آشنایی با موقعیت جغرافیایی و پیشینه تاریخی چهارمحال و بختیاری

پیش از آن که با موقعیت جغرافیایی و پیشینه‌ی تاریخی استان چهارمحال و بختیاری آشنا شویم در ابتدا لازم است تعریفی از مهم‌ترین مفاهیم و تعاریف تقسیمات کشوری ارایه شود.

تعاریف و مفاهیم تقسیمات کشوری:

تعریف قانونی استان:

ماده ۹ قانون تقسیمات کشوری مصوب ۱۲ تیر ۱۳۶۲ مجلس شورای اسلامی ماده ۹: «استان»، واحدی از تقسیمات کشوری است با محدوده جغرافیایی معین که از به هم پیوستن چند شهرستان همجوار با توجه به موقعیتهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و طبیعی تشکیل می‌شود.

تبصره ۱- وزارت کشور بنا به ضرورت می‌تواند با تصویب هیات وزیران با انتزاع و الحاق روستاها، بخشها یا شهرستانهای مجاور، استانها را تعدیل نماید مگر آنکه به تصویب مجلس شورای اسلامی، ایجاد استان جدید ضروری شناخته شود. استان جدید باید حداقل یک میلیون نفر جمعیت داشته باشد.

تبصره ۲- مرکز استان یکی از شهرهای همان استان است که مناسبترین کانون سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، طبیعی و اجتماعی آن استان شناخته می‌شود.

شهرستان:

واحدی از تقسیمات کشوری است با محدوده جغرافیایی معین که از بهم پیوستن چند بخش همجوار که از نظر عوامل طبیعی، اوضاع اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی واحد متناسب و همگنی را به وجود آورده‌اند تشکیل شده است.

بخش:

واحدی است از تقسیمات کشوری که دارای محدوده جغرافیایی معین بوده و از بهم پیوستن چند دهستان همجوار مشتمل بر چندین مزرعه، مکان، روستا و احیاناً شهر که در آن عوامل طبیعی و اوضاع اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی واحد همگنی را به وجود می‌آورد.

شهر:

محلی است با حدود قانونی که در محدوده جغرافیایی بخش واقع شده و از نظر بافت ساختمانی، اشتغال و سایر عوامل اداری سیمایی با ویژگی شهر می‌باشد.

دهستان:

کوچک‌ترین واحد تقسیمات کشوری است که دارای محدوده جغرافیایی معین بوده و از بهم پیوستن چند روستا، مکان و مزرعه همجوار تشکیل می‌شود که از لحاظ طبیعی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی همگن بوده و امکانات خدمات رسانی و برنامه‌ریزی در سیستم، شبکه واحدی را فراهم می‌نماید.

با توجه به تعاریف فوق استان چهارمحال و بختیاری از دیرباز دارای سه ناحیه متمایز بوده است که این نواحی عبارتند از: چهارمحال، بختیاری و سه دهستان.

۱- چهارمحال که مشتمل بر محال اربعه لار، کیار، گندمان و میزدج (میزدَه) است در نیمه شمال شرقی منطقه قرار دارد و از آن به عنوان هندی کوچک یاد شده است. همچنین در بعضی از متون از چهارمحال به عنوان عراق اصفهان نام برده شده است که این دو عنوان با توجه به آبادی و محصول دهی زمین‌ها و رونق دامپروری و داد و ستد در گذشته به چهارمحال اطلاق می‌شده است. در بعضی از متون منطقه‌ی لار را «رار» نوشته‌اند همچنین اصل میزدج «میزدَه» بوده است. این ناحیه سرزمینی بسیار آباد است که اکثر شهر و قسمت عمده‌ای از آبادی‌های منطقه را در بر می‌گیرد و دارای دشت‌های حاصل‌خیز با تالاب‌های زیبا و دهات آباد است.

خواهی ار دانی محال اربعه باشد کجا هست آن لار و کیار و میزدج با گندمان

۲- ناحیه بختیاری که بخش‌های شوراب و اردل را در بر می‌گیرد قلمرو کاملاً کوهستانی غرب منطقه است. در این ناحیه آبادی نشینی از قدمت چندانی برخوردار نیست و آبادی‌های کوچک و پراکنده کنونی از اسکان تدریجی عشایر چادر نشین در چند دهه‌ی اخیر به وجود آمده است.

۳- ناحیه سه دهستان مشتمل بر دهستان‌های جانکی، خان‌میرزا و فلارد در قلمرو جنوبی منطقه قرار دارند. این ناحیه گرمسیری از سایر نواحی متمایز و پوشیده از جنگل‌های بلوط است.

تقسیمات استان چهارمحال و بختیاری: 7 شهرستان، 27 شهر، 18 بخش و 39 دهستان: سال 1388

مرکز شهرستان	بخش	مرکز بخش	شهر	دهستان	مرکز دهستان
شهرکرد	مرکزی	شهرکرد	شهرکرد ـ فرخشهر ـ کیان ـ نافچ ـطاقانک ـ هفشجان	حومه طاقانک	نافچ طاقانک
لاران	سورشجان	سورشجان سودجان	لار مرغملک	هارونی مرغملک
بن	بن	بن	زاینده رود جنوبی وردنجان	حیدری وردنجان
سامان	سامان	سامان	هوره سامان	هوره شوراب صغیر
بروجن	مرکزی	بروجن	بروجن ـ فرادنبه ـ سفیددشت ـ نقنه	حومه	نقنه
گندمان	گندمان	گندمان	گندمان دوراهان	کردشامی
بلداجی	بلداجی	بلداجی	چغاخور امام‌زاده حمزه‌علی	اورگان آقبلاغ
فارسان	میزدج	فارسان	فارسان ـ جونقان ـ باباحیدر	میزدج علیا میزدج سفلی	فیل‌آباد چلیچه
لردگان	لردگان	لردگان	لردگان	سردشت ریگ ارمند میلاس	سردشت کلار ارمند گوشه
خانمیرزا	آلونی	آلونی	خانمیرزا جوانمردی	آلونی جوانمردی
فلارد	مالخلیفه	مالخلیفه	فلارد پشتکوه فلارد	مالخلیفه دره نامداری
منج	منج		منج بارز	منج قلعه مدرسه
اردل	مرکزی	اردل	اردل	دیناران پشتکوه اردل	لیرابی رستم‌آباد
میانکوه	سرخون		میانکوه شلیل	ده کهنه شکرآباد
کوهرنگ	مرکزی	چلگرد	چلگرد	شوراب تنگزی دشت زرین میانکوه موگویی	چلگرد صالح‌آباد خویه
بازفت	چمن گلی		بازفت دوآب	چمن‌گلی صمصامی
کیار	مرکزی	شلمزار	شلمزار ـ گهرو	کیار غربی کیار شرقی دستگرد	شلمزار دزک دستگرد امام‌زاده
ناغان	ناغان	ناغان	ناغان مشایخ	ناغان دوپلان

مأخذ: معاونت برنامه‌ریزی استانداری چهارمحال و بختیاری

* ذکر این نکته لازم است که طبق جدیدترین تقسیمات کشوری در بخش شهرکرد روستای وردنجان، در بخش میزدج روستای پردنجان، در بخش کیار روستای دستنا و در بخش منج لردگان روستای منج از سوی وزارت کشور به شهر تبدیل شده‌اند ولی چون این اطلاعات از سالنامه آماری استان چهارمحال و بختیاری چاپ سال 1388 اقتباس شده است از ذکر نام این شهرها معذوریم.

الف: پیشینه‌ی تاریخی و وجه تسمیه استان چهارمحال و بختیاری:

نام بختیاری برای اولین بار در ذیل طوایف لر بزرگ توسط حمدلله مستوفی ذکر شده‌است. اما به عنوان یک نام جا و یک نام جغرافیایی در روزگار صفویه به زیستگاه ایل بزرگ بختیاری اطلاق شده‌است. البته شهرهای جونقان - شهر کیان و گهرو به ترتیب قدیمی‌ترین نقاط استان هستند. بنا به قولی از ۷ گنج خسرو پرویز ساسانی ۳ تا در شهر جونقان کنونی مدفون است. گنج گاو در ورودی شهر جونقان- گنج سوخته در تنگ درکش ورکش جونقان و گنج عروس در کوه سالداران جونقان مدفون است. شهر کیان با وجود تپه‌ی گوران از نقاط باستانی استان است. شهر گهرو نیز در اولویت سوم قرار دارد.

گذشته تاریخی استان چهارمحال و بختیاری از دو منطقه «چهارمحال» و «بختیاری» تشکیل شده و نمی‌توان آن‌ها را از هم جدا و تفکیک کرد چون اگر روستاهای این استان را به طور دقیق از نظر مردم‌شناسی و قوم‌شناسی مورد بررسی قرار دهیم به خوبی روشن می‌شود که حداقل دو سوم این روستاها کوچ‌نشینان زاگرس بوده که به مرور اسکان پیدا کرده‌اند. روستا نشین‌ها به مرور تبدیل به شهر شده‌اند و این فلسفه که بیشتر مردم اول کوچ‌نشین و بعد روستانشین شده‌اند اگر در مناطقی صحیح نباشد در این استان صدق می‌کند. بنابراین وقتی صحبت از بختیاری می‌شود یا وقتی از چهارمحال نام برده می‌شود از فرهنگی مشترک صحبت به میان می‌آید و باید قبول کرد که ریشه اولیه فرهنگ آن‌ها مشترک بوده است.

تاریخ نویسان بختیاری معتقدند، تشابه گویش‌های کردی و بختیاری و رابطه نزدیک آن‌ها با زبان فارسی مؤید آن است که بختیاری‌ها مدت طولانی در این سرزمین سکونت داشته‌اند. آن‌ها برای اثبات نظر خود لباس بختیاری‌ها را با تن پوش مجسمه‌هایی که در زمان هخامنشیان و ساسانیان بر روی صخره‌ها کنده‌کاری شده و به جای مانده است، مقایسه ‌می‌کنند.

حسین پژمان یکی از تاریخ نویسان می‌نویسد: بختیار از لحاظ لغوی تشابه نزدیک به کلمه باکتریا دارد و کلمه بختیار به معنای خوشبخت است و شاید هم بعضی از رؤسای طوایف به این نام شهرت داشته‌اند که احتمالاً بعدها تمام افراد ایل به این نام شناخته‌شده‌اند. وقتی که بین طوایف شکاف و جدایی اتفاق می‌افتد، اغلب دیده شده که پیروان و اولاد یک خان به نام او نام‌گذاری شده‌اند.

حاجی خسرو خان سردار ظفر معتقد است که بختیاری‌ها در زمان صفویه به این نام شهرت یافته‌اند. بختیاری‌ها در رابطه با اصل و نسب‌شان دارای افسانه‌ها و روایات متعددی هستند. یکی از این روایات این است که آنان از سوریه به ایران کوچ کرده‌اند و بعضی هم بر این باورند که بختیاری‌ها از نژاد جوانانی هستند که از جور ضحاک به کوه‌ها متواری شدند.

سردار ظفر در یادداشت‌هایش می‌نویسد:

«وجه تسمیه چهارلنگ و هفت‌لنگ به درستی معلوم نیست، ولی ممکن است بی‌ارتباط با پرداخت مالیات بین دو گروه نباشد، به این معنی که هفت‌لنگ که ثروت زیادتر داشتند، مبلغی در حدود ۱ و چهارلنگ‌ها یک سهم از کل مالیات دولتی را پرداخت می‌کردند».

سردار اسعد برادر تَنی سردار ظفر در این رابطه می‌نویسد که ریشه واژه‌های چهارلنگ و هفت‌لنگ از نحوه‌ی پرداخت مالیات تعیین شده است. مالیات بختیاری بر مبنای قاطر محاسبه و پرداخت می‌گردید. همان‌طوری که قشقایی‌ها و شاهسون‌ها با گوسفند و ایلات کوچ‌رو و ترک زبان ساکن نواحی مرز ایران و روس بر اساس شتر محاسبه و پرداخت می‌شده است. بر اساس کتیبه‌ها و سنگ نبشته‌های گوناگون بدست آمده در دوران پادشاهی کوروش هخامنشی، در این سکونت وجود داشته و مردم آن در جنگ‌های مختلف شرکت می‌کردند. این سرزمین از قدیمی‌ترین نقاط آباد و مسکونی ایران مرکزی بوده و به سبب موقعیت جغرافیایی و مساعد بودن وضعیت طبیعی مخصوصاً در دوران ایلامیان و هخامنشیان اهمیت بسیاری داشته است. وجود سراها، رباط‌ها، زاویه‌ها، ساختمان‌ها و اثرات هریک و پیدایی مسکوکات و اشیاء فلزی از ادوار مختلف ایلامی، هخامنشی، سلوکی، اشکانی و ساسانی به خوبی مشخص می‌کند که در دوره قبل از اسلام تا تسلط اعراب، این منطقه دارای فرهنگ و سوابق درخشان تاریخی بوده است.

نام چهارمحال و بختیاری اشاره به دو بخش منطقه چهارمحال و منطقه بختیاری دارد. چهارمحال بخشی روستانشین میان اصفهان و منطقه بختیاری بود. محال جمع مکسر کلمه محل به معنی ناحیه و مکان است و چهار محال یعنی چهار ناحیه که عبارت بودند از: لار، کیار، میزدج و گندمان. در تقسیمات کنونی استان، لار و کیار در شهرستان شهرکرد، میزدج در شهرستان فارسان و گندمان در شهرستان بروجن قرار می‌گیرد. منطقه بختیاری نیز که از دیر باز کوچ گاه ایل بزرگ یختیاری بوده و هست، هم اکنون شامل شهرستان‌های کوهرنگ، فارسان، اردل و لردگان می‌باشد.

استان چهارمحال و بختیاری از جمله مناطق کوهستانی فلات مرکزی ایران محسوب می‌شود که در بخش مرکزی رشته کوههای زاگرس بین پیش کوههای داخلی و استان اصفهان واقع شده‌است. به علت جوان بودن دوره کوه‌زایی، دراین منطقه وجود بلایا و مخاطرات طبیعی بسیاری چون سیل، زلزله و رانش زمین در اکثر نقاط آن مشاهده می‌شود.

ب: موقعیت جغرافیایی و مشخصات اقلیمی چهارمحال و بختیاری:

استان چهارمحال و بختیاری، در بخش مرکزی و در پیش کوه‌های عظیم زاگرس و دشت‌های کوچک و بزرگ غرب استان اصفهان قرار گرفته است.حدود شرقی و شمالی استان چهارمحال و بختیاری با مرزی به طول ۵/۳۸۹ کیلومتر محدود به استان است. از مغرب با مرزی به طول ۵۹/۱۶۰ کیلومتر مربع به استان خوزستان و از سمت جنوب با مرزی به طول ۱۴/۱۵۱ کیلومتر به استان کهگیلویه و بویر احمد محدود است و از سمت شمال غرب با مرزی به طول ۵۸/۴۹ کیلومتر به استان لرستان محدود می‌شود. استان چهارمحال و بختیاری بر اساس آخرین برآورد انجام گرفته در گروه GIS معاونت برنامه‌ریزی استانداری استان حدود ۱۶۴۰۳ کیلومتر مربع بین ۳۱ درجه و ۱۴ دقیقه تا ۳۳ درجه و ۴۷ دقیقه عرض شمالی و ۴۹درجه و ۴۹ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۳۴ دقیقه طول شرقی واقع شده است. بیشترین مساحت استان را شهرستان کوهرنگ با ۳۷۹۰ کیلومتر مربع فرا گرفته و کمترین مساحت مربوط به شهرستان فارسان با ۵۵۶/۵ کیلومتر مربع می‌باشد. استان چهارمحال و بختیاری با ارتفاع متوسط ۲۱۵۳ متر از نظر توپوگرافی یک سرزمین تپه ماهوری با دشت‌های میان کوهی که توسط ارتفاعات از یکدیگر جدا شده‌اند می‌باشد. بر این اساس حدود ۸۵ درصد از مساحت استان را ارتفاعات و تپه ماهورها و مابقی آن را دشت‌ها و تالاب‌ها در برمی‌گیرد. استان توسط سلسله جبال زاگرس با جهت شمال غربی ـ جنوب شرقی پوشیده و مشتمل بر ارتفاعات و قللی با ارتفاعات بالای ۴۰۰۰ متر زردکوه، شاه شهیدان و ۴۰۰۰ـ ۳۵۰۰۰ کوه سفید ایلبیگی، سالداران، کلار، سبزکوه و... می‌باشد. استان چهارمحال و بختیاری از نظر آب شناختی مشتمل بر حوضه‌های آبی زاینده‌رود، دز و کارون که بیشترین سطح را حوضه کارون در برگرفته است. ویژکی‌های اقلیمی و توپوگرافی استان موجب شده است حدود ۱۰ درصد از منابع سطحی کشور در آن جریان داشته باشد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به رودخانه‌های زاینده‌رود، جهان‌بین، بهشت‌آباد، آب کوهرنگ، ونک، بازفت، پنج خرسان (از زیر شاخه‌های کارون) اشاره داشت. رودهایی چون کارون که به طرف جنوب یعنی خوزستان جاری شده و زاینده‌رود که استان چهارمحال و بختیاری ، استان اصفهان و استان یزد را مشروب می‌کند و موجب آبادانی صنعتی و کشاورزی جلگه‌های استان‌های مزبور می‌گردد.

نقشه‌ی استان چهارمحال و بختیاری ـ عکس از سازمان نقشه‌برداری ایران

ارتفاعات

استان چهارمحال و بختیاری دارای ۱۶ قله‌ی مرتفع با ارتفاع بیش از سه هزار و ۵۰۰ متر مربع می‌باشد. این کوه‌ها از شمال غرب استان به جنوب شرق آن کشیده شده‌اند و هر چه از غرب استان به طرف شرق آن و استان اصفهان پیش می‌رویم از میزان ارتفاعات کاسته شده و در نهایت به دشت‌های نسبتاً وسیع همچون دشت لار، فرادنبه، کیار و گندمان ختم می‌شود. این دشت‌ها در مجموع نزدیک به ۲۴ درصد وسعت استان را شامل می‌شوند و انباشته رسوبات در آن‌ها زمینه مساعدی برای کشاورزی بوجود آورده‌است. «زردکوه بختیاری» دومین کوه بلند رشته کوه زاگرس (پس از کوه دنا) در این استان قرار گرفته‌ است. مرتفع‌ترین کوه‌های این استان عبارتند از:

ردیف	نام کوه	ارتفاع
۱	زردکوه	۴۵۰۰
۲	شاه شهیدان	۴۱۰۰
۳	هفت تنان	۴۰۰۰
۴	گره	۳۹۷۵
۵	فردان	۳۹۳۷
۶	میلی	۳۹۰۳
۷	کلار	۳۸۲۰
۸	ونک	۳۸۰۳

آب و هوا:

آب و هوای استان با توجه به شرایط اقلیمی و محلی دارای آب و هوایی مدیترانه‌ای با زمستان‌های مرطوب و سرد و تابستان‌های معتدل و دو فصل اعتدالی بهار و پاییز می‌باشد. متوسط دما در ایستگاه مرغک، همچنین میزان بارش استان نیز بین ۲۵۴ تا ۱۵۰۰ میلی‌متر در ایستگاه‌های کوهرنگ و بروجن می‌باشد. به علت ماهیت کوهستانی مرتفع، که در مسیر بادهای مرطوب سیستم‌های مدیترانه‌ای قرار داشته و موجب صعود و تخلیه بار این سامانه‌ها می‌گردد، این استان دارای بارش نسبتاً مناسب است به حدی که این منطقه با وجود داشتن تنها یک در صد از مساخت ایران، ده درصد از منابع آب کشور را در اختیار دارد. ریزش‌های جوی و برف و باران درکوه‌های این استان منشاء معروف‌ترین رودخانه‌های دایمی جنوب غربی و مرکزی ایران یعنی کارون و زاینده رود هستند و آبخیزهای این دو رودخانه را به ترتیب ۱۳۸۰۰ و ۲۷۲۰ کیلومتر مربع شامل می‌شود. در این استان چشمه‌های مختلفی نیز وجود دارد که علاوه بر ایجاد جاذبه‌های گردشگری و زیبایی‌های طبیعی ضمینه مناسبی را برای ایجاد کارخانه‌های آب معدنی فراهم کرده‌است. برخی چشمه‌های بزرگ و معروف این استان عبارتند از:

۱- چشمه دیمه

۲- چشمه کوهرنگ

۳- چشمه برم

۴- چشمه‌های مولا و سرداب

۵- چشمه سیاسرد

جنگل‌ها

جنگل‌های استان چهار محال و بختیاری در گروه جنگل‌های غرب و جنوب غرب کشور قرار می‌گیرند. بخش زیادی از این جنگل‌ها در پنج منطقه بازفت، اردل، لردگان، دوراهان و فلارد قرار گرفته‌اند. این جنگل‌ها با مساحتی در حدود ۳۰۷ هزار هکتار به صورت نواری از کوه‌های بازفت در شهرستان کوهرنگ به سمت کوه‌های فلارد در شهرستان لردگان کشیده شده‌اند. پوشش عمده جنگلی این مناطق، تقریبا ۹۸ درصد، بلوط غرب است.

جاذبه‌های طبیعی و گردشگری

تالاب چغاخور

تالاب بین‌المللی چغاخور حدود دو هزار و ۳۰۰ هکتار مساحت دارد و در دامنه ارتفاعات سه هزار و۸۳۰ متری"برآفتاب" و "کلار" در نزدیک شهر "بلداجی" قرار دارد. فاصله تالاب تا مرکز چهارمحال و بختیاری ۶۰ کیلومتر است و ویژگی منحصر به فرد این تالاب، زیست نوعی ماهی به نام "ماهی گورخری" است. چشم‌انداز بدیع و پرواز پرندگان مهاجر و بومی، این تالاب را در ردیف یکی از کانون‌های مهم جذب گردشگری کشور و چهارمحال بختیاری قرار داده ‌است.

چشمه دیمه

چشمه دیمه، سرچشمه اصلی زاینده رود قبل از ایجاد تونل‌های کوهرنگ، در ۱۰ کیلومتری "چلگرد" و مجاور روستای دیمه قرار دارد. آب این چشمه از گواراترین آب‌های جهان است و خواص درمانی از قبیل جلوگیری از پوسیدگی دندان و درمان سنگ کلیه دارد.مناظر چشم‌گیر و فضاسازی اطراف چشمه، این مکان را در ردیف زیباترین گردشگاه‌های شهرستان کوهرنگ قرار داده‌است. فاصله این جاذبه گردشگری تا شهرکرد ۱۲۰ کیلومتر است.

چشمه کوهرنگ

چشمه کوهرنگ با دبی آب زیاد از دامنه‌های "زردکوه" سرچشمه می‌گیرد و پس از گذر از پیچ و خم فراوان به دریاچه سد کوهرنگ می‌ریزد و از تونل اول کوهرنگ وارد زاینده رود می‌شود. مناظر بسیار زیبای طبیعی اطراف چشمه و حضور عشایر در منطقه، زیبایی آن را دوچندان کرده‌است. چشمه کوهرنگ نیز تا شهرکرد ۱۲۰ کیلومتر فاصله دارد.

چشمه برم لردگان

چشمه "برم" در شهر لردگان با شهرکرد ۱۵۰ کیلومتر فاصله دارد. این چشمه علاوه بر تأمین آب کشاورزی، یکی از سرشاخه‌های کارون است و چشم‌انداز زیبایی را برای شهر لردگان بوجود آورده‌ است. اطراف این چشمه به صورت پارکی برای تفرج گردشگران است.

آبشار آتشگاه

این آبشار در۱۹۰ کیلومتری شهرکرد و در۴۰ کیلومتری شهر لردگان در دره‌ای روح افزا به طول دو کیلومتر قرار دارد. مسیر این آبشار از محل چشمه تا اتصال به رودخانه "خرسان" را فضای سرسبز و بی‌نظیری از انواع درختان و گیاهان جنگلی فراگرفته و شیب زیاد و پستی و بلندی‌های درّه، آبشارهای کوچک متعددی را در آن ایجاد کرده‌است. پیوند عناصر زیبای طبیعی مانند درّه، سبزه زار و اقلیم مناسب، فضای بسیار فرح بخشی را برای تفرّج در این مکان پدیده آورده ‌است.

آبشار درّه عشق

آبشار"دره عشق" در منطقه "مشایخ" شهرستان اردل در مجاورت روستای "دره عشق" در۱۱۰ کیلومتری شهرکرد واقع است. این آبشار بیش از یک‌صد متر ارتفاع دارد و در کنار آن رود کارون جاری است. این آبشار در ترکیب با شالیزارهای روستاهای "دره عشق" و "دورک شاهپوری" فضای شگفت‌انگیزی را به وجود آورده ‌است.

پارک جنگلی پروز

این پارک در منتهی‌الیه جنوب چهارمحال بختیاری و در فاصله ۵۰ کیلومتری شهر لردگان قرار دارد. گردشگاه زیبای "پروز" با طبیعت بهشتی خود در امتداد درّه‌ای سبز قرار گرفته ‌است. فضای دنج و خلوت، سایه سار درختان بلند و قد کشیده پارک، چشمه‌های زلال متعدد، شالیزارهای پراکنده و درختان جنگلی اطراف، تصویری زیبا از طبیعت زیبا را جلوی چشم بیننده به نمایش می‌گذارد. این پارک جنگلی فضای مناسبی برای استراحت و گردش خانواده‌هاست.

گردشگاه سیاسرد

"چشمه سیاسرد" درپنج کیلومتری شهر بروجن و ۶۰ کیلومتری شهرکرد قرار دارد. هوای مطبوع و درختان زیبا و کهنسال اطراف این چشمه مکانی بسیار زیبا برای تفرج و استراحت ساکنان این شهرو گردشگران به وجود آورده‌است.

آبشار تونل کوهرنگ

این آبشار از سرازیر شدن آب تونل اول کوهرنگ به وجود آمده‌است. این تونل به منظور انتقال آب چشمه کوهرنگ و دیگر چشمه‌ها به زاینده رود ایجاد شده‌است. تلاش برای انتقال این آب به زمان‌های قدیم برمی‌گردد. در زمان صفویان تلاش‌هایی برای ایجاد شکاف در کوه برای انتقال آب صورت گرفته ‌است که آثار آن هنوز وجود دارد. آبشار این تونل و فضای زیبای اطراف آن مناظر مفرّحی را برای مسافران و گردشگران ایجاد کرده‌ است. این جاذبه گردشگری در تمام فصول سال و بدلیل نزدیکی به پیست اسکی"چلگرد" مورد بازدید گردشگران قرار می‌گیرد.

غار سراب

"غار سراب" در ۵۶ کیلومتری جنوب غربی شهرکرد و هفت کیلومتری شهر "باباحیدر" در مسیر درّه‌ای زیبا و در مجاورت روستای "امیدآباد" قرار گرفته ‌است. این غار شگفت‌انگیز دو دهانه دارد و به دلیل وجود موانع طبیعی بیش از ۶۰۰ متر از آن قابل دسترسی نیست. از یکی از دهانه‌های غار، آبی خروشان و خنک بیرون می‌آید. ارتفاع سقف غار در بعضی از نقاط به ۱۵ متر می‌رسد. در دالان طویل غار قندیل‌های آهکی زیبا وجود دارد.

پیر غار

در جنوب روستای"ده چشمه" به فاصله شش کیلومتری فارسان و ۳۸ کیلومتری جنوب غربی شهرکرد گردش‌گاهی با صفا قرار دارد که به"پیرغار" شهرت یافته‌ است. بر روی قسمتی از تپه سنگی مشرف به این گردش‌گاه سه کتیبه به خط نستعلیق به دستور "خسروخان" سردار ظفر بختیاری حک شده‌است. متن این کتیبه‌ها مجملی از شرح لشکرکشی بختیاریها به اصفهان و تهران و نقش سرداران بختیاری در سرکوب استبداد صغیر و سقوط محمدعلی شاه در واقعه مشروطیت است. مجموعه عوامل گردشگاه از جمله کتیبه‌های ارزشمند تاریخی، چشمهٔ پر آب، سایه سار درختان، آبشار زیبا و بلند، کوه‌های اطراف و غار موجود در محل، روزانه پذیرای صدها گردشگر است.

زبان و مذهب:

زبان:

زبان مردم منطقه چهارمحال و بختیاری عمدتاً فارسی است و در بعضی مناطق که اقوام مختلف زندگی می‌کنند لهجه‌های لری و ترکی نیز رایج است. مردم استان چهار محال و بختیاری به دو قسمت چهارمحالی ها و بختیاری‌ها تقسیم می‌شوند. چهار محالی‌ها عموما به زبان فارسی و ترکی و با لهجه خاص خودشان صحبت می‌کنند و بختیاری‌ها هم به زبان بختیاری که گویشی از زبان پارسی است صحبت می‌کنند. زبان مردم بختیاری از اصیل‌ترین و دست نخورده‌ترین زبان‌های فارسی است که ریشه آن فارسی پهلوی می‌باشد. به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی سرزمین بختیاری، پای بیگانگان کمتر به این منطقه رسیده و به همین سبب در طول چند قرن گذشته به طرز معجزه‌آسایی از اختلاط و امتزاج با سایر زبان‌ها محفوظ مانده است. نزدیکی لهجه شیرین بختیاری با زبان پهلوی به یادگار مانده است. در ۵ شهرستان از ۷ شهرستان این استان زبان بختیاری رایج است که این شهرستان‌ها عبارتند از اردل، کوهرنگ، فارسان، لردگان، کیار. در شهرستان‌های بروجن و شهرکرد زبان لهجه‌های محلی فارسی و ترکی رایج است. به طور خاص مردم شهرهای شهرکرد، بروجن و فرخ‌شهر و برخی دیگر مناطق به زبان فارسی صحبت می‌کنند. مردم مناطق لردگان، اردل، کوهرنگ و فارسان به گویش بختیاری تکلم می‌کنند و گویش ترکی قشقایی برخی از روستاها و شهرها (شهرهای بلداجی، سامان، بن، فرادنبه، جونقان) رایج است. در جدول زیر نام شهر و روستای‌های مختلف استان و زبان گفتاری مردم آن مشخص شده‌است.

نام شهرستان	شهر/روستا	زبان
شهرستان اردل	اردل	بختیاری
شهرستان اردل	ناغان	بختیاری
شهرستان اردل	دوپلان	بختیاری
شهرستان اردل	دشتک	بختیاری
شهرستان اردل	سرپیر	بختیاری
شهرستان بروجن	بروجن	فارسی-لهجه بروجنی
شهرستان بروجن	فرادنبه	ترکی سلجوقی و قشقایی
شهرستان بروجن	سفیددشت	بختیاری
شهرستان بروجن	نقنه	؟
شهرستان بروجن	گندمان	بختیاری
شهرستان شهرکرد	شهرکرد	فارسی- لهجه شهرکردی
شهرستان شهرکرد	فرخ شهر	فارسی-لهجه قهفرخی
شهرستان شهرکرد	سامان	ترکی قشقایی
شهرستان شهرکرد	کیان	ترکی قشقایی
شهرستان شهرکرد	هفشجان	فارسی
شهرستان شهرکرد	نافچ	فارسی
شهرستان شهرکرد	چالشتر	فارسی
شهرستان شهرکرد	بن	ترکی آذری
شهرستان کیار	شلمزار	ترکی - بختیاری
شهرستان فارسان	فارسان	بختیاری
شهرستان فارسان	جونقان	بختیاری
شهرستان فارسان	باباحیدر	بختیاری
شهرستان فارسان	فارسان	بختیاری
شهرستان فارسان	فارسان	بختیاری
شهرستان کوهرنگ	کوهرنگ	بختیاری
شهرستان کیار	کیار	بختیاری
شهرستان لردگان	لردگان	بختیاری

مذهب:

بر اساس آخرین اطلاعات سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۷۵ از کل جمعیت استان چهارمحال و بختیاری ۸۷/۹۹ درصد را مسلمانان تشکیل داده‌اند که این نسبت در مناطق شهری استان ۸۶/۹۹ درصد و در مناطق روستایی ۸۷/۹۹ درصد می‌باشد.با توجه به شواهد مسلم تاریخی و آثار موجود، می‌توان گفت که در دوران سکونت مذهبی خلفای عباسی، بعد از یاران و پیروان خاندان عترت و طهارت که به طور خانوادگی یا فامیلی به ائمه اطهار و اولاد علی(ع) عشق می ورزیدند و مذهب شیعه داشتند، بختیاری‌ها اولین قوم ایرانی بودند که به طور عام و همه‌گیر، با آغوش باز مذهب شیعه را پذیرفتند.

منابع:

۱- چهارمحال و بختیاری و تمدن دیرینه آن مؤلف: دکتر اسفندیار آهنجیده، انتشارات: آهنجیده، چاپ سال ۱۳۸۶

۲- پژوهشی در تاریخ تمدن و فرهنگ جهارمحال و بختیاری مؤلف: سعید مردانی کرانی انتشارات: ایل شهرکرد سال چاپ ۱۳۷۵

۳- گزارش اقتصادی، اجتماعی استان چهارمحال و بختیاری، ناشر: معاونت برنامه‌ریزی استانداری چهارمحال و بختیاری، سال چاپ ۱۳۸۴

۴- جغرافیای استان چهارمحال و بختیاری مؤلف: رضا افلاکی سورشجانی، انتشارات: مرید شهرکرد سال چاپ ۱۳۸۲

۵- سال‌نامه آماری استان چهارمحال و بختیاری، ناشر: معاونت برنامه‌ریزی استانداری چهارمحال و بختیاری، سال چاپ ۱۳۸۹

۶- سرگذشت تقسیمات کشوری ایران جلد دوم ایلام، بوشهر، تهران و چهارمحال و بختیاری تألیف فاطمه فریدی، حشمتاله سلیمی و نجمه ملکپور ، مقدمه و تمهید و بررسی نهایی حسن حبیبی. ناشر: بنیاد ایرانشناسی سال چاپ ۱۳۸۸

۷- دانش‌نامه‌ی ویکی‌پدیا

آشنایی با موقعیت جغرافیایی و پیشینه تاریخی چهارمحال و بختیاری

جاذبه‌های طبیعی و گردشگری

تالاب چغاخور

آبشار درّه عشق

پارک جنگلی پروز

آبشار تونل کوهرنگ

مطالب مشابه :

چهارومحال و بختیاری خطه ی سبز کشور

آغاز سال نو با شروع يك حادثه رقم خورد

ویژگی های مردم شناسی استان چهارمحال و بختیاری

باد - لرز یا سوز - باد (اثر تشدید سرما با باد)

توهین وتمسخر کشور وفرهنگ مردم ایران

آشنایی با موقعیت جغرافیایی و پیشینه تاریخی چهارمحال و بختیاری

گویش و فرهنگ مردم نجف آباد

تخته قاپو یا یکجا نشینی حربه ای برای نابودی بختیاریان

لباس زنان بختياري؛ یک عنصر فرهنگی