اپرا

«محمدهادی اسفندیاری»، هنرمند حوزه نمایش:

درصدد اجرای اپرای «غریب و صنم» در ایران و ترکیه هستم

محسن دانش

در «فرهنگ وبستر» آمده است: «اپرا نمایشی است که موسیقی عامل حیاتی و ضروری آن است، در بردارنده آوازهایی به صورت ازبرخوانی، تکخوانی یا همسرایی است که ارکستر آن را همراهی میکند و دارای پیشدرآمدها و میانپردههایی است. اپرا مهمترین فرمی است که از ترکیب موسیقی و تئاتر به وجود میآید، بسیار پیچیده است و شامل بسیاری از هنرهای گوناگون، اعم از موسیقی، درام، شعر، بازیگری، طراحی صحنه و لباس و... میشود.»

بسیاری از کارشناسان معتقدند که تعزیه ایرانی نوعی از اپرا است که بر پایه دو رکن آواز و موسیقی شکل میگیرد و از این منظر ریشههای اپرا را در ایران بسیار دیرینه میدانند، اما واقعیت امر این است که اپرا به شکل و ساختار کنونیاش، از استحکام کافی در بدنه تئاتر معاصر ایران برخوردار نیست و شاهد این امر نیز، اجراهای انگشتشمار این شیوه نمایشی در طول حیات آن میباشد. این در حالی است که منابع ادبی و تاریخی غنی ایران، میتواند پشتوانه عظیمی برای تولید اپراهای باشکوه باشد و این هنر ارزشمند، بستر مناسبی است برای معرفی گنجینههای یاد شده ایران در جهان امروز.

«محمدهادی اسفندیاری»، هنرمندی است که به نمایش عشق میورزد و این روزها به دنبال جلب نظر استادان و حامیان هنر، برای اجرای اپرای ایرانی با عنوان «غریب و صنم» میباشد.

او این اپرا را با اقتباس از یکی از داستانهای عاشقانه ایل قشقایی نوشته و با زبان ترکی قشقایی تنظیم کرده است.

وی میگوید: از خصوصیات بارز اپرا وجود فرم نمایشی و موسیقی است و به دلیل این که اصل این داستان به صورت شعر میباشد که در گذشته توسط عاشیقهای قشقایی به صورت موزیکال اجرا میشده، بنابراین در نوشتن داستان این اپرا، دقت لازم انجام شده است.

داستان «غریب و صنم» با همین عنوان و مضمون، در دیگر اقوام ترکزبان داخل و خارج از کشور موجود است و تفاوت آنها در نوع روایت بوده و سیر داستان و قهرمانها یکی است.

وی میافزاید: شاید یکی از دلایل این تفاوت تأثیر مناطق جغرافیایی باشد. به طور مثال تأثیر موسیقی دشتی و فارسی در روایت قشقایی کاملاً مشهود است.

در کشور آذربایجان هم از این داستان، فیلم و اپرا تولید شده است اما مزیت اپرای قشقایی در موسیقی، نوع روایت، پوشش و دیگر تفاوتهای فرهنگی این ایل با دیگر اقوام ترکزبان است.

استفاده از حرکات موزون آیینی ایل قشقایی در این اپرا، از نکات بارز آن است که به شکل دایرهوار اجرا میشود.

در این حرکات مفاهیمی چون، مبارزه با بدی، درخواست نیکی و خوبی و عروج، به زیبایی هر چه تمام نهفته که صحبت در باب آن مبحثی پیچیده است و در پژوهشهای انجام شده برخی از این نهادها و بررسی تطبیقی آن با سایر حرکات موزون آیینی و کهن ایران و بینالنهرین، واکاوی شدهاند. بنابراین موسیقی و حرکات موزون آیینی از مشخصههای بارز اپرا هستند که در اپرای «غریب و صنم» به خوبی دیده میشود.

وی ادامه میدهد: داستان غریب و صنم، داستان شاهزادهای به نام صنم است که عاشق یک نوازنده به نام غریب میشود. پسرعموی دختر که شاه ولد نام دارد مخالف این ازدواج است و بارها مانع راه آنها میشود که با هم ازدواج کنند و حتی سعی در کشتن غریب دارد اما موفق نمیشود و غریب و صنم پس از مدتها دوری و فراغ به هم میرسند.

داستان دارای کنش و دارای کشمکشهای غیرقابل پیشبینی است که منجر به قوت داستان میشود.

از مشکلات این روایت نمایشی زیاد بودن زمان و مکانهای موجود در داستان است که سعی وافی در ایجاز آنها شده است به طوری که بدنه اصلی داستان آسیبی نبیند.

و به طور کلی میتوان گفت: تمام عناصر لازم برای شکلگیری درام، در این داستان موجود میباشد.

اسفندیاری میگوید: در صورت داشتن امکانات لازم برای تمرین قصد اجرای این اپرا را دارم و بارها با بزرگان موسیقی ایل قشقایی در این رابطه صحبت کردهام که استقبال خوبی هم از این پیشنهاد کردهاند اما در حال حاضر، مهمترین مشکل ما دسترسی به یک سالن نمایشی مناسب برای تمرین موسیقایی و نمایشی این اپراست.

این هنرمند که کارشناس ارشد نمایش از دانشکده هنر و معماری تهران است و در کارنامه وی اجراهای نمایشی عروسکی «آل» و «خانه کوچک نمایش» 1387 و اجرای عموم «در انتظار خون» و نیز مستندهای «دستبافتههای عشایری» و «ازدواجهای ایرانی» به چشم میخورد، میگوید: از سمت ترکیه برای اجرای اپرای «غریب و صنم» و ادامه تحصیل از من دعوت شده است ولی بسیار علاقهمندم که این اثر نمایشی را ابتدا در ایران و سپس در ترکیه اجرا کنم.

وی به موضوع پایاننامه کارشناسی ارشد خود که به بررسی افسانه، ترانه، فرهنگ و آیینهای ایل قشقایی از منظر نمایش میپردازد، اشاره میکند و میافزاید: این پایاننامه به عنوان پایاننامه برتر به مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برای تهیه فیلم مستند و نشر به صورت کتاب برگزیده شده است و در حال حاضر با شرکت در 2 جلسه شورای پژوهشی صدا و سیما، در حال رایزنی برای اخذ بودجه برای تولید یک فیلم مستند بر اساس پژوهشهای انجام شده در مدت 4 سال هستم.

این پژوهش نگاهی مردمشناسانه و جامعهشناسانه به فرهنگ و آیینهای ایل قشقایی دارد. آیینها و افسانهها نمادشناسی شدهاند و گاهی بررسی تطبیقی با سایر اقوام کوچنشین و بادیهنشین دیگر نقاط دنیا در آن انجام گرفته است.

مراسم کوسه گلین، چله بدر، ازدواج، عزاداری، برنجکوبی، پشمریسی، حرکات موزون آیینی، سیاوشون، موسیقی، کارآوا، نوع معیشت و بازیها، از مباحث مهم این پژوهش است و نویسندگان و کارگردانان عرصه فیلم و تئاتر که قصد تولید و نشر یک اثر ایلی را دارند، میتوانند از این کتاب به عنوان منبع استفاده کنند.

وی ادامه میدهد: در صورت حمایت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و با توجه به رایزنیهایی که با مستندسازان بزرگ ایران داشتهام و قول مشاوره در این کار را از آنها گرفتهام، به جرأت میتوان گفت؛ کاملترین مستند راجع به ایل قشقایی با استفاده از بیش از 50 منبع، ساخته خواهد شد.

این هنرمند حوزه نمایش میگوید، ایل قشقایی از مهمترین ایلات ایران بوده و هست و به علت معیشت از راه کوچزیستی بسیاری از آیینهای باستانی در این ایل بزرگ حفظ شده و از تهاجم فرهنگهای مختلف و تغییر شکل دادن مصون مانده است. این آیینها در فرهنگ ایران و آسیای مرکزی ریشه دارد و نسل به نسل منتقل شده است.

وی میافزاید: متأسفانه بسیاری از آیینها و آداب و رسوم این ایل رو به فراموشی است و بهترین راه برای حفظ این فرهنگ و معرفی آن به جهان، سینما و تئاتر است. زیرا این فرهنگ با گذشت چندین هزار سال تمدن بشری هنوز که هنوز است، محفوظ مانده و حفظ این هویت و فرهنگ یک وظیفه است.

اپرا

مطالب مشابه :

اپرا

عارف + ( عكس )

اپرای هانسل و گرتل

گزارشی از هشتمین روز سفر سینماگران

اپرا:سوئیت خصوصی سیار

دلتنگم و نمی دانم چرا!

کنسرت آنسامبل اپرای تهران

کپی برابر اصل/آخرین ساخته عباس کیا رستمی/

قسمت 18 انتقام شیرین