مصاحبه اي با استاد

چندی است که از خرمن محقق گرانمایه و ادیب توانمند جناب قیس العطار استفاده های زیادی بردم. جدیدا برای کتابخانه مجلس مصاحبه ای از این استاد توانمند گرفتم که آن را بر روی سایت گذاشت . متن مصاحبه چنین است:

1. جناب آقای قیس العطار، تصحیح نهج البلاغه از شما به تازگی منتشر شد. گویا تصحیح جدیدی هم در دست دارید. در این باره توضیح دهید. در ابتدا باید بگویم کتاب نهج البلاغه را قبل از دو سال با چهار نسخه خطی به چاپ رساندم و بعد از آن شروع به تحقیق دو نسخه دیگر کردم که ضبط علی بن السکون داشته باشد زیرا ابن السکون یکی از بزرگترین ادباء شیعه (متوفی در اوائل قرن 7) می باشد و روایت و ضبط صحیفه سجادیه دارد که متاسفانه روایت نهج البلاغه ی ایشان تا کنون ارائه نشده است. ضمنا نکته های ادبی، تاریخی و عقائدی لطیفی در ضبط ابن السکون یافت می شود.

2. تراث نهجالبلاغه گرانسنگ است. حتی ما نسخه های خطی نهج البلاغه به روایت عامه داریم. ازطرف دیگر، نسخه های نهج البلاغه کهن تر از کتب اربعه است. چرا ما تا کنون یک تصحیحمتقن و قابل اعتماد از نهج البلاغه نداریم؟ این سؤال را باید از مؤسسات احیاء متون دشات من خودم این دو کار را به عنوان نمونه ای ارائه دادم و امیدوارم جامعه تحقیقی ادامه ی این کار را پی بگیرند

3. برای نهج البلاغه، میراث ادبی و فرهنگی آن چه کارهای دیگری می توان انجام داد؟ برای نهج البلاغه کارهای زیادی انجام نشده. به عنوان مثال با آنکه نام این کتاب شریف "نهج البلاغه" است و مبنای تصنیف آن طبق بلاغت بوده ولی تاکنون کسی به تجزیه ترکیب و فنون بلاغت تمام آن نپرداخته است. پس اولین کار و از مهمترین کارهایی که می توان برای نهج شریف انجام داد تجزیه ترکیب و بیان فنون بلاغت (اعم از معانی بیان بدیع) است. دوم: تحقیق شروح نهج البلاغه است که تعداد بسیار کمی تا کنون به تحقیق کاملِ امروزی انجام شده است. به عنوان نمونه یکی از مهم ترین شروح نهج البلاغه شرح ابن ابی الحدید است که نسخه های نفیس هم در کتابخانه های کشور دارد ولی تا کنون تحقیقی شایسته از آن نشده است و تا کنون اعتماد به تحقیقهای دیگران نمودیم!! سوم: نهج البلاغه تاحدی که اطلاع دارم تا صد سال گذشته از کتب درسیِ حوزه های علمیه بوده است. از همین جهت دعوت می کنم از علماء و مدارس علمیه تا به این امر اهتمام ورزند تا دو مرتبه این کتاب شریف به عنوان کتاب درسی تلقی شود.

4. بیشتر کارهای شما در زمینه ادبیات عربی شیعی است. پتانسیل ترجمهآنها به زبان فارسی چقدر است؟ تعدادی از کتابهای اینجانب در این زمینه ترجمه شده است اما بقیه ی آثار منوط به توجه محققین و مترجمین است. یکی از آثار تصحیحی شما رشح الولاء فی شرح الدعاء بود. چه شد که به تصحیح این کتاب پرداختید؟ گویا برخی اشکالات به آن وارد شده، آیا این اشکالات را وارد میدانید؟ از مولف دانشمند آن اثر نکته جدیدی یافته اید، یا همان مطالب قبلی است؟ دعاء از مهمترین وسائل ارتباط با خداست واز همین جهت این کتاب به عنوان یکی از میراثهای ادبی و فرهنگی در راستای دعاء بوده بنابر این احساس نیاز به تحقیق و طبع آن دیدم. اسعد بن عبد القاهر الاصفهانی مؤلف این کتاب یکی از بزرگان علماء شیعه در قرن 7 بوده و دارای کتابهای زیادی است که بعضی از آنها هم به تازگی چاپ شده است. مانند مطلع الصباحتین و مجمع الفصاحتین که به تحقیق سید صادق حسینی اشکوری به طبع رسیده و دارای مطالب مهمی پیرامون تاریخ اصفهان و تشیع در آن زمان و زندگانی خودِ ابو السعادات می باشد.

4. آیا امکان تأویل موضوعی قرآن وجود دارد؟ اگر وجود دارد چگونهمیتوانیم قرآن را تأویل موضوعی کنیم؟ اولین کسی که این عنوان ( تاویل موضوعی) را مطرح کرد اینجانب بود. گرچه هسته های اولیه ی این بحث نزد علماء بوده ولی به عنوان یک روش و مکتب خاص معرفی نشده است. من بر آنم که ازچنین هسته هایی قواعد تاویل موضوعی را ارائه دهم.

6. دیوان شعر تنی چند از اصحاب امام علی (ع) به دست شما چاپ و منتشر شده است. زمینه کاری در اینموضوع چقدر است؟ تا به اکنون 11 جلد از دواوین اصحاب امام علی علیه السلام به جمع آوری، تحقیق و شرح اینجانب به چاپ رسیده است، و می توانیم از حدود 9 شاعر دیگر از یاران امیر المؤمنین علیه السلام دواوین شعری ارائه دهیم. علاوه بر آن 400 ای 500 شاعر دیگر از اصحاب امیر المؤمنین علیه السلام هستند که دارای اشعار می باشند، البته در سطح دیوان نمی باشد که بسیاری از اشعار آنان را جمع آوری کردم و منتظر شرائطی برای اتمام این پروژه ی بزرگ هستم.

7- آقای قیس العطار چه دیدگاه نویی در زمینه نهج البلاغه وجود دارد؟سخنان امام علی آیا بازتابی در ادب فارسی داشته است؟ از آنجا که تشیع در ایران از قدیم از جایگاه خاصی برخوردار بوده و به عنوان نمونه نیشابور و راوند خدمات بسیار چشمگیری در نهج البلاغه داشته اند. کسانی مانند یعقوب نیشابوری و قطب الدین راوندی و علماء دیگر از این سامان نقش مهمی در روایت ضبط و شرح و انتشار نهج شریف داشته اند و این ادباء مذکور از فارس زبانان بوده اند. بنابراین تاثیر متقابلی بین فرهنگ و ادبیات عربی و فارسی دیده می شود. و تعلیقات فارسی در حواشی نهج شریف گویای این مطلب است.

8. ادبیات شیعی چهره پرفروغی در طول تاریخ داشته است با چهره هایبرجسته ای مثل شریف رضی و ... ادبیات تشیع به عنوان یک طرح کلی مثل یک پایان نامه دکتریآیا تا کنون مورد مطالعه قرار گرفته است؟ در این زمینه کارهای قابل توجهی شده است اما از آنجا که نهج البلاغه پس از قرآن شناسنامه تشیع به حساب می آید توقع کار بیشتر و پرمایه تر از این را داریم.

9. شما یکی از مصححان برجسته متون عربی و بیشتر شیعی هستید. ویژگی هاییک مصحح خوب را در چه می دانید؟ و یک تصحیح خوب چه ملاک هایی را باید رعایت کردهباشد؟ جواب این سؤآل بحث مستقل و مفصلی را می طلبد ولی به عنوان نمونه نکته های مهمی را در این زمینه بیان می دارم. 1. یک مصحح باید معرفت کامل به مبانی تشیع داشته باشد و اگر متون مورد تصححیح به زبان عربی است باید احاطه ی کافی به این زبان داشته باشد. 2. اینکه یک مصحح باید آشنایی لازم را به نسخه های خطی داشته باشد 3. یک مصحح باید اطلاعات نسبتا جامع به علومی که مربوط به کتاب مورد نظر است داشته باشد. 4. یک مصحح نیاز مبرم به دقت و صبر در تحقیق دارد و این نکته ی بسیار مهمی در کل تحقیقات علمی به ویژه احیاء و تصحیح متون است. 5. ایمان و خلوص نیت و اعتقاد به کار نیز از مهم ترین ویژگی هایی است که یک محقق باید در نظر داشته باشد

11. جوانان دانشمند از دانشگاه و حوزه وارد عرصه تصحیح و تحقیق متون شده اند. شما آینده این عرصه را چگونه می‌بینید؟ آیا شما به عنوان یک استاد کسانی را پرورش می دهید تا راه شما را ادامه دهند؟ در پی این حرکت آینده ی روشنی را انتظار دارم و اینجانب نیز به تربیت محققین برای نسل آینده اهتمام دارم و وقت زیادی می گذارم. شایان ذکر است که برای رشد این روش می توانیم از روشِ مرحوم علامه سید عبد العزیز طباطبائی استفاده کنیم. این روش چنین است که تعدادی از نسخه های مهم را که تا کنون چاپ نشده است به محققین جوان ارائه دهیم و مسابقه و جوائزی را نیز برای آثار منتخب در نظر بگیریم. از فوائد این مسابقه آنستکه اولا به کسانیکه آشنئی و یا دسترسی به نسخه های لازم را ندارند نسخه های مورد نظر را ارائه و معرفی میکنیم وبه دست آنها می رسانیم. ثانیا قابلیتهای جوانهای فعال را بدست می آوریم. ثالثا آثار منتخب و ارزشمندی که بسیاری از جوانان قدرت چاپ آنها را ندارند به طبع می رسانیم

12. آثار جدید شما در عرصه تصحیح متون چیست؟ در عرصه تصحیح و تحقیق به تازگی کتابهای دیوان عربی شیخ بهائی، دیوان امام سجاد علیه السلام و مختصر العروض و القوافی ابن جنی را به اتمام رسانده ام

13. کتابخانه مجلس در زمینه تصحیح متون و به ویژه احیای متون شیعی درچند سال اخیر فعالیت های متعددی انجام داد. مثل چاپ فاکسیمیله صحیفه سجادیه، تهیهلوح نهج البلاغه موجود در کتابخانه مجلس، تصحیح دیوان شعرای شیعی فارسی زبان و .... ارزیابی شما از این روند چیست؟ این روند بسیار قابل ستایش است و محققین کشور از این روند خشنود هستند و امید گسترش این روند را داریم مخصوصا نسخه های نفیس نهج البلاغه، صحیفه سجادیه . از این طریق می توانیم می توانیم به دنیای علم ارائه دهیم و خدمات علمیو فرهنگیِ شیعه را به جانیان نشان دهیم. همچنین جا دارد که در این زمینه از زحمات جناب حجت الاسلام دکتر جعفریان در این زمینه تقدیر و تشکر کنم.

14. انتقادات و پیشنهادات شما برای بهتر شدن روند جاری چیست؟ آیا متنخاصی را برای تصحیح یا فاکسیمیله پیشنهاد می‌کنید؟ پیشنهاد می کنم امتیازات علمی و مادی ای برای مصححین در حوزه های علمیه در نظر گرفته شود که در پی آن می توان برای محققین مدرکی تهیه شود تا بواسطه ی آن از امتیازات لازمه در محافل علمی برخوردار شوند.

15. کتابخانه مجلس نسخه های خطی زیادی از متون شیعی دارد. پیشنهاد شمابرای تصحیح این متون چیست؟ طبق آنچه ذکر کر شد می توان گروهی تشکیل داد که مهمترین نسخه ها جدا شود به محققین و جوانان فعال داده شود و منتظر تحقیقات هر چه علمی تر باشیم که در پی آن پیش بینی می کنم در طی چندین سال آینده عمده نسخ مهم به تحقیق و طبع شایسته آراسته می شود.

16. در چند سال اخیر پژوهشگران جوانی از جمله جواد بشری، محمد عمادیحائری، محمدحسین حکیم و عده دیگری مجال کار در کتابخانه مجلس را یافتند. شما آیابا جوانگرایی در زمینه تصحیح متون موافقید؟ چه پیشنهادات و انتقاداتی در این زمینهدارید؟ کمال تقدیر از کارهای علمی ایشان را دارم. همانطور که گفتید نیروهای جوان زیادی هم داریم که امیدوارم از آنها در تحقیقات استفاده شود.

مصاحبه اي با استاد

مطالب مشابه :

نمونه ای از تجزیه و ترکیب خطبه ی 17 نهج البلاغه

متن کامل نهج البلاغه

منابع آزمون دکتری ادبیات

یادی از استاد فرزانه دکتر محمد جواد شریعت

منابع کنکور دکتری

محدوده دروس حوزه های علمیه سراسر کشور سال تحصیلی 91-90

تجزیه و ترکیب

تجزیه و ترکیب 3

مصاحبه اي با استاد

تجزیه و ترکیب 4