نقش مشارکت های مردمی در بهبود مدیریت پسماند و تهیه کمپوست

نقش مشارکت های مردمی در بهبود مدیریت پسماند و تهیه کمپوست

حدیث دانش یار

کارشناس ارشد مهندسی ترویج و آموزش کشاورزی و

عضو باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد واحد گرمسار

چکیده

یکی از بخش های اصلی مدیریت شهری ، مدیریت پسماند شهری می باشد. در کلیه مراحل مدیریت پسماند یکی از کلید های موفقیت ،آگاهی و مشارکت مردمی می باشد. از آن جا که کنترل شهروندی ،عالی ترین سطح مشارکت است و مردم را در تصمیم گیری دخالت می دهد می توان با شناخت چنین مشارکتی موفقیت مسئولین را در فرهنگ سازی مردم در اجرای طرح مدیریت پسماند ارزیابی کرد. رشد فزايندة جمعيت، الگوي نامناسب مصرف، شرايط خاص توليد، بالارفتن هزينه‌ها و كاهش قدرت خريد، همگي از جمله عواملي هستند كه توجه به بازيافت را تشديد نموده‌اند. با توجه به تحقيقات انجام گرفته در كشور بيش از 90درصد از پسماندهاي خانگي قابل بازيافت مي‌باشند كه از اين ميان حدود 60 تا 70 درصد آن را مواد آلي تشكيل مي‌دهند. نكته بسيار مهم در اين خصوص آينده‌ نگري و برنامه‌ريزي در مورد دفع مطلوب و نيز استفاده از مقادير زياد مواد زائد خانه هاست. از اين رو كنترل، جمع‌آوري و فرآوري مواد آلي از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. پيش‌بيني بودجه لازم، برنامه‌ريزي كوتاه‌مدت و درازمدت و همچنين فرهنگ‌سازي و قانونمند كردن پسماندهاي آلي در برنامه‌هاي آموزشي براي توانمند سازي نيروي انساني لازم و ضروري است. از آنجايي‌كه زنان خانوار متولي اصلي دراين موضوع مي‌باشند مي‌توان با استفاده صحيح از امکانات ساده و با يك برنامه مدون آموزشي فرايند بازيافت پسماندهاي خانگي و تبديل آنها به کمپوست را ترویج کرد. کمپوست کردن یک روش با ارزش برای اجتناب از دور ریزی زباله ها و برگرداندن آن هابه چرخه منابع طبیعی وایجاد خاک با ارزش است و دلایل زیادی برای سود مندی واهمیت آن وجود دارد.بنابراین عوامل مهم مشارکت مردمی ،آگاهی از طریق آموزش ،تغییر نگرش و ایجاد انگیزه و ایجاد باورها و سپس اقدام به مشارکت می باشد.هدف این مقاله بررسی نقش مشارکت های مردمی در بهبود مدیریت پسماند و تهیه کمپوست می باشد.

کلمات کلیدی : پسماند،کمپوست ، مشارکت مردمی ، مدیریت پسماند

1-مقدمه

مديريت مواد زائد جامد در شهرهاي مختلف ايران به دليل بافت فرهنگي، جمعيت، اقتصاد، مصرف بي رويه مواد، عدم آگاهي و عدم توجه مردم، عدم احساس مسئوليت، طبيعت ناهمگون و گسترده مواد زائد، عدم اجراي مقررات ، قوانين و كمبود امكانات در عرصه خدمات شهري با مشكلاتي روبرو مي باشد. به منظور فائق آمدن بر بسياري از مشكلات لازم است كه اقدامات جدي در امر بهينه كردن مراحل مختلف مديريت مواد زائد توليد و نگهداري در محل، جمع آوري، حمل و نقل، پردازش و بازيافت و دفن بهداشتي صورت گيرد . در كليه مراحل مديريت يكي از كليدهاي موفقيت آگاهي و مشاركت مردمي مي باشد. البته اين امر مهم در مرحله توليد و نگهداري در محل از اهميت ويژه ای برخوردار است كه بازتاب آن بر مراحل بعدي يعني جمع آوري و حمل و نقل و دفع تاثير گذار است. (مجلسی ،1386) در دهه 1960 میلادی ، تئوریهای انسان گرایانه در شهر سازی مطرح شد . این تئوریها انقلاب مشارکت را بوجود آورد . انقلاب مشارکت عکس العملی است در برابر دیدگاه سابق شهرسازی که مردم را فراموش کرده بود ، مردمی که محور اساسی برنامه ریزی شهر و شهرسازی محسوب می گردند . برای مردم شهرسازی می کردند، نه با مردم و این نتیجه اش به انفعال کشیدن مردم بود. در دیدگاههای انسان گرایانه سعی شده است که فاصله بین مردم و مدیران شهری کم شود . مشاركت در واقع پاسخ به شرايطي بود كه جوامع به خصوص مديريت ها در جهان پر تغيير با آن مواجه شدند. در تعريف عام مشاركت ، سهيم بودن افراد گوناگون در انجام امر خاص مد نظر است ، اما در تعبير خاصي كه از مشاركت مي شود، مراد از شركت دادن مردم به همراه دولت و مسئولين دولتي در اداره امور كشور يا منطقه اي معين است ، و از نظر جامعه شناختي ، مشاركت ، همكاري و همياري اعضاي گروههاي اجتماعي به منظور انجام كاري به صورت دسته جمعي است. " مشاركت عبارتست از دخالت موثر اعضاي يك گروه يا جامعه ( و يا نمايندگان آنها ) در تمامي فعاليتها و تصميم گيريهاي كه به كل گروه و جامعه مربوط مي باشد".(دیلمی ،1389) توجه به آلودگي هاي محيط و مقابله با آن از طريق برنامه هاي مختلف زيست محيطي از جمله مديريت مواد زائد جامد اكنون به صورت گسترده اي در بهداشت و اقتصاد جهان مطرح است كه مقوله بازيافت آن انقلابي را در كاربرد تكنولوژي نوين به وجود آورده است. از بين تكنيك هاي دفع زباله هاي جامد شهري كه اثرات زيست محيطي كمي دارند، فرايند كمپوست سازي بخش آلي زباله هاي شهري را مي توان به عنوان يك راه حل محيط زيستي و اقتصادي نام برد. توليد كمپوست به دليل آلودگي كمتر محيط زيست و استفاده سودمند از محصولات نهايي نسبت به دفع در لندفيل و يا سوزاندن داراي مزيت هايي مي باشد.(یوسفی و یونسی،1388) کمپوستینگ ،تجزیه مواد زائد قابل تجزیه بیولوژیک توسط جاندارانی است که توانایی شکستن مولکول های بزرگ مواد آلی را دارا می باشند روشی که چنین ارگانیسم هایی را در جهت افزایش میزان تجزیه بقایای آلی تحت کنترل مورد استفاده قرار می دهد.این فرایند طبیعی ، مواد آلی را به ماده ای غنی مبدل کرده ومکملی بسیار سودمند برای خاک ایجاد می نماید.ترکیبات هوموسی تولید شده به راحتی توسط گیاهان قابل جذب است.به این ترتیب باعث بهبود وضعیت خاک های اراضی زیر کشت و در نتیجه کاهش استفاده از کودهای شیمیایی می شود.(سلجوقی ،1389)

2-تاریخچه مدیریت پسماند

تاریخچه بازیافت در ایران را می توان به چهار دوره تقسیم کرد:

دوره اول: از سال 1282 شمسي (1225 هجري قمري) از زمان تصويب قانون بلديه نظافت شهري به عهده شهرداري بوده است. از اوايل سال 1290 شمسي، در شهرهاي مختلف كشور شهرداري‌ها ايجاد شدند و ارايه خدمات شهري از جمله نظافت شهري در تجديد نظر قانون بلديه و وضع قوانين جديد همچنان به عهده شهرداري‌ها بود.در ايران به رغم سابقه طولا‌ني سازمان‌هاي محلي و قدمت تشكيل برخي از شهرداري‌ها (بيش از 90 سال) به عنوان مسؤولا‌ن مديريت پسماندهاي شهري، در اين زمينه فعاليت اساسي و اصولي انجام نشده و تا دهه‌هاي اخير تحولا‌ت اين امر چندان محسوس و با اهميت نبوده است.وظيفه روش سنتي مديريت، دور كردن پسماندهاي خانگي و تجاري از محله‌ها و مناطق شهري بود. در آن زمان مردم با روش بسيار ساده براي دفع پسماندهاي خانگي با يكديگر و شهرداري مشاركت مي‌كردند.

دوره دوم:از دهه 1340 كم و بيش در شهرهاي بزرگ كشور ادامه داشت و با تغيير شرايط اقتصادي و اجتماعي در اين دهه و افزايش جمعيت شهرها، كميت و كيفيت پسماندها تغيير يافت. «دپوي پسماند» در سطح شهر و مكان‌هاي موقت و همچنين بازيافت‌هاي غير قانوني، موجب آلودگي‌هاي زيست محيطي و بهداشتي براي شهروندان و نارضايتي آنان مي‌شد.اين امر موجب تجديدنظر در قانون قبلي و تصويب قانون شهرداري شد. بر اساس ماده 55 قانون شهرداري مصوب 1334، وظايف شهرداري در زمينه نظافت محيط شهري، تنظيف و نگاهداري معابر و انهار عمومي‌و مجاري آب‌ها و فاضلا‌ب و تنقيه قنوات مربوط به شهر است.براساس تبصره 4 ماده 55 قانون، شهرداري مكلف است محل‌هاي مخصوصي براي تخليه پسماند و نخاله و فضولا‌ت ساختماني و مواد رسوبي فاضلا‌ب‌ها و نظاير آنها تعيين كند و ضمن انتشار آگهي به اطلا‌ع عموم برساند. محل‌هاي تخليه پسماند بايد خارج از محدوده شهر تعيين شود و محل تأسيس كارخانه‌هاي تبديل پسماند به كود به تشخيص شهرداري خواهد بود

دوره سوم: از اوايل دهه 1360 در شهرهاي بزرگ به سيستم مديريت پسماندهاي شهري توجه بيشتري شد و سازمان‌هاي بازيافت در كلا‌ن شهرها تشكيل شدند. وظيفه اصلي اين سازمان‌ها در ابتدا بازيافت مواد ،انرژي از پسماند و سامان بخشيدن به مديريت پسماندهاي شهري بود اما در كل جمع‌آوري ، انتشار اطلا‌عات ، آگاه‌سازي و انجام بعضي اقدام‌هاي مديريتي عملكرد آنها را نشان مي‌دهد. در اين زمينه شهرداري تهران با اين تفكر كه پسماندها نبايد در سطح شهر پراكنده شوند، از سال 1364 سيستم جديد مديريت جمع‌آوري و دفع پسماندها را آغاز كرد كه منجر به جمع‌آوري روزانه حدود 7 هزار تن پسماند در سطح شهر شد، ضمن آنكه 1200 مركز غيربهداشتي دپوهاي موقت در سطح شهر برچيده و به جاي آن كانتينر نصب شد.

دوره چهارم :در سال 1376 سازمان بازيافت و تبديل مواد شهرداري تهران متن پيشنهادي «قانون پسماند» را تهيه و به صورت طرح به مجلس تقديم كرد اما به نتيجه نرسيد. این قانون در سال 1383 به تصويب مجلس شورای اسلا‌می ‌رسيد. آيين ‌نامه اجرايی آن نيز در سال 1384 توسط هيأت دولت، تصويب شدو برای اجرا به سازمان حفاظت محیط زیست ووزارت کشور ابلاغ گردید.( انصاری،1389 )

3-تعاریف پسماند و مدیریت پسماند

پسماندها به پنج گروه تقسیم می شوند :

1-3- پسماندهای عادی:

به کلیه پسماندهایی گفته میشود که به صورت معمول از فعالیت های روزمره انسان ها در شهرها،روستاها و خارج از آنها تولید میشود،از قبیل زباله های خانگی و نخاله های ساختمانی.

2-3- پسماندهای پزشکی(بیمارستانی):

به کلیه پسماندهای عفونی و زیان آور ناشی از بیمارستانها،مراکز بهداشتی،درمانی،آزمایشگاه های تشخیص طبی و سایر مراکز مشابه گفته می شود.(سایر پسماندهای خطرناک بیمارستانی از شمول این تعریف خارج است.)

3-3- پسماندهای ویژه ( خطرناک ):

به کلیه پسماندهای گفته می شود که به دلیل بالا بودن حداقل یکی از خواص خطرناک از قبیل سمیت،قابلیت انفجار یا اشتعال،خورندگی و مشابه آن به مراقبت ویژه نیاز داشته باشد وآن دسته از پسماندهای پزشکی و نیز بخشی از پسماندهای عادی،صنعتی،کشاورزی که نیازبه مدیریت خاص دارند،جزء پسماندهای ویژه محسوب می شوند.

4-3- پسماندهای کشاورزی:

به پسماندهای ناشی از فعالیت های تولیدی در بخش کشاورزی گفته میشود از قبیل فضولات،لاشه حیوانات(دام،طیور آبزیان) محصولات کشاورزی فاسد یا غیرقابل مصرف.

5-3- پسماندهای صنعتی:

به کلیه پسماندهای ناشی از فعالیت های صنعتی،معدنی و پسماندهای پالایشگاهی صنایع گاز،نفت و پتروشیمی و نیروگاهی و امثال آن گفته میشود،ازقبیل براده ها،سرریزها و لجن های صنعتی.

قانون مدیریت پسماند ،عبارت است از یک مجموعه مقررات منسجم و سیستماتیک راجع به کنترل تولید ،ذخیره سازی ،جمع آوری،حمل و نقل،پردازش و دفع مواد زائد جامد ،منطبق بر بهترین اصول بهداشت عمومی ،اقتصاد،حفظ منابع ،زیباشناختی و سایر ملزومات زیست محیطی می باشد.(سازمان تنظیف و بازیافت مواد شهرداری شیراز،1386)

4-اهمیت مدیریت پسماند

كميت مواد زائد جامد توليدی در شهرها و صنایع، ناهمگونی زيادی را شامل می ‌شود. عوامل اقتصادی، بافت شهری، كاربريهای زمين، عوامل فرهنگی، تراكم در واحد سطح، فصول سال و عادات اجتماعی در كيفيت و كميت مواد مؤثر هستند. به‌عبارت ديگر، فاكتورهاي زيادی در امر توليد مواد زائد شهری تأثير دارند. به همين دليل هم طراحی سيستم مديريت مواد زائد جامد شهری از حساسيت و ويژگيهای خاصی برخوردار است.(حبیبی پور،1390)

5-تعاریف مشارکت

با توجه به تعدد و تنوع تعاریف مربوط به مشارکت، در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌شود:

· همکاری و شراکت در کار یا فعالیتی و حضور در گروه یا سازمانی به منظور بحث، تصمیم‌گیری و پذیرش نقش.

· تعامل و ارتباط متقابل با سایر افراد جهت شرکت در کار یا برنامه‌ای با هدف مشخص و معین.

· سهیم شدن افراد یا گروه‌های سازمان یافته جمعیت فعال در اجرای برنامه‌های اقتصادی، برای تسریع توسعه اقتصادی و اجتماعی.

· تقبل آگاهانه انجام امری در شکل همکاری با میل و رغبت و نیاز، به هدف بهبود زندگی اجتماعی.(زائری،1390)

· فرآیندی سیستمیک و سمپاتیک که در آن کارکرد (Function) اجزاء و عناصر متشکله سیستم، به بقا، دوام و تعادل کل سیستم منجر می‌شود.(تعریف ساخت‌گرایان و کارکرد‌گرایان)

· کنشی در جهت هدفی معین، بین حداقل دو موضوع، تحت تأثیر محرک‌های محیطی.(تعریف رفتارگرایان)

6- شرایط عمده تحقق مشارکت

شرایط عمده زیر جلب مشارکت را امکان پذیر می کند:

· اطلاع رسانی در عمق مشارکت نهفته است و تقسیم عادلانه آن تا حدودی معادل با سهیم شدن در قدرت است.

· کارایی و اثر بخشی مشارکت به سطح آموزش و صلاحیت کسانی که در این گفتگو شرکت دارند و همچنین به حجم و کیفیت اطلاعات ارائه شده و به زمانی که به بررسی هر موضوع خاص آن اختصاص می یابد بستگی دارد .

· مشارکت مستلزم تجدید مناسبات اجتماعی است.(ارجمندنیا،1387)

7- نهادینه شدن مشارکت

نهادینه شدن مشارکت با شکل گیری طیف تشکل ها و نهادهای جامعه متقارن است.از این رو نهادینه شدن و پایداری مشارکت مستلزم رویکردهای زیر است :

· اهمیت و جایگاه مشارکت و تاثیر آن در تعمیق جامعه مدنی ،به عنوان یکی از راهبردهای نهادینه کردن مشارکت شناخته شود.

· مشارکت به عنوان یک شرط اساسی و موفق برنامه های توسعه الزامی است.

· تحقق امر مشارکت ،مستلزم نهادینه کردن آن است.مشارکت زمانی کارآمد و پایدار می ماند که نهادینه شود.

حق تشکیل اجتماعات ، انجمن ها و جمعیت ها ، در قوانین همه کشورها به عنوان یکی از حقوق اساسی شهروندان تائید و نهادی شده است.با این حال مشارکت قوانین خاصی ندارد،بلکه نوعی فضا و جو است ،یا نوعی تغییر روحیه و ایجاد روابط اجتماعی مناسب است که خود منجر به تاثیر در رفتارها وایجاد گروه ها و نهادهای میانی جامعه می شود.(همان ،1387)

8-کمپوست

با توجه به تعاریف متعدد از کمپوست به برخی از آن ها اشاره می شود:

· کمپوست محصول یک فرآیند بیوتکنولوژیکی و به عبارت دیگر استحاله مواد آلی است که توسط تعداد کثیری میکرو ارگانیزم های هوازی گرما دوست در داخل توده ای زباله در مجاورت حرارت و رطوبت و اکسیژن انجام می گیرد و با ایجاد 60 تا 75 درجه سانتیگراد گرما و تشکیل آنتی بیوتیک ها در حین عمل پاستورایزاسیون انجام گرفته و عوامل بیماری زا و بذر علف های هرز از بین می رود .

· کمپوست محصول نهایی و نمونه ای پیچیده از فرآیند تغذیه است که شامل صدها موجود زنده متفاوت مانند باکتری ها ، قارچ ها ، کرم ها و حشرات می باشد . آنچه که پس از مواد آلی تجزیه شده این موجودات باقی می مانند ، ماده ای عنف و خاکی است که برای رشد گیاهان بسیار مناسب است .

· کمپوست (‌کود حاصل از زباله ) یکی از بهترین مالچ های ( کاه و برگی که برای حفظ گیاه دور آن می ریزند ) اصلاح کننده خاکی است که می توان از آن به جای کودهای تجاری استفاده نمود خصوصیت ویژه کمپوست ارزان بودن آن است .

·کمپوست سازی تکرار نابودی مواد و نظام عادی طبیعت در سطح جنگل ها را نشان می دهد .(صالحی،1388)

9- فواید و اثرات استفاده از کمپوست

· کود آلی کمپوست در خاک های سنگین دانه بندی و تخلل خاک را بهتر می سازد و نفود پذیری و تهویه خاک را بهبود می بخشند . در خاک های سبک مانند اسنفج به نگهداری آب و مواد غذایی کمک نموده و از شتستشوی آن جلوگیری می کند .

· اجزای ریز و درشت و مواد معدنی را در بر گرفته و به تشکیل خاک دانه کمک می کند . حالت چسبندگی خاک را کاهش داده و از مقاومت خاک در مقابل ماشین آلات کشاورزی می کاهد و عملیات زراعی با خاک با انرژی کمتری انجام می گیرد .

· کمپوست می تواند 2 تا 6 برابر خود آب نگهداری نموده و از هدر رفتن آن جلوگیری کند . به خاک رنگ تیره داده و به جذب حرارت و گرم نگه داشتن خاک کمک می کند . کمپوست دارای عناصر غذایی پرمصرف و کم مصرف مورد نیاز گیاهان می باشد که این مواد را به تدریج آزاد و در اختیار گیاهان قرار می دهد . ذرات هوموس ترکیابت ازت کربن اسید فولیک حاصل از کمپوست دارای خاصیت جذب کنندگی شدید می باشد که عناصر غذایی را به خود جلب نموده و به آسانی در اختیار گیاهان قرار میدهد .

· کمپوست عموماً فعالیت های بیولوژیکی خاک را تشدید نموده و به حاصلخیزی خاک کمک می کند . کمپوست دارای خاصیت اسیدی است و در جذب بعضی از مواد غذایی غیر محلول نقش اساسی داشته و از فرسایش خاک جلوگیری می کند .

· کمپوست علاوه بر کمیت در ارتقای کیفیت محصول هم نقش اساسی دارد . استفاده از کمپوست موجب افزایش مقاومت گیاهان در مقابل امراض می گردد .

· هوموس و مواد آلی خاک را افزایش داده و بعضی از ویتامین ها ، هورمون ها و آنزیم های مورد نیاز را تامین می کند که این مواد نمی توانند بوسیله کودهای شیمیایی تامین گردند .

· در جلوگیری از تغییر اسیدیته خاک همانند یک بافر عمل می کنند . وقتی که در هنگام کمپوست شدن درجه حرارت به 60 درجه یا بیشتر می رسد ، عوامل پاتوژن و بیماری زا ، تخم انگلها ، و بذر علفهای هرز را نابود می کند . وزن مخصوص ظاهری خاک را به شدت کاهش داده و بنابراین برای خاک های سنگین و رسی بسیار مناسب و مفید است.(صالحی،1388)

10- نتیجه گیری

هر شهري در مراحل مختلف رشد و توسعه، تحولات بسياري را در خود پذيرا مي شود و دائما در جريان اين دگرگوني ها، نيازمندي هاي جديدي پديدار مي گردد كه اگر بي پاسخ بمانند، ديري نخواهد پایيد كه بنيان هاي اجتماعي و ساختارهاي عمومي آن شهر دچار تزلزل مي شود. رشد روزافزون جمعيت شهري و به تبع از آن تراكم ساختمان هاي مسكوني، خدماتي و تجارتي و نيز رهنمون هاي گوناگوني نظير معضلات ترافيكي، آلودگي هاي زيست محيطي و نظاير آن از جمله مسائل بسيار حائز اهميتي است كه امروزه نظر بسياري از كارشناسان و مديران شهري را به خود معطوف كرده است. در اين ميان چگونگي جمع آوري و حمل زباله و نيز بازيافت مواد زائد و يا تبديل زباله به كود آلي و كاغذ و … از اهميت و ارزش ويژه اي برخوردار است به طوري كه اگر همپاي با رشد شتابان جمعيت، گزينه ها و روش هاي كارساز نويني در نحوه حل معضل زباله انتخاب نشود، شهر در هجوم بي امان و ويرانگر آلودگي ها و بيماري هاي ناشي از زباله لحظه هاي تلخ مرگ تدريجي را در سرنوشت خود رقم خواهد زد.از این رو فرهنگ سازی و مشارکت مردمی در این زمینه می تواند آثار مثبت اقتصادی و زیست محیطی فراوانی به همراه داشته باشد. آنچه امروزه تبدیل به یک دغدغه در محیط زیست شهری گردیده ،چگونگی دفع و معدوم سازی پسماندهای شهری است.باید توجه داشت که روش های مختلف دفع به عوامل و شاخص های زیادی بستگی دارد و یکی از راههای جلوگیری از دفن بی رویه ی پسماندهای گیاهی و اثرات مخرب زیست محیطی ناشی از آن ،تبدیل آن به کود آلی و استفاده در کشاورزی است که می تواند به صورت یک کود کامل در جهت تقویت و باروری خاک ها استفاده شود. با تبديل ضايعات آلي به كمپوست مي توان كمبود مواد آلي خاكها را جبران كرده و به توسعه پايدار كشاورزي كمك كرد.در صورت استفاده از صنعت کمپوست برای از بین بردن زباله ها علاوه بر فرهنگ سازی تفکیک زباله ها از مبدا به شهروندان ،از 80 درصد مواد قابل بازیافت می توان یک صنعت اقتصادی و تجاری را ایجاد نمودو باعث ایجاداشتغال مفید در سطح کشور شد. توجیه اقتصادی ،اجتماعی و محیط زیستی طرح تبدیل پسماندگیاهی به کمپوست شامل: 1- ایجاد ارزش افزوده 2- بهبود کیفیت خاک 3- افزایش محصولات کشاورزی 4- بهبود سطح معیشت خانوار روستایی 5- اصلاح الگوی مصرف آب 6- ایجاد درآمد 7- ایجاد اشتغال می باشد. بدون مشارکت مردم در امر جداسازی پسماند ها کیفیت کمپوست تولیدی کم می باشد . با تفکیک پسماندهای تر و تبدیل آن به کمپوست ،روزانه 520 هکتار خاک کشور احیا می شود.جمع آوری جداگانه مواد قابل بازیافت علاوه بر حفظ سرمایه ،زیبایی و سلامت محیط زیست موجب کاهش هزینه جمع آوری پسماندهای خانوار خواهد شد. جداسازی در مبدا و کاهش اثرات زیانبار حاصل از تداخل پسماندهای گیاهی با پسماندهای ویژه ومضر باعث بالا رفتن کیفیت کود تولیدی و کاهش بیماری ها می شود. با توجه به تصویب قانون مدیریت پسماند از سال 83 و عدم موفقیت شهرداری ها در امر جداسازی پسماندو زیباسازی ، نیاز به مشارکت مردمی در مدیریت پسماند بیش از پیش احساس می شود . مشاركت مردمي يكي از مهمترين شيوه ها و راهكارهاي توسعه و مديريت ميان اعضا جامعه است كه مي تواند در پيشبرد اهداف آموزشي، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي به كار آيد. از آن جا که کنترل شهروندی عالی ترین سطح مشارکت است و مردم را در تصمیم گیری دخالت می دهد می توان با شناخت چنین مشارکتی موفقیت مسئولین را در فرهنگ سازی مردم در اجرای طرح مدیریت پسماند ارزیابی کرد.مشارکت و دخیل کردن مردم در مدیریت شهری ،ضامن موفقیت طرح های شهری خواهد شد.قدم اول در جلب مشارکت مردمی آگاهی از طریق آموزش است.آگاهی مردم علاوه بر این که آنان را از اقدامات غیر اصولی در زمینه دفع زباله باز خواهد داشت عامل مهمی جهت جلوگیری از اقدامات غیر بهداشتی سایرین نیز خواهد شد.علاوه بر آگاهی ،ویژگیهای فردی(سن،تحصیلات،وضعیت تاهل و..)،تغییر نگرش و ایجاد انگیزه و باورها،ارزیابی فرد از پیامدهای مشارکت ،تصور فرد از قضاوت دیگران در مورد او،انگیزه فرد در برآورده کردن نیازهای دیگران،سوابق فرد در زمینه مشارکت،امکانات و شرایط لازم برای مشارکت و وضعیت قانونی و نهادی در زمینه مشارکت نیز در جلب مشارکت مردمی تاثیرگذار است.

11- پیشنهادات

بنابراين بايد به دنبال شيوه هايي براي فرهنگ سازي در بين شهروندان برای تفکیک پسماند برای تولید کمپوست بود كه از جمله اين راهكارها مي توان به موارد زير اشاره نمود :

• برگزاري كارگاه هاي آموزشي تفكيك زباله از مبدأ و برپايي دوره هاي آموزشي گروهي و فردي خانم هاي خانه دار؛

• تشكيل تيم هاي مشاركتي در محله ها براي ايجاد و توسعه فرهنگ بازيافت؛

• برپايي نمايشگاه هاي ثابت و سيار عكس و محصولات توليد شده از بازيافت و برگزاري نمايشگاه هاي آموزشي براي كودكان و استفاده از خلاقيت كودكان در گسترش فرهنگ بازيافت در خانواده ها؛

• برگزاري همايش ها، طراحي و نصب سيلك و تراكت هاي تبليغاتي در معابر عمومي، پخش تيزرهاي تبليغاتي و انيميشن هاي آموزشي كوتاه خصوصاً به صورت طنز در سيما؛

• آموزش دانش آموزان در مدارس به منظور آشنايي با مواد بازيافتي و توزيع جعبه هاي مخصوص كاغذ هاي باطله در مدارس؛

• توزيع انواع بروشور وكيسه هاي زباله در رنگ هاي مختلف به صورت رايگان در بين مردم؛

• بازديد اقشار مردم به خصوص كشاورزان و باغداران و صاحبان غذاخوري ها از نحوه توليد كمپوست و آموزش مردم جهت تبديل زباله هاي تر خانگي به كمپوست.

منابع

1-ارجمندنیا،اصغر،(1387).سازمان های غیردولتی(راهبرد مشارکت سازمان یافته)،فصلنامه مدیریت شهری ،شماره 12،بهار1387.

2- انصاری ،سعید ،(1389).پسماند و مدیریت پسماند،همایش ملی پسماندها و پساب های کشاورزی.

3-حبیبی پور، پویا،(1390).پسماند چیست،انجمن علمی _ فرهنگی ایران، قابل دسترس در :http://www.iranscs.blogfa.com/post-56.aspx

4- دانش یار ، حدیث، (1391). سازه های موثر بر مشارکت های مردمی در مدیریت پسماند گیاهی منطقه 4 تهران .پایان نامه کارشناسی ارشد ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه آزاد گرمسار، دانشکده کشاورزی.

5-دیلمی ،محمد جواد،(1388).مشارکت اجتماعی و راههای تقویت آن.مجموعه مقالات انجمن جامعه شناسی ایران ،تهران ؛آگه،1388.

6- زائری ، اسداله ،(1390).مکانیزم ارتقای مشارکت مردم در توسعه فرهنگی ،قابل دسترس در : سایت مرجع مدیریت شهری.

7- سازمان ترویج،آموزش و تحقیقات (معاونت ترویج و آموزش)،(1389).پروژه ی آموزشی _ترویجی مدیریت ضایعات و زایدات کشاورزی و خانگی و تهیه کمپوست و ورمی کمپوست ویژه زنان روستایی،دفتر امور زنان روستایی و عشایری ،فروردین 1389.

8- سازمان تنظیف و بازیافت مواد شهرداری شیراز، (1386).قانون مدیریت پسماندها و آئین نامه های اجرایی آن.

9-سلجوقی،خسرو،(1389).طلای سیاه یا ورمی کمپوست ،مجله علمی کائسنا(مقالات علوم پایه کشاورزی و منابع طبیعی)،فروردین 1389.قابل دسترس در سایت:

10- http://www.ksna.ir/articles/basicscience/agriculture.html

11- صالحی،بهناز،(1388).کمپوست،تولید کود از زباله شهری ،روزنامه اعتماد ملی ،18 مهر 1388.

12-مجلسی ،منیژه،(1386).نقش مشارکت های مردمی در سیستم مکانیزه جمع آوری زباله ، سومین همایش ملی مدیریت پسماند.

13- یوسفی ،جواد،یونسی ،حبیب اله،(1388).بهینه سازی نسبت C/N کمپوست سازی همزمان پسماند شهری و خاک اره ، سومین همایش تخصصی مهندسی محیط زیست.

این مقاله در ششمین همایش ملی و نمایشگاه تخصصی محیط زیست چاپ شده است.

نقش مشارکت های مردمی در بهبود مدیریت پسماند و تهیه کمپوست

مطالب مشابه :

نقش مشاركت مردم در توسعه آموزش وپرورش

نقش مشارکت در سازمان

شعر درمانی

نقش مشارکت های مردمی در بهبود مدیریت پسماند و تهیه کمپوست

اسیر اعتیاد

گزارشکار های مهد کودک پیش 1

راه‌های جذب مشارکت‌ اولیای دانش‌ آموزان در امور آموزشگاه‌ها

پیشنهادات ما برای بالا بردن حجاب و عفاف آموزشگاه:

شعر در مورد بی حرمتی گلشیفته فراهانی

شعر در مورد عشق ورزیدن به هویت ملی