آموزشی

تجربه چهار روزه از اجرای ضوابط معاملاتی جدید با استفاده از سفارش گیری انجام و ابطال (Fill & Kill) در حالی در راستای صیانت از حقوق سهامداران خرد از هفته جاری در بازار سرمایه اجرایی شد که در رابطه با آن پرسش هایی مهم مطرح است.

به گزارش بورس نیوز، از ابتدای هفته جاری اجرای این طرح در حالی آغاز شد که سعی کردیم در ابتدای امر هیچ قضاوتی نداشته باشیم و منتظر گذشت چند روز معاملاتی بمانیم. در این شرایط پایگاه اطلاع رسانی سازمان بورس و اوراق بهادار (سنا) در گزارشی با اعلام مزایای این طرح، از افزایش ثبات و آرامش در بازار سرمایه و بهبود نماگرهای اصلی در نخستین روز اجرای این طرح خبر داد. اما در خصوص این موضوع برای کارشناسان و فعالان بازار سرمایه پرسش هایی وجود دارد که بایستی به آنها پاسخ هایی شفاف ارایه شود.

چند سوال مهم

1) شنبه هفته جاری ارزش معاملات روزانه بورس در حالی به حدود 69 میلیارد تومان رسید که در سال جاری ارزش معاملات روزانه بورس در پایین ترین محدوده رقمی بیش از 300 میلیارد تومان بوده و میانگین آن حدود 600 میلیارد تومان است. از این رو سوال اول اینجاست که آیا کاهش حجم و ارزش معاملات روزانه نشانه ای بر بهبود نماگرهای اصلی بازار سهام است؟

2) طبق آمار منتشر شده، بازیگران حقوقی بزرگ طی مدت اجرای این طرح مشارکت درخور توجهی برای خرید سهام از خود نشان ندادند. آیا این امر بدان معنی نیست که اگر امکان فروش سهام را از حقوقی ها بگیرید، به طور قطع آنها در نقش خریدار هم ظاهر نخواهند شد؟

3) با کاهش قابل توجه حجم معاملات روزانه بیشترین زیان متوجه شرکت های کارگزاری خواهد شد. چراکه کاهش حجم معاملات برابر است با کاهش کارمزد معاملات در شرکت های کارگزاری این در حالی است که روح اله میرصانعی، دبیر کل کانون کارگزاران به صراحت از اجرای این طرح حمایت کرده و معلوم نیست آیا وی از جایگاه حقوقی خود این سخنان را به زبان آورده و یا این مطالب تنها دیدگاه شخصی وی است؟

4) نکته دیگری که بایستی پیرامون آن دقت داشت، این است که طبق تجربه روز ابتدایی اجرای طرح مذکور در ساعت 12 تا 12:30 دستوری در سامانه معاملاتی مشاهده نشده؛ چراکه طبق ضوابط تعیین شده معاملات در نیم ساعت پایانی تنها برمبنای قیمت پایانی معاملات انجام شده از 9 صبح تا ساعت 12 امکان پذیر است.

به عنوان مثال در نماد "اخابر" قیمت پایانی سهم طی روز شنبه هفته جاری 2921 ریال بوده، حال آنکه تا قبل از نیم ساعت پایانی صف خرید بیش از سه میلیون سهمی روی قیمت 3004 ریال در سامانه معاملاتی بی پاسخ مانده بود. از این رو حتی اگر فروشنده ای بین ساعت 12 تا 12:30 قصد فروش سهام خود را داشته باشد، نمی توانست به تقاضای موجود سرمایه گذاران نشسته در صف خرید و به قیمت 3004 ریال پاسخ دهد!

چراکه در صورت تمایل فروشنده برای به حراج گذاشتن سرمایه خود و فروش آن 83 ریال ارزان تر از درصد نوسان مثبت آن روز، سیستم معاملاتی براساس قانون جدید اجازه انجام این معامله را به وی نمی داد!!!

این موضوع همچنان در اکثر نمادهای فعال بازار سرمایه پس از ساعت 12 همچنان قابل مشاهده است.

رویه ای که در معاملات بازار توافقی فرابورس نیز قابل مشاهده است، هرچند در بازار توافقی فرابورس انجام معامله با تأیید ناظر بازار امکان پذیر است.

بدین ترتیب فروشنده تنها می تواند به قیمت پایانی که اغلب پایین تر از قیمت های سفارشی خریداران است، اقدام به عرضه سهام خود کند که این امر در عمل محال بوده و در واقع اجرای این طرح که برای از بین بردن و تعدیل میزان عرضه ها در بازار است، صورت مسئله را پاک می کند.

5) موضوع بعدی این است که برای پی بردن به اثر گذاری اجرای این ضوابط شاید بهتر باشد آمار معاملات روزانه در دو بخش تهیه و اعلام شود. گزارش اول مربوط به معاملات از 8:30 تا ساعت 12 و گزارش دوم مربوط به معاملات بین ساعت 12 تا 12:30 که مشخص شود اصلا بین ساعت 12 الی 12.30 چقدر معامله می شود.

6) همچنین سوال اصلی آنجاست که آیا این طرح وقتی روند معاملات روزانه به شدت مثبت بوده و بازار سهام با تقاضای پرحجم خریداران نیز مواجه باشد، نیز اجرایی خواهد شد یا به جای محدود کردن طرف عرضه، این بار طرف تقاضا محدود می شود؟

7) آیا این طرح همانند رویه اجرایی در امر شفاف سازی ها، مقطعی، موردی و یکطرفه است؟

8) اجرای ضوابط مذکور برای محدود شدن عرضه سهام در بازار در حالی از هفته جاری آغاز شده که زمان پایان آن معلوم نشده است که ریسک بازار را افزایش می دهد. از این رو پاسخ به این سوال لازم است که اجرای این قاعده تا چه زمانی در معاملات ادامه خواهد یافت؟

9) در شرایطی بین ساعت 8:30 تا 12 سقف مجاز ورود سفارش فروش از هر کد معاملاتی در هر نماد دو درصد حجم مبنا یا 50 هزار سهم (هرکدام بیشتر باشد) تعیین شده که در وهله اول فرابورس دارای حجم مبنا نیست و در وهله دوم اعمال محدودیت 50 هزار سهمی برای تمامی نمادهای فرابورسی شاید چندان درست نباشد. بطوریکه آیا باید این محدودیت برای سهام شرکت هایی با سرمایه متفاوت مثل ذوب آهن و زنگان یکسان باشد؟

10) به هر ترتیب این طرح در حالی به درست یا غلط اجرایی شده که فعالان بازار سرمایه انتظار دارند حداقل در اجرا کامل باشد .

ادامه بررسی ها برای رفع مشکل افت ارزش معاملات

در همین ارتباط رییس اداره نظارت بر بازار سازمان بورس و اوراق بهادار پیرامون کاهش حجم و ارزش معاملات با اجرای معاملات براساس سفارش گیری انجام و ابطال در گفتگو با خبرنگار بورس نیوز اظهار داشت: گرچه حجم و ارزش معاملات در مقایسه با پیش از بکارگیری این نحوه سفارش گیری کاهش یافته، اما برای رفع این مشکل راهکارهایی مطرح شده که در حال بررسی کارشناسی است.

همچنین وی پیش بینی کرد که رفته رفته بر ارزش معاملات بازار افزوده شود، زیرا نحوه اجرای این طرح در روزهای ابتدایی برای بازار با ابهاماتی مواجه بود که از طریق همکاری رسانه های بازار سرمایه و اطلاع رسانی در این خصوص در حال رفع شدن است.

مسلم پیمانی افزود: همچنین با پیگیری بازگشایی نمادهای مهم بازار نیز تا حد زیادی بر حجم و ارزش معاملات افزوده خواهد شد.

وی مدعی شد: با گذشت چند روز از آغاز اجرای این ضابطه در روند معاملات، سرمایه گذاران خرد از آن رضایت دارند، چراکه طی هفته های گذشته امکان نقدشوندگی سهام از آنها گرفته شده بود و امکان فروش چندانی برای سهام سهامداران حقیقی وجود نداشت. حال آنکه با اجرای این ضابطه سهامدار جز توانایی فروش سهام خود را دارد. زیرا قبل از این طرح علی‌رغم حمایت برخی از سهامداران عمده از سهام خود، بسیاری از سهامداران خرد نمی‌توانستند سهام خود را بفروشند چون برخی از سهامداران حقوقی بزرگ در سمت فروش اقدام به عرضه زیاد سهام خود نموده و این فرصت از سهامداران خرد گرفته می شد.

وی افزود: سایر سهامداران حقیقی نیز که دارایی بیشتری دارند، می توانند از ساعت 12 به بعد اقدام به فروش سهام خود کنند.

افزایش حضور حقوقی ها در نیم ساعت پایانی

رییس اداره نظارت بر بازار سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص عدم مشارکت حقوقی ها تصریح کرد: در روز ابتدایی اجرای این طرح ابهاماتی پیرامون نحوه فروش سهام حقوقی ها وجود داشت، از این رو درصد مشارکت این گروه از سرمایه گذاران کاهش یافت. هرچند با رفع بخشی از نگرانی های موجود میزان مشارکت آنها در روز دوم اجرای این طرح به 30 درصد از ارزش معاملات خرد خریداران را تشکیل داده و در فروش نیز این میزان به 35 درصد رسید.

پیمانی افزود: آمار موجود در این جداول نشان می دهد مشارکت حقوقی ها در نیم ساعت پایانی افزایش یافته است. همچنین 63 درصد از ارزش کل معاملات روزانه مربوط به بخش اول ساعات کاری و 37 درصد نیز مربوط به بخش دوم بوده است.

رییس اداره نظارت بر بازار سازمان بورس پیرامون عدم تطبیق قیمت ها در نیم ساعت پایانی به دلیل وجود تفاوت میان سفارش های ارسالی در بخش اول معاملات با دستورهای خرید و فروش سهام براساس قیمت پایانی گفت: در معاملات پیوسته زمانی که به اصطلاح با عدم توازن سفارشات روبرو هستیم، مثلاً سفارشات خرید بالاتر از سفارشات فروش است، نحوه تعیین قیمت براساس الویت زمانی است. یعنی قیمت هر سمتی که (خرید یا فروش) سفارشات آن زودتر وارد سامانه شده باشد معیار معامله قرار می‌گیرد. به عنوان مثال از ساعت 12 به بعد اگر قیمت فروشنده یک سهم 290 تومان بوده و خریدار قبل از ساعت 12 دستور خرید خود را روی قیمت 300 تومان وارد سیستم کرده باشد، معامله سهام فروشنده به قیمت خریدار که بالاتر از قیمت پایانی است انجام می شود، اگرچه قیمت پایانی معامله 290 تومان باشد زیرا اول خریدار قیمت خود را وارد کرده است.

وی ادامه داد: در طرف مقابل اگر برای سهمی در پایان بخش اول معاملات روی قیمت 100 تومان صف فروش تشکیل شود، اما قیمت پایانی سهم 102 تومان باشد، خریدار در نیم ساعت پایانی با ورود سفارش خرید خود در قیمت 102 ، سهام را به قیمت 100 تومان خریداری خواهد کرد.

در حال حاضر این رویه ادامه خواهد یافت

پیمانی با اشاره به اینکه در حال حاضر این رویه تا زمان برقراری تعادل و ثبات در بازار ادامه می یابد، در خاتمه سخنان خود گفت: جهت رفع برخی از مشکلات فعلی چاره‌اندیشی های لازم صورت گرفته است. برای نمونه در ابتدای امر پیرامون نحوه بازگشایی نمادها پس از توقف نماد معاملاتی، بازگشایی نمادها نیز مشمول این ضابطه بود؛ اما طی تصمیمات بعدی بازگشایی نمادها از شمولیت این طرح خارج شد. همچنین مقرر شده است صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بازار یا اوراق بهادار با درآمد ثابت نیز با توجه به اینکه بازارگردان دارند، به دلیل عدم مواجه با مشکل نقدشوندگی از این طرح خارج شوند.

در آخر به نظر می رسد بر طبق این طرح جدید سرمایه گذاران اجازه دارند به هر میزان که تمایل دارند سهام خریداری کنند اما اجازه فروش یکباره آنها را ندارند و فروش حجم بالای سهام بایستی به صورت خرد و طی روزهای متعدد صورت گیرد!

از این رو به نظر می رسد در اجرای این طرح با این ضابطه، یکی از مهمترین ارکان بازار سرمایه که نقدشوندگی است برای معاملات با حجم های بالای سهام به صفر می رسد.

در مجموع، گرچه اجرای این قبیل محدودیت ها در کوتاه مدت می تواند مانع از عرضه های پرحجم شده و به برقراری تعادل در بورس منجر شود، اما نباید تنها به فکر امروز خود باشیم چراکه تمامی مشکلات از جمله نرخ خوراک پتروشیمی ها، بهره مالکانه معادن، نرخ سود بانکی و مواردی از این دست همگی روزی مرتفع خواهند شد، اما آنچه که در نتیجه ممانعت از عرضه سهام ایجاد می شود، این است که در بلندمدت دیگر سرمایه گذار تمایلی به خرید سهام با حجم زیاد نمی کند و حتی ممکن است به خروج بلندمدت آنها از بازار سرمایه منجر شود. چراکه این نگرانی برای وی وجود دارد که ممکن است با این قبیل ضوابط، فروش سهام و دستیابی به سرمایه شخصی اش برای مدت زمان مدیدی امکان پذیر نباشد.

آموزشی

مطالب مشابه :

آموزش مقدماتی بورس - بخش دوم

معایب و مزایای قانون جدید بازار سرمایه

تحلیل بنیادی فولاد مبارکه اصفهان شروین شهریاری

آموزشی

مزايا و معايب مسکن مهر

436 نقل اخبار موثر بر سهام بورس - فولاد خوزستان

تحلیل بنیادی پتروشیمی مارون - پرشین تحلیل

بازار بورس، فردا چگونه خواهد بود؟ / 9 فروردین 94

تحلیل ناو سرمایه گذاری پارس توشه (وتوشه)