اصول و ضوابط طراحی سوالات امتحانی

بسمه تعالی

طرح سوالات امتحانی، فرایندی است که نیاز به دقت و توجه خاص در رابطه با دانش آموز،کتاب و مواد درسی و شرایط و نوع امتحان دارد.

زیرا موضوعات درسی با هم متفاوتندو دانش آموزان نیز از استعدا،ددرجه یاد گیری، سطح دانش و اطلاعات و شرایط روحی یکسان برخوردار نیستند.بنا بر این باید اصول و مقرراتی رادرتنظیم سوال امتحانی رعایت نمود تا دانش آموزان بااستعدادوکم استعداد، در شرایط کاملا مساوی قرار نگیرندو برای دانش آموزان ضعیف نیز این فرصت را ایجاد کرد تا بتوانند به تعدادی از سوالات طرح شده متناسب با استعدادخویش جواب داده ونمره ای که مانع از افت گردد، کسب نماید که این خود، باعث ایجاد حس اعتماد به نفس وافزایش علاقه مندی برای مطالعه وتلاش بیشتر در امتحانات بعدی او خواهد شد.

1-اصولی که باید قبل از طراحی سوال به آن توجه گردد:

الف:در طراحی آزمون ویژگی های دانش آموزان مد ظر باشد.

ب:بارم بندی و بودجه بندی کتاب توجه شود.

پ:هدف آزمون مشخص شودوبا توجه به هدف نوع آزمون(مسابقه آزمون پیشرفت و....)تعیین گردد. ج:اهداف آموزشی مورد نظر در جدول مشخصات درج گردد. در صورت امکان هدف نویسی توسط معلم طراح انجام شود در کل ازمون اهداف کم ارزش ملاک عمل قرار نگرفته و سوال پیش پا افتاده داده نشود.

چ:سطح حیطه شناختی مورد انتظار در جدول مشخصات درج گردد.

2-اصولی که باید هنگام طرح سوال به آن توحه شود:

الف:صورت مساله روشن واضح وشیوا باشد.

ب:سوال طوری تهیه شود که به طور مستقیم به هدف مورد اندازه گیری مربوط باشد.

پ:موضوع مهمی را مورد سنجش قرار دهد.

ج:از نظر آیین نگارش رسم الخط واضح و مشخص باشد و در آن علایم دستوری و نقطه گزاری ،دقیقا رعایت شود.

چ: زمان مناسب برای پاسخ گویی به هر سوال با توجه به توان متوسط دانش آموزان در کلاس محاسبه شود.

ح:در سوالاتی کخ هدف ارزشیابی و میزان فهم دانش آموز است نه دقت محاسباتی از اعداد ساده استفاده شود.

د:از توضیح غیر ضروری وگمراه کننده در متن سوال خودداری شود.متن سوال با شکل نمودار و جدول استفاده شده مطابقت داشته باشد.

ذ:در صورت امکان ،توضیحات ضروری در متن سوال آورده شود و در داخل پرانتز درج نگردد.

ر: با به کار بردن افعال صحیح ،انتظار خود از دانش آموز را مشخص نموده در صورت لزوم ،واحد مقیلس و میزان دقت مورد انتظار در پاسخ گویی باز گو شود .

ز:متن سوال برای همه ی دانش آموزان یک مفهوم راالقا کند تا همه بتوانند پاسخ مشخصی ارایه کنند.

س:از به کار بردن کلمات منفی در متن سوال خودداری شود و در صورت به کار بردن کلمات منفی در جملات، آنها مشخص گردد.

ص:در متن سوال از اصطلاحات مفاهیم و علایم رایج به کار برده شده در کتاب استفاده شود.

ض :هنگام به کار بردن واژه هایی مثل "مقایسه کنید"ملاک پاسخگویی مشخص گردد.

ط:سوال های طرح شده به گونهای باشد که بین متخصصان در پاسخگویی اختلاف نباشد.

ظ: در طرح سوال در سطوح بالای شناختی برای این که فرد بتواند دانش آموز خود را در موقعیت جدید به کار گیرد نباید سوال کلمه به کلمه از روی متن دزس نوشته شود.

ع:سوال هایی که جواب کوتاه (بله، خیر ....) دارند،با کلماتی مانندچرا و چگونه تکمیل شود و در سوال های چند گزینه ای ،علت انتخاب گزینه خواسته شود.

غ:در سوالی که مبتنی بر عقاید شخصی است از فرد خواسته شود دلایل

و شواهد خود را برای عقیده یا طرز فکر خود ارائه کند.

ف: طول متن سؤال با پاسخ متناسب باشد ،به طوری که متن سؤال خیلی طولانی و پاسخ آن دو کلمه نباشد.

ق:در صورت امکان از به کار بردن واژه های چه کسی؟چه وقت؟کجا؟و ...خودداری شده ودر عوض از کلماتی مانند چرا،چگونه،وبه چه دلیل استفاده گردد.

ک:سؤالها مستقل از یکدیگر طرح شوند تا جواب دادن به یک سؤال ،منوط به پاسخ دادن به سؤالات دیگر نباشد.

3- سطح ارزشیابی سؤال

(آسان ،متوسط ،دشوار)

سؤالی دشوار محسوب می گردد که تا 25درصد دانش آموزان بتوانند به آن پاسخ دهند-1 1

2-اگر 26 تا 50درصد دانش آموزان بتوانند به آن پاسخ دهند،متوسط محسوب می شود.

3-اگر از 51تا75درصد دانش آموزان بتوانند به سؤالی پاسخ صحیح دهند ،متوسط پایین محسوب می گردد.

4- هر گاه بیش از 75درصد دانش اموزان بتوانند به آن پاسخ صحیح دهند ،سؤال آسان است.

4- شیوه ی نمره گزاری هر سؤال 1- ارزش نمره ای هر سؤال نباید از 25 درصد کمتر باشد

2- در مواردی که سؤال دارای چند قسمت است،نباید ارزش نمره ای هر قسمت کمتر از 25 درصد تعیین شود.

3- هنگام ارزش گزاری سؤالات ،توجه کافی معمول گردد تا نمره ی هر سؤال قابل تقسیم به تعداد پاسخ های سؤال باشد ،به طور مثال نباید نمره ی یک سؤال سه جوابی (یک )باشد زیرا تقسیم یک بر سه برای مصحح خالی از اشکال نیست .

4- نمره ی هر سؤال نباید از نمره ی اختصاص داده شده به آن بخش از نظر بودجه بندی بیشتر باشد.

5- در مواردی که سؤال ،شکل یا پاسخ کو تاه متعدد باشد فنمره ی آن سؤال نیز باید به طور جدا گانه جزء به جزءتهیه و تنظیم شود.

5- چگونگی طرح سؤال

1- سؤالات باید بر اساس سطوح یادگیری شناختی ،عاطفی و روانی – حرکتی طراحی شود به خصوص در بخش حیطه ی شناختی ،به طبقات دانش ، درک وفهم ،کاربرد ،تجزیه و تحلیل ،ترکیب و ارزشیابی توجه شود به گونه ای که تع داد سؤالات در هر یک از سطوح متناسب با اهداف رفتاری و بو دجه بندی کتب درسی باشد .

2- بایددر طراحی سؤال امتحان ،شرایط عمومی دانش آموزان در نظر گرفته شود در طرح سؤال هماهنگ باید شرایط عمومی مناطق توجه گردد .

3-لازم است که سؤالات تمام صفحات تعیین شده کتاب را به طور منطقی تحت پوشش قرار دهد.

4- مجموعه ی سؤالات از نظر ارزشیابی ،بر اساس 20درصد آسان ،30درصد متوسط پایین ،30درصد متوسط بالاو 20 درصد دشوار طراحی شود.

5-سؤالات دارای چند قسمت بایدگو نه ای طراحی شوند که اگر دانش آموزی نتواند به یکی از قسمت ها پاسخ دهد ،از پاسخ دادن به بقیه ی قسمت ها محروم نگردد.

6-بهتر است تعداد سؤالات کوتاه پاسخ و گسترده پاسخ متناسب باشد .

7- در صورتی که ماهیت درسی ،نیاز به داشتن پاسخنامه خاصی داشته باشد ،طراح بایستی با مشورت کارشناس آن را طراحی نماید .

8-طراح باید در طراحی سؤالات ،به واژهها ،عبارات ،ارقام ،مسلئل وجزئیات کم اهمیت تأکید ننماید ،بلکه ملاک اصلی سؤالات امتحانی ،سنجش بنیه ی علمی دانش آموزان باشد.

11-چون اکثر دانش آموزان با توجه به متن درس،پاسخ سؤالات را فرا می گیرند ،بنا بر این ،لازم است از به کار بردن جملات طولانی،کلمات غیر مصطلح و مبهم و ضمایری که مراجع آنها مشخص نیست پر هیز شود.

12-هر سؤال باید طوری تنظیم شود که پاسخ آن کاملآ مشخص م معین باشد.

13-هر سؤال به طور مستقل و جدا از سؤالات دیگر طرح شود.

14-سؤالات امتحانی باید از محتوای مربوط به متن کتاب درسی طراحی شود ،نه از پاورقی،مقدمه،حذفیات،بخش های مطالعه آزادو...

15-از دادن سؤال تکراری خوداری شود.

6- اصولی که باید بعد از طراحی سوال به آن توجه شود :

-به مشخصات ظاهری سؤال (زیبایی ،تراکم سؤال ها،خط نگارشی ،وضوح نمودار و شکل و...)توجه شود.بارم هر سؤال مشخص و در ستون سمت چپ برگه ی امتحانی درج شود و جمع نمرات مشخص باشد.

-از یک مفهوم چند سؤال تکراری طرح نشده باشد.

-زمان بندی کل آزمون منطقی باشد.

-ترکیب سؤالات تا حد امکان با توجه به ترکیبی از موارد زیر تنظیم شود:

الف:آسان به دشوار

ب:سطوح حیطه ی شناختی

ج:به ترتیب مفاهیم عنوان شده در فصول کتاب

-سؤال انتخاب کردنی داده نشود.

- فضای مناسب برای پاسخ لازم پیش بینی شود.

-زمان مناسب از جهت روز وساعت امتحان در نظر گرفته شده باشد.

-باز خورد لازم به دانش آموزداده شده و بر روی نتایج آزمون تحلیل صورت گیرد.

نمونه ای از سؤالات

1- سؤالات تشریحی:

در این گونه سؤالات از دانش آموزخواسته می شود تا در رابطه با موضوع سؤال هر چه می داند شرح دهد.

مثال:در رابطه با ویژگیهای زاگرس هر چه می دانید شرح دهید.

2- سؤالات صحیح و غلط :

در این گونه سؤالات که اصولآنیازی به شرح مطلب نیست ،موضوع روشن ومشخصی از متن کتاب ذکر شده واز دانش آموزخواسته می شود تا صحت یا نادرستی آن را با علامت ضربدر در یکی از دو گزینه (صحیح یا غلط)مشخص کند.

مثال:فلات ایران بخشی از سرزمین افغانستان و پاکستان را در بر می گیرد.

صحیح ( ) غلط ( )

3-سؤالات تستی (چهار گزینه ای )

دراین نوع از سؤال ،مطلب به صورتپرسش مطرح گشته سپس چهار گزینه که به نوعی ،مربوط به موضوع سؤال باشد ،در نظر گرفته شود که از این گزینه ها ،تنها یک گزینه صحیح است که لازم است با ضربدر مشخص شود.

مثال:

کدام بیابان بر اثرفشار جنب حاره ای ایجاد شده است؟

الف) آتاکاما ب)نامیب ج) گبی د)صحرای آفریقا

4- سؤالات محدود پاسخ

جواب سؤالات به صورت ذکر چند مورد یا بیان مطلبی در حدود یک الی دو خط باشد.

مثال:

مرتع چیست؟ اهمیت مراتع ایران را ذکر کنید.

5- سؤالات کو تاه پاسخ:

در این مورد جواب سؤال شامل یک یا چند کلمه است که بیانگر نام شخص یا محل و یا نوع سازمان و یا موسسه و غیره است.مثال:

کدام رود باعث آلودگی دریای شمال شده است؟

6-سؤالات تکمیل کردنی:

در این سؤالات ،از یک جمله ی کامل که یک جریان و یا یک موضوع بیان شده است کلمه یا کلماتی را که محوریت دارد ،حذف گردد وجای آن در سؤال خالی می ماند تا دانش آموز با توجه به اطلاعات خود که از مطالعه کسب نموده کلمه ی مورد نظر را در جای اصلی آن قرار دهد.

مثال:

مهمترن عامل خارجی تغییر شکل ناهمواری ها ................می باشد.

7- سؤالات جور کردنی (همتا یابی)

از میان مفاهیم ارائه شده دانش آموز باید پاسخ صحیح را انتخاب کند و در جای خالی جلوی هر سؤال قرار دهد.

مثال:

(رودهای ارس- اترک- سفیدرود-اروند رود)

الف)مرز بین ایران و عراق است.( )

ب)توسعه ی جلگه گیلان در اثر رسوب گذاری این رود است.( )

8-پرسش های خوشه ای

در این گونه سؤالات ،چند موضوع به صورت موردی نوشته شده و از دانش آموزخواسته می شود تا در موارد درست را با علامت مشخص کند ،در این گونه لازم است تعداد پاسخها بیشتر از سؤالات باشد.

مثال:

الف)جنگل های فوق العاده متراکم و انبوه استوایی را گویند.

ب)در نتیجه ی جنگل زدایی به وجود می آید.

ج)از محدودیت های نواحی گرم و خشک دنیاست.

(سلوا- تایگا-فرسایش خاک-خشک سالی –سم پاشی درختان)

9-پرسشس هایی که با کلمه ی بله یا خیر جواب داده می شود.

مثال:

آیا جنگلهای ناحیه ی ارسباران جنبه ی تجارتی وصنعتی دارند؟

بلی( ) خیر( )

10-سؤالات تحلیلی:

این نمونه سؤال که به نوعی ،سؤال فرا دانشی نیز استبه گونه ای مطرح می شود تا دانش آموز ،ضمن تجزیه و تحلیل مسائل ،به یافتن علل و عوامل بپردازد و با استفاده از آگاهی های گذشته ی خود در یک موضوع ،به صحیح ترین عوامل اشاره کند.

مثال:

چرا وارونگی دما برای شهر های بزرگ صنعتی مشکلات زیادی را به همراه دارد؟

11-پرسش های مقایسه ای:

در این مورد از دانش آموز خواسته می شود تا دو جریان یا دو مورد را با هم مقایسه کند و تضاد ها و شباهت ها ی آنها رابا یکدیگر عنوان نماید.

مثال:جنگلهای نواحی مرطوب و نواحی خشک و نیمه خشک را با یکدیگر مقایسه نمایید.

منبع بر گرفته از آئین نامه های واحد ارزشیابی وزارت آموزش و پرورش

اصول و ضوابط طراحی سوالات امتحانی

مطالب مشابه :

قواعد طراحی انواع سوالات امتحانی

جدول مخصوص کودکان (جدول کودکانه) با جواب

جدول آشنايي با كشورهاي همسايه ايران

جدول مخصوص کودکان - جدول کودکانه - با جواب

فعال سازی بانک سوال/طراحی سوالات براساس جدول هدف ها و محتوا

اصول و فنون طراحی سوال

سوال وپاسخ از دوره چهارم جدول تناوبی

پاورپوینت در مورد جدول تناوبی فصل دوم شیمی (2) و آزمایشگاه

اصول و ضوابط طراحی سوالات امتحانی