اثار باستاني پلدختر

مقدمه

در اين تحقيق به بررسي آثار تاريخي شهرستان پلدختر واقع در جنوب استان لرستان مي پردازم .

قدمت تاريخي اين شهرستان به زمان ساسانيان برمي گردد و يا شايد هم قبل از اين سلسله هم وجود داشته است . لذا با توجه به سابقه تاريخي اين شهرستان ، داري آثار تاريخي فراواني مي باشد كه به آنها اشاره خواهيم كرد.

طرح سؤال :

1- قلعه نصير چرا به اين نام نهاده شده است ؟

2- قلعه بهرام در كجا قرار دارد ؟

3- غار كلماكره در كجا واقع شده است ؟

4- مقبره آيت الله سيد نعمت الله جزايري در كجاست ؟ 5- پل تاريخي پلدختر در كجا قرار دارد ؟

فرضيه :

1- نام روستاي قلعه نصير از دو كلمه قلعه و نصير است . كه ظاهراٌ اين قلعه توسط شخصي به اسم نصير تعمير شده و به نام ايشان نهاده شده است .

2- اين قلعه در روستاي جلگه خلج واقع شده است .

3- در دل كوه مله و در غرب شهرستان پلدختر قرار دارد و به علت دارا بودن گنج هاي فراوان كه حدود 10 يا 15 سال پيش كشف شد،اين غاردر بين مردم استان و حتي مردم ايران مشهور شد .

4- در جنوب شهرستان پلدختر قرار دارد كه در جوار اين مقبره گورستان شهر پلدختر و گلزار شهداي اين شهرستان واقع شده است .

5- اين پل دروازه شهرپلدختر از طرف شمال به جنوب مي باشد و قدمت آن به زمان ساسانيان برمي گردد . اين پل در حال حاضربه دروازه تهران جنوب هم مشهور است .

فصل اول

قلعه ها

1-1 قلعه نصير :

نام روستاي قلعه نصير از دو كلمه قلعه و نصير است . در زمانهاي قديم به دليل آب و هواي مناسب و چشمه سارهاي فراوان و راه موصلاتي بين خوزستان و لرستان و اهميت فراواني كه اين منطقه داشته اين قلعه كه قدمت ان به دوران صفويان بر مي گردد احداث شده است و به گفته بزرگان روستا در مورد اين كه چه كسي اين قلعه را بنا كرده اطلاعات چنداني در دست نيست . و بعد از گذشت سالها قسمت هايي از اين قلعه بر اثر عوامل فرسايش طبيعت تخريب شده و نصير كه از بزرگان طايفه نصيري درآن زمان بوده است قلعه را بازسازي كرده و خود در آن سكونت گزيده و از آن به بعد قلعه به نام قلعه نصير شهرت يافت و با گذشت زمان عده اي از مردم در اطراف اين قلعه اسكان يافته و به دليل نزديكي به قلعه نام روستاي خود را نيز قلعه نصير نام نهادند .

روستاي قلعه نصير در بخش معمولان شهرستان پلدختر قرار دارد . به دنبال تصميمات كشوري و تعيين معمولان به عنوان بخش كه در قسمت شمال شهرستان پلدختر قرار دارد . اين روستا نيز جزء بخش معمولان قرار گرفت .

اين روستا در 65 كيلومتري جنوب شرقي پلدختر واقع شده است .

كه از شمال به كوه چيل ، از جنوب به كوه مينيان ، از شرق به كوه گيرد يا به گفته محلي كپرگه و از غرب به روستاي احمدآباد محدود است . روستاهايي همچون خليل اكبر و نيز جزء اين روستا محسوب مي شوند .

موقعيت جغرافيايي دهستان :

اين روستا كه از روستاهاي بخش معمولان مي باشد از شمال به روستاي چمشك و از جنوب به روستاي نجفوند و از شرق به كوه تقسيمي و از غرب هم به شهرستان پلدختر محدود است . اين داراي جمعيتي بالغ بر 1193 نفر مي باشد .

اين روستا از طايفه هاي – بابايي – بيرانوند – كهزادوند – كائيد- نصيري تشكيل شده است. لهجه رايج در ميان مردم روستا لري مي باشد و اكثر افراد روستا با يكديگر نسبت فاميلي داشته و در كنار هم به صورت مسالمت آميز زندگي مي كنند . و در صورت نياز به يكديگر ياري مي رسانند .

سابقه تاريخي آن :

اين روستا به دليل وجود آثاري همچون قلعه و امام زاده خليل اكبر و تپه باستاني دره شهر داراي سابقه تاريخي مي باشد . كه در ذيل به تدريج به توضيح بيشتر اين آثار مي پردازيم.

اين قلعه بر روي تپه اي ساخته شده است كه محدود است از غرب به كوه مين و از شرق به كوه چيل .

اندازه حصار قلعه 30×30 متر است و داراي چهار برج است كه ارتفاع هر يك 15 متر و بلندي ديوار قلعه 10 متر و پهناي آن 5/1 متر مي باشد . قلعه اطلاقي نداشته است . ولي در قسمت غربي آن سكوي سراسري به بلندي 75% سانتي متر از زمين بنا گرديده است . در چهار ديوار قلعه ميخهاي چوبي براي طويله كردن چهار پايان وجود دارد .

برچها دو طبقه اند كه ددر اطراف طبقه بالا مزقل هايي براي ديده باني يا تيراندازي تعبيه شده است . در هر برج پله اي براي رفتن به پشت بام آن نيزساخته شده است اين قلعه يك فقط در بزرگ دارد .

آب آن از چاهي كه در داخل آن كنده شده تهيه مي شده است .ساختمان قلعه ازسنگ و گچ است . در شرق قلعه به فاصله 100 مترقلعه ديگري بوده است ، ولي اطاقهاي زيادي داشته كه از نظر ساختمان شبيه به دو قلعه شهنشاه و چمشك است .

اين قلعه از آثار دوره صفويه است اند كي دورتر از اين آثار قلعه ديگري وجود دارد كه اهميت چنداني ندارد و از آن ويرانه اي بيش نمانده است. ولي بنظر رسيد كه قديمي تر از دو قلعه ديگرباشد . اين قلعه به خاطر بازسازي آن توسط شخصي به نام نصير، قلعه نصير نام گرفت. كه از بزرگان طايفه نصيري مي باشد و سالانه تعدادي ازهموطنانمان براي ديدن اين اثر تاريخي به اين روستا مي آيند .

درب ورودي قلعه نصير

2- 1- قلعه بهرام :

در جنوب دهكده « جلگه خلج» 10 كيلومتر مانده به دربند ملاوي در شمال شهرستان پلدختر تنگه اي است كه رود كشكان و جاده سراسري از آن عبور مي كند و درشرق دره بين دوتيغه كوه ازدامنه تا بالا آثار دژ حصاري قديمي ديده ميشود دهانه دره با ديواري ازسنگ وملاط محصور شده است وفقط يك در داشته است ساختمان دژ دريك نقطه نبوده بلكه درقسمتهاي مختلفي مانند سطح دره يا نزديك به ديواره كوه و بالاي بعضي از تيغه هاي آن اتاق هايي داشته است در بالاي دره نيز چند ديوار ديده مي شود ديوار حصار 2 متر پهنا داشته كه با سنگ و گچ ساخته شده است.

اين قلعه بنام بهرام مشهور است موقعيت آن طوري بوده است كه تسلط كامل بر معبد و تنگه داشته است براي شناسايي بيشتر اين آثار و اينكه منظور از بهرام چه كسي است مدركي بدست نيامده است.

فصل دوم

غارها

2-1 غاركلماكره

غاره كلماكره در مغرب شهرستان پلدختر و در قسمت جنوب كوه مله و بخش رومشكان قرار دارد جهت دستيابي به غار از طريق جاده شوسه اي كه در حاشيه شمال رودخانه سيمره است. پس از طي دوازده كيلومتر از راهي فرعي به دهكده قشلاقي به نام دره باخ منتهي مي گردد از اين آبادي كه محل اتراق زمستاني حدود ده خانواده از تيره گاوكش و طايفه حسنوند است تا جلو غار مسيري است كوهستاني و نسبتاَ سخت كه پياده پيموده مي شود. در دهانه غار حدود 30متر پايين تر از قله كوه وتقريباَ در محل تلاقي ديواره ها دره ايست كه در ضلع شمالي كوه وجود دارد. غار در قسمت شرقي بر روي ديواره اي است كه از بالا تا انتها دره به شكل كاملاَ مسطح كشيده شده است. بررسي هاي انجام شده مبين اين مطلب است كه غار كل ما كره هيچگاه از راهي سهل برخوردار نبوده واز دير باز دستيابي به آن مشكل بوده است وبه همين دليل هم ضمن همين بررسيها هيچگونه اثر و نشانه اي از سكونت انسان در ادوار كهن به دست نيامده است البته سختي راه عامل اصلي عدم سكونت در غار نيست بلكه عامل ديگري هم وجود دارد كه آن را دور از دسترس قرار داده است. كه عبارت است از:

1- كمبود آب درقسمت اعظم سال.

2-گرماي شديدي كه محيط را غير قابل زيست ساخته است

3- عدم دسترسي سهل به مواد غذايي

4- عدم دسترسي به غار و عدم سهولت در تردد در اين فضاي سر پوشيده از عمده مواردي است كه در عدم جلب جمعيت در ادوار پيش از تاريخ بوده است.

5- تاريكي مطلقي كه در طول تمام غار وجود دارد اين مجموعه ( غار كل ماكره ) گنجينه اي است بي مانند از سرزمينهايي كه روزگاري به امپراطوري هخامنشيان تعلق داشته است. باز ديد وبررسي از آثار غار اين موضوع را آشكار مي سازد.

كه آثار به دست آمده از كل ماكره صرفاَ به مجموعه اي از ظروف مجسمه هاو تزئينات قرن هفتم تا چهارم قبل از ميلاد تعلق داشته باشد كه در نهايت ظرافت در سرزمين هاي گوناگون ساخته شده است وبا تحليل واخبار و روايات تاريخي از آثار به دست امده از كلماكره نشان مي دهد قسمتي از گنجينه شاهان هخامنشي است كه روزگاري در آئين ها ي نوروزي از بر گزيدگان اقوام گوناگون دريافت كرده اند و يا غنائمي است كه در سرزمين هاي مفتوح جمع آوري و به خزائن كاخ هاي تخت جمشيد و خصوصاَ شوش افزوده شده است پس هنگام يورش سپاهيان اسكندر مقدوني دسته اي از اين آثار كه براي خاندان هخامنشي و اقوام پارس مغرز بوده وهر قطعه آن سند و يادگار فتحي بزرگ بوده است . جهت جلوگيري از تاراج به دست بيگانگان به غار كه زياد هم از صحنه كار زار دور نيست آورده شده و پنهان مي شود.

2-2- غاركوگان

اين غاردرشمال شرقي شهرستان پلدختر قراردارد راه آن قبلا مال رو بوده ولي اخيراَ درمسير خط لوله نفت جاده شوسه اي كشيده شده است دره كوگان در شمال دهكده اي به همين نام واقع شده است نهر آب از شرق دره سرچشمه مي گيرد وآب چشمه هاي متعدد دره را دربر گرفته و پس از استفاده اهالي روستا مازاد آن به رودخانه چمشك مي ريزد دره كوگان دره اي خرم كه اطراف آن پوشيده از جنگل است درشمال دره كوهي است بنام اوچنار و در جنوب آن كوه ديگري مرسوم به كوگان كه غار در آن واقع شده است .براي رسيدن به غار بايد راهي باريك وسخت كه از روي تخته سنگهاي لغزنده وپرتگاها ي عبور مي كند وسپس از تنگه اي به پهناي 3 متر كه قبلا پله داشته واينك سنگ وگچ آن باقي مانده وتبديل به شيبي تند گرديده گذشت تا به دامنه ديواره كوه در دره غار رسيد، بلندي اين قسمت تا در غار نزديك به 8 متر است. كه بدون نردبان بالا رفتن از آن كار دشواري است. اندازه در 50/1×20/2 متر وچهار گوش است.

فصل سوم

مقبره ها و گورستانها:

3-1- مقبره سيد نعمت الله جزايري:

در جنوب پلدختر وبفاصله 3 كيلومتري از آن مقبره اي است به شكل هشت ضلعي هر ضلع آن 5/1 متر است وبا آجر وگچ ساخته شده اين بنا اخيراَ ساخته شده است ولي بناي اصلي آن آجري است و در داخل بناي جديد قرار دارد بلندي طاق بناي اصلي 5/5 متر است در ضلع شمال غربي سنگ نوشته اي به ديوار مقبره نصب شده كه قسمتي از كلمات آن شكسته است در عهد دولت سلطان صاحبقران ناصرالدين شاه قاجار و ولايت حضرت والاضلل السلطان و حكومت ... الملك... الحاج محسن خان بنا نمود قبه تازه را بر مرقد منور سيد نعمت الله جزايري در ماه رمضان سال 1302 همانطور يكه در اين سنگ نوشته آمده است مقبره متعلق به مرحوم سيد نعمت الله جزايري يكي از اعظم عالم تشيع و سر سلسله سادات جزايري مقيم لرستان و خوزستان ، تهران و عراق ، هندوستان وافريقا مي باشد آن مرحوم در سال 1045 هجري قمري متولد شده كه بعد از تحصيلات مقدماتي از هويزه به شيراز رفت وبه كسب علوم عقلي ونقلي پرداخت و از مجلس درس علامه مجلسي رضوان الله عليه تلميز نمود و سپس به نجف اشرف مسافرت كرده پس از مدتي به شوشتر رفت در آنجا به تدريس مشغول شد عاقبت در سال 1112 هجري قمري از شوشتر براي تشرف بارض اقدس رضوي حركت نمود در مرجعت مريض مي شود. و در اين محل مرض او شدت مي يابد و فوت مي نمايد و بنا به وصيت خودش او را در همين محل « پلدختر » دفن مي كنند . از تأليفات او شرح تهذيب و انواز نعمانيه، شرح صحيفه سجاديه و شرح كافي است. در علم كلام نيز آثاري دارد. كه هنوز به چاپ نرسيده اند.

3-2- مقبره امام زاده احمد (ع)

مقبره اين امام زاده در ارتفاعات بسيار بالاي كوه كبير كوه قرار گرفته است . كبير كوه كه يكي از كوههاي مهم زاگرس است در قسمت مغرب روستاي پل تنگ بر سر راه خرم آباد و انديمشك واقع شده.

مقبره امام زاده احمد (ع) در بالاي اين كوه قرار گرفته است كه هر ساله بخصوص در ايام تعطيلات نوروزي زائران بسيار زيادي به زيارت اين امام زاده مي روند. گرچه براي

رسيدن به اين امام زاده بايد راه پر پيچ و خم را پيمود وبسيار دشوار است تا بالاي قله رسيد راهي كه از دره ها و تيغه هاي كوه مذكور عبور مي نمايد بسيار سخت و توانفر سا است، تقريباَ 6 ساعت كوه پيمايي بايد كرد تا به محل قبر رسيد. ولي علاقه و اعتماد مردم نسبت به اين امام زاده باعث شده كه هر ساله در سراسر كشور عده زيادي براي زيارت به اين منطقه بيايند، كه در ايام تعطيلات نوروز باعث شلوغي بيش از حد اين شهرستان و روستاي پل تنگ مي شوند.

قبر با سنگ و گچ ساخته شده و اطراف ان را جنگلي انبوه از درختان بلوط پوشانيده است.اصل و نصب و شجره اين امام زاده طبق شنيد ها به امام كاظم (ع) مي رسد و اين امام زاده علم يا نشانه اي در خود اين روستا « پل تنگ » دارد كه به نام علم امام زاده احمد (ع) است كه عده اي كه توانايي بالا رفتن از كوه را نداشته باشند به زيارت همين علم بسنده مي كنند وچون در كنار جاده بين المللي تهران اهواز قرار گرفته ، محلي براي اقامه نماز مسافرين محترم مي باشد. وزير نظر حج و اوقاف اداره مي شود.

3- 3- گورستان چمشك:

در شمال شرقي پلدختر پشت تنگه چمشك در نزديكي غار كوگان در محلي به نام « مي چاكو» گورستاني وجود دارد كه به دوره اشكانيان مربوط مي باشد. سطح آن نزديك 3000 متر مربع است و اين گورستان نزديك تپه اي باستاني واقع شده است فاصله گورها از يكديگر 4 تا 5 متر است گورها در چند رديف كنده شده و جهت آن شمالي وجنوبي است وهر قبر 5/4 تا 5 متر طول و 1متر نيز عرض دارد و به وسيله سنگ هاي به طول 5/1 متر و عرض 80سانتي متر طاق زده شده و به اين صورت سر سنگ ها را به شكل عدد 8 به هم تكيه داده اند سالها قبل اين گورستان به وسيله اهالي به خاطر پيدا كردن اشياء عتيقه، حفاري و در هم ريخته شده و اكنون بيش از چند قبر غارت شده از آنها چيزي باقي نمانده است. بر روي تپه سفالهاي منقوش نيز يافت شده ولي سفالهايي كه از گورها بيرون آورده شده همگي مربوط به دوره اشكانيان مي باشد در هر قبر بين5 تا 10 كوزه بزرگ وكوچك در كنار اسكلت هاي پوشيده قرار داشته و برخي از اين كوزه ها پر از خاكستر وبعضي خالي بودند همچنين از آنها گردن بند هايي عقيق و سكه نيز به دست آمده كه پس از مشاهده سكه ها معلوم شد اشكاني هستند.

3- 4- مقبرۀ حيات الغيب:

در دهكده قالبي واقع در بخش معمولان و بر ساحل غرب رود كشكان بر بالاي تپه سنگي دو مقبره ساخته شده كه سمت غربي بزرگتر و به حيات الغيب مشهور است. در ورودي آن شمالي و كفش كن آن 5 پله بالاتر از كف مقبره مي باشد. اندازه كفش كن ان 5 در 5/6 متر است. قبر در گوشه جنوب شرقي قرار دارد و ابعاد آن 1در 2 متر است رو ي آن هيچ تزئيني گچ بري و يا كتيبه اي نيست در ديوار جنوبي محرابي به بلندي 10/2 متر با گچ بري هاي ساده بر حاشه آن ساخته شده است . چهار ديوار آن تا پنج متر با گچ سفيد گرديده پس از آن ديوار به هشت ضلع تقسيم مي گردد. كه طاق اول بر مبناي 8 ضلع زده شده است طاق گنبد 2 جداره است كه به وسيله دريچه هايي مي توان به فضاي بين دو جداره رفت، بلندي آن تا كف مقبره 12 متر است درقسمت شرقي پله هاي براي رفتن به پشت بام مقبره ساخته شده است تمامي اين بنا از آجر است تيره اي ازسادات چگني خود را از اعقاب صاحب مقبره مي دانند و همواره براي حفظ اين مقبره مي كوشند اين بنا يك بار به دستور محمد ميرزا قاجار تعمير شده است برابر شجره نامه كنيه حيات الغيب ابوالقاسم ونام وي محمد بن احمد بن رضي الدين واز اعقاب امام موسي كاظم مي باشد.

3-5 مقبره خليل اكبر:

در بخش معمولان در غرب دهكده خليل اكبر مقبره اي است كه اهالي روستا آن را« خليل كر » مي گويند مقبره داراي كفش كن است به طول وعرض 40/3 در 40/3 متر كه در ورودي آن شمالي است اندازه داخل مقبره 4در60/3 متري مي باشد در وسط آن قبري است به ابعاد 190× 115×70 سانتي متر بر روي آن گنبدي ساخته شده است به ارتفاع تقريبي 10 متر، اطراف مقبره چند اتاق ويك ديوار سنگي داشته كه ويران شده اند نام صاحب مقبره و سازنده وباني آن برچهار چوب درقديمي آن بطور برجسته كنده شده است كه قطعات آن ازيكديگر جدا شده اند متن آن چنين است.

بابا خليل اكبر ابن پير احمد باني بابا قلندر و بابا ابراهيم به عمل بها الدين سمناني محرم سال 695 در عهد شاه رستم بن شاه حسين عباسي .دراين صورت مي توان ادعا كرد كه خليل اكبر يكي از پيشوايان مذهبي است كه او را بابا مي گفته اند.

3-6- طاق سيد :

درشرق دهكده طلايي در بخش معمولان دهكده اي سات به نام دره سيد وجه تسميه اين محل به علت وجود مقبره اي است به نام طاق سيد است. اين مقبره كه اكنون تجديد بنا شده است محل قبر شخصي به نام سيدعلي ابن سيدمحمد ابن سيدعبدالله ابن امام موسي كاظم(ع) مي باشد طايفه سادات آهوقلندري لرستان سيدعلي را جد خويش مي دانند.

3-7- بقعه بابازيد:

در 8 كيلومتري شمال شهرستان پلدختر در محل سه راهي (كرمانشاه، انديمشك، خرم آباد) بر روي تپه اي، مقبره اي است كه بنام(بويزه) مشهور است اين بقعه در ميان گورستان قديمي روستا قرار دارد كه درب ورودي آن شمالي است و اندازه داخلي آن 5/2×5/3 متر مي باشد. و بلندي گنبد آن 8 متر است. داخل مقبره قبري است كه سنگ نوشته اي ندارد و قسمتي از طاق آن ريخته است تمامي آن با سنگ و گچ ساخته شده است اهالي محل آنرا يعني بابا مي گويند.

3-8- بقعه سيد سهل الدين

در دهكده تيل كش واقع در دامنه ي شرقي كوه مله كنار جاده مقبره اي است مشهور به سهل الدين يا(سهل نايو) كه فاصله آن تا مركز شهرستان پلدختر 12 كيلومتر است. بناي اين مقبره مربع شكل است كه اندازه هر ضلع آن 85/1 متر مي باشد. بر روي آن گنبد ساده به بلندي 5/5 متر ساخته اند در داخل مقره قبري است كه روي آن قبلاَ با كاشي سبز تزئيناتي داشته كه به مرور زمان خراب گرديده و به تازگي آن را تعمير كرده اند. سنگ نوشته و يا اثري كه نام و مشخصات اصلي صاحب مقبره را روشن سازد بدست نيامده است اين مقبره يكي از مراكز قديمي زيارتي شهرستان پلدختر و روستاهاي اطراف آن در فصل بهار بوده و چون در دامنه كوه مله قرار گرفته داراي درختان بلوط مي باشد.

3-9- گنبد طالب علي:

در دهستان كركي در جنوب شرقي شهرستان پلدختر مقبره اي است كه از سنگ و گچ با گنبدي مخروط شكل ساخته شده كه به طالب علي مشهور است درب ورودي آن شمالي است و اندازه داخل آن 5/3 در 5/4 متر و بلندي گنبد آن نزديك به 10 متر است تمام آن با سنگ و آجر ساخته شده است.

باباخارزم:

در جنوب غربي جايدر بر سر راه پل(كر و دختر) به سيمره دره شهر در حاشيه شرقي رود (كشكو) نزديك محلي كه آب دو رود سيمره و كشكو بهم مي ريزند دهكده اي است بنام باباخارزم (بوخوارزم) در گورستان اين دهكده قبري است كه اطراف آن سنگ چين شده است. آثاري از بناي مقبره هنوز برجاست. قبر تزئيناتي با كاشي داشته است كه قطعات آن هم هنوز وجود دارد. روي قبر سنگ نوشته اي وجود ندارد اين قبر بنام باباخوارزم مشهوراست.

فصل چهارم

پل ها:

4- 1- پل كلهر مشهور به پل معمولو

در شمال شهرستان پلدختر در بخش معمولان آثار پلي به جا مانده كه بر روي رودخانه كشكان زده شده است آثار اين پل در تنگه اي واقع در شمال دهكده زيباي معمولان قرار دارد و برسر راهي قديم كه در طرهان به ميان كوه رفته است ساخته شده است اين پل دو دهنه طاق بزرگ داشته است. كه اندازه هريك 24 متر بوده است دو طاق انحرافي در غرب و بركنار رودخانه در امتداد سطح پل داشته كه كم كم با راه غربي هم سطح مي شده است. اندازه هريك از پايه هاي مياني پل 5/10 × 5/15 متر است كه پنج متر پايين پايه ها با سنگهاي بزرگ و حجاري شده بنا گرديده است. بلندترين طاق آن تا كف رودخانه 23 متر ارتفاع داشته است. جالب توجه است كه رود كشكو راه خود را در مرمره هاي كوه بازكرده و پهناي بستر ان در اين منطقه 5/1 متر مي شود وقتي آب از اين تنگنا مي گذرد 10متر پايين تر بستري وسيع مي سازد و به پهناي تقريبي 60 متر انتهاي غربي پل به دو راه متصل مي گرديده است. يكي راه شمالي كه بوسيله چند طاق با تپه مجاور هم سطح شده است. اين راه از دره اي مي گذرد كه در دوطرف آن يعني غرب و شرق پل دو كتيبه با خط كوفي و به طور برجسته وجود داشته كه تاريخ بنا و ساختمان پل و سازنده آن را مشخص مي سازد. كتيبه غربي بر سطح كوه كنده شده كه سالها پيش اطراف آن را با ديوار از سنگ و گل محصور نموده بودند و چند سال قبل ويران شده اين كتيبه اكنون وجود دارد. كتيبه شرقي اخيراَ به علت ايجاد تونل در مسير راه سراسري از بين رفته و اين دو كتيبه از هر نظر شبيه هم بودند و متن آنها يكي است برابر حكايات اين كتيبه پل كلهر در سال 374 هجري ق به دستور بدربن حسنويه ساخته شده است متن كتيبه چنين است: بسم الله الرحمن الرحيم

هذا اما امر ببنائه الامير الاجل ابوالنجم بدربن حسنويه بن الحسين اطاق الله ثواب اله عزوجل، فيع سنه اربع و تسعين ثلثمائه انا به اله عنه.

4-2- پل گاو ميشان يا گاوميشو:

از ديگر آثار معماري به جا مانده از نياكان خردمند كه با وقاري آرامش بخش و غرور آفرين در گوشه اي از سرزمين باستاني و پهناور غنوده: پل تاريخي گاوميشان است. اين پل به فاصله حدود 30 كيلومتري جنوب غربي شهرستان پلدختر كمي پايين تر از تلاقي رودهاي كشكان و سيمره بر روي رودخانه تعبيه شده است و ارتباط راه محدود به كرانه هاي سيمره را تامين مي نموده است اين راه كه يكي از شاخه هاي راه اصلي شوش- همدان را جدا مي كند. از پل گاوميشان گذشته و ارتباط لرستان و ايلام يا به تعبير ديگر ارتباط پل دختر و دره شهر را در اين مسير برقرار كرده است. راه اصلي شوش – همدان كمي بعد از جدا شدن اين راه(پل دختر-دره شهر) از پل تاريخي دختر گذشته و به سه شاخه تقسيم مي شده است. كه شاخه اي از اين راه به سمت دره خرم آباد ادامه مي يافته و شاخه ديگر به سمت دره سرطرحان. در شهرستان كوهدشت مي كذشته است و شاخه سوم از طريق برآفتاب كوه محله(مله) در شمال پلدختر عبور كرده و به استان فعلي ايلام وارد مي شده است. اين پل از شمال شرقي به جنوب غربي بر روي رودخانه سيمره تعبيه شده است و حدود 175 متر طول دارد عرض گذر سطح اين پل قريب 20/8 متر و تعداد شش چشمه نسبتاَ سالم از آن برجاي مانده است.

پهناي پاطاق ها يا حد فاصل چشمه هاي فعلي از نماي مقابل ديد از جنوب شرقي بين 5/2 تا 70/25 متر متغير است. عرض دهانه چشمه هاي پل كه اصلي ترين آنها بر روي مجراي آب قرار داشته و در حال حاضر طاق رفيع آن فرو ريخته است. بين 30/1 تا 70/32 متر در نوسان است. دستيابي به رموز و فنون طراحي و قالب گيري و اجراي اين چشمه طاق كه اصلي ترين چشمه اين پل با عرض حدود 70/32 متر محسوب مي شود باتوجه به تناسب ابزار و امكانات بشر در گذشته از اهميت ويژه اي برخوردار بوده است. و مناسبت ناميدن اين پل به گاوميشان به اين خاطر بوده است كه پرورش گاوميش ذر اين حوالي بوده است و باتوجه به اهميت حياتي گاو در آيين مهر شايد اين نام از فرهنگ مهردينان به يادگار مانده باشد.

4-3- پل قديم پلدختر:

آثار به جا مانده از پل تاريخي بزرگي كه در شمال شهر پلدختر كنوني ( كيلومتر 110 جاده خرم آباد )- گلوگاه تنگه جايدر واقع گرديده است، نمودار بزرگي از اهميت فني و عظمت عناصر معماري زمان باستان به شمار ميرود. زمان شناسي ساخت و ساز اوليه اين پل در حال حاضر مشكل به نظر ميرسد « از دوران تاريخي اساطير تأسيس سلسله ساساني – 224.م . را در بر مي گيرد » ويافته هاي باستان شناسي در اين مورد فعلاَ عاجز مانده است. تعمير آن در زمان شاهپور دوم ساساني « 310-379 .م.» صورت گرفته است . به همين جهت، بيشتر اين پل را به شاهپور ساساني منتسب كرده اند.

جهت ساخت آن از شرق به غرب مي باشد كه خود گوياي اهميت ميان كوههاي شرقي پلدختر در دوران باستان است ،كه به وسيله اين پل، مناطق مذكور در مسير كمركش مله كوه به دشت سيمره( سيموردم باستاني ) و دشت رومشكان و... ونهايتاَ به سرزمين ميان دو رود متصل مي شده است. اين راه ارتباطي يكي از مهمترين جاده هاي دوران باستان تا زمان فرو ريختن چشمه طاقهاي پل تاريخي دختر بوده است.

ساخت و ساز اوليه اين پل را بايد در دوران حكومت سلسله هاي اول و دوم سيمشك جستجو كرد. البته مي توان براي اثبات اين ادعا ،فعلاَ از نامگذاري آن بهره لازم را برد، زيرا چنانكه بيشتر ذكر شد در هزاره سوم پيش از ميلاد به احترام آناهيتا « الهه عشق و باروري » مباني مادر سالاري يا زن سالاري در جامعه ايران حكمفرما بود. وبه اين صورت زن بودن را به شكلي جاودانه و در خور احترام فراوان مي دانستند. پس با توجه به روابط گاه دوستانه و گاه خصمانه شاهان اين سلسله ها با شاهان سلسله هاي سوم اور، ايسين و لرسي، در بين النحرين و با توجه به شيوه نامگذاري آن، بعيد به نظر نمي رسد كه ساخت اوليه آن در دوران حكومت سلسله هاي سيمشك بوده است. و وجود رودخانه بزرگ كشكان (كشكير باستاني ) بعنوان يك مانع بزرگ بر سر اين راه ارتباطي، مي طلبيد. كه چاره اي بر آن انديشيده شود.

ساختمان استوار چشمه طاق اين پل با پايه هاي تو پر آن،از آغاز بر پايي تا كنون در برابر شدايد عوامل طبيعي و ارتعاش بي وقفۀ ناشي از ضربات مستمر و پياپي امواج پر تلا طم آب رودخانه، نزولات آسماني و گرما و سرما ، طي قرون متمادي تاب آورده است. سطح مقطع پايه غربي اين چشمه تاق كه كوچكترين پايه از پايه هاي پل مي باشد. 9×13×60/30 يعني بالغ بر 200 متر مربع است. قطعات شكسته پايه هاي واژگون شده پل به صورت جزيره هايي در آب و يا در رسوبات كم عمق رودخانه غوطه ور مي باشند.حجم بعضي از اين قطعات بالغ بر 1000 متر مكعب است. وزن پايه هاي بر پاي پل متفاوت و بين 11200 تا 12000 تن در نوسان است. عرض دره محل احداث پل حدود 200 متر است. اما طول پل كه به طور مورب دو جدارۀ سنگي ناشي از برش كوه را به هم متصل مي سازد بالغ بر270 متر مي باشد. چشمه طاق وزين و بر پايي پل حدود 18 متر از سطح آسفالت و قريب 30 متر از سطح آب رودخانه ارتفاع دارد. عرض اين چشمه طاق 30/11 متر طول آن در سطح مقطع، نزديك به 13 متر مي باشد. وجود بقاياي يك ستون نماي تزئيني در ارتفاع 8 متري از سطح جاده به ارتفاع چهار رديف سنگ قواره شده كه خود مبين شكاف زماني دربافت معماري بنا است. اين پل معتبر تاريخي به شماره 1678/3 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.

نتيجه گيري :

با مطالعه اين تحقيق به اين نتيجه مي رسيم كه شهرستان پلدختر شهري متمدن و با سابقه تاريخي غني داراي آثار باستاني و مقبره و غار هايايران و حتي خارج هم باشد . فراواني براي بازديد علاقه مندان به گردشگري را دارد . و با سرمايه گذاري صنعت گردشگري مي تواند پذيراي مهمانان فراواني از تمام نقاظ ايران و حتي جهان هم باشد .

چكيده :

پلدختر داراي سابقه تاريخي طولاني مي باشد كه داراي قلعه هايي همچون قلعه نصير – قلعه بهرام مي باشد .

همچنين اين شهرستان داراي مقبره هاي فراواني مانند سيد نعمت الله جزايري در جنوب پلدختر – گورستان چمشك واقع در چمشك – مقبره حيات الغيب – مقبره خليل اكبر واقع در قلعه نصير و طاق سيد واقع معمولان – بقعه بابا زيد واقع در روستاي بابازيد – مقبره سيد سهل الدين واقع در رومشكان و كوهدشت – گنبد طالب علي و بابا خوارزم مي باشد .

پل هاي تاريخي اين شهرستان شامل پل – كلهر در معمولان و پل گاوميشان مرز لرستان و ايلام و پل قديمي پلدختر واقع در ابتداي اين شهر در قسمت شمالي .

محدوديت ها : در گرد آوري كتاب دچار مشكل شدم – نتوانستم از اينترنت اطلاعات به درد بخوري كسب نمايم .

پيشنهاد ات :

به مسؤلين تصيه مي شود كه بيشتر در اين شهرستان سرمايه گذاري كنند تا به جذب توريست چه در داخل و چه در خارج منجر شود .

با پخش تصاويري از اين آثار هم در شبكه ملي و هم استاني سبب تبليغ مثبت شده و وجود اين آثار را به ايرانيان و جهانيان اطلاع رساني كنند.

منابع:

حميد، ايزدپناه، آثار باستاني و تاريخي لرستان، جلد دوم تهران : نقش جهان ، 1363 ص 361 و435

انگلبرت، كمپفر، سفرنامه كمپفر- ترجمه كيكاوس جهانداري،تهران انتشارات خوارزمي 6363 چاپ سوم، ص 161،162

-جغرافياي تاريخي و تاريخ لرستان، ص 303- 304

حميد ايزد پناه- آثارر باستاني وتاريخي لرستان ص 50و5

مجله ذخاير انقلاب، شماره اول ، تهران ، نخست وزيري ، دبرخانه شوراي عالي عشاير ايران ، 1362 ، ص 20

ربيع، بديهي ، جغرافياي مفصل ايران ، جلد 2 ، تهران ، اقبال ، 1362 ، ص 222

اثار باستاني پلدختر

مطالب مشابه :

اثار باستاني پلدختر

جوزدان شهری است از توابع نجف‌آباد در استان اصفهان

لرستان

نگاهي به بخشنامه ها و قوانين ومقررات دفاتراسنادرسمي2

دنباله ی تمدن در جیرفت

" اذا اجتمع الحلال والحرام غلب الحرام "

عوارض محلی

مشخصات کامل نرم افزار بسیار قدرتمند حسابداری پدیده

روستای نوشیروان کلا 3