روش بن سای کردن گیاهان

بن سای

آسان ترین راه به دست آوردن یک بن سای خرید یک درخت آماده است.این درختان بیشتر در چین تولید شده اند وکیفیت آنها عموماً مطلوب نیست.در سالهای شصت وهفتاد میلادی که بن سای در اروپا وآمریکا شناخته وبسیار محبوب گردید، کشورهای خاور دور مانند چین وتایلند به تولید انبوه این درختان روی آوردند.محصولات آنها از درختان ژاپنی ارزانتر وبا کیفیت پایین تری در مزرعه های وسیع وکاملاً مکانیزه تولید می شوندو بازارهای اروپا و آمریکا را اشباع کردند. حتی در سوپرمارکت ها نیز بن سای عرضه می شود. اما اکثر درختان خشک می شدند وتعداد زیادی از خریداران مأیوس می شدند.بن سای خوب وبا کیفیت قیمت طبیعتاً بالایی دارد.

بهترین ولی طولانی ترین روش به دست آوردن یک بن سای ازدیاد از طریق بذر یا قلمه است که البته نیاز به یک زمان پنج تا هفت سال دارد تا یک درخت جوان ولی زیبا از آن به دست بیاید.قشنگی این روش در آن است که درخت از ابتدا به طور صحیح فرم داده می شود و پرورش دهنده از ابتدا تکامل ورشد درخت را زیر نظر دارد.در یک کارگاه آموزشی بن سای زیر نظر جان ناکا استاد مطلق بن سای در آمریکا که در آن زمان 75 ساله بود،من از ایشان سوال کردم که آیا هنوز از بذر یا قلم استفاده می کنند وایشان جواب داد که فلسفه ی بن سای همین است.رسیدن به هدف نهایی مهم نیست،بلکه لذت واقعی در همراه بودن با درخت در راه تکامل آن است .
بهترین زمان برای جمع آوری بذر پاییز است. در پارک ها وجنگل ها درختان بسیار زیبا یافت می شوند.بذر را از درختی انتخاب کنید که سالم ودارای برگ یا گل ویامیوه ی کوچک باشد که بعدها با اندازه ی بن سای متناسب باشد
برگ ها به مرور زمان کوچک می شوند ولی گل ومیوه براساس ژنتیک به اندازه ی اصلی خود باقی می مانند. بذرها را در مکانی خشک وخنک تا بهار نگه داری کرده وسپس در مخلوطی از یک قسمت خاک و دوسوم ماسه بکاریم. اگر قبل از کاشت، بذرها راچند روز در ظروف آب بگذارید بهتر سبز می شوند. بعد از یک تا دو سال می توانید جوانه هارا از هم جدا کرده ودر گلدان مناسب بکارید و بعد از 3 سال پیرایش آنها را شروع کنید.
قلمه سرعت بیشتری به کار شما می دهد.از یک درخت سالم ومناسب قلمه های یک یا دو ساله(بستگی به نوع درخت) تهیه کرده وآنها را در اوایل بهار در مخلوطی از دو قسمت ماسه ویک قسمت خاک می کاریم وبا نایلون وشیشه روی آن را می پوشانیم. اگر از هورمون ریشه بانام تجاری (پوکن)استفاده کنیم نتیجه ی بهتری می گیریم .در پاییز اکثر قلمه ها ریشه کرده و بهار بعد می توانیم آنها را از هم جدا کرده ودر گلدان تک تک بکاریم. بعد از دو سال می توانیم به فرم دادن وهرس بپردازیم.تمام روش های تعریف شده در کتب باغبانی ازدیاد گیاهان را نیز می توان به کار برد.

یکی از بهترین وسریعترین روش ها برای بدست آوردن یک درخت زیبا روش (ایر لایرینگ) است. در این روش یک شاخه درخت را که می تواند تا قطر 5سانتیمتر باشد ریشه می دهیم. برای این کار اول یک شاخه ای را که جالب رشد کرده باشد انتخاب می کنیم ودر جایی که می خواهیم ریشه دهد را با یک چاقوی تیز یا کاتر به صورت 7 می بریم. توجه کنید که قسمت بریده شده داخل گوشت شاخه نیز برود ولی شاخه آنقدر نازک نشود که بشکند. آن قسمت را کمی هورمون ریشه پاشیده ودور آن را با خزه پوشانده و با نایلون سیاه بالا وپایین آن را می بندیم وهمیشه مرطوب نگه می داریم .اکثر درختان تا پاییز ریشه کرده ومی توانیم زیر قسمت ریشه کرده را با اره ببریم وداخل مخلوطی ازخاک بن سای در گلدانی مناسب بکاریم. از سال بعد می توانیم فرم دادن و هرس درخت را شروع کنیم. توجه کنید که ریشه درخت در فصل زمستان به هیچ وجه یخ نزند. بسیاری از درختان زیبای ژاپنی به این روش جمع آوری وبعدها سال ها پیرایش شده اند.
جمع آوری بن سای درطبیعت
بهارو پاییزبهترین وقت برای جمع آوری درخت در طبیعت است. در سال های دور ژاپنی ها در فصل بهار به کوهستان می رفتند تا درختان مناسب بن سای را از آنجا جمع آوری کنند. این کار هنوز در تمام دنیا در میان دوست داران بن سای بسیار محبوب است. مکان های کوهستانی ،جنگل های شمال وغرب ایران و بستر های رودخانه ها مکان های مناسبی برای این کار در ایران هستند. قبل از جمع آوری درختی در طبیعت ریشه درخت را دقیقاً کنترل کنید که ریشه کافی داشته باشد وامکان زنده ماندن آنها هم زیاد باشد. اکثر درختانی که در میان صخره هاریشه می کنند، ریشه های قطور وبسیار بلندی دارند که میان صخره ها قفل شده اند. جابجایی این درختان بسیار مشکل وشانس زنده ماندن آنها بسیار کم است. زمانی که درخت مناسبی پیدا کردیم ابتدا شاخه هایی را که مطمئن هستید اضافه می باشند با قیچی یا اره ببرید. بعد به اندازه ی تاج درخت یک دایره دور درخت بکشید وبا بیل یا بیلچه یک خندق دور درخت بکنید و کم کم به زیر ریشه ها بروید.اکثر درختان در وسط ریشه ها یک ریشه قطور دارند که مستقیم به پایین رشد کرده است. این ریشه باید بریده شود.بعد با دقت طوری که خاک اطراف ریشه ها لطمه نخورد آن را با روزنامه مرطوب ونایلون ببندید. در خانه نایلون وروزنامه را با دقت دور کرده ودر یک گلدان مناسب که خیلی کوچک نباشد در مخلوطی از خاک وماسه 1به2 بکارید. گلدان را در ماه های اول در سایه نگه دارید ومرتب برگها را با اسپری مرطوب کنید.بعد از دو سال می توان ریشه درخت را هرس کرده وداخل گلدان بن سای کاشت.
پیوند برای بن سای مناسب نیست زیرا مکان پیوند به مرور کلفت می شود وتنه درخت را از حالت طبیعی آن خارج می کند.
تهیه درخت از مراکز پرورش گیاه وباغ های گل
در اغلب این اماکن درختان مناسب برای بن سای یافت می شود. چون آنها در گلدان پرورش یافته اند اکثراً ریشه های پری دارند و رشدی کم. زمان خرید درخت توجه کنید که شاخه های زیرین درخت سالم وپر باشند وفرم تنه نیزجالب باشد. نحوه پیرایش این درختان مانند درختان دیگر بن سای است. توجه داشته باشید که زیاد در کار عجله نکرده وپله پله جلو بروید. مثلاً تعویض گلدان و فرم دادن درخت با سیم را همزمان انجام ندهید بلکه صبر کنید تا درخت دوباره شروع به رشد کند.ریشه های اصلی درخت اکثراً زیر خاک وپوشیده هستند بدین جهت اول خاک روی گلدان را با احتیاط با چنگک دور کنید تا به ریشه های اصل درخت برسید. سپس ریشه های افقی را حفظ کنید.توجه کنید که خاک گلدان کاملاً نریزد ،زیرا ریشه مویی ممکن است با خاک درخت جدا شوند. ریشه های افقی را نیز یک سوم کوتاه کرده ودر یک گلدان مناسب در خاک استاندارد وبن سای بکاریم ومانند دیگر درختان که قبلاً توضیح داده شد نگه داری کنید.بعد از 2 سال می توانید ریشه ها را دوباره هرس کرده وداخل گلدان بن سای بکارید.
پیرایش وفرم دادن درختان جوان
الف:تعویض گلدان
هر چه زودتر پیرایش درخت شروع شود نتیجه بهتر به دست می آید. بهترین سن درخت برای این کار بین 2 تا 3 سال است. این درختان بین 15 تا20 سانت وتنه آنها به اندازه ی یک مداد است.ابتدا با احتیاط خاک اطراف ریشه ها را شانه وحدود یک سوم آن را کوتاه کنید.سعی کنید ریشه های اطراف تنه حفظ شوند و بیشتر در صورت امکان ریشه های عمودی را قطع کنید. سپس درخت را در یک گلدان مناسب و خاک معمول بن سای بکارید طوری که ریشه ها اطراف تنه قرار گیرند. بعد از چند هفته نگه داری در مکان سایه می توان درخت را به آرامی به آفتاب عادت داد.بعد از 6 هفته کود دهی را شروع کنید. بهترین زمان برای این کار فصل بهار است،زمانی که درخت تازه دارد جوانه نیز می زند، که باید هر 2سال تکرار شود.
گلدان بن سای:
در یک بن سای خوب باید،ریشه تنه،شاخه و برگ ها ابعاد مناسب داشته باشند. در خت وگلدان باید کاملاً با هم هماهنگ باشند. درختان صاف وعمودی گلدانی با عمق کمتر می طلبند. فرم های کج وخوابیده برای حفظ تعادل به گلدانی با عمق بیشتر نیاز دارند. درختان کهن باید در گلدانی سنگین وبا وقار کاشته شوند. اگر به گلدان بن سای دسترس نداریم در بعضی سفال فروشی ها می توان گلدان یا زیر گلدانی هایی یافت که مستطیل یا بیضی یا گرد هستند و از آنها می شود برای این کار استفاده کرد. طول گلدان باید حدود دو سوم بلندی درخت وعمق آن حدوداً به اندازه قطر تنه باشد.
خاک مخصوص بن سای:
خاک استاندارد بن سای از یک قسمت خاک برگ یا تورف،یک قسمت خاک رس یک قسمت شن نرم رودخانه ترکیب می شود. درختان جوان وبرگ دار در حال رشد به خاک سبک تری نیاز دارند که قسمت خاک رس آن کمتر باشد. درختان سوزنی ودرختان پیر در خاکی بهتر رشد می کنند که قسمت شن آن بیشتر باشد مثلاً یک قسمت خاک برگ یا تورف ،یک قسمت خاک رس ودو قسمت شن. هر استاد بن سای با کسب تجربه ترکیب خاک بخصوص خود را پیدا میکند.
خاک برگ یا تورف هوموس گیاه را تأمین می کند، شن زهکشی خاک را میزان می کند زیرا درختان بن سای رطوبت را می پسندند ولی خیسی خاک را نمی پسندند وخاک رس تنظیم کننده ی اسید نمک در خاک است. قبل از مخلوط کردن بگذارید شن وخاک رس خوب خشک شود گرد وخاک را از آن جدا کنید زیرا گرد باعث گرفتگی خاک می شود و نمی گذارد آب راحت رد شود .بعضی از گیاهان خاک اسیدی می پسندند مانند آزاله ، برای این گیاهان تر کیبی از دو قسمت خاک رس، دو قسمت شن وپنج قسمت تورف مصرف کنید.
ب:فرم دادن درخت
بعد از 3 تا 4 سال می توانید تنه یا شاخه ها را با کمک سیم فرم دهید وبعد از 5 تا 6 سال یک بن سای جوان وزیبا بدست می آید که آماده انتقال به گلدان مخصوص بن سای است.

این کار از طریق هرس یا با کمک سیم انجام میشود. قبل از شروع کار درخت را به دقت زیر نظر بگیرید وفرم آینده ی آن را مجسم کنید. بعد از شاخه ها وجوانه های مازاد را ببرید. اگر نوک درخت را کوتاه کنید شاخه های اطراف بیشتر رشد می کنند. در ختان برگ دار را می توان تقریباً بدون کمک سیم فرم داد چون هر جوانه جهت رشد شاخه را نشان می دهد. در درختان سوزنی عمدتاً نمی توان از سیم صرف نظر کرد. اگر می خواهید فرم جارویی بدست آورید نوک درخت را آنجایی ببرید که تنه ی درخت تمام می شود. اکنون تمام شاخه ها را یکسان رشد دهید. با هرس مرتب یک فرم گرد به دست می آید.

هدف از این کار این است که از یک درخت جوان یا یک درخت خام یک بن سای زیبا درست کنیم .فرم های سنتی ژاپنی میتوانند برای این کار الگو باشند وما از آنها الهام می گیریم ونباید الزاماً به آنها بسنده کنیم. هر کشور یا منطقه جغرافیایی، فرم درختان مخصوص خود را دارد دوستداران بن سای اغلب با تماشای درختان زیبا وکهن در طبیعت چشم خود را به اشکال مختلف عادت می دهند وحتی از آنها عکس یا نقاشی تهیه می کنند واز آنها برای فرم دادن درختان خود الهام می گیرند. ولی یک اصل اساسی استادان بن سای ژاپنی را همیشه سرمشق کار های خود قرار دهید:

یک بن سای همیشه باید کاملاً طبیعی باشد وفرم ورشد تیپیک هر درخت باید کاملاً رعایت شود، بدین جهت نمی توان مثلاً از یک چنار فرم آویز درست کرد. این خود دلیل بر آن است که بن سای یک درخت فانتزی نیست بلکه عکسی است از طبیعت به صورت کوچک. کوچک ماندن این درختان بدلیل دو عامل اصلی است : 1-اندازه ی گلدان که معمولاً عمق کمی دارد و اجازه نمی دهد ریشه ی درخت بی اندازه رشد کند.2- هرس مرتب شانه ی جوانه ها وریشه ی درخت.

درختان مینیاتوری در طبیعت نیز یافت می شوند، مثلاًدر مناطق کوهستانی که عوامل طبیعی جلوی رشد درخت را می گیرند. با این حال آنها طبیعی وسالم وقوی هستند.

روش بن سای کردن گیاهان

مطالب مشابه :

بازی صدو دوم- ساختن گلدان گل

روش بن سای کردن گیاهان

نکات خانه داري(سیاهی دست+گردو )

ایده هایی برای تزئین گل های روز مادر

تراریوم

Terrarium

با هنرکاردستی گلدانی زیبا برای گلخانه مان بسازیم