مامایی، زندگی بخش و فراموش شده

مامایی، زندگی بخش و فراموش شده

استاندارد جهانی ماما، هر 30 تا 50 ماما به ازای 1000 تولد است. در کشور ما تقریباً برای هر 100 تولد یک ماما وجود دارد.

در حقیقت ترغیب مادران جوان به رستم زایی و جذبه سودانگارانه آن موجب شده مامایی که وظیفه و جایگاه اصلی را در تولد نوزادان دارد به فراموشی سپرده شود. در حالی که جامعه پزشکی به شدت به فارغ التحصیلان انبوه این رشته نیازمند است. حرفه ای که در کشورهای پیشرفته یکی از بازوهای اصلی و غیر جایگزین بخش زنان و زایمان به شمار می رود و گستره آن تمامی نیازها، مراقبت ها و کفه آگاهی رسانی خانواده ها و دختران جوان را دربرمی گیرد.

"کانون مامایی" ایران در سال 1323 آغاز به کار کرد. اما خیلی پیشتر از آن در سال 1298 "مدرسه قابلگی" با 10 نفر شاگرد در تهران تأسیس شده بود. این روند همچنان ادامه داشته تا آنجا که هم اکنون رشته مامایی در دو گروه آموزشی "بارداری و زایمان ژنیکولوژی" و "بهداشت مادر و کودک" شامل صدها دانشجوی کارشناسی و کارشناسی ارشد مامایی می شود.

برخلاف تصور عموم که مامایی و پزشکی زنان را قابل جایگزین می دانند، مامایی تخصص بدون جایگزین و شرط لازم در پروسه تولد نوزاد است. در حالی که تخصص زنان و زایمان که این روزها به راحتی توانسته است سرپوشی بر نیاز جامعه به وجود ماما باشد در رده تخصصی تشخیص، مداوا و بیماری های مربوطه کارایی خاص خود را دارد.

بدین ترتیب در کشورهای پیشرفته به ازای تولد هر نوزاد، 30 ماما مشغول به فعالیت هستند و همین مسأله موجب ارتقای کیفی کار این حرفه نیز خواهد شد.

بدین ترتیب از 40 هزار مامای کاردان و کارشناس کشور، حدود 10 هزار نفر در بخش دولتی و 4 هزار نفر در بخش خصوصی شاغل هستند و بقیه فارغ التحصیلان یا بیکارند یا در مشاغلی غیر از تخصص اصلی خود مشغول اند.

ناهید خداکرمی دبیر انجمن علمی مامایی ایران درباره وضع کلی مامایی در کشور می گوید: "سالانه بیش از یک میلیون نوزاد در کشور متولد می شوند اما تنها 10 هزار ماما در سیستم دولتی و 4 تا 5 هزار نفر نیز در بخش خصوصی فعالیت می کنند. در حالی که با توجه به تعداد تولد نوزادان در کشور باید حدود 30 هزار نفر در مراکز زایشگاهی و بهداشتی وجود داشته باشند که با استاندارد نیروهای مامایی در مراکز بهداشتی و درمانی کشور فاصله وجود دارد. از سویی تعداد فارغ التحصیلان رشته مامایی در کشور نشان می دهد در این رشته نباید کمبود نیروی انسانی وجود داشته باشد. اما مشکل در جذب این نیروها در سیستم بهداشتی و درمانی است. اما از سوی دیگر کاهش سهمیه استخدام ماما در دانشگاه های علوم پزشکی و مراکز درمانی به مشخص نبودن برنامه سازمان مدیریت و برنامه ریزی درباره جایگزین کردن نیروهای بازنشسته و تعریف سقف استخدامی ماما نیز برمی گردد."

ما در جای خودمان نیستیم

اهمیت حرفه مامایی و نگاه وزارت بهداشت به آن، جزو ضرورت ها و نیازهای جامعه مامایی کشور به حساب می آید. بسیاری از مشکلات این بخش نیز مانند رده های دیگر حرفه ای و تخصصی به نامتناسب بودن تعداد فارغ التحصیلان و جذب آنها در بازار کار برمی گردد. چنان که به عنوان نمونه سازمان مدیریت و برنامه ریزی هیچ ردیف جدید استخدامی برای ماماها در نظر نگرفته است.

با این حال دبیر انجمن علمی مامایی، گستره کار مامایی را بسیار کاراتر از موارد مشخص آن می داند. "میزان فارغ التحصیلان در حرفه پرستاری متناسب با نیاز کشور است. در حالی که بیش از نیمی از جمعیت کشور را زنان تشکیل می دهند و اکثریت آنها در سنین باروری هستند.

تعریف جدید از ماما در دنیا، غیر از خدمات دوران بارداری و زایمان، دختران در سنین بلوغ، زنان در سنین یائسگی و مسائل بهداشتی و حتی کودکان زیر 5 سال را دربرمی گیرد. حتی براساس مقررات کشور ما و مقررات بین المللی، ماما می تواند بدون نیاز به نظارت، به طور مستقل خدمات خود را ارائه کند."

هنگامی که بحث مشکلات جامعه مامایی ایران پیش می آید، عناوینی چون هجوم گسترده به مطب پزشکان متخصص زنان، نبود تجربه کافی و اطلاعات جامع فارغ التحصیلان رشته مامایی، عدم تناسب پذیرش دانشجوی مامایی و ردیف های استخدامی، در نهایت به معضل بیکاری در جامعه مامایی ایران منجر می شود.

هدا میرغیاثی رئیس بخش زایمان یکی از بیمارستان های تهران در مورد تجربه کاری خود می گوید: "بزرگترین مشکل دانشجویان مامایی، بازار کار نامناسب است. وقتی هم که وارد بازار کار می شوند، با موانع عمده ای روبرو هستند. کار اصلی ماما، انجام زایمان طبیعی است اما این امکان هم اکنون از جامعه مامایی ایران گرفته شده است. پزشکان در اغلب بیمارستان ها مقیم هستند و ماما جایگاه مهمی ندارد، این در حالی است که اگر ماما در جایگاه اصلی خود قرار گرفته باشد آمار سزارین پائین می آید. قبلاً مراقبت و انجام امور زایمان به وسیله ماماها انجام می شد و اگر مسأله ای غیرطبیعی بود به پزشکان مراجعه می شد. اما هم اکنون پزشکان به شدت گرایش به این بخش دارند و در حالی که ما در بیمارستان ها به ماما نیاز داریم، زمینه ای برای جذب نیروهای جدید نداریم که تا بخش زیادی به معاونت درمان مربوط می شود. از سویی بیمه ها به طور شخصی انجام می شود. شاید پرداخت حقوق ماماها، دستور استخدام دولتی را هم تحت الشعاع قرار داده. از سوی دیگر مامایی جزو مشاغل سخت به حساب نمی آید. هر ماما با 30 سال سابقه می تواند با 25 روز حقوق بازنشسته شود. در نهایت بزرگترین مشکل این است که کار ما از ما گرفته شده است."

بازار غیرطبیعی

میزان سزارین در کشور از 20 سال گذشته، از 10 درصد استاندارد جهانی به 60 درصد افزایش یافته است. ادامه این روند و استفاده نکردن از ماماها و عدم آموزش صحیح به مردم، این روند را می تواند تا صد درصد نیز برساند. 35 درصد زایمان ها به صورت سزارین است که 90 درصد آنها در شهرها و در بیمارستان های خصوصی انجام می شود. اما آمارهای واقعی تر به بیش از 50 درصد زایمان با روش سزارین اشاره دارد و حتی همین مسأله زمینه برخی عفونت های پس از زایمان را به وجود می آورد.

"عدم بهره گیری مناسب از ماماها در کشور و مراجعه زنان باردار به پزشکان متخصص زنان و زایمان یکی از عوامل مهم افزایش سزارین در کشور است. چون به علت زمان دار بودن زایمان طبیعی، پزشکان متخصص زنان باردار را به سمت سزارین سوق می دهند."

از سویی اگرچه انتخاب نوع زایمان، حق طبیعی اشخاص است. اما زایمان به طریق سزارین در کشور ما از یک حق انتخاب فراتر رفته است و به نوعی تعهد پنهان تبدیل شده است. بنا به آمار سازمان بهداشت جهانی، آمار سزارین در یک جامعه باید 10 تا 30 درصد زایمان های آن کشور باشد، اما این رقم در ایران به ?? درصد رسیده است. این آمار در انگلستان 21 درصد است. چنانکه یکی از استادان دانشگاه آکسفورد در یک برنامه پزشکی در ایران می گوید: این آمار بسیار شگفت انگیز است و اگر علت آن درد زایمان طبیعی است، پس متخصصان بیهوشی باید در تکنیک های خود برای بی حسی بازنگری کنند. با این حال کمبود امکانات در زایمان طبیعی، به روز نشدن روش های زایمان طبیعی، بی توجهی به زایمان طبیعی بدون درد و... زمینه خوبی برای تشویق مادران باردار از سوی پزشکان به سوی سزارین است. این در حالی است که دلایل اقتصادی ترجیح پزشکان در این انتخاب است. یک متخصص زنان و زایمان در این باره، پائین بودن تعرفه پزشکی زایمان طبیعی و نبود پشتوانه قانونی برای حمایت از متخصصان زنان را از دلایل بالای سزارین می داند. از سویی در روش طبیعی، به 12 ساعت وقت از زمان بستری تا زمان تولد نیاز است. در حالی که در سزارین تنها به یک ساعت زمان نیاز دارد. در نهایت وقتی 60 تا 70 درصد زایمان ها به روش سزارین انجام می شود و تنها تقاضای زایمان طبیعی به مناطق محروم منحصر می شود، ماماها بیکار می شوند. این در حالی است که اگر برای هر هزار نوزاد به 30 تا 50 ماما نیازمندیم دیگر نباید مشکل بیکاری ماماها وجود داشته باشد. اما تنها 10 تا 15 هزار نفر از ماماها جذب سیستم بهداشت و درمان کشور شده اند.

به گفته دبیر انجمن مامایی ایران: "در خطر افتادن استقلال حرفه مامایی از مهمترین مشکلات جامعه مامایی در ایران است. بنا به تعریف سازمان بهداشت جهانی، رشته مامایی کاملاً مستقل تعریف شده و می تواند بدون نیاز به سرپرست وظایف خود را انجام دهد.

از سویی تمام مراقبت های عادی دوران بارداری، مشاوره های دوران بلوغ، تشخیص و درمان بیماری های شایع دستگاه تناسلی و مشکلات دوران پیری در حیطه وظایف ماماها قرار دارد. سازمان مدیریت و برنامه ریزی باید به این مهم توجه کند که بزرگ شدن دولت در بعد سلامت، به نفع جامعه و نوعی صرفه جویی است که به بهبود کیفی رسیدگی به زنان و نوزادان نیز منجر می شود. چنان که طرح پزشک خانواده به اشتغال حدود 4 هزار ماما در این تیم ها منجر شد."

از سوی دیگر امسال تعرفه حرفه مامایی در بخش خصوصی برای مامای کارشناسی 2600 تومان و مامای کارشناسی ارشد 2900 تومان و مامای دکترا برابر با ویزیت پزشکان عمومی معین شده است. اما نرخ تعرفه با میزان واقعی آن متفاوت است. در بخش خصوصی در حق ماماها اجحاف زیادی وجود دارد، آنها با حقوق کمتر، کار بیشتری می کنند. در حالی که باید به ازای هر هزار تولد زنده 30 تا 50 ماما در سیستم سلامت کشور وجود داشته باشد در حالی که در سیستم سلامت ما این رقم تنها 10 تا 12 ماما است.

مامایی، زندگی بخش و فراموش شده

مطالب مشابه :

آشنایی با رشته و شغل مامایی

معرفی رشته مامایی

دانستنی هایی از رشته مامایی

مامایی

سوال: میشه بگید پرستاری چه جور رشته ای؟ قشنگه یا نه؟

مطالبی پیرامون رشته مامایی

مامایی، زندگی بخش و فراموش شده

شغل مامایی

رشته ی مامایی

در مورد رشته مامایی