صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري تركيه

مريم اسكندري‌دانا*
مقاله مندرج در صفحه دربرگيرنده كليه قوانين صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري در تركيه و صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري خارجي همچنين وضعيت پرتفوي آنها كه تحت قوانين Investment fund cerificate تركيه هستند، است. افزون بر اين مقاله با تاكيد بر قوانين جديد تركيه از مارس 2004 تهيه شده است. هدف از تهيه و انتشار اين مقاله، ارائه راهكار و پيشنهاد روشن در زمينه سرمايه‌گذاري نيست، ولي مي‌تواند مثمرثمر باشد.

صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري در تركيه
اولين بار صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري در قرن سيزدهم به واسطه تبديل تراست‌ها به صندوق سرمايه‌گذاري مشاع (يونيت تراست‌ها) در انگلستان به وجود آمدند. هدف اصلي تاسيس صندوق سرمايه‌گذاري، مديريت سرمايه كوچك و سرمايه‌گذاري در محيطي با ريسك اندك بوده كه با انگيزه هدايت اين سرمايه‌ها به بخش مولد راه‌اندازي و توسعه پيدا كردند.
در تركيه، تعداد و ارزش صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري، كه اساس مديريت سبد سهام را شامل مي‌شود، از سال 1986 براي اولين بار مورد استفاده قرار گرفت و آمارها رشد صعودي را نشان مي‌دهد. به‌طور كلي با توجه به قابليت نقدشوندگي، سرمايه‌گذاري در اين صندوق‌ها مورد اقبال گسترده‌تر قرار گرفته است. صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري تركيه كه با اتكا به قوانين بازار سرمايه (CML) به وجود آمده‌اند، به عنوان موسسات و شركت‌هايي در نظر گرفته مي‌شوند كه مشمول ماليات شركت‌هاي بورسي (CT) نيز هستند.
از طرف ديگر، درآمد پرتفوي صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري به منظور گسترش بازار سرمايه‌گذاري در تركيه، معاف از ماليات بر شركت‌ها هستند. بر سود نقدي اين صندوق‌ها، مالياتي در دامنه صفر درصد تا 10درصد، (با توجه به ساختار پرتفوي آنها) وضع مي‌شود، به علاوه صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري خارجي كه واجد شرايط صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري غيربومي (NRIF) باشند، با توجه به درآمد سرمايه‌گذاري پرتفوي كه از طريق معاملات آنها در تركيه به دست آمده، نيز شامل قوانين مشابه مالياتي مي‌شوند، زيرا صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري تركيه بر پايه پيش‌نيازها و اهداف خاصي بنا نهاده شده كه با هدف رشد جريان مالي خارجي به داخل پايه‌ريزي شده‌اند. چنين صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري خارجي‌، در صورت فروش يا عدم فروش اوراق مشاركت صندوق سرمايه‌گذاري‌هايشان در تركيه، تحت عنوان صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري غيربومي در نظر گرفته مي‌شوند و از مزاياي اعطا شده به صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري غيربومي بهره‌مند مي‌شوند.
انواع اصلي صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري تركيه
صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري تركيه مي‌توانند براساس دسته‌بندي‌هاي متعدد تاسيس شوند.
1 - صنـــــدوق‌هــــــــاي اوراق قرضه و رسيدهاي بانكي (Bonds& Bills funds): صندوق‌هايي كه 51درصد پرتفوي خود را در اوراق قرضه عمومي خصوصي سرمايه‌گذاري مي‌كنند.
2 - صندوق‌هاي سهام (Stock Funds): صندوق‌هايي كه 51درصد پرتفوي خود را در سهام شركت‌هاي ثبت شده در تركيه (كه موسسات خصوصي رانيز در بر مي‌گيرد) سرمايه‌گذاري مي‌كنند.
3 - صندوق‌هاي بخش (Sector Funds): صندوق‌هايي كه 51درصد پرتفوي خود را در گروه اوراق قرضه دولتي موسسات در بخش خاص سرمايه‌گذاري مي‌كنند.
4 - صنـــــدوق مشـــــاع (Participation funds): صندوق‌هايي كه 51درصد پرتفوي خود را در اوراق بهادار تاييد شده توسط بورس تركيه سرمايه‌گذاري مي‌كنند.
5 - صندوق‌هاي گروهي (Group funds): صندوق‌هايي كه 51درصد پرتفوي خود را در گروه خاصي از اوراق بهادار سرمايه‌گذاري مي‌كنند.
6 - صندوق‌هاي اوراق خارجي (Foreign Securities Fund): صندوق‌هايي كه 51درصد پرتفوي خود را در بخش‌هاي اوراق خصوصي و عمومي خارجي سرمايه‌گذاري مي‌كنند.
7 - صندوق‌هاي طلا و ساير فلزات قيمتي: صندوق‌هايي كه 51درصد پرتفوي خود را در طلا يا ساير فلز‌هاي قيمتي سرمايه‌گذاري مي‌كنند و ابزارهاي بازار سرمايه مبادلات داخلي يا بين‌المللي خود را براساس اين فلزات گرانبها انجام مي‌دهند.
8 - صندوق‌هــــــــاي مركب (Composite Funds): صندوق‌هايي كه تمام پرتفوي خود را حداقل در دو مورد از صندوق‌هاي ذيل سرمايه‌گذاري مي‌كنند. يعني ابزارهاي بدهي(debt instruments) طلا يا ساير فلزات ارزشمند و ابزارهاي بازار سرمايه به شرط آنكه ارزش هر مورد كمتر از 20درصد كل پرتفوي نباشد.
9 - صندوق‌هاي نقدينه (Liquid Funds): صندوق‌هايي كه تمام پرتفوي خود را در ابزارهاي بازار سرمايه با سررسيد كمتر از 90روز سرمايه‌گذاري كنند.
10 - صندوق‌هاي متغير (Variable Funds): صندوق‌هايي كه تمام پرتفوي آنها شامل هيچ يك از موارد بالا نشود (با توجه به محدوديت‌هاي پرتفوي)
11 - صندوق‌هاي شاخص (Index Funds): صندوق‌هايي كه 80درصد پرتفوي خود را روي شاخص مورد تاييد هيات مديره بورس تركيه يا گزيده‌اي از آنها كه ضريب همبستگي حداقل 90درصد بين ارزش واحد سهام و ارزش شاخص را دارا باشند، سرمايه‌گذاري مي‌كنند.
12 - صندوق‌هاي خصوصي (Private Funds): صندوق‌هايي با گواهينامه‌ مشاركت كه به صورت شخصي باشند.
در بين انواع صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري مزبور در بالا انواع بسيار مقبول در تركيه عبارتند از: صندوق‌هاي اوراق‌قرضه و رسيد بانكي، صندوق‌هاي سهام و صندوق‌هاي مركب.
اساس قانوني بازار سرمايه در تركيه
بازار سرمايه در تركيه بر اساس قوانين بازار سرمايه طراحي شده است. هدف قوانين بازار سرمايه تنظيم، كنترل و ايجاد امنيت در عملكرد بازار سرمايه به منظور حمايت از حقوق و سود سرمايه‌گذاران است. با توجه به مصوبه‌هاي قوانين بازار سرمايه در سال 1981، دستورالعمل‌ها و آيين‌نامه‌ها از سوي هيات‌مديره بورس تركيه به چاپ رسيدند كه تنها مرجع قانوني عمومي مستقل براي كنترل، هدايت و نظارت در بازار سرمايه و موسسات بازار سرمايه است با اين حال كد بازرگاني تركيه (مصوب 1956)، تاسيس و عملكرد شركت‌ها را قانونمند كرده است و به طور كل حواله‌هاي بانكي تجاري و مبادله حواله‌ها را تحت‌نظارت و كنترل دارد. بنابراين شركت‌هاي سهامي مرتبط وابسته به قوانين بازار سرمايه بايد تحت قوانين كد بازرگاني (در مواردي كه در قوانين بازار سرمايه، تدابير خاصي انديشيده نشده است) عمل كنند. علاوه‌بر قوانين مزبور، قانون مهم ديگري كه بر عملكرد بازار سرمايه تاثير مي‌گذارد، ماده 32 قانون تجارت است كه در مورد حمايت از ارزش پولي تركيه است.
اين ماده در آگوست 1989 به تصويب رسيد كه هدف اصلي از تصويب آن آزادي عمل سرمايه‌گذاران در نظام اقتصادي بوده و نه تنها اجازه سرمايه‌گذاري خارجيان در اوراق قرضه تركيه را مي‌دهد، بلكه خروج سرمايه‌هاي داخلي به بازار اوراق قرضه خارجي از مجراي واسطه‌هاي مالي را نيز مورد تاييد هيات‌مديره بورس تركيه قرار داده است. به علاوه بر اساس ماده 13، صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري خارجي مي‌توانند آزادانه به خريد و فروش سهام، ساير اوراق بهادار از طريق بانك‌ها، يا موسسه‌هاي واسطه، (مورد تاييد قوانين بازار سرمايه)، اقدام كند. البته نيازي هم به اجاره‌نامه يا اطلاع‌رساني قبل يا بعد مبادلات نيست. بر اساس قوانين سرمايه‌گذاري خارجي، اگر صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري خارجي غيربومي در يك شركت تركيه‌اي 10درصد يا بيشتر سهام داشته يا قدرت راي‌گيري را دارا باشند، بايد حداكثر ظرف مدت يك ماه هيات‌مديره صندوق سرمايه‌گذاري خارجي (FID) را از موضوع مطلع گردانند.

تعريف صندوق سرمايه‌گذاري
بر اساس تعريف قوانين بازار سرمايه، صندوق سرمايه‌گذاري ابزاري است براي مديريت پرتقوي در بازار سرمايه، املاك و مستغلات، طلا يا ساير فلزات با ارزش، از طريق جمع‌آوري وجوه عمومي كه دارندگان گواهينامه آن با توجه به اصل توزيع متناسب ريسك داراي حق راي هستند.
صندوق سرمايه‌گذاري داراي وجاهت قانوني نيست دارائي‌هاي آن از دارايي‌هاي موسس آن متفاوت است. دارايي‌هاي يك صندوق سرمايه‌گذاري براي هيچ منظوري به جز مواردي كه بر اساس قانون بازار سرمايه مشخص شده و به عهده موسسان طبق اساسنامه صندوق گذاشته شده، نبايد به كار گرفته شود. دارايي‌هاي چنين صندوق‌هايي تحت‌ هيچ عنوان براي ضمانت و رهن تحت مالكيت اشخاص ديگر قرار نخواهند گرفت. موسس، صندوق را به نحوي مديريت و نظارت مي‌كند كه از حقوق صاحبان سهام حمايت و حراست كند. مسووليت حفاظت و امنيت دارايي صندوق، به عهده موسس است.
قانونگذاري بازار سرمايه
فرآيند تاسيس، نظارت بر عملكرد صندوق سرمايه‌گذاري تركيه، عرضه عمومي سهام و ساير موارد مورد نياز افشاي عمومي براساس مصوبه‌ها، از سوي هيات‌مديره بورس تركيه اعمال مي‌شود. به علاوه، به جز صندوق سرمايه‌گذاري تركيه، بازار سرمايه (CMLeg) بر صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري خارجي (كه با صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري خارجي كه اوراق خود را در بازار تركيه به فروش مي‌رسانند و متفاوت نيز هستند) نظارت مي‌كند.
مراحل اصولي و قانوني ثبت و فروش سهام توسط صندوق سرمايه‌گذاري خارجي كه با صدور گواهينامه در تركيه، اقدام به تامين وجوه سرمايه‌گذاري مي‌كنند بايد مطابق قوانين رايج هيات‌مديره بورس تركيه باشد از سوي بازار سرمايه (CMLeg) صادر شود. همچنين بازار سرمايه (CMLeg) به تعريف صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري غير بومي‌ها كه گواهينامه مشاركت خود را در تركيه نمي‌فروشند و تنها به مشاركت در سرمايه‌گذاري پرتفوي در تركيه اكتفا مي‌كنند، اقدام مي‌كند.
بر همين اساس، بخشنامه شماره يك هيات‌مديره بورس تركيه، سرمايه‌گذاران غير بومي در پرتفويي كه تحت نظارت مقرراتي مانند سرمايه‌گذاري تركيه هستند را مشمول قانونگذاري مالياتي (شامل قانون‌هاي مالياتي) مي‌داند. همچنين براساس مصوبه 45 وزارت اقتصاد تركيه (Mof) سرمايه‌گذاران غير بومي كه مشمول قوانين مالياتي مي‌شوند. طبق قوانين بازار سرمايه، وجود هر نوع قانون ديگري براي (صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري غير بومي‌هايي كه سهام خود را در تركيه نمي‌فروشند) را غير ضروري مي‌داند.
صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري تركيه
به منظور ايجاد يك صندوق سرمايه‌گذاري موسس بايد جهت اخذ اجازه از هيات‌مديره بورس تركيه براساس قوانين موجود داخلي صندوق و مدارك مورد نياز هيات‌مديره بورس تركيه، با آنجا تماس بگيرد. در صورت تمايل بانك‌ها و شركت‌هاي بيمه به ايجاد صندوق، هيات‌مديره بورس تركيه مراتب را به اطلاع هيات نظارت و قانونگذاري بانك‌ها مي‌رساند و همچنين موضوع را با معاون خزانه‌داري نيز در ميان مي‌گذارد. قوانين داخلي يك قرارداد الحاقي، شامل قوانين كلي عملكرد با توجه به امنيت و مديريت صندوق پرتفوي براساس قوانين تملك سپرده و موافقت وكالتنامه‌اي مابين موسس، سرپرست و مدير پرتفوي است. پس از تاييد قوانين داخلي صندوق توسط دفتر اسناد رسمي، بايد در دفتر ثبت محلي منطقه موسس نيز به ثبت برسد.
حداقل ميزان سرمايه صندوق تاسيس نبايد كمتر از 570/2ميليارد لير تركيه (TL) باشد (اعتبار اين آمار براي سال 2004 است).
ثبت گواهينامه مشاركت در صندوق سرمايه‌گذاري
تقاضاها به هيات‌مديره بورس تركيه ارائه مي‌شوند، به منظور صدور و ثبت گواهينامه مشاركت براي پيشنهادهاي عمومي و يا خصوصي بخشنامه‌اي كه جزئيات لازم را دارا باشد و تمامي اطلاعات مورد نياز صندوق را در بر بگيرد بايد توسط مقامات رسمي تهيه و امضا شود و براساس استانداردهاي موجود تهيه شده باشد و در نهايت جهت تاييد نهايي تقديم هيات‌مديره بورس تركيه شود هيات‌مديره بورس تركيه تقاضاي ارائه شده را به منظور مطابقت آن با بخشنامه‌ها و اطلاعات مورد نياز قانونگذاري در چارچوب قوانين عمومي مشخص مورد بررسي قرار مي‌دهد و در نهايت گواهينامه مشاركت را به ثبت مي‌رساند. اطلاعيه مورد تاييد هيات‌مديره بورس تركيه بايد در اداره ثبت بازرگاني شهري كه در دفتر اصلي موسسه وجود دارد نيز به ثبت برسد و در TTRG اعلام شود. سپس انتشار بخشنامه گواهينامه مشاركت به سرمايه‌گذاران داده مي‌شود.
موسسان
بانك‌ها، موسسات واسطه، شركت‌هاي بيمه، موسسات مستمري و بازنشستگي بدون هيچ محدوديت در قوانين‌شان و صندوق‌هاي بازنشستگي موجود براساس بند مشروط 20 قانون شماره 506، مي‌توانند با اخذ اجازه از هيات‌مديره بورس تركيه اقدام به ايجاد صندوق كنند. موسس مسوول كامل مديريت و ارائه سهام و حفظ ارزش سهام با توجه به اصول تنوع و ريسك و مالكيت سپرده(1) خواهد بود.
مديريت پرتفوي
مديريت دارايي‌هاي صندوق توسط شركتي (مدير) است كه توسط موسسان تعيين مي‌شود. هيات‌مديره بورس تركيه قوانين جزئي مديريت پرتفوي و ساختار كلي پرتفوي را به شرح زير مشخص مي‌كند:
حوزه فعاليت‌هاي صندوق سرمايه‌گذاري
صندوق سرمايه‌گذاري، شامل دارايي‌هايي است كه از طريق وجوه جمع‌آوري شده از عموم به ازاي گواهينامه مشاركت در پرتفوي ايجاد شده باشد و شامل ابزار زير براساس قوانين تنوع ريسك‌پذيري و مالكيت دارايي از طرف سرمايه‌گذار باشد.

1) سهام شركت‌هايي كه در تركيه تاسيس شده‌اند از جمله شركت‌هاي دولتي كه خصوصي شده، ابزار‌هاي بدهي‌ بخش‌هاي خصوصي و عمومي شامل قوانين بخش ديوان عمومي.
2) ابزار بدهي بخش عمومي و خارجي و سهامي كه امكان خريد و فروش آنها تحت چارچوب ماده 32 صندوق حمايت از ارزش پول تركيه وجود داشته باشد.
3) طلا و ساير فلزات ارزشمند كه در بازار‌هاي داخلي و بين‌المللي و همچنين در بازار‌هاي سرمايه‌اي نيز مبادله مي‌شوند.
4) ساير ابزار بازار سرمايه مورد تاييد هيات‌مديره بورس تركيه، مثل repo، قرارداد‌هاي اختيار معامله و آتي. صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري نمي‌توانند در هيچ تجارتي به جز سرمايه‌گذاري در پرتفويي كه شامل ابزار ياد شده هستند، مورد استفاده قرار بگيرند. به علاوه، محدوديت‌هايي نيز وجود دارد كه هيات‌مديره بورس تركيه در رابطه با حوزه فعاليت‌هاي سرمايه‌اي به آنها پرداخته است. برخي از مهم‌ترين اين محدوديت‌ها و قوانين در زير آورده شده است:
- خريد و فروش دارايي مورد معامله در بورس بايد تنها از طريق معامله در بورس صورت بگيرد.
- صندوق‌هاي موجود كه با هدف تامين سهام پرتفوي موجود هستند، بايد در معاملات سهام يا كالا و قرارداد‌هاي بعدي با توجه به دارايي‌هاي ارزش مالي خارجي، طلا يا ابزار بازار سرمايه لحاظ شده و مورد استفاده قرار گيرند. اگرچه، قيمت نهايي پرداختي به عنوان Permium براي چنين ابزار فرعي پرداخت مي‌‌شود، نبايد از 5درصد كل ارزش سهام پرتفوي بيشتر باشد.
- تنها صندوق‌هاي نوع A مي‌توانند در مبادلات repo در بازار بورس استانبول (ISE) و يا بازار repo و revers repo براي تامين نقدينگي موردنيازشان از طريق بازخريد گواهينامه‌هاي مشاركت شركت كنند و البته اين معاملات نبايد از 10درصد ارزش بازاري و اوراق بهادار موجود در پرتفوي آن بيشتر شود.
- صندوق‌ها اجازه شركت در معاملات اختيار فروش و margin trading را ندارند.
محدوديت‌هاي مديريت پرتفوي
- مدير موظف به حمايت از دارايي هريك از صندوق‌ها است و نبايد به مبادلاتي برخلاف دارايي و سود يك صندوق سرمايه‌گذاري و سرمايه‌گذار به نفع صندوق ديگر و يا سرمايه‌گذاري ديگر كه تحت مديريت خود دارد، اقدام كند.
- مدير نمي‌تواند به خريد دارايي‌هاي بالاتر از ارزش پرتفوي صندوق و فروش دارايي‌ها زير ارزش بازار پرتفوي صندوق مبادرت ورزد.
- مديريت نبايد به منظور سود شخصي يا مصالح شخصي اقدام به خريد و يا فروش دارايي در پرتفوي صندوق كند. مديريت موظف به مراقبت و هوشياري كامل در ضمن صدور دستور در مورد صندوق سرمايه‌گذاري است. در مواردي كه تحت عنوان صندوق خاصي اقدام به خريد يا فروش مي‌كنند، استراتژي‌هاي كلي صندوق كه توسط قرارداد مديريت پرتفوي و تصميم‌هاي كلي موسسان تدوين شده‌اند، بايد مدنظر قرار گيرند.
- هيچ ضمانت كتبي و شفاهي براي بازده سبد سهام صندوق وجود ندارد.
محدوديت‌ها و قوانين پرتفوي صندوق سرمايه‌گذاري
- بيش از 10درصد ارزش پرتفوي صندوق سرمايه‌گذاري نمي‌تواند به عنوان ضمانت يك شركت سهامي خاص مورد استفاده قرار گيرد.
- يك صندوق سرمايه‌گذاري خاص، نمي‌تواند بيش از 9درصد كل سرمايه يا حق راي را در هر شركت سهامي به خود اختصاص دهد. يك صندوق سرمايه‌گذاري خاص كه متعلق به موسسه مشخصي هست و تحت نظارت مديريت نيز قرار دارد، نمي‌تواند حداكثر بيش از 20درصد سرمايه و يا حق راي را در هر شركت به خود اختصاص دهد.
- حداكثر اوراق بهادار صادره، به طور مشاركت مستقيم و يا غيرمستقيم، از طرف موسس و يا مديريت حداكثر از 20درصد پرتفوي صندوق نمي‌تواند بيشتر باشد.
- صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري حداكثر اجازه قرض دادن و يا واگذاري 25درصد ارزش سهام ضمانتي پرتفوي خود را در هر زماني و يا قرض گرفتن مقدار مشابه را دارند. قرض دادن و يا گرفتن مبادلات حداكثر مي‌تواند براي مدت 90روز كاري انجام بگيرد. قرض دادن پرتفوي تنها در صورت بازگشت 100درصد مبلغ وثيقه (و يا به ميزان معادل آن از محل ابزاري اماني و قرض‌هاي دولت محلي)، در برابر وجه‌ تضمين وام موجود در حساب سهام سرپرست، امكان‌پذير است. در صورتي كه مبلغ وثيقه كمتر از 80درصد ارزش بازاري مورد قرض گرفته شده باشد، مديريت صندوق بايد درخواست تكميل ميزان وثيقه را كند.
در قرض دادن و يا گرفتن معاملات كه در آنها صندوق سرمايه‌گذاري گروه خاصي را شامل مي‌شود، مدنظر گرفتن و لحاظ كردن مقرراتي براي فسخ يك‌جانبه قرارداد توسط صندوق الزامي است.
سرپرستي
دارايي‌هاي پرتفوي صندوق بايد تحت‌ سرپرستي مشخص در چارچوب اساسنامه و قوانين مورد توافق سرپرستي قرار بگيرد.
*كارشناس تالار معاملات كرج

منبع دنیای اقتصاد

صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري تركيه

مطالب مشابه :

مروری بر بورس اوراق بهادار در سال 1389 درج در سایت همفکران و به قلم رحیم نیک نهاد

خدایا از ما قبول کن

فرق گوگل و اپل چیست؟

کیفیت سود

صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري تركيه

خداياااا شكرت