دوستي چيست؟ ( قسمت اول )

دوستي چيست؟ ( قسمت اول )

اگر اندكي دقت كنيد، متوجه خواهيد شد كه شما آگاهانه و يا ناخود آگاه به دنبال دوست هستيد. اما آيا تا كنون فكر كرده ايد كه دوستي چيست و دوستي حقيقي كدام است؟ از آنجا كه انسان موجودي اجتماعي است، صرف نظر از اينكه در چه جامعه اي زندگي مي كند طبعاً به دنبال يافتن ياران و دوستان و همراهاني براي خود است . البته چون اين گزينش در ميان اقوام و ملل مختلف، شكل هاي متنوعي پيدا مي كند و با انگيزه هاي گوناگون يا بر اساس احساسات متفاوت عقلاني، عاطفي و غير از آن به وجود مي آيد ، تعاريف مختلفي نيز از اين واژه ارائه شده است. گروهي دوستي را صرفاً به معناي " معاشرت" دانسته اند. گروهي ديگربراين باورند كه دوستي عبارت است از يك نوع ارتباط خاص كه درمقاطع مختلف و يا در زماني خاص، ميان افراد پيدا مي شود. برخي ديگر نيز معتقدند كه دوستي يك نوع قرار داد اخلاقي است كه با انگيزه هاي خاص دنيوي و اخروي بين افراد به وجود مي آيد.

دوستي يعني چه ؟

درتفسيرالميزان درتوضيح كلمه " أَخِلاّء" دوستي چنين تعريف شده است: " كلمه أخلاّء جمع خليل به معناي دوست است. و اگر دوست را خليل گفته اند بدان جهت است كه آدمي، خُلّت يعني حاجت خود را به او مي گويد. و ظاهراً مراد از اخلاّء، مطلق كساني است كه به يكديگر محبت مي كنند. چه متقين و اهل آخرت كه دوستي شان با يكديگر به خاطر خداست( نه به خاطر منافع مادي) و چه اهل دنيا كه دوستي هايشان به منظور منافع مادي است . "

در كتاب " المحجّة البيضاء " ، دوستي چنين تعريف شده است: " دوستي يعني همنشيني، معاشرت و گفتگوي انسان با افرادي كه به آنها علاقه و محبت دارد، زيرا با غير دوست معمولاً كسي قصد معاشرت ندارد. اين دوستي و ارادت و محبت ، يا لِذاته است (يعني به خودي خود مطلوب است ) و يا مجازي و واسطه اي است كه انسان به وسيله آن به دوست حقيقي برسد."

بنابراين دوستي ها ممكن است براساس منافع مادي وخواهش هاي نفساني و اغراض و احساسات باشد و يا بر اساس يك انگيزه صحيح . با استفاده از آنچه گذشت، دوستي صحيح بر اساس معيارهاي ديني را اين چنين تعريف مي شود :

محبت، علاقه، ارتباط روحي، حسن معاشرت و گفتگو ميان دو فرد و يا بين افراد جامعه با ملاك صحيح و انگيزه هاي الهي ، به طوري كه دوستان بر اساس آن بتوانند نيازهاي فردي و اجتماعي و احتياجات دنيوي و اخروي خود را تأمين كنند.

دوستي حقيقي

اين نوع از دوستي مخصوص اولياء و مؤمنان واقعي است كه تمام ارادت و انس و محبت خود را نسبت به خداوند تبارك و تعالي و اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام صرف نموده اند. آري اينان نخبگان عالم و كساني هستند كه از غير دوست رسته ، و به دوست پيوسته اند و آنچنان لذت اين دوستي را چشيده اند كه حاضر نيستند دنيا و آنچه در آن است را با لحظه اي انس و محبت و مناجات با خداي تعالي و ارادت به ساحت معصومين عليهم السلام عوض كنند. زيرا آنها خود مصداق واقعي اين آيه هستند :

" والّذينَ آمَنوُا أَشَدُّ حُبًّا لِلّه" ( سوره بقره آيه 165 )

آنان كه ايمان دارند بيشترين محبت و عشقشان به خداست .

دوستي مجازي

برپايه آنچه تا بدين جا درتعريف دوستي گفته شد روشن مي شود كه هرعلاقه و محبتي كه انسان به غيرازخداوند تبارك و تعالي و ائمه معصومين عليهم السلام دارد، دوستي مجازي است. حال اگر اين دوستي برخاسته از خواهش هاي نفساني و شر و فساد باشد ، رهزن آدمي است و انسان را به منجلاب فساد مي كشد و اصولاً چنين دوستي هايي ناپايدار خواهد بود.

اما اگر اين دوستي، داراي معيار صحيح بوده و از انگيزه الهي و فطرت انساني نشأت گرفته باشد، ضمن آنكه پايدار مي ماند، سرانجام انسان را به سعادت رهنمون خواهد شد.

بي شك يك مسلمان كه با نگاه ديني، روش زندگي خود را ترسيم مي كند و تمام مراحل و ابعاد آن را حركت به سوي كمال مي داند؛ درانتخاب دوست- كه سهم عظيمي درسعادت وشقاوت دارد ونقش مهمي در زندگي بايفا مي كند- دقت كامل را به عمل مي آورد و دوستاني را جهت معاشرت و زندگي برمي گزيند كه در اين مسير يار و مددكار او باشند. در اين صورت است كه اين نوع دوستي و محبت مجازي، به بستر و واسطه اي براي رسيدن به آن حقيقت مطلق تبديل مي شود.

آنچه دراين مجمل، با استفاده از رهنمودهاي انسان ساز پيشوايان معصوم عليهم السلام بيشتر به آن خواهيم پرداخت، اين نوع از دوستي است.

بهترين دوستان

نخستين نكته اي كه در اينجا بايد بر آن تأكيد شود اين است كه دوستي و محبت داراي مراتب و درجاتي است. نبايد تصور كرد كه دوستي بين افراد، يكسان است. حقيقت اين است كه دوستان مراتب مختلفي دارند؛ بعضي به عنوان دوست كامل شناخته مي شوند ؛ زيرا از همه ي ويژگي ها و شرايط يك دوست كامل برخوردارند و بعضي شرايط كمتري را در خود جمع كرده اند. با مطالعه احاديث و روايات هم به اين مطلب پي مي بريم كه دوستان به چند نوع تقسيم شده اند.

امام صادق عليه السلام فرموده است:

دوستي و رفاقت حدودي دارد. كسي كه واجد تمام آن حدود نيست، دوست كامل نيست و آن كس كه داراي هيچ يك از آن حدود نباشد اساساً دوست نيست.

اول آن كه: ظاهر وباطن رفيقت نسبت به تو يكسان باشد.

دوم آن كه: زيبايي و آبروي تو را جمال خود ببيند و نازيبايي تو را نازيبايي خود بداند.

سوم آن كه: دست يافتن به مال و يا رسيدن به مقام، روش دوستانه او را نسبت به تو تغيير ندهد.

چهارم آن كه: در زمينه رفاقت ، از آنچه و هر چه در اختيار دارد نسبت به تو مضايقه نكند.

پنجم: تو را در مواقع مشكلات و مصائب ترك نگويد.

با اطمينان مي توان گفت كه اينها دوستان برترهستند و اگر دوستي با اين خصوصيات پيدا كرديد، بدانيد كيميايي يافته ايد كه نبايد آن را به آساني از دست دهيد. زيرا ارتكاب چنين خطايي از خرد به دور است و همان گونه كه امام صادق عليه السلام مي فرمايد: دوستي برادران مؤمن، جزئي از دين مي باشد و شخص عاقل مراقب دين خود است.

آن حضرت در حديث ديگري فرمود:

رفقاي صميمي سه دسته اند:

1- كسي كه مانند غذا از لوازم ضروري زندگي به حساب مي آيد و آدمي در همه حالات به وي نيازمند است؛ و او رفيق عاقل است.

2- كسي كه وجود او براي انسان به منزله يك بيماري رنج آور است؛ و آن رفيق احمق است.

3- كسي كه وجودش نافع و به منزله داروي شفابخش و ضد بيماري است؛ كه او رفيق روشنفكر بسيار عاقل است.

تفاوت بين دوستان و مراتب دوستي احتياج به دليل و برهان ندارد. لابد شما در زندگي دوستاني داريد كه دوستي با آنان عذاب آوراست و به اين ترتيب هميشه سعي مي كنيد خود را از آنان دور نگه داريد. در مقابل بعضي هستند كه انسان حاضر است با صرف ساعت ها وقت وطي مسافت هاي طولاني و يا با تحمل رنج و مشقت، او را پيدا كند و ساعتي با او همنيشن باشد. اين مطلب همان چيزي است كه ما از آن به عنوان مراتب دوستي ياد كرديم.

معيار دوستي

همان طور كه در تعريف دوستي اشاره شد، دوستي بايد بر اساس معيار و ملاك صحيح استوار باشد. زيرا معمولاً ملاك افراد جهت گزينش دوستان، متفاوت است. چه بسا افرادي كه با مقاصد نفساني براي رسيدن به خواسته هاي دنيوي و يا بر اساس مقاصد شرورانه و مفسدت آميز يا انگيزه هاي عاطفي غيرمعقول – تعصب ها- و خلاصه دوستي هاي بي بنياد و تصادفي اقدام به انتخاب دوست كنند. اما مسلماني كه با چراغ راهنماي عقل و با تدبير و انديشه، كليه نيازهاي مادي و معنوي و از آن جمله دوست يابي خود را تأمين مي كند قطعاً دوستان خود را با ملاك صحيح و انگيزه الهي و براي خدا برمي گزيند. او مي داند كه تنها دوستي هاي پايدار، دوستي اهل ايمان است كه در دنيا و آخرت باقي خواهد ماند، چنان كه قرآن كريم مي فرمايد:

" الأَ خِلاّءُ يوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌ إلاَّ المُتَّقين" ( سوره زخرف – آيه 67 )

در قيامت همه دوستان به استثناي متقين، دشمن يكديگرند.

اصولاً لازمه دوستي متقابل اين است كه يك طرف، طرف ديگر را به كارها و وظايفش كمك كند. اگر اين كمك در غير رضاي خدا باشد، در حقيقت به بدبختي و شقاوت و عذاب دائمي آن طرف كمك كرده است. از همين رو قرآن نيز در حكايت گفتار ستمگران در قيامت فرموده كه:

" يا وَيلـَتي لَيتَـني لَمْ أَتَّخِذْ فـُلاناً خَليلاً ." ( سوره فرقان – آيه 28 )

اي كاش فلاني را دوست خود نگرفته بودم.

بر خلاف دوستي هاي متقين كه دوستي مايه پيشرفت آنان در راه خداست و در روز قيامت هم به سود ايشان خواهد بود.

در حديثي از امام صادق عليه السلام اين گونه مي خوانيم:

" مَنْ أَحَبَّ للهِ وَ أَبْغَضَ للهِ وَ أَعْطي للهِ عَزَّوَجَلَّ فَهُوَ مِمَّنْ كَمُلَ إيمانُه." ( بحارالانوار ، ج 69 ، ص 238 )

كسي كه براي خدا دوست بدارد و براي خدا دشمن بدارد وبراي خدا ببخشد، از كساني است كه ايمانش كامل شده.

آن حضرت در حديث ديگري مي فرمايد: از محكم ترين دستگيره هاي ايمان اين است كه براي خدا دوست بداري و براي خدا ببخشي و براي خدا منع كني.

منبع:سایت تبیان

دوستي چيست؟ ( قسمت اول )

مطالب مشابه :

روانشناسی دوستی ورفاقت

دوستی با جنس مخالف

دوستی با جنس مخالف

دوستی دختروپسر

روابط دختر و پسر

قانون های دوستی و ارزش های آن

دوستیهای دختر و پسر درنوجوانی

دوستي چيست؟ ( قسمت اول )