نگاهي اجمالي به فعاليت هاي تحقيقاتي مركز مطالعات و تحقيقات جنگ

نگاهي اجمالي به فعاليت هاي تحقيقاتي مركز مطالعات و تحقيقات جنگ

مركز مطالعات و تحقيقات جنگ

مقدمه
پس از آغاز جنگ ايران و عراق، دفتر سياسي كه از اركان شوراي فرماندهي سپاه به شمار مي رفت، در اوايل سال 1360، بخش تاريخ جنگ را براي ثبت و ضبط وقايع جنگ و حفظ آن از تحريفات تأسيس كرد. كار تحقيقات اين بخش با تمركز بر تحولات جنگ آغاز شد، يعني قسمت مزبور نخست، افرادي را تربيت مي كرد، سپس نحوه ثبت و ضبط وقايع را به آنها تعليم مي داد و در نهايت، آنها را براي گرد آوري اطلاعات به مناطق جنگي و عملياتي اعزام مي كرد.
اين افراد محقق كه بعدها راوي ناميده شدند، در مناطق عملياتي، مناسب با مأموريت خود در قرارگاه، لشكر، تيپ يا گردان مشغول به كار مي شدند. ضبط جلسات فرماندهي، مصاحبه، شنود و ضبط بي سيم فرماندهي، تهيه گزارش از عمليات ها و ... از جمله مسئوليت هاي راويان جنگ بود. آنها پس از تهيه و تكميل مطالب خود، اطلاعات مكتوب و ضبط شده خود را به تهران منتقل و آنها را تنظيم مي كردند. در حال حاضر، دستاوردهاي راويان به صورت سند، دفترچه راوي، پياده شده نوار و ... كه جزء منابع دست اول تحقيقات جنگ به شمار مي روند، موجود است.
در سال 1363، قسمت تاريخ جنگ در حوزه فرماندهي كل سپاه، مستقل و بنام مركز مطالعات و تحقيقات جنگ شروع به فعاليت كرد. از اين پس برنامه هاي مركز طبق روال گذشته تا مدتي بعد از پذيرش قطع نامه 598 و برقراري آتش بس ادامه يافت.
در سال 1370، فرماندهي كل سپاه حكمي را صادر كرد كه بر اساس آن، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، مركز اسناد جنگ معرفي شد. با صدور اين حكم مركز مطالعات يك گروه پنجاه نفره را براي جمع آوري اسناد و اطلاعات جنگ تشكيل داد اين گروه فعاليت خود را از رده هاي كلان (قرارگاهي) گرفته تا تيپ و گردان آغاز كرد. هم چنين، جمع آوري اسناد و گزارش هاي وزارتخانه ها و نهادهايي مانند وزارت خانه هاي خارجه، كشور، دفاع، ارشاد و اطلا عات، خبرگزاري جمهوري اسلامي و استانداري ها ... كه به نوعي درگير مسائل جنگ بودند نيز، در دستور كار اين گروه قرار گرفت. آنها طي ده سال، چند ميليون سند را بررسي و بيشتر از چهارصد و پنجاه هزار سند را انتخاب كردند كه امروزه، اساس و محور همه تحقيقات جنگ را تشكيل مي دهند.
تلاش هاي مركز مطالعات براي جمع آوري اسناد و اطلاعات هنوز ادامه دارد. همه اين تلاش ها در راستاي نزديك تر شدن به فهم دقيق تر تحولات بعد از انقلاب، به ويژه جنگ انجام مي شوند.
مركز مطالعات نيز با توجه به حجم بالاي داده ها و اطلاعات، محور فعاليت هاي پژوهشي خود را بعد از قطع نامه 598، تكميل تحقيقات مربوط به جنگ هشت ساله و تدوين كتب و جزوه ها و گزاش هاي مربوط به اين دوره از تاريخ انقلاب اسلامي ايران قرار داد.
بعد از اين مقدمه كوتاه در چند بخش، به فعاليت هاي پژوهشي و تحقيقاتي مركز مطالعات مي پردازيم.
الف) تحقيقات بنيادي
اين مبحث به اساسي ترين تحقيقات مربوط به حوزه جنگ و معرفي آنها مي پردازد.

(1) روزشمار جنگ ايران و عراق
مجموعه بزرگ روزشمار جنگ ايران و عراق به منزله مهم ترين فعاليت مركز مطالعات و تحقيقات جنگ سپاه، شامل پنجاه و هفت عنوان كتاب از 22 بهمن ماه سال 1357 تا 27 تير ماه سال 1367 (روز پذيرش قطع نامه 598 از سوي ايران) را دربرمي گيرد.

اين مركز در طرح تحقيقاتي روزشمار جنگ ايران و عراق، با اتكاء به تحقيقات ميداني و نيز تحقيقات كتابخانه اي وسيع، در پي پاسخ بدين پرسش هاست كه جنگ چرا و چگونه آغاز شد؟ تداوم يافت و پايان پذيرفت؟ شيوه ارائه روزشمار جنگ به نحوي است كه تركيب ارزش ها و بي طرفي را ممكن مي كند در اين روزشمار، هم ارزش هاي مورد نظر جنگ با صراحت بازگو مي شود و هم مطالب به گونه اي از منابع متعدد ارائه مي گردد كه آزادي خواننده را در قضاوت و تحليل محدود نكند. مجموعه بزرگ روزشمار جنگ ايران و عراق در نخستين طراحي به بيست عنوان تقسيم شد، ولي پس از تدوين چند جلد، مشخص گرديد كه از نظر حجم و موضوع، هر يك از اين عنوان ها چندين جلد را دربرمي گيرد، به همين علت در طراحي اوليه تجديد نظر و در نتيجه، اين مجموعه به پنجاه و هفت عنوان مستقل تقسيم شد كه هر يك عنوان و شماره خاص خود را داراست.
از نظر ساختار متن، هر كتاب به روزها تقسيم بندي شده و هر روز به مثابه يك فصل است كه خود مجموعه اي از گزارش ها را شامل مي شود كه هر يك از آنها، دربرگيرنده يك يا چند خبر و تحليل مربوط به رخدادهاي همان روز است كه با شماره اي از گزارش هاي قبل و بعد تفكيك شده است.
اين مجموعه كه در نهايت در حدود شصت هزار صفحه ارائه خواهد شد، كليت يكپارچه اي از جنگ است كه بي گمان بخش درخور توجهي از اطلاعات مورد نياز محققان را حتي اگر با نيازهاي مختلف بدان مراجعه كرده باشند در زمينه هاي سياسي و نظامي جنگ پاسخ خواهد داد.
بايد يادآور شد كه تاكنون، نه جلد از اين مجموعه منتشر شده است، ده جلد در مرحله ويرايش محتوايي و چهارده جلد نيز در مرحله تحقيق و تدوين است. تلاش مركز مطالعات تقديم مجموعه كامل روزشمار جنگ ايران و عراق به عنوان هديه اي به بازماندگان راه ايثار و فداكاري است.

(2) اطلس جنگ
سابقه تهيه و تدوين اطلس جنگ ايران و عراق به سال 1368 مي رسد. بدين صورت كه نخست، طرح هاي اوليه با همكاري اداره جغرافياي ارتش و با استفاده از منابع جمع آوري شده در طول جنگ آماده و سپس، با استفاده از نقشه ها، نمودارها و استخراج آمار و اطلاعات به تهيه اطلس پرداخته شد. البته، بايد يادآور شد كه تهيه متن اطلس نيز با بهره گيري از نتايج پروژه هاي ديگر (مانند روزشمار، بازسازي كالك هاي عملياتي، پروژه هاي احياي منابع و ...) تكميل مي شود.
در اطلس، عناصر مهم و پايه اي مانند محيط جغرافيايي، دوره زماني، اطلاعات مربوط به آن دوره و تحولات تاريخي، اركان تحقيق را تشكيل مي دهند كه در اطلس هاي جنگ ايران و عراق نيز، در نظر گرفته شده اند.

اين اطلس به دو نوع تقسيم مي شود.
1) اطلس بزرگ جنگ ايران و عراق كه نخستين تجربه مركز مطالعات در اين زمينه است و فشرده نبردهاي زميني را دربرمي گيرد، و بحثي از نبردهاي هوايي، دريايي يا جنگ شهرها در آن مطرح نمي شود.
براي تهيه اين اطلس نخست، اطلاعات مربوط به هر عمليات تهيه و سپس نقشه هاي منطقه نيز متناسب با موقعيت زماني ترسيم و در نهايت، عكس ها انتخاب مي شوند.
در اين اطلس، مجموع سي و هفت عمليات مورد توجه قرار گرفته و سعي شده است تا با ارائه اطلاعات كامل آماري از تعداد نيرو، منطقه، استعداد قواي دو طرف، خسارات، هدف از عمليات و ... مجموعه فشرده اي از هر عمليات ارائه شود.
2) اطلس راهنما نمونه ديگر فعاليت هاي مركز مطالعات در زمينه انتشار اطلس است كه راهنماي استان ها و شهرهاي جنگ زده است كه بازديدكنندگان و علاقه مندان به موضوعات جنگ مي توانند با استفاده از آن با مناطق و تحولات جنگي آشنا شوند.
مجموعه اطلس راهنما نمونه قابل استفاده اي براي عموم است كه در قالب اطلاعات متنوع ارائه مي شود و علاقه مندان مي توانند با مطالعه و ديدن آن با محورهاي تهاجم دشمن و مناطق مقاومت نيروهاي خودي تا عقب راندن متجاوزان آشنا شوند. البته، اطلس راهنما با دو عنوان و براي دستيابي به دو هدف منتشر مي شود: 1) اطلس راهنماي مناطق مانند خوزستان كه در آن، محور بحث بر عمليات و حوادث مهم نظامي است؛ 2) اطلس راهنماي شهرها كه در آن، يك شهر در دوران جنگ هشت ساله مورد تحقيق قرار مي گيرد، يعني اين كه تمامي وقايع نظامي مربوط به يك شهر را در دوران جنگ استخراج مي كند و سپس، به پياده كردن آن با نقشه و نمودار مي پردازد كه از آن جمله مي توان به اطلس راهنماي خرمشهر اشاره كرد.

(3) مشروح مذاكرات جنگ
مركز مطالعات براي استفاده بهتر و بيشتر از اسناد موجود در اين مركز پروژه اي را در نظر گرفته كه موضوع آن گفت و گوهاي فرماندهان جنگ درباره موضوعات محوري يك عمليات مانند طرح مانور، مهندسي، تصميم گيري نهايي ... در دو سطح قرارگاه خاتم و قرارگاه يگان هاست.
اسناد مورد بحث در اين پروژه به پياده شده نوارهايي مربوط است كه راويان مركز مطالعات در زمان جنگ تهيه كرده اند. البته، اين نوارها پس از پياده شدن و مراحل مختلف آماده سازي، صحافي مي شوند و از سوي بخش احياي منابع صوتي در اختيار شوراي مشروح مذاكرات قرار مي گيرند. در حال حاضر، اين پروژه در مرحله گزينش اسناد است كه در آينده اي نه چندان دور، به صورت كتاب منتشر خواهد شد.
البته، بايد يادآور شد كه انتشار مشروح اسناد مذاكرات جنگ براي دو سطح آرشيو و استفاده عمومي در نظر گرفته شده است كه پس از انتشار، در اختيار همه محققان قرار خواهد گرفت.

ب) اطلاع رساني
مركز مطالعات پس از سال ها تلاش در امر تحقيقات، موفق شده است مدارك و منابع مهمي از جنگ را در ابعاد نظامي، سياسي، اجتماعي و اقتصادي جمع آوري كند كه در حال حاضر، در اطلاع رساني مركز مطالعات نگهداري مي شوند.

از آن جايي كه اسناد جمع آوري شده بسيار متنوع و گسترده اند، اطلاع رساني مركز در حال تكميل، بهينه سازي و طبقه بندي آنهاست. هدف از اطلاع رساني اين است كه محققان و مراجعان بتوانند با بهترين و آسان ترين روش به منابع و اسناد مورد نظر خود دست يابند.
در حال حاضر، به دو شيوه به مراجعه كنندگان خدمات ارائه مي شود. يكي از طريق سايت اينترنت به نام كتابخانه تخصصي جنگ انجام مي شود كه تاكنون، بيست و هفت هزار صفحه مطلب از انتشارات مركز مطالعات و دوره عالي جنگ در آن جا آماده بهره برداري است و ديگري از راه مراجعه محققان به بخش اطلاع رساني مركز مطالعات است كه افزون بر خدمات آرشيو و رايانه، حدود هفت هزار جلد كتاب نيز در اين بخش موجود است.
براي آشنايي بيشتر با پژوهش هاي مركز و فعاليت بخش اطلاع رساني به پروژه هاي فعال اين مجموعه اشاره مي كنيم.
1) اسناد سازمان ملل
مجموعه اسناد سازمان ملل شامل تمامي مصوبات شوراي امنيت و مجمع عمومي و نامه هاي ثبت شده دو طرف جنگ در دبيرخانه سازمان ملل درباره جنگ ايران و عراق از سال 1980 تا 1990 است كه 1500 سند را در بر مي گيرد. اين اسناد به ترتيب شماره دبيرخانه متكي و به تاريخ هر روز تهيه و ترجمه و در قالب سالانه، دسته بندي شده اند.
كار ترجمه اين اسناد از سوي مركز مطالعات پايان يافته است و در حال حاضر، مراحل آماده سازي براي استفاده محققان چه در سطح مركز مطالعات و چه محققان سياسي- نظامي بيرون از مركز را مي گذراند و اميد است كه در آينده نزديك، به صورت كتاب منتشر شوند تهيه فهرست تفصيلي از اسناد از جمله كارهاي مهمي است كه مديريت بهره دهي مركز روي اين مجموعه انجام داده است.

2) احياي منابع صوتي و تصويري
احياي منابع، يعني بازسازي و بهينه سازي منابع موجود به نحوي كه قابل بهره برداري باشند.
منابع موجود را بيشتر نوارهاي ضبط شده راويان مركز در قرارگاه ها و يگان ها تشكيل مي دهند. اين نوارها در مجموع بيش از سي هزار كاست اند كه حدود 30 درصد آنها پياده شده و بين 15 تا 25 درصدشان آماده سازي و صحافي شده اند.
تصميم مركز اين است كه در آينده، تمامي نوارها را به صورت مكتوب و صحافي شده آماده كند.
البته، بايد يادآور شد كه بعد از مرحله آماده سازي و صحافي، اين منابع به شوراي مشروح مذاكرات تحويل داده مي شوند تا مراحل بعدي در آن جا پي گيري شود. احياي منابع تصويري شامل فيلم و عكس نيز از اقدامات درخور توجه مركز است. جمع آوري عكس ها را يگان ها، افراد و عكاسان حرفه اي بر عهده داشته اند كه تاكنون بيست هزار عدد از آنها اسكن شده اند. هم چنين قراراست كه حدود 1200 ساعت فيلم نيز با شناسنامه و مشخصات كامل به صورت CD آماده شوند.

3) گزارش عمليات
گزارش هاي عمليات، مجموعه اطلاعاتي از مراحل مختلف و عوامل مؤثر در يك عمليات اند كه بر اساس اسناد و يادداشت هاي راويان (دفاتر راوي) و نوارهاي ضبط شده از جلسات فرماندهي، نوشته شده اند.
اين گزارش ها تمامي فعاليت هاي مربوط به يك عمليات از جمله طرح مانور، شناسايي، مهندسي، نتايج عمليات و ... را دربر مي گيرند.
بايد يادآور شد كه گزارش هاي مزبور در سطوح قرارگاه مركزي خاتم الانبيا و قرارگاه اصلي كربلا، نجف، قدس، حمزه و يگان ها و گردان ها تهيه شده اند. مجموعه اين اطلاعات و گزارش ها به دليل نواقص موجود براي عموم محققان قابل استفاده نيستند؛ بنابراين، مركز تصميم گرفته است تا تمامي آنها را تصحيح و نواقصشان را برطرف كند. در مرحله طراحي اين پروژه، بيش از 980 جلد گزارش عمليات شناسايي شده كه در مرحله نخست، 42 جلد آن مورد توجه قرار گرفته است. گزارش هايي كه در دست بررسي و آماده سازي اند عبارت اند از: عمليات بدر، والفجر8، كربلاي 1، كربلاي 4، كربلاي 5 و والفجر 10. در اين مرحله، چند جلد آماده شده است و تا چند ماه ديگر، ساير جلدها نيز به بهره برداري خواهند رسيد. با استعانت از حضرت حق و همكاري محققان مركز تصميم بر اين است كه تمامي 980 گزارش آماده بهره برداري شوند.

4) آرشيو
آرشيو مركز مطالعات از جمله فعال ترين بخش هاي مركز است كه در دوران جنگ، در جمع آوري اسناد، منابع، گزارش ها و ... و در دوران بعد از جنگ، افزون بر جمع آوري، طبقه بندي و ساماندهي منابع، سرويس دهي به محققان و مراجعه كنندگان را نيز عهده دار بوده است.
به طور كلي، فعاليت آرشيو در چهار محور خلاصه مي شود:
الف) ساماندهي: دسته بندي، ثبت و نگهداري؛ منابع و اطلاعات در راستاي اصلاح ساختاري آرشيو؛
ب) تأمين منابع: تهيه كليه منابع مورد نياز مركز مطالعات و تحقيقات جنگ و رفع نواقص اسناد و منابع؛
ج) بهينه سازي: طبقه بندي اسناد و منابع، صحافي، آفت زدايي، مرمت، نظافت و گردگيري ...؛ و
د) سرويس دهي: خدمات و سرويس دهي به محققان و مؤسسات طرف قرارداد با مركز مطالعات از جمله فعاليت هاي مهم آرشيو است.
آرشيو در دو بخش رايانه اي و غيررايانه اي به محققان سرويس مي دهد. در بخش رايانه اي، منابع از جمله اسناد نظامي، نوار، منابع سياسي، عكس، نقشه و ... بر روي سي دي ارائه مي شود.
در بخش غيررايانه اي يا كتابخانه اي نيز، منابع سياسي و نظامي مانند روزنامه ها، مجلات، بولتن ها، مشروح مذاكرات مجلس و ... نگهداري مي شوند.

5) سايت جغرافيا - كالك ها و نقشه ها
منظور از احياي كالك ها و نقشه ها، بازسازي نقشه هاي مناطقي است كه در دوران جنگ تحميلي تحركات نظامي و عملياتي روي آنها انجام گرفته است و زمين براي مدتي از وضعيت طبيعي پيش از عمليات خارج شده است، يعني هنگامي كه قرار است روي زمين طبيعي عمليات شود، متناسب با آن عمليات خاكريز بنا شده و به طور كلي، زمين تسليح مي شود. اين روند تغيير و تحول در طول دوران جنگ ادامه دارد؛ بنابراين، براي هر دوره، به كالك (مجموعه اطلاعات درباره تغييرات روي زمين) و نقشه نياز است. مركز مطالعات كار عظيم احياي كالك ها و نقشه ها را از چند سال پيش آغاز كرده است. البته، با توجه به اين كه در دوران جنگ، قرارگاه هاي مختلفي درباره هر عمليات كالك و اطلاعات كامل از منطقه و عمليات تهيه كرده اند، اين كار اندكي تسهيل شده است.

بنابراين، با ساخت بستر عمومي منطقه با روش ديجيتايز در محيطGIS ، نخستين گام برداشته مي شود و به تناسب هر عمليات محدوده نقشه مشخص و به تناسب تغييرات زمين در عمليات هاي مختلف اطلاعات آن دوره روي نقشه در نظر گرفته مي شود. در پايان نيز، با افزودن اطلاعات نظامي به آن نقشه ها براي بهره برداري آماده اند. در حال حاضر، مركز مطالعات بيشتر اين نقشه ها و كالك هاي عملياتي را رايانه اي كرده است. باقي مانده نقشه ها نيز در دست اقدام است كه در آينده نزديك، به پايان خواهد رسيد(پاورقي 2).
براي دسترسي محققان به اين نقشه ها مي توان با مشخص كردن موضوع، تاريخ حادثه يا نقشه عمليات، آن را در رايانه جست وجو كرد و بدين ترتيب، به راحتي در اختيار مراجعان قرارداد.
بايد يادآور شد كه تمامي مراحل رايانه اي نقشه ها در محيط نرم افزاري GIS انجام مي گيرد.

6) دفاتر راوي
مجموعه ياداشت ها و گزارش هايي كه راويان در زمان جنگ (چه در زمان عمليات و چه در زمان هاي ديگر از جمله صورت جلسات، مشاهدات و ...) تهيه كرده اند، به صورت منبع و سند دست اول تاريخ جنگ در مركز مطالعات موجود است.
مركز براي قابل استفاده كردن اين مجموعه، آنها را بازنويسي و تايپ كرده است. البته، بايد يادآور شد كه بخش بيشتر اين دفاتر به صورت سي دي درآمده است. با توجه به مجموعه 1400 نسخه اي دفاتر، مركز مراحل آماده سازي آنها را مي گذراند و تاكنون 250 دفترچه را آماده انتشار كرده است كه هر يك از آنها را در يك جلد به چاپ خواهد رساند.

ج) تحقيقات كاربردي
تحقيقات كاربردي به آن دسته از كتاب هايي اطلاق مي شود كه در تحقيق و تدوين آنها، از دستاوردهاي تحقيقات بنيادي استفاده مي شود و جزء منابع دست اول به حساب نمي آيند، اين تحقيقات مي توانند شامل كتاب هاي توصيفي- تحليلي، ادبيات جنگ و حتي بروشورهاي سياحتي باشند.

1) كتاب هاي موضوعي
در راستاي فعاليت هاي پژوهشي مركز مطالعات، كتاب هاي موضوعي نيز در زمينه تحقيقات كاربردي اهميت ويژه اي دارند. در مركز، به آن دسته از تحقيقات كتاب هاي موضوعي اطلاق مي شود كه دربرگيرنده بررسي، تجزيه و تحليل رخدادهاي نظامي و سياسي جنگ هشت ساله در ابعاد و موضوعات مختلف جنگ اعم از خاطرات، تحقيقات عملي، نبردها و ... باشد. البته، بايد يادآور شد كه پژوهش هايي از اين دست شامل تأليف و ترجمه اند.
از زمان آغاز به كار مركز مطالعات، پژوهش هاي موضوعي جنگ ايران و عراق فعال بوده است و تا كنون، اين مركز بيش از چهل عنوان كتاب را در زمينه هاي مورد نظر منتشر كرده است. هم چنين، ده ها عنوان كتاب نيز در مرحله تحقيق اند كه در آينده به چاپ خواهند رسيد. مجموعه شش جلدي سيري در جنگ ايران و عراق به طور كامل منتشر و در آن، جنگ به پنج دوره زماني تقسيم و هر دوره در يك جلد گنجانيده شده است. جلد 1: ازخونين شهر تا خرمشهر، جلد 2: خرمشهر تا فاو، جلد 3: فاو تا شلمچه، جلد 4: شلمچه تا حلبچه، جلد 5 : پايان جنگ، جلد 6 : آغاز تا پايان.
مجموعه پنج جلدي تجزيه و تحليل جنگ ايران و عراق نمونه ديگري است كه درس هاي آقاي محسن رضايي در دانشكده فرماندهي و ستاد را شامل مي شود تاكنون، سه جلد از آن منتشر شده است. جلد اول ريشه هاي تهاجم نام دارد كه به علل و زمينه هاي تجاوز عراق به ايران پرداخته و موضوعاتي مانند علت آغاز جنگ، پيشينه روابط دو كشور، وضعيت نظام بين الملل و منطقه خليج فارس، وضعيت داخلي ايران و عراق در آستانه جنگ و تمهيدات عراق براي آغاز تجاوز به ايران را بررسي كرده است. جلد دوم جنگ؛ بازيابي ثبات نام دارد كه به تشريح ابعاد و ويژگي هاي هجوم سراسري عراق به خاك ايران و علل توقف آن و سرانجام، چگونگي بيرون راندن نيروهاي متجاوز از ايران پرداخته است. تنبيه متجاوز عنوان سومين جلد است كه محور بحث آن دلايل ورود رزمندگان به خاك عراق، استراتژي ها و تاكتيك هاي مورد استفاده آنها در تنبيه متجاوز است. جلد چهارم پايان جنگ و جلد پنجم درس ها و نتايج جنگ نام دارد.
در ادامه فعاليت هاي مركز در زمينه كتاب هاي موضوعي مي توان به انتشار كتاب هايي در زمينه عمليات هاي دوران جنگ اشاره كرد. هر جلد از سلسله كتاب هايي كه با عنوان نبردها منتشر مي شوند يكي از عمليات هاي مهم ايران عليه عراق را شرح و توصيف مي كند. جنبه هاي طراحي، تاكتيك ويژه، تجهيزات و ابزار جنگي، پشتيباني و بسيج مردمي، زمينه هاي سياسي و اجتماعي و ... از جمله موضوعات مورد بررسي در سلسله كتاب هاي نبردها است.
نبرد فاو، نبرد العميه، نبرد شرق بصره و ... از جمله اين كتاب ها محسوب مي شوند. افزون بر كتاب هاي منتشر شده در اين زمينه، چهار جلد از مجموعه نبردها در حال تحقيق است و برنامه آينده مركز انتشار تمامي عمليات هاي بزرگ به صورت كتاب هاي مجزا با نام نبردهاست.
جنگ از نگاه ديگران مجموعه جديدي است كه مركز مطالعات و تحقيقات جنگ در دست تهيه دارد. اين مجموعه ترجمه تعدادي از كتاب هايي است كه كارشناسان نظامي خارجي درباره جنگ ايران و عراق تدوين كرده اند.
هدف مركز از اين اقدام، اطلاع رساني به علاقه مندان از نظرها و ديدگاه هاي كساني است كه خارج از صحنه نبرد، با استفاده از اطلاعات دريافتي از سازمان هاي اطلاعاتي، رسانه ها، خبرنگاران و ...، جنگ را بررسي، تجزيه و تحليل كرده اند. مانند كتاب درس هايي از جنگ مدرن: جنگ ايران و عراق، نوشته آنتوني كردزمن.

2 ) ادبيات جنگ
طي چند سال اخير، مركز مطالعات افزون بر تحقيق در زمينه مطالعات توصيفي تحليلي يا ديگر زمينه هاي جنگ، به حوزه ادبيات و هنر نيز توجه داشته و مأموريت يافته است تا اقداماتي را در زمينه ادبيات داستاني جنگ هشت ساله انجام دهد.
با توجه به علاقه خوانندگان به رمان و داستان، اين نوع فعاليت ها بسيار موثر و كارساز خواهد بود. هرچند مركز در اين زمينه در آغاز راه است و بجز كتاب هايي مانند استقامت در مسير؛ سيناي شلمچه و ... كتاب ديگري را منتشر نكرده است، اما تصميم دارد كه به ادبيات جنگ بيشتر توجه كند.

3) نقشه هاي سياحتي مناطق جنگي
مجموعه نقشه هاي سياحتي مناطق جنگي كه تاكنون سه نمونه از آنها منتشر شده و در اختيار عموم قرار گرفته است، بيشتر با هدف آشنايي بازديدكنندگان مناطق جنگي با جغرافياي منطقه، مهم ترين نقاط منطقه و وقايع مهم دوران جنگ در اين مناطق تهيه شده اند. اين بروشورها هم براي زائران و بازديدكنندگان از مناطق جنگي و هم براي كساني كه طالب آشنايي مختصر با مناطق جنگي و عملياتي هستند، قابل استفاده است.
در بروشور هاي مزبور، به چند موضوع توجه شده است. نخست، ارائه طرح و نقشه كل استان و تعيين مناطق درگيري؛ دوم ارائه تصاوير مهم ترين شهرها و نقاط استان مربوطه كه مورد هجوم دشمن قرار گرفته اند و در پايان، معرفي عمليا ت هاي اجرا شده در اين مناطق. از اين مجموعه، تاكنون سه جلد به نام هاي خوزستان، كرمانشاه و خرمشهر منتشر شده است و ايلام، آبادان، شلمچه، كردستان و آذربايجان غربي نيز در مرحله آماده سازي اند.

البته، بايد يادآور شد كه برنامه مركز مطالعات براي آينده اين است كه نخست، به پنج استان مهم هم مرز با عراق (خوزستان، ايلام، كرمانشاه، كردستان، آذربايجان غربي) بپردازد و در مراحل بعدي، به همه مناطق ايران كه به نوعي در جنگ اعم از پشتيباني نيرو، شهدا، تداركات و ... شركت داشته اند.
د) نشريات مركز مطالعات
مركز مطالعات از آغاز تأسيس تا به حال، دغدغه انتشار نشرياتي را در زمينه هاي مطالعات جنگ ايران و عراق و مسائل امنيتي- نظامي داشته است، به ويژه با توجه به آماده سازي اسناد جنگ و احياي منابع و ساير فعاليت هايي كه در اين زمينه ها انجام مي گرفت، خلا‡ نشريه اي در ساختار مركز احساس مي شد؛ بنابراين، در سال 1370، اين مركز فصلنامه تاريخ جنگ را در زمينه مطالعات جنگ منتشر كرد.
هر چند اين نشريه تنها هفده شماره منتشر شد و عمر آن تا سال 1377 بيشتر نپاييد، اما در همين مدت كوتاه نيز، موضوعات، عمليات ها و اسناد بسيار مهمي را مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار داد.
فصلنامه امنيت ملي دومين نشريه مركز مطالعات است كه انتشار آن در سال 1378، آغاز و پس از سومين شماره در سال 1379 متوقف شد. فعاليت اين فصلنامه در زمينه مباحث تئوريك امنيتي در بعد منطقه اي و بين المللي بود كه معمولاً مصاحبه با صاحب نظران و مباحث امنيتي در مورد مسائل روز و تعدادي مقاله را شامل مي شد. مجله نگاه سومين مجله مركز مطالعات و تحقيقات جنگ سپاه است كه انتشار آن از فروردين ماه 1379 آغاز و تا امروز 29 شماره از آن منتشر شده است. مجله نگاه تحليل و گزارش هايي را در زمينه مسائل نظامي- راهبردي منتشر مي كند. قسمتي از مباحث طرح شده در اين ماهنامه تئوريك است و قسمت ديگر كه رويكردي عملي و كاربردي دارد به بررسي مباحث نظامي- استراتژيك مي پردازد. در هر شماره از اين ماهنامه، تحولات جاري نظامي و امنيتي و بررسي آنها از ديدگاه هاي مختلف مورد بحث و بررسي قرار مي گيرد. هدف از انتشار اين نشريه غني كردن ادبيات نظامي و راهبردي در بعد منطقه اي و بين المللي است، بدان اميد كه با طرح موضوعات و بررسي هاي به عمل آمده در راستاي شفاف تر شدن مسائل اين عرصه گام بردارد.
فصلنامه نگين ايران با موضوع مطالعات تخصصي جنگ ايران و عراق جديدترين مجله اي است كه از سوي مركز مطالعات منتشر شده است. شماره حاضر دومين شماره آن است و همان طور كه در مقدمه شماره پيش بيان شده است، تلاش نگين ايران در نخستين گام طرح پرسش هايي است كه تاكنون از آنها غفلت شده يا كم تر مورد تحليل و بررسي قرار گرفته اند. درگام دوم نيز، كوشش خواهد كرد تا بدين پرسش ها، پاسخ هاي واقعي، منطقي، مستدل و علمي بدهد و تا حد امكان، در پاسخ به پرسش هاي تحقيقي از به كارگيري روش هاي غيرعلمي خودداري كند.

فصلنامه نگين - شماره 2

ه) انتشارات مركز مطالعات
- روزشمار جنگ ايران و عراق
1) جلد 1: پيدايش نظام جديد؛
2) جلد 2: بحران در خوزستان؛
3) جلد 10: هجوم سراسري؛
4) جلد 11: هويزه، آخرين گام هاي اشغالگر؛
5) جلد 20: عبور از مرز؛
6) جلد 33: تجديد رابطه امريكا و عراق؛
7) جلد 43: در تدارك عمليات سرنوشت ساز؛
8) جلد 44: ماجراي مك فارلين؛
9) جلد 50 : اسكورت نفت كش ها؛

- اطلس جنگ
10) اطلس بزرگ جنگ ايران و عراق، فشرده نبردهاي زميني؛
11) اطلس راهنماي خوزستان در جنگ؛
12) اطلس راهنماي ايلام در جنگ؛
13) اطلس راهنماي دشت آزادگان در جنگ.
14) اطلس خرمشهر
- كتاب هاي توصيفي- تحليلي
15) تجزيه و تحليل جنگ ايران و عراق، جلد1: ريشه هاي تهاجم؛
16) تجزيه و تحليل جنگ ايران و عراق، جلد2: جنگ، بازيابي ثبات؛
17) تجزيه و تحليل جنگ ايران و عراق، جلد 3: تنبيه متجاوز؛
18) سيري در جنگ ايران و عراق، جلد 1: خونين شهر تا خرمشهر:
19) سيري در جنگ ايران و عراق، جلد 2: خرمشهر تا فاو؛
20) سيري در جنگ ايران و عراق، جلد 3: فاو تا شلمچه؛
21) سيري در جنگ ايران و عراق، جلد 4: شلمچه تا حلبچه؛
22) سيري در جنگ ايران و عراق، جلد 5: پايان جنگ؛
23) سيري در جنگ ايران و عراق، جلد 6 : آغاز تا پايان؛
24) آشنايي با جنگ، جلد 1: گزارشي كوتاه؛
25) آشنايي با جنگ، جلد 2: پاسخ به ابهامات؛
26) تأملي در جنگ ايران و عراق چند مسئله راهبردي؛
27) نقد و بررسي جنگ ايران و عراق، جلد 1: پرسش هاي اساسي جنگ؛
28) جنگ در سال 65؛
29) ارتباطات و امنيت ملي در جنگ ايران و عراق؛
30) گزارش عمليات، جلد 10: نبرد العميه؛
31) گزارش عمليات، جلد 8: نبرد فاو؛
32) گزارش عمليات، جلد 11: نبرد شرق بصره؛
33) گزارش عمليات، نبردهاي شرق كارون؛
34) آشنايي با جنگ، جلد 1: گزارش كوتاه؛
35) جنگ از نگاه ديگران، جنگ ايران و عراق (نوشته ابوغزاله)؛
36) راهنماي عمليات.

- ادبيات جنگ
37) سيناي شلمچه؛
38) استقامت در مسير؛ و
39) نخل ها و آد م ها.
- نقشه سياحتي مناطق جنگي
40) نقشه سياحتي خوزستان؛
41) نقشه سياحتي كرمانشاه؛ و
42) نقشه سياحتي خرمشهر.
- نشريات ادواري
43) فصلنامه تاريخ جنگ؛ (كه در 17جلد منتشر شده است)
44) فصلنامه امنيت ملي؛(كه در 3جلد منتشر شده است)
45) ماهنامه نگاه(كه تاكنون 29 جلد منتشر شده است)
46) فصلنامه نگين ايران.(دومين شماره آن را در اختيار داريد)

نگاهي اجمالي به فعاليت هاي تحقيقاتي مركز مطالعات و تحقيقات جنگ

مطالب مشابه :

لیست نشریات و آیین نامه های سازمان مدیریت

لیست نشریات و آیین نامه های سازمان مدیریت

نگاهي اجمالي به فعاليت هاي تحقيقاتي مركز مطالعات و تحقيقات جنگ

كارنامه علمي و پژوهشي

اساتید معماری

پراكنش جغرافيايي و سطوح شوري منابع خاك ايران

متن كامل گزارش تفصيلي شوراي نگهبان درباره انتخابات رياست جمهوري

روایت جنگ از دید از مسئولان ارشد مركز مطالعات و تحقيقات جنگ سپاه

برنامه ي امتحانات نهايي پايه ي سوم متوسطه ودوره ي پيش دانشگاهي

* اختصاص قسمتي از املاك متقاضيان تفكيك و افراز به شهرداري به طور رايگان و يا وصول مبلغي به عنوان هزي