اکتشافات مواد معدنی در ایران و جهان:

اهداف طرح استراﺗﮋی اکتشاف

1-شناخت پتانسیل معدنی کشور

بحث در مورد توان معدنی کشور نه پر یاپه عقیده و نظر بلکه بر اساس حقیقت باید انجام پذیرد و هر گونه تصمیم گیری در بهره برداری از معادن می باید بر پایه دانش از یافته های معدنی باشد .

شناسایی پتانسیل های معدنی کشور و قابلیت های بهره برداری از آنها در کوتاه مدت میان مدت و دراز مدت با در نظر گرفتن نیاز صنایع داخلی و بازار جهانی در قالب این استراﺗﮋی مورد بررسی قرار خواهد گرفت و چالش ها و فرصت های و یا روی هر یک به ----- سنجیده می شود .

2- ایجاد اقتصاد چند پایه

وجود منابع نفتی کشور در یک سده گذشته مهم ترین عامل تاثیر گذار در تمامی سیاست ها و بر نامه ریزی کشور بوده و شعاع تاثیر آن به گونه ای فراگیر مانع از توجه به دیگر بخش ها و منابع قابل طرح در اقتصاد و صنعت کشور بوده است .

----  و این عامل وابسته بودن اقتصاد کشور به منابع نفتی را موجب گردیده و بدین روی در استراﺗﮋی اکتشاف ----- از اقتصاد تک پایه به اقتصاد متکی بر منابع متعدد ( چند پایه ) با بهره برداری از ذخایر و منابع کشور به عنوان یک منبع جایگزین و قابل رقابت در بازار های جهانی از جمله اهداف می باشد .

3- ایجاد اشتغال و بازار کار

در قالب سیاست کلان دولت ایجاد بازار کار و اشتغال در تدوین این استراﺗﮊی مد نظر قرار گرفته و رشد معدن و صنایع معدنی به عنوان بخش های بسیار مطرح در ایجاد اشتغال و دارای نقش موثر در گسترش صنایع بالا و پایین است به صورت مستقیم و غیر مستقیم لحاظ نشده است .

4- توسعه مناطق محروم

به دلیل شرایط جغرافیایی اقلیمی و زمین شناسی بسیاری از مناطق محروم و کمتر توسعه یافته در نواحی مساعدتر معدنی و دارای منابع بالقوه قراردارند که پرداختن به اکتشاف و ارزیابی این منابع می تواند زمینه های زیر بنایی لازم برای رشد و توسعه این مناطق را فراهم سازد . بر این اساس یکی از اهداف مهم در تدوین  استراﺗﮋی فراهم سازی زمینه های رشد و جذب سرمایه گذاری ( دولتی و خصوصی ) برای توسعه مناطق محروم بوده است . شایان گفتن است رسیدن به تمامی اهداف مشخص شده در استراﺗﮋی مستلزم برنامه ریزی منطقی و اجرای دقیق آن می باشد .

دیدگاه و ماموریت استراﺗﮋی اکتشاف

سرزمین ایران با توجه به پتانسیل های معدنی بالقوه و نیز یافته های کنونی دارای توانی است که می توان در سطح بین المللی قدرت رقابت پیدا کرده و رهبری خاورمیانه و آسیای میانه را از جنبه های فن آوری و سرمایه گذاری در بخش معدن به عهده گیرد .

ماموریت استراﺗﮋی اکتشاف فراهم آوردن ثروت جدید ملی از طریق شناخت منابع کشف ذخایر و توسعه معان جدید و ایجاد زمینه های قانونی و مالی برای تشویق و جذب سرمایه گذاری در اکتشاف و خدمات پشتیبانی در این بخش است  .

الویت اکتشافی کشور

با بررسی توان معدنی کشور و عوامل موثر در اکتشافات مواد معدنی مختلف و بر پایه اهمیت هر یک از آنها این مواد به شش گروه با برنامه های اکتشافی مختلف تقسیم شده اند که عبارتند از :

گروه اول: مواد معدنی در این گروه دارای اهمیت خاصی بوده که ضرورتا نیاز به اقدام سریع در اکتشاف آنها بوده و باید با سرمایه گذاری دولت انجام گیرد طلا نقره مس ---- سرب روی آهن جزو این گروهند .

گروه دوم : آن دسته از مواد معدنی که از اهمیت کمتری نسبت به گروه اول برخوردار بوده و چنانچه بخش خصوصی نسبت به اکتشاف آنها رغبتی نشان ندهد می باید سرمایه گذاری دولت انجام پذیرد . کرومیت تیتانیم وانادیم آننتیمیوان تنگتن و آز----- دراین گروه جای دارند .

گروه سوم : از این گروه اندیس ها و آثار کانی سازی و کانسارهای --- شناسایی شده که نیاز به ارزیابی و بررسی های ﭘﮋوهشی دقیق تر دارد . فلدسپات برومنیزیم جیوه و منگنز دراین گروه قراردارند .

گروه چهارم : در این گروه موادی قرار می گیرند که تنها آثار و نشانه هایی از آنها شناسایی شده و یا آن که محیط مناسب برای تشکیل منابع آنها در کشور وجود دارد اما هنوز منابع معتبر ومشخص از آنها معرفی نشده است ( مانند میکل و عناصر گروه پلاتین ) اکتشاف این منابع نیاز به انجام پروﮊه های ﭘﮋوهشی و بررسی های علمی بیشتر دارد . فیروزه سنگهای قیمتی نیوبوم تانتانیوم عناصر ------ نیکل  کبالت فلزات گروه پلاتین گرافیک و قلع در این گروه جای می گیرند .

گروه پنجم : این گروه شامل مواد معدنی خاص است که از دیرباز عملکرد خوبی در اکتشاف آنها وجود داشته و می توانسته با فناوری ساده استخراج تولید و فرآوری شود و به همین دلیل جاذبه های بیشتری براتی بخش خصوصی داشته به نحوی که تمامی مراحل از اکتشاف صادرات نیز توسط بخش خصوصی صورت گرفته است . در استراﺗﮋی اکتشاف نظارت سیاست گذاری و حمایت دولت برای این گروه از مواد معدنی درنظر گرفته  شده مگر در مواردی که علیرغم نیاز کشور در بخش خصوصی انگیزه لازم برای سرمایه گذاری وجود نداشته باشد . پتاس خاک نسوز فسفات تالک سولفات سدیم میکا براتها و کانی های صنعتی دراین گروه قراردارند .

گروه ششم : این گروه شامل مواد معدنی دارای شکل فرآوری و مصرف صنعتی است که نتوانسته وارد چرخه تولید شود . زغال سنگ بوکسیت و برخی از منابع فسفات در این گروه ---- دارند . به عنوان مثال علیرغم تولید 3/1 میلیون تن زغال سنگ در کشور میزان واردات زغال سنگ کک شو بیش از یک میلیون تن در سال است . رویارویی با آلودگی های زیست محیطی اندیشه انرﮊی جایگزین در صنایع را پرورش داده و در آیند میزان تولید زغال سنگ می باید با کاهش روبرو شود .

بررسی و ارزیابی موا معدنی کشور و مقایسه آن منابع جهانی

مروری بر داده های معدنی نشان می دهد که ایران در تولید بایت ، فلدسپار ،  روی   ، آهن   ،  کرومیت و منگتز در سطح بین المللی دارای فریت نسبی بوده می تواند در تجارت رقابتی شرکت نماید و برای موارد استراﺗﮋیک مانند فسفات   ،  مس و طلا سهم رقابت ناچیزی داشته که با توجه به پتانسیل موجود می تواند افزایش یابد .

بررسی و مقایسه میزان تولید مواد معدنی در ایران نسبت به جهان برای دو عنصر ( مس  و روی ) که اصولا ذخایر قابل توجهی از آنها در کشور وجود دارد نشان از این حقیقت دارد که مقدار تولید مواد معدنی ایران در مقایسه با سطح جهانی و با توجه به میزان ذخایر جهانی ارایه شده است . در جدول زیر مواد معدنی که پتانسیل های خوبی را داشته با تمرکز اصلی ومواد معدنی با پتانسیل های کمتر با اهمیت حاشیه ای مشخص شده اند .

توانمندیهای کشور در فن آوری های اکتشافی و علوم زمین

ایران در علوم پایه زمین شناسی وضعیت مطلوبی دارد اما در اجرای اصولی و اکتشاف موفق در زمینه های بسیاری ----- روبروست .

ارتقای کیفیت موجود در بخش اکتشاف برای رسیدن به استاندارد های بین المللی از روش های زیرانجام پذیر است :

1-      اجرای برنامه های آموزشی و انتقال فن آوری با استفاده از متخصصین صاحب نام دنیا برای ایجاد ظرفیت و ارتقای توانمندی

2-      اعطای تسهیلات و فراهم سازی زمینه های لازم برای انتقال فن آوری در موسسات دولتی و بخش خصوصی

3-   همسو نمودن برنامه های آموزشی ( نظری و علمی ) دانشگاهها برای تامین نیاز های استراﺗﮋی اکتشاف  ، کسب تجربه و هم ترازسازی تهیه اطلاعات و تولید  - -- تا رساندن آن به سطح بین المللی

4-      طراحی و اجرای برنامه های آموزشی برای پی جویان و معدنکاران کوچک مقیاس .

برای حضور و رقابت جهانی بابت فاصله های پارامترهای مطرح در استاندارد های بین المللی با کشور کاهش یابد . مهم ترین پارامترها کارآیی بخش خدمات اکتشافی به تقویت سیستم های کنترل کیفیت  ، افزایش کیفیت و کمیت حفارهای اکتشافی و دیگر موارد است . هزینه پایین نیروی کار مزیت های بخش خدمات اکتشاف است که در صورت تقویت و رشد سایرپارامترها می تواند سبب افزایش رقابت پذیری برای کشور شود .

منابع :

1-      گزیده ای ازطرح استراﺗﮋی اکتشاف  ، سازمان معدنی کشور

2-      بررسی روند صرف هزینه دراکتشاف مواد معدنی کشور  ،  سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران