاه ، مراكزي مانند موزه ها ،نمايشگاه ها سالن هاي تئاتر و سينما نيز زير نظر اين وزارت است نحوه اداره مدارس ، انتخاب كتاب‌هاي درسي ، استخدام نيرو و تعيين روزهاي فعاليت مدارس به عهده‌ي ،شوراي آموزش وپرورش » است .هر استان ، شهر و روستا شوراي آموزش وپرورش دارد . اين شوراها 3 تا 5 عضو دارد و توسط استاندار يا فرماندار به مدت 4 سال انتخاب مي شود . هزينه‌ي آموزش و پرورش همچون اداره ي آن بين دولت مركزي ، استانداري و شهرداري تقسيم مي‌شود . در سال 1984 حدود30 درصد هزينه مدارس را دولت ، 44 درصد را استانداري و 26 درصد را شهرداري به عهده داشته است .

استانداردهاي مدارس ژاپن

مساحت هر كلاس عادي در ژاپن 74 متر است و مساحت هر مدرسه ي 6 كلاسه 10 هزار متر مربع و مساحت هر مدرسه‌ي 12 كلاسه 16 هزار متر مربع است . هر مدرسه‌ي ابتدايي داراي اتاق تكثير ، اتاق بهداشت ، اتاق موسيقي ، سالن غذاخوري ،سالن ورزش و استخر سرپوشيده و زمين چمن است . در سال 1986بيش از 95 درصد مدارس داراي سالن ورزش با مساحت حداقل 800 متر و حدود 81 درصد مدارس ابتدايي و70 درصد مدارس متوسطه داراي استخر سرپوشيده بوده است .مدارس ژاپن داراي امكانات كافي در بخش سمعي ، بصري است .در سال 1989 – 1368 شمسي - حدود 99 درصد مدارس داراي تلويزيون ٍ اورهد و ويدئوبوده است . در سال 1998 به طور متوسط هر مدرسه ي ابتدايي 10 رايانه داشت اين تعداد براي متوسطه بيشتر است .در سال 1992 بيش از 99 درصد دانش‌آموزان ابتدايي و82 در صد دانش آموزان مدارس متوسطه نهار دريافت مي‌كردند.

آموزش در مدارس ژاپن

ساعت حضور دانش آموزان در مدارس 44 ساعت در هفته است . و ازساعت 8 صبح تا 4 عصر به صورت پيوسته ادامه دارد . دانش آموزان ابتدايي 22 ساعت و متوسطه 16 ساعت در كلاس درس سپري مي‌كنند و بقيه با برنامه هايي مانند فعاليت هاي گروهي ، جشن‌ها و نهار و استراحت سپري مي شود .- دانش‌آموزان مدارس ابتدايي ايران 24 ساعت و درمقاطع راهنمايي و متوسطه 36 ساعت به مدرسه مي‌روند كه تقريباً تمام اين ساعات در كلاس سپري مي شود . - هر سال تحصيلي 240 روزاست . – در ايران كمتر از 180 روز – در مدارس ابتدايي به ايجاد محيطي شاداب ، جذاب ، دوستانه و با نشاط بيشتر از آموختن مسائل علمي تاكيد شده است .معلمان عقيده دارند دانش‌آموزان اين مقطع براي يادگيري علم به مدرسه نمي‌آيند بلكه هدف از مدرسه ديدار دوستان است .در مدارس ابتدايي به بازي ، كاردستي ، موسيقي وخانه‌داري - آشپزي وخياطي ونظافت – توجه بسيار مي‌شود .اين گونه برنامه‌ها يك سوم اوقات دانش‌آموزان را به خود اختصاص مي دهد .دانش‌آموزان مدارس ژاپن از همان كلاس اول ابتدايي در برنامه‌اي با عنوان به سوي كار به يادگيري و انجام حرفه هايي مانند زراعت وصنعت مي‌پردازند.

يادگيري در طول زندگي

يكي از برنامه‌هاي مدارس ژاپن اجراي برنامه هاي يادگيري در همه زندگي است . در حقيقت يادگيري در تمام عمر به اندازه آموزش وپرورش رسمي اهميت دارد . شعار آنها اين است هر فرد در هرجا و هر زمان بايد بياموزد . ايجاد مراكز دانشگاهي مكاتبه‌اي ، مدارس شبانه ودانشگاه سيما براي اين منظور فعاليت مي‌كند .

به گفته میاکه و ناگاساکی ، درسال 1990 ، هفده درصد هزینه عمومی دولت ژاپن صرف آموزش و پرورش شده است که اینمیزان ، تقریبا 6 درصد تولید ناخالص ملی است. وزارت آموزش و پرورش ژاپن قالب هایبرنامه درسی استاندارد را تهیه کرده است و مدارس ، برای آموزش اجباری باید یکی ازآنها را انتخاب کنند. در ژاپن ، آموزش و پرورش بر طبق الگوی 3-3-6 است. آموزشاجباری شامل شش سال در مدارس ابتدایی و سه سال در مدارس متوسطه است. ....

به گفته میاکه و ناگاساکی ، در سال 1990 ، هفده درصد هزینه عمومی دولت ژاپن صرف آموزش و پرورش شده است که این میزان ، تقریبا 6 درصد تولید ناخالص ملی است. وزارت آموزش و پرورش ژاپن قالب های برنامه درسی استاندارد را تهیه کرده است و مدارس ، برای آموزش اجباری باید یکی از آنها را انتخاب کنند. در ژاپن ، آموزش و پرورش بر طبق الگوی 3-3-6 است. آموزش اجباری شامل شش سال در مدارس ابتدایی و سه سال در مدارس متوسطه است.

در آموزش و پرورش ژاپن ، هم مدرسه خصوصی وجود دارد و هم مدرسه دولتی. بیش تر مخارج مدارس دولتی به عهده دولت مرکزی است. حتی نیمی از مخارج مدارس خصوصی نیز ، به عهده دولت مرکزی است. سال مدرسه ای که از اول آوریل شروع می شود و در 31 مارس تمام می شود ، به سه بخش تقسیم شده است . بیش تر مدارس ابتدایی و متوسطه ، به مدت 35 هفته یا 190 روز باز هستند . روزهای مدرسه ای در هر هفته ، از دوشنبه تا جمعه است . دانش آموزان در هر روز ، 6 ساعت به مدرسه می روند و گاهی 4 ساعت نیز در کلاس های روز شنبه که 2 تا 3 بار در هر ماه برگزار می شود ، حضور می یابند. در سال 1994 ، تعداد متوسط دانش آموز در کلاس های ابتدایی 29 نفر بود و این تعداد ، برای دوره متوسطه 34 نفر بود . در حالی که بیش ترین تعداد دانش آموزان در دبیرستان ، 40 دانش آموز در کلاس درس بود. در ژاپن ، هیچ برنامه مشخصی برای گروه بندی دانش آموزان وجود ندارد و یک برنامه اجباری ریاضی و علوم در کلاس هایی با توانایی های متفاوت دانش آموزان تا پایان پایه نهم ، ارائه می شود. با شروع پایه نهم ، مدارس باید درسهای انتخابی از ریاضی را در برنامه درسی قرار دهند تا دانش آموزان علاقه مند ، درس ها را بگیرند.

کسانی که می خواهند در آینده معلمان ابتدایی و متوسطه شوند ، باید یک لیسانس چهار ساله را به همراه چندین دوره در نظریه های آموزشی و پداگوژی ، به عنوان قسمتی از لیسانس حرفه ای معلمی ، داشته باشند .

دوره های دوساله کالج نیز، در آموزش وجود دارند که فارغ التحصیلان این دوره ، می توانند در پایه های 1 تا 9 تدریس کنند. متوسط سن معلمان ژاپن در دوره ابتدایی 40 سال و دردوره اول متوسطه ( پایه های 7 تا 9 ) ، 39 سال و برای دوره دوم متوسطه ( پایه های 10 تا 12 ) ، 42 سال است. ژاپن از سال 1961 ، عضو انجمن ارزشیابی پیشرفت تحصیلی است و قبل از شرکت در مطالعه تیمز ، در مطالعه های تطبیقی دیگر این انجمن از قبیل ، SIMSS,FISS,SISS,FIMSS شرکت کرده است. ژاپن در مطالعه تیمز در سال 1995 ، در دو جمعیت 1 و2 شرکت کرده است. شورای برنامه ریزی در وزارت آموزش و پرورش ژاپن ، هدف های برنامه درسی را هدایت می کند. در دوره ابتدایی ، هدف ها ، کمک به دانش آموزان در مطالعه خردمندانه و منطقی پدیده های زندگی روزانه ، کسب علوم و مهارت های اساسی در ارتباط با اعداد ، کمیت ها و شکل های هندسی ، ایجاد نگرش مثبت نسبت به ریاضی و دست یافتن به رضایت مندی در استفاده از ریاضیات در زندگی روزانه است. در سطح دبیرستان ، این اهداف شامل کمک به دانش آموزان در عمیق تر کردن فهم شان از مفاهیم پایه ای ریاضی ، اصول و قواعد درباره اعداد ، کمیت ها و شکل های هندسی است. دانش آموزان باید بیاموزند که پدیده های ریاضی را نمایش دهند و از شیوه های ریاضی وار دیدن و فکر کردن ، قدردانی نمایند . تغییرات ایجاد شده در برنامه درسی به ترتیب در سالهای 1992 و 93 و 94 برای پایه های 1 تا 6 و 7 تا 9 و 10 تا 12 اجرا شد . اساس این اصلاح ، تاکید بر ریاضیات پایه ، ایجاد قدردانی نسبت به ریاضیات ، راه های ریاضی وار فکر کردن ، و فراهم کردن وضعیتی که دانش آموزان بتوانند به طور فردی تربیت شوند ، است.

در برنامه درسی جدید ، استفاده از کامپیوتر از دوره ابتدایی شروع می شود و در دوره دبیرستان ، در سطح وسیعی به کار گرفته می شود و از پایه پنجم به بعد ، از ماشین حساب در تدریس به طور فزاینده ای استفاده می شود. براساس سومین مطالعه بین المللی ریاضیات و علوم تیمز ، و مطالعات دیگر ، به نظر می رسد که دانش آموزان ژاپنی از ریاضی بیزار هستند و این طرز تلقی ، در بین دانش آموزان رشد یافته است و باید برای آن ، تدبیری اندیشیده شود. برای استفاده از ماشین حساب و کامپیوتر در برنامه درسی ، تاکید زیادی شده ولی به نظر می رسد که به طور موثر در کلاس درس از آنها استفاده نمی شود و باید در این زمینه ، معلمان را بیشتر آموزش داد.

کتاب های درسی توسط تیم نویسنده آن ها که شامل آموزشگران ریاضی ، ریاضی دان ها و معلمان است ، نوشته شده و توسط انتشاراتی های تجاری چاپ می شود . هیات محلی آموزش و پرورش در مشورت با نماینده های معلمان مشخص می کنند که از کدام کتاب درسی از فهرست تولیدات تایید شده توسط وزارت آموزش و پرورش ، استفاده شود . در تمام سطوح از معلم انتظار می رود تا از کتاب درسی برای تدریس استفاده کند و معلمان ، معمولا از کتاب های درسی برای مرور و استحکام بخشیدن دانش ها و مهارت های پایه ای و خلاصه کردن قواعد استفاده می کنند . کتاب ها از یک رهیافت حل مساله که شامل پنج گام پرس و جو ، تشریح ، مثال ها ، تمرین ها و کاربرد ها است ، استفاده می کنند و بیش تر از موضوعات حقیقی زندگی برای معرفی مفاهیم ریاضی استفاده می نمایند. راهنمای برنامه درسی بر برقراری تعادل بین تدریس تکنیک های محاسباتی و توسعه مفاهیم ، تاکید دارد. ولی معلم ها در تدریسشان بیش تر بر تکنیک ها تاکید دارند. اگر چه ریاضیات به صورت یک علم یکپارچه است ، ولی گرایش معلم ها در تدریس ریاضی به صورت موضوعات مجزااست و این گرایش ، در ریاضیات دبیرستانی بسیار رشد کرده است . استفاده از ماشین حساب از پایه پنجم به بعد توصیه شده است ولی معلمان به ندرت از آن استفاده می کنند ، و نیز، استفاده از کامپیوتر برای تمام پایه ها توصیه شده اما هنوز هم در کلاس های درس ، خیلی کم از آن استفاده می شود. رهیافت های استقرایی برای تدریس مفاهیم ریاضی در پایه های 1 تا 9 مورد استفاده قرار می گیرد .

مواد آموزشی و دست ورزی، در دوره ابتدایی استفاده می شوند در حالی که در دوره دبیرستان به ندرت مورد استفاده قرار می گیرند . استفاده از پروژه های تحقیقی و باز پاسخ ، قویا توصیه شده اند . در حال حاضر همه معلمان موافقند که پروژه ها مهم هستند ، ولی در چگونگی استفاده از این روش مطمئن نیستند . به یادگیری مشارکتی هم، توجه زیادی نشده و هنوز روش های معلم محوری حاکم هستند. در نظام آموزشی ژاپن ، به طور رسمی ، هیچ ارزشیابی خارجی وجود ندارد . ولی برای آزمون ورودی سه سطح وجود دارد . اولی در پایان پایه نهم و ورود به دوره اول دبیرستان و دومی در پایان پایه نهم و ورود به دوره دوم دبیرستان و سومی در پایان پایه 12 ، برای ورود به دانشگاه است . ارزش یابی محلی نیز برای دادن بازخورد به مدارس و کمک به آن ها در انجام وظایفشان ، وجود دارد . ارزش یابی های کلاسی ، به منظور پرورش دانش آموزان و توسعه تدریس انجام می شود . در ارزشیابی های کلاسی ، استفاده از آزمون کتبی هنوز شیوه غالب است.

سخن آخر

- كشور ايران به دليل برخورداري از كودكان و نوجوانان با استعداد و تكيه بر تمدني باشكوه توانايي پيشرفت و توسعه دارد. متاسفانه آمارهاي آموزش وپرورش ، چشم‌انداز روشني پيش روي ما قرار نمي دهد30 در صد مدارس كشور از آب آشاميدني محروم است .تراكم دانش‌آموزان در كلاسهاي مدارس تهران به 57 نفر مي‌رسد – جام جم 11 مرداد 80 - 80 در صد فرهنگيان زير خط فقر زندگي مي‌كنند . و چهل درصد آنها مسكن ندارند .- اطلاعات 30 خرداد80 – بيش از 90 در صد بودجه آموزش وپرورش صرف حقوق كاركنان مي‌شود .يك و نيم ميليون دانش‌آموز در مدارسي درس مي‌خوانند كه بيش از 40 سال قدمت دارد .0 اطلاعات 30 خرداد 80- حدود4 درصد كودكان ايراني به مراكز پيش‌دبستاني مي روند اين در حالي است كه ميزان متوسط جهاني آن 70 درصد است . –ايران 2 ارديبهشت 81- بودجه‌ي آموزش وپرورش در 10 ساله ي اخير از 12 درصد بودجه‌ي عمومي‌ به4 درصد تقليل يافته‌است در مجموع بايد گفت ايران توانايي توسعه‌ي علمي ، فرهنگي ،ورزشي و ديني را دارد اگر به آموزش وپرورش توجه شود.

آموزش و پرورش ژاپن

مطالب مشابه :

روش تدریس ریاضیات در مدارس ژاپن

نکاتی درباره روش تدریس ریاضی در ژاپن

نکاتی درباره روش تدریس ریاضی در ژاپن

آموزش در مدارس ژاپن

آموزش درس علوم تجربی در مدارس ژاپن

فرهنگ آموزش در ژاپن

آموزش و پرورش در ژاپن

مقایسه تدریس در ایران و آمریکا و ژاپن

ویژگی های مدارس دوره ابتدایی و راهنمایی در ژاپن

آموزش و پرورش ژاپن