اسیب شناسی درس هنر

در س هنرهمچنان مورد بی مهری نظام آمورشی قرار دارد و به رغم تبلیغات وزارت آموزش و پرورش<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

از تغییر کتب درسی این ماده درسی از ابتدای انقلاب از هیچ تغییری برخوردار نبوده ودروس آمورشی خود را با دارا بودن اشکلات متعدد هر ساله به دانش آموزان ارائه میکند

گروه هنر مدارس راهنمایی شهرستان بجنورد از سال های گذشته به خاطر برخی از مسائل که در همه جای کشور در رابطه با این درس وجود دارد(در خصوص آموزش هنر ) و یا ناشی از مشکلات منطقه ای است، دارای مشکلات متعددی است.

مسلما بیان این مشکلات که ریشه در شناخت اندک مسئولان آموزشی از مقوله هنر و اهمیت آن در نظام آمورشی است موجب می شود مسئولان و تصمیم گیران در توجه به این درس اهمیت بیشتری قائل شوند.

البته بروز این مشکل در نظام آمورشی که پایه تعلیم و تربیتی جامعه می باشد ناشی از تاثیرات و تحولاتی است که هنر

این مشکلات به شرح ذیل می باشد:

1- فرصت کم

کم بودن زمان تدریس هنر هم برای دانش آموز و هم معلم . از طرفی این مشکل برای مدیران مدارس نیز برای برنامه ریزی کار دبیران هنر با مشکلات زیادی همراه است چرا که زمان تدریس هنر برای کلاس های دوم وسوم راهنمایی تنها یک ساعت آموزشی در طول هفته است.

و مسلما پر واضح است در این تک ساعت نه می ئوان مهارتی را آموزش داد و نه می توان به جزئی ترین اهداف این درس دست یافت.

2- کهنگی کتاب های هنر

کهنگی مفاهیم و دروس آمورشی کتاب های هنر که توام با اشکلات متعددی است که هر ساله تجدید چاپ می شود .

البته این کتاب ها در اوایل انقلاب طوری تنظیم شده بود که در پی انتقادات دبیران هنر که " ساعات در نظر گرفته شده برای این درس کافی نیست " این کتب تنها لاغرتر شد ولی محتوا و شیوه ها تغییری نکرد و جالب توجه این که به طور مثال اگر در گذشته کتاب سال سوم بیش از 170 صفحه داشت؛ و در ذیل یک تصویر نوشته شده بود که آثار صفحه 162 متعلق به فلان هنرمند است؛ این صفحه با توجه به لاغر شدن کتاب که از 170 صفخه به 80 صفحه با همان نوشته ها حفظ شده است و در کتاب 80 صفحه ای که در حال حاضر وجود دارد دانش آموز می خواند :" تذهیب های صفحات 120،136،146و 162 از خانم شعله لالمی است. .

3- درسی که دیر شروع می شود.

تکیه کتب آموزش هنر در دوره راهنمایی بر این اصل است که هنر برای دانش آموز در دوره ابتدایی 2 سال تدریس شده و این عمده ترین مشکل آموزش هنر در دوره راهنمایی است.

در اولین درس خوشنویسی سال اول دانش آموزان می خوانند: "همانطور که در درس هنر در سال چهارم و پنجم دبستان..."این مطلب متعلق به دورانی بود که در دوره ابتدایی در کلاس های چهارم و پنجم دبستان درس هنر دارای کتب هنر بود .

و این ویژگی با تحول آموزش و پرورش !؟ در سال 64 به این امر انجامید که در دوره ابتدایی هیچ کتابی نباشد.

و حال تصور کنید کتابی که (کتب آموزش هنر در دوره راهنمایی) بر این اساس طراحی شود که در 2 پایه قبل تر دانش آموز دارای کتاب هنر بوده است چقدر می تواند مشکل آفرین باشد.

هم برای دانش آموز و هم برای دبیر هنر!

دبیر هنر ناچار است بسیاری از مفاهیمی را که به دانش آموز تدریس نشده است با فرصت محدودی که در اختیار دارد تدریس کند و یا اینکه بدون در نظر گرفتن این کمبود های آموزشی هر چه را که کتاب دارد؛تدریس کند.

از طرفی دیگر با توجه به مطلب "کهنگی مفاهیم و دروس آمورشی کتاب های هنر" این مطلب هم یکی دیگر از مصادیق بارز این کهنگی های بارز کتاب است که بعد از نزدیک به 22 سال از حذف کتب هنر در دوره ابتدایی ، هنوز در کتب هنر راهنمایی فرض بر این است که در دوره ابتدایی کتب هنر وجود دارد.

4- نبود کارگاه هنر

نبود فضای مناسب برای تدریس هنر در قالب کارگاه هنر موجب شده است این درس بیشتر به صورت تئوری و نیمه عملی تدریس شود.

مسلما هدف اولیه از گنجاندن این درس مغایر وضعیت کنونی این درس می باشد.

متاسفانه این درس در حالی برای دانش آموزان ارائه می شود که برخی اوقات دانش آموز در همان محیط کلاس با بیش از 35 نفر مجبور است در نیمکت های تنگی که در اختیار دارد با مفاهیم این درس آشنا شود

مسلما شیرین ترین مباحث درس در این شرایط برای دانش آموز رنج آور تنفر آمیز است.

بر همین اساس دانش آموزان در فراگیری بین دو هنر طراحی و خوشنویسی بیشتر تمایل دارند به هنر طراحی بپردازند تا از آوردن ابزار هنر خوشنویسی که ممکن است برای خود و دوستان شان در فضای تنگ کلاس مشکل آفرین باشد پرهیز کنند.

همچنین نبود کارگاهی برای تدریس این درس مدارس را از داشتن مکانی برای آرشیو آثار هنری دانش آموزان بی بهره ساخته است و به درس هنر به عنوان یک ماده درسی تک ساعته تئوری در آموزشگاه ها نگریسته می شود و به قدرت های ذاتی این درس و این هدیه بزرگ الهی در میان بشریت که به وسیله آن می توان روحیه نشاط و شادابی و بهتر نگریستن را در پدیده ها و آفرینش پروردگار دست یافت را نادیده گرفت.

کهنه بودن مطالب هنری،جذابیت نداشتن مطالب برای دانش آموز، عدم برخورداری از امکانات نمایشگاهی آثار هنری در مدارس ، عدم توجه مسئولان برای تشویق دبیران هنر به خاطر کم اهمیت جلوه نمودن این درس ، استفاده از دبیران غیر تخصصی در اکثر آموزشگاه های روستایی وجود مشکلات چاپی فاحش در کتاب و نداشتن ترتیب منطقی برای عنوان مباحث از موارد دیگری است که کار کردن با این کتاب برای دبیران هنر با توجه به پیشرفت آموزش های غیر رسمی مشکل است.

امید است؛ مسئولان با شناخت منطقی و اصولی از مقوله هنر در سال های آتی بتوانند مشکلات این درس را که یکی از پایه ای ترین مسائل در زندگی تک تک افراد جامعه است از میان برداشته و شرایطی را فراهم کنند که با نگرش صحیح به این درس و قابلیت های آن، نظام آموزشی نوین را رقم زنند.

دنياي امروز تغيير و تحول از اصول اساسي و مهم كشورهاي پيشرفته و توسعه يافته است و از آن جا كه در حوزه هاي مختلف فرهنگي، علمي و... جامعه مدام درحال تغيير است، نيازهاي دانش آموزان نيز دچار تغييرات بنيادين مي شوند.
    تدوين كتب درسي و تغيير و تحول محتواي آنها و ارائه به دانش آموزان، بايد متناسب با نيازهاي روز جامعه دانش آموزي باشد و كتب جديدالتأليف بايد براساس اين نيازها تغيير يابند.
    امروزه حتي با توجه به آموزش نوين و يادگيري، كتب درسي سال هاي گذشته پاسخگوي نيازهاي امروز نيست و باعث گريز دانش آموزان و حتي معلمان از آن كتب مي شوند كه محتواي كتابها نياز به بازنگري اساسي دارند.
    در سال هاي گذشته تغيير كتاب هاي درسي (بعضي كتب) براساس دوره 3 ساله بود، ولي درحال حاضر براساس قانون برنامه سوم توسعه و مصوبه مجلس شوراي اسلامي، تغييرات كتاب هاي درسي به 5 سال افزايش يافته است و براساس اين قانون تمامي كتاب هاي درسي بايد از مقطع ابتدايي تا پايان مقطع متوسطه به روز شود.
    كتاب هاي درسي به عنوان اصلي ترين منبع تغذيه علمي، نيازمند استاندارد شدن است و از آنجايي كه علوم مختلف و دانش افزايي به روز شده است، ليكن متأسفانه تا به امروز نسبت به كتاب هاي آموزش هنر دوره راهنمايي اجحاف شده است و در بيشتر كشورهاي پيشرفته، اگر نظري به حوزه هنر در آموزش و پرورش آنها داشته باشيم خواهيم يافت كه آن كشورها به اين نتيجه رسيده اند كه هنر در روند رشد ذهني و فكري دانش آموزان تأثير بسزايي دارد و در آن جوامع در كلاس هايشان يك يا دو هنر به صورت مستقل تدريس مي شود و كارشناسان آموزش و روانشناسان با توجه به تجربه علمي و عملي هنر به باوري قوي رسيده اند كه هنر در آموزش و پرورش مي تواند در شكوفايي تخيل و خلاقيت اثرگذار باشد و در كشورهاي پيشرفته هنر در مدارس شان جاافتاده و به آن اعتقاد دارند.
    كم توجهي به كتاب آموزش هنر در دوره راهنمايي تحصيلي كشور ما يك مسئله ريشه دار است و اين درس را نسبت به دروس ديگر به حاشيه رانده است و اگر در بازنگري نسبت به تأليف جديد كتب هنر توجه جدي شود، شاهد بالندگي و ظهور تعداد بي شماري استعدادهاي برجسته در رشته هاي مختلف هنري در كشورمان خواهيم بود.
    طي سال ها، ضعف برنامه ريزي و تدوين كتب هنر دوره راهنمايي به شدت آزارم داده است و لازم است نسبت به محتوا و تغييرات كلي كتاب هاي هنر يك خانه تكاني جدي صورت بگيرد و گردوغبار گرفته شده نسبت به اين كتب باعث بي توجهي به آن شده است. وضعيت محتواي كتب فوق وچند و چون تدريس آن دغدغه بسياري از معلمان هنر كشور است و معتقدند كتاب هنر دوره راهنمايي در نظام آموزشي ما به مانند فرزند ناخوانده اي است كه از هرطرف رانده مي شود و اجازه رشد و بالندگي به اين درس مهم را نمي دهند و انتظار به حقي است كه وزارت آموزش و پرورش با برنامه ريزي و تجديدنظر در تأليف جديد كتب هنر نياز دانش آموزان و معلمان هنر را برآورده سازند، چرا كه توجه و برنامه ريزي و بازنگري در تدوين جديد كتب فعلي هنر، بزرگداشت فرهنگ و هنر گذشته ايران است، آن هم هنر ايراني كه در گذشته هاي دور و حال زبانزد ملل بوده و هست و ايران به اعتبار هنر و هنرمندانش در جهان صاحب قدر و قيمت است و شايسته نيست اين گونه با هنر برخورد شود.
    درسال 81-80 دربين دبيران هنر دوره راهنمايي بيش از 10 استان كشور (دانشجويان كارشناسي هنرهاي تجسمي مركز- آموزش عالي فرهنگيان تهران) يك نظرسنجي راجع به كتب هنر انجام داده ام و اكثرا نسبت به وضعيت علمي كتب هنر دوره راهنمايي و محتواي آنها ابراز نارضايتي نموده اند و بيشتر دبيران فوق متفق القول بودند كه اين كتب نياز به بازنگري جدي و اساسي دارند و اذعان داشتند كه در طي سال هاي گذشته اكثر كتب درسي تغييرات كلي يافته اند و تا حدي به روز شده اند، ولي متأسفانه كتاب هاي هنر بدون كارشناسي و عدم بررسي فقط حجمشان كم شده است و فقط تعداد زيادي از درس هاي كتب هنر را حذف نموده اند و حتي هيچ تغييري در دروس موجود هم صورت نگرفته است و دانش آموزان هم پي به گسيختگي كتاب ها مي برند و حداقل كتب هنر سال هاي قبل از كتب فعلي هنر بهتر بود، چون فراگيران را با هنرهاي سنتي و اساتيد آن رشته ها آشنا مي كرد و جاي تعجب دارد كه هر جنس مصرفي مادي كه تأثيري هرچند كوتاه مدت دارد موظف به طي مراحل نظارت و ارزيابي است تا با ويژگي ها و ساختار مناسب به مرحله توليد و سپس مصرف برسد، اما كتاب درسي به عنوان كالاي مصرفي غيرمادي يا بهتر بگوييم كالاي فكري، با اثري طولاني مدت در ديدگاه برخي از مسئولين بي نياز از نظارت، ارزيابي و در نهايت استاندارد شدن در شكل و محتواست و مشخص است كه نسبت به چاپ هرساله كتاب هنر هيچ توجهي نمي شود و فقط تنها نكته اي كه سال به سال در تغيير كتب هنر با آن روبرو هستيم قيمت كتاب و سال چاپش است، كتاب هنر سال هاست كه دست نخورده و چه زماني با شكل و محتواي جديد در دسترس دانش آموزان قرار گيرد، الله اعلم.
    و جا دارد كه دفتر تأليف و برنامه ريزي كتب درسي به كتب هنر دوره راهنمايي بازنگري جدي داشته باشد، چراكه دنياي امروز ما دنياي حركت است و سكوت و سكون ماندن در كتب درسي روا نيست بالأخص در اين زمان كه علم به سمت جهاني شدن مي رود و درس هنر مجالي است براي انديشيدن و تفكر در زيبايي ها و خلاقيت ها.
      -طراحي جلد كتاب ارتباطي قوي با مخاطب برقرار نمي كند و در پشت جلد، آرم جمهوري اسلامي ايران روي پرچم زيبا طراحي نشده است.
    -تصويرگري داخل كتاب ها براي دانش آموزان زياد جذابيت ندارند و مي بايست كتاب هنر باتوجه به هنري بودنشان بهترين طراحي جلد و نافذترين تصويرگري را داشته باشد و يكي از مواردي كه دانش آموزان جذب كتاب هاي درسي مي شوند تصاوير و نقاشي هاي داخل آن است. تصويرگري كتب درسي  و از طريق كتب هنر به تخيل و شكوفايي دانش آموزان براي آينده ايراني بهتر و خلاق ارج نهيم.
    در كتب 3ساله هنر دوره راهنمايي مي توان انتقاداتي را به آنها وارد ساخت كه در ذيل به بررسي تعدادي از اين موارد پرداخته مي شود.
    1-تصاوير كتاب (اعم از طرح جلد، تصويرگري، عكس، طراحي، نقاشي، گرافيك و...)
بايد گويا و از ايهام و پيچيدگي به دور باشند و در به كارگيري رنگ در تصاوير دقت كرد؛ زيرا رنگ هم بار اطلاعاتي دارد.
    تصويرگري مناسب مي تواند براي دانش آموزان محركي قوي باشد تا ذهن را فعال كرده و حتي سؤال ايجاد كند و تصويرها بايد درنهايت سادگي متناسب با سن فراگيران باشد، چون براي بقاي معني و مفهوم آموزشي از آن استفاده مي شود و مي تواند به گستره ذهن و تخيل دانش آموزان دامنه وسيع تري ببخشد و اگر تصاوير رابطه عاطفي برقرار كنند رغبت به متن خواني هم بيشتر مي شود.
    -عكس هاي به كار رفته در كتب، نامناسب هستند و نمي توانند موضوع درسي را خوب به مخاطب برسانند به عنوان مثال عكس تنه درختان در كتاب سال سوم (درس 3 طراحي و نقاشي) دانش آموزان را متوجه موضوع بافت و جنسيت در طراحي نمي كند.
    -پوسترهاي به كاررفته در كتاب سال سوم درس(8) طراحي و نقاشي با دانش آموزان ارتباط برقرار نمي كنند واستفاده از پوسترهاي ساده،زيبا و واضح باعث بالارفتن سواد بصري دانش آموزان مي شود.
    -در كتب 3ساله مي توانستيم از نقاشي هاي آبرنگ زيباتر و قابل ملموس براي دانش آموزان استفاده نماييم.
    -چاپ رنگي نقاشي هاي موجود در كتب فوق بي كيفيت است، مانند كتاب سال اول درس 16طراحي و نقاشي تصوير سيب ها و برگ ها.
    -در كتاب سال اول درس(11) طراحي و نقاشي با موضوع كاغذ ابري سازي آمده است كه تصاوير ابري سازي شده در اين درس نامناسب و نازيبا هستند و دانش آموزان حتي در كلاس درس بهتر از تصاوير فوق كاغذ ابري سازي (ابر و باد) به وجود مي آورند.
    2-درهم ريختگي و ناهماهنگي: تعداد دروس كتاب هنر در سال دوم و سوم هماهنگ نيستند. در سال دوم(13) درس طراحي و نقاشي دارند و 5درس خوشنويسي دارد و كتاب سال سوم(10) درس طراحي و نقاشي دارد و(5) درس خوشنويسي دارد و در كل تعداد درس هاي خوشنويسي سال دوم و سوم نسبت به تعداد درس هاي طراحي و نقاشي خيلي كمتر هستند كه بي تفاوتي و بي توجهي دانش آموزان را نسبت به خوشنويسي به وجود مي آورد.
    -سرمشق هاي خوشنويسي سال دوم و سوم جذاب به نظر نمي رسند و كمي هم سخت مي باشند و درحد فراگيران نيستند و باعث عدم ارتباط با دانش آموزان شده است.
    -در سال اول آموزش حرف«م» در خوشنويسي آمده است و در كتاب سال دوم نيز آموزش حرف «م» آمده است در حالي كه در كتب سال اول تا سوم به طور كلي اصلاً حروف «ص ض ط ظ ل ق» در كتاب نيامده اند، ولي مابقي حروف و نحوه آموزش آنها آمده است.
    -در كتاب سال سوم درس(5) خوشنويسي جمله اي كنار تذهيب (تذهيب هاي صفحات 120، 126، 146، 162از...» آمده است كه با صفحات كتاب همخواني ندارد، چون تعداد صفحات كل كتاب 80صفحه است و باعث بي اعتمادي دانش آ موزان به كتاب فوق مي شود.
    -درس 6خوشنويسي در سال اول سركش حرف «ك» نقطه گذاري نشده است.
    -باتوجه به كم بودن ساعت تدريس درس هنر «45دقيقه در هفته» فرصتي براي تمرين خوشنويسي با قلم ني و به صورت خوشنويسي تحريري نمي ماند و بهتر بود يا با قلم ني خوشنويسي صورت بگيرد و يا به صورت خط تحريري باشد. به هرحال دانش آموز يكي را حداقل تا حدي ياد مي گرفت.
    -در كتاب سال اول درس 16طراحي ونقاشي، آثار نقاشي كه جهت نمونه سازي آورده شده اند براي دانش آموزان مشكل هستند، چون به مرحله اي نرسيده اند كه بتوانند نمونه سازي قوي داشته باشند.
    3-آيين نگارش: در كتاب سال اول درس 11 خوشنويسي متني از گلستان سعدي آورده شده است كه كلمه «بيكبار» از لحاظ نگارشي درست نوشته نشده است و وجود غلط نگارشي در كتب درسي براي دانش آموزان، آنها را از اهداف آموزشي دور مي سازد و زيبنده نيست كه اين گونه اشتباهات در كتب درسي پيدا شود.
    4-آشنايي با هنرهاي سنتي و يادگيري هنرها: در كتاب هاي هنر مشخص نيست كه هدف آموزشي اين كتب يادگيري هنرهايي چون طراحي و نقاشي و خوشنويسي است يا اين كه هدف آشنايي با هنرهاي سنتي ايراني است.
    اگر هدف يادگيري عملي هنرهاست مي توان يك يا دو هنر به صورت تخصصي با محتواي علمي در كتب هنر آورده و آموزش داده شود و اگر هدف آشنايي با هنرهاي سنتي و... است بهتر است كتابي كامل تر در باب آشنايي با هنرها به وجود آيد و «كتب هنر سال هاي گذشته كه در حال حاضر كم حجم شده اند بهتر از كتب فعلي بودند، زيرا حداقل درباره انواع هنرهاي سنتي اصيل و ماندگار ايراني حرفي به ميان آمده بود.»
    و همچنين انتظار مي رود كه در سال دوم و سوم ساعت تدريس هنر را از 45دقيقه به 90دقيقه در هفته افزايش دهند. البته در كتب فوق نكات مثبت و ارزنده آموزشي زيادي نيز وجود دارد و هدف از اين نوشتار تلنگري است نسبت به كتب هنر و مسئولين دفتر تأليف كتب درسي كه در تأليف هاي جديد كتب درسي توجهي خاص هم به هنر صورت پذيرد.
    همچنين از وزارت آموزش وپرورش نيز انتظار داريم حركت ارزنده و درستي كه نسبت به درس انشاء دراولين همايش تخصصي معلمان انشاء سراسر كشور كه در سال 85صورت گرفت را نيز به دروس ديگر مانند هنر ادامه دهند.
                                                                                                                                                           نقل از: هنر مدرسه

اسیب شناسی درس هنر

مطالب مشابه :

نقدي بر كتب آموزش هنر دوره سه ساله راهنمايي تحصيلي

كنابهاي هنر راهنمايي

نقدی بر کتب آموزش هنر دوره سه ساله راهنمایی تحصیلی

بودجه بندی سالانه کتاب ریاضی پایه سوم راهنمایی

آموزش هنر در مدارس/مشکلات درس هنر در مدارس

كتاب هاي درسي راهنمايي

نمايه ي سالانه ي سرگروه هنر سال 93-92 شهرستان كردكوي

اسیب شناسی درس هنر

چهل سوال تستي از كل كتاب سال سوم راهنمايي

بودجه بندی کتاب علوم سوم راهنمایی