الشتر از نگاه امار

در نوشته زیر با نگاهی اماری به الشتر نگریسته شده است البته برخی از اطلاعات اورده شده قدیمی می باشد ونمی تواند درست باشد.

ااَلَشْتَر، شهری‌ از شهرستان‌ سلسله {منطقه لکستان}‌ در استان‌ لرستان‌. نام‌ الشتر در مآخذ اسلامى‌ به‌ صورتهای‌ لاشتر (اصطخری‌، 197؛ ابن‌ حوقل‌، 2/358، 360)، لیشتر ( حدود العالم‌، 407؛ ابن‌ اثیر، 10/398؛ راوندی‌، 209، 229) و اشتر (ظهیرالدین‌، 55) آمده‌ است‌. یاقوت‌ آن‌ را به‌ دو گونة اشتر و لاشتر آورده‌، ولى‌ تلفظ محلى‌ آنجا را لیشتر دانسته‌ است‌ (1/276، 341). وجه‌ اشتقاق‌ آن‌ را، برخى‌ با كلمة ایشتار (عشتر) ممكن‌ دانسته‌اند (باستانى‌، 286-287)، ولى‌ مبنای‌ علمى‌ برای‌ این‌ گفته‌ وجود ندارد.
الشتر در 48 و 15 طول‌ شرقى‌ و 33 و 51 عرض‌ شمالى‌، و در ارتفاع‌ 600 ،1متری‌ از سطح‌ دریا قرار گرفته‌ است‌. این‌ شهر در 48 كیلومتری‌ شمال‌ خرم‌ آباد (مركز استان‌) و 11 كیلومتری‌ راه‌ خرم‌آباد به‌ نورآباد واقع‌ شده‌ كه‌ ادامة این‌ راه‌ پس‌ از عبور از هرسین‌، به‌ كرمانشاه‌ منتهى‌ مى‌شود ( فرهنگ‌ جغرافیایى‌ آبادیها، 34؛ نقشة راهها).
شهر الشتر در دشتى‌ به‌ همین‌ نام‌ قرار گرفته‌ است‌ و كوههای‌ گرین‌ و خرگوشناب‌ از رشته‌ كوههای‌ زاگرس‌ میانى‌ از دو سوی‌ شمال‌ و خاور آن‌ را در برگرفته‌اند. همچنین‌ كوه‌ بازگیران‌، نسار پهن‌ و سیاهدول‌ در فاصلة كمتری‌ در شمال‌ خاوری‌، خاور و جنوب‌ خاوری‌ آن‌ قرار دارند ( فرهنگ‌ جغرافیایى‌ آبادیها، 33؛ نقشة عملیات‌). آب‌ و هوای‌ این‌ ناحیه‌ ، معتدل‌ ‌ است‌ و حداكثر دمای‌ آن‌ در تابستان‌ به‌ 39 و حداقل‌ آن‌ در زمستان‌ به‌ 7- سانتى‌گراد مى‌رسد.{در زمستان گاهی تا 20- می رسد} رودهای‌ فصلى‌ متعددی‌ از ارتفاعات‌ شمالى‌ و خاوری‌ به‌ سوی‌ دشت‌ الشتر جاری‌ است‌ كه‌ از میان‌ آنها تنها مسیر رودخانة فصلى‌ كَهمان‌ از مركز بخش‌ مى‌گذرد ( فرهنگ‌ جغرافیایى‌ آبادیها، 33-34). دامنه‌های‌ شمالى‌ كوه‌ گرین‌، سرچشمة آبهای‌ جاری‌ به‌ سوی‌ نهاوند است‌ (نقشة عملیات‌). بنابر افسانه‌ای‌ كهن‌، این‌ سرچشمه‌ (كوهها) طلسمى‌ داشته‌ (در متن‌: دو طلسم‌) به‌ نقش‌ گاو ماهى‌ بر تودة برف‌ و یخ‌ كه‌ گویا حامى‌ و نگهبان‌ آن‌ بوده‌ است‌ (یاقوت‌، 1/276، به‌ نقل‌ از ابن‌ فقیه‌).
برخى‌ خاورشناسان‌ سرزمین‌ كهن‌ الشتر را همان‌ «نسا» دانسته‌اند كه‌ داریوش‌ در كتیبة بیستون‌ از آن‌ یاد كرده‌ است‌، ولى‌ پورداود در این‌ نظریه‌ تردید كرده‌ است‌، زیرا نسای‌ یاد شده‌ متعلق‌ به‌ دورة ماد، و از مكانهای‌ مهم‌ پرورش‌ اسب‌ بوده‌ است‌ (ص‌ 288-290). آثاری‌ چون‌ سفالهای‌ منقوش‌ و اشیاء برنزی‌ كه‌ در دشت‌ الشتر كشف‌ شده‌اند، نشانة آبادانى‌ این‌ سرزمین‌ در دوره‌های‌ كهن‌ است‌ (استاین‌، 291 -277 ؛ گدار، 25، 26؛ واندنبرگ‌، 95). حمدالله‌ مستوفى‌ به‌ وجود آتشكدة اروخش‌ (یا اردخش‌، اردحش‌، اروحش‌) كه‌ قبلاً در آنجا وجود داشته‌، اشاره‌ كرده‌ است‌ (ص‌ 107). اصطخری‌ به‌ موقعیت‌ مكانى‌ الشتر اشاره‌ كرده‌، و آنجا را از شهرهای‌ جبال‌ دانسته‌ كه‌ در 10 فرسخى‌ نهاوند و 12 فرسخى‌ شاپورخواست‌ بوده‌ است‌ (ص‌ 197). ابن‌ حوقل‌ الشتر را در میان‌ راه‌ ری‌ به‌ شاپورخواست‌ نوشته‌ است‌ (2/358).
در حدود سدة 6ق‌، الشتر از تختگاههای‌ برسقیان‌ بوده‌ است‌ (ظهیرالدین‌، 56؛ راوندی‌، 229). در نیمة نخست‌ همان‌ سده‌ در الشتر، گروهى‌ از امیران‌ با برسق‌ِ الشتر بر ضد مسعود بن‌ ملكشاه‌ سلجوقى‌ هم‌ عهد شدند. سلطان‌ پس‌ از آگاهى‌ به‌ الشتر رفت‌ و امیران‌ از كردة خویش‌ پشیمان‌ شدند و سلطان‌ نیز از گناه‌ آنان‌ درگذشت‌ (همانجا)، اما طغرل‌ پس‌ از شكست‌ از برادرش‌ مسعود هنگام‌ فرار به‌ سوی‌ خوزستان‌، وزیر خویش‌ خواجه‌ قوام‌ الدین‌ درگزینى‌ را در الشتر به‌ دار آویخت‌ (ظهیرالدین‌، 55). در دورة صفویه‌ حكومت‌ الشتر به‌ امیران‌ كرد سپرده‌ شد (اسكندربیك‌، 141). در اواخر سدة 13ش‌، دژ استواری‌ كه‌ قلعة مظفری‌ نام‌ گرفت‌، در خاور الشتر، توسط مهری‌ خان‌ حسنوندامیرالعشایر و مهرعلى‌ خان‌ امیر منظم‌ ساخته‌ شد ( فرهنگ‌ جغرافیایى‌ ایران‌، 6/21). مدتى‌ مهرعلى‌ خان‌ در این‌ قلعه‌ حكمرانى‌ كرد و موجبات‌ ناامنى‌ در شمال‌ لرستان‌ را فراهم‌ آورد!{تا سامن همدان را به زیر سلطه خود در اورد}، ولى‌ سرانجام‌ توسط حاكم‌ نظامى‌ لرستان {با حیله}‌ دستگیر و اعدام‌ شد (استارك‌، 21، 22). مى‌توان‌ گفت‌ كه‌ این‌ ناامنیها مانع‌ آبادانى‌ الشتر در سده‌های‌ اخیر بوده‌ است‌ (ظل‌ السلطان‌، 608؛ استارك‌، 22). این‌ آبادی‌ مدتى‌ به‌ نام‌ قلعة مظفری‌ و مركز دهستان‌ الشتر شناخته‌ مى‌شد ( فرهنگ‌ جغرافیایى‌ ایران‌، همانجا؛ اسامى‌...، 276، 278؛ گزارش‌...، 10). همچنین‌ در آغاز سدة حاضر به‌ این‌ نواحى‌ «سلسله‌» نیز گفته‌ مى‌شده‌ است‌ و ییلاق‌ برخى‌ ایلات‌ و طوایف‌ لک مانند حسن‌وند و یوسف‌وند و كولى‌وند بوده‌ كه‌ بیشتر آنها در 1312ش‌ تخته‌قاپو شدند (كریمى‌، 160؛ رزم‌ آرا، 96 ، 97، 107، 112).
هم‌ اكنون‌ الشتر وفیروز اباد شهر های شهرستان‌ سلسله‌ شمرده‌ مى‌شوند، ولى‌ تا 1372ش‌ نام‌ الشتر به‌ یكى‌ از بخشهای‌ هشت‌ گانة شهرستان‌ خرم‌ آباد اطلاق‌ مى‌شد. از 1373ش‌ دهستانهای‌ آن‌، زیر نام‌ بخش‌ مركزی‌ شهرستان‌ سلسله‌ از شهرستان‌ خرم‌ آباد جدا شده‌ است‌ ( آمارنامه‌، 1372ش‌، 16-17، 19). در 1355ش‌، الشتر 751 ،5نفر ( 084 ،1خانوار) جمعیت‌ داشته‌ است‌ و در سرشماری‌ 1365ش‌، جمعیت‌ آن‌ به‌ 146 ،14نفر ( 491 ،2خانوار) افزایش‌ یافته‌ بود ( سرشماری‌، 1355ش‌، 1/ل‌؛ سرشماری‌، 1365ش‌، 19). آخرین‌ برآورد در 1373ش‌، جمعیت‌ الشتر را 079 ،23نفر ( 523 ،3خانوار) با بعد خانوار بیش‌ از 6 نفر نشان‌ مى‌دهد ( آمارنامه‌، 1373ش‌، 86).
ساكنان‌ الشتر به‌ زبان‌ لکی‌ سخن می گویند و گویش‌ لری‌ نییز در بخش های اندکی به کار می رود و تقریباً همگى‌ شیعه‌اند ( فرهنگ‌ جغرافیایى‌ آبادیها، 33، 34). 2/81% از جمعیت‌ فعال‌ الشتر، شاغل‌، و بقیه‌ بیكارند ( آمارنامه‌، 1373ش‌، 73). فعالیت‌ اقتصادی‌ آنان‌ به‌ ترتیب‌ در گروههای‌ عمدة ساختمان‌، كشاورزی‌ و دامپروری‌ و صنعت‌ متمركز شده‌ است‌ ( سرشماری‌، 1365ش‌، همانجا). زمینها و باغهای‌ اطراف‌ شهر بیشتر به‌ كشت‌ غلات‌ و حبوبات‌، تره‌ بار، سویا، چغندرقند، سیب‌، گلابى‌، هلو، زردآلو، گردو و گیلاس‌ اختصاص‌ یافته‌ است‌ ( فرهنگ‌ جغرافیایى‌ آبادیها، 33). همچنین‌ 3/78% از جمعیت‌ 6 ساله‌ و بیشتر الشتر باسواد، و بقیه‌ بى‌سوادند ( آمارنامه‌، 1373ش‌، 86). در الشتر، افزون‌ بر مدرسة ابتدایى‌، مدرسة راهنمایى‌ و دبیرستان‌،مدرسة فنى‌ و حرفه‌ای‌ و یك‌ واحد دانشگاه‌ پیام‌ نور وچندرشته دانشگاهازاد به همراه چندرشته دولتی نیز دایر است‌ ( فرهنگ‌ جغرافیایى‌ آبادیها، 35).
آثار بر جای‌ مانده‌ در نزدیكى‌ الشتر اینهاست‌: پلى‌ بزرگ‌ منسوب‌ به‌ ابوالنجم‌ بدربن‌ حسنویه‌ (حك 369- 405ق‌) و نیز گورهای‌ متعدد منسوب‌ به‌ خاندان‌ برسقیان‌ (گلزاری‌، 1/226؛ ایزدپناه‌، 1/58).
مآخذ: آمارنامة استان‌ لرستان‌ (1372ش‌)، سازمان‌ برنامه‌ و بودجة استان‌ لرستان‌، تهران‌، 1373ش‌؛ همان‌ (1373ش‌)، تهران‌، 1374ش‌؛ ابن‌ اثیر، الكامل‌؛ ابن‌ حوقل‌، محمد، صورة الارض‌، لیدن‌، 1939م‌؛ اسامى‌ دهات‌ كشور، وزارت‌ كشور، تهران‌، 1323ش‌؛ استارك‌، فریا، سفری‌ به‌ دیار الموت‌، لرستان‌ و ایلام‌، ترجمة على‌ محمد ساكى‌، تهران‌، 1364ش‌؛ اسكندربیك‌ منشى‌، عالم‌ آرای‌ عباسى‌، تهران‌، 1350ش‌؛ اصطخری‌، ابراهیم‌، مسالك‌ الممالك‌، لیدن‌، 1927م‌؛ ایزدپناه‌، حمید، «خاندان‌ برسقیان‌ لرستان‌»، نامة مینوی‌، به‌ كوشش‌ حبیب‌ یغمایى‌ و دیگران‌، تهران‌، 1350ش‌؛ باستانى‌ پاریزی‌، محمد ابراهیم‌، خاتون‌ هفت‌ قلعه‌، تهران‌، 1344ش‌؛ پورداود، ابراهیم‌، فرهنگ‌ ایران‌ باستان‌، تهران‌، 1356ش‌؛ حدود العالم‌، به‌ كوشش‌ مینورسكى‌، كابل‌، 1342ش‌؛ حمدالله‌ مستوفى‌، نزهة القلوب‌، به‌ كوشش‌ گ‌. لسترنج‌، لیدن‌، 1331ق‌/1913م‌؛ راوندی‌، محمد، راحة الصدور و آیة السرور، به‌ كوشش‌ محمد اقبال‌، تهران‌، 1333ش‌؛ رزم‌آرا، على‌، جغرافیای‌ نظامى‌ ایران‌، لرستان‌، تهران‌، 1320ش‌؛ سرشماری‌ عمومى‌ نفوس‌ و مسكن‌ (1355ش‌)، استان‌ لرستان‌، مركز آمار ایران‌، تهران‌، 1359ش‌؛ سرشماری‌ عمومى‌ نفوس‌ و مسكن‌ (1365ش‌)، نتایج‌ تفصیلى‌، شهرستان‌ خرم‌آباد، مركز آمار ایران‌، تهران‌، 1367ش‌؛ ظل‌ السلطان‌، مسعود میرزا، خاطرات‌، تهران‌، 1368ش‌؛ ظهیرالدین‌ نیشابوری‌، سلجوق‌نامه‌، تهران‌، 1332ش‌؛ فرهنگ‌ جغرافیایى‌ آبادیهای‌ كشور (خرم‌آباد)، سازمان‌ جغرافیایى‌ نیروهای‌ مسلح‌، تهران‌، 1373ش‌، ج‌ 58؛ فرهنگ‌ جغرافیایى‌ ایران‌ (آبادیها)، استان‌ ششم‌، دایرة جغرافیایى‌ ستاد ارتش‌، تهران‌، 1330ش‌؛ كریمى‌، بهمن‌، راههای‌ باستانى‌ و پایتختهای‌ قدیمى‌ غرب‌ ایران‌، تهران‌، 1329ش‌؛ گدار، آندره‌، هنر ایران‌، ترجمة بهروز حبیبى‌، تهران‌، 1358ش‌؛ گزارش‌ مشروح‌ حوزة سرشماری‌ خرم‌آباد، وزارت‌ كشور، تهران‌، 1338ش‌؛ گلزاری‌، مسعود، كرمانشاه‌ - كردستان‌، تهران‌، 1357ش‌؛ نقشة راههای‌ جمهوری‌ اسلامى‌ ایران‌، تهران‌، سحاب‌، شم 506؛ نقشة عملیات‌ مشترك‌ (زمینى‌)، سازمان‌ جغرافیایى‌ نیروهای‌ مسلح‌، تهران‌، 1371ش‌، گ‌ 9- 39 ؛ NI واندنبرگ‌، لویى‌، باستان‌ شناسى‌ ایران‌ باستان‌، ترجمة عیسى‌ بهنام‌، تهران‌، 1348ش‌؛ یاقوت‌، بلدان‌؛

الشتر از نگاه امار

مطالب مشابه :

خلاصه بیوگرافی شهر الشتر

پذیرش دانشجو در دانشگاه پیام نور لرستان در 150 رشته بدون کنکور

افتتاح سالن سردارشهید جلال ابراهیمی

الشتر از نگاه امار

الشتر

اسامی دانشگاه هایی که مهندسی صنایع در آن ها تدریس می شود

كد ونام‌ واحدهاي دانشگاه پيام نور

در همه استان به جز بروجرد