مهندسی فاکتورهای انسانی (ارگونومی) چیست ؟(2)
همان طور که در قسمت قبل نیز شرح دادیم ارگونومی به عنوان رشته ای از علوم با بدست آوردن بهترین ارتباط میان کاربران و محیط کار تعریف می شود . 
مهندسی فاکتورهای انسانی
ارگونومی با ارزیابی قابلیت ها و محدودیتهای انسان ، استرس های کاری و محیطی ، خستگی ، طراحی و آموزش و طراحی ایستگاه کاری و ابزارها سر و کار دارد . بنابراین ارگونومی از علوم و مهندسی تشکیل شده است . ارگونومی شغلی تلاش می کند تا با بازبینی سیستم های کاری ، آنها را در جهت کاهش استرس های حرفه ای تغییر دهد .
بخشی از حیطه های عملکردی ارگونومی را می توان به شرح زیر دانست:
بررسی میزان توانمندی شاغلین با توجه به نوع کار و انرژی مصرفی
مطالعه ابعاد فیزیکی بدن (آنتروپومتری) و کاربرد این دسته از اطلاعات در طراحی ایستگاه های کار
طراحی ارگونومی ک ابزارهای دستی
طراحی ایستگاه های کار نشسته، ایستاده (یا توام) و آنالیز سیستم انسان،ماشین
بررسی های روانشناختی از دیدگاه نحوه ارتباط بین افراد
تعیین رژیم های کار و استراحت (زمان های استراحت و مدت انجام کار)
بررسی روش های حمل دستی کالا و طراحی خطوط بسته بندی و بارگیری دستی
بررسی صدمات اسکلتی عضلانی مرتبط با کار و آنالیز وضعیت های بدنی
بیومکانیک شغلی
ارگونومی و کار در منزل
کاربرد بهینه رنگ و موسیقی در محیط های کار
دراینجا سعی می کنیم جنبه های مختلف ارگونومی را بیان کنیم:
اصول ارگونومی در صنعت
1.طراحی تغییر ، جایگزینی و نگهداری تجهیزات برای ارتقای بهره وری ، زندگی کاری و کیفیت تولید .
2 .طراحی و تغییر فضاهای کاری و جانمایی کاری برای سهولت و سرعت عملیات خدمات و نگهداری .
3 .طراحی و تغییر روشهای کاری شامل اتوماسیون و تخصیص وظیفه بین اپراتور و ماشین .
4 .کنترل فاکتورهای فیزیکی (گرما ، سرما ، صدا ، ارتعاش ، نور) در محل کار برای تولید بهتر و ایمنی کارکنان .
جنبه های بهداشتی ارگونومی
جنبه های بهداشتی ارگونومی عبارتند از :
1.پیشگیری از بیماری ها و اختلالات ناخواسته
2 .طراحی بهینه ایستگاه های کاری
3 .بهترین استفاده از منابع و قابلیت های کارمندان
ارگونومی رایانه
ارگونومی رایانه یعنی مطالعه و بررسی عوامل انسانی در ارتباط با رایانه. یکی ازاهداف اصلی ارگونومی رایانه ، تضمین مناسب بودن دستگاه برای استفاده انسان است امروزه کاربرد رایانه در زندگی بشر بسیار زیاد است و تعداد زیادی از افراد ساعتهای متمادی با این وسیله کار میکنند به همین دلیل شناخت عوامل موثر در محیط کار با رایانه اهمیت زیادی دارد. وجود شرایط نامناسب در محیط کار ، عدم توجه به موارد ایمنی هنگام کار با رایانه و استفاده بیش از حد از این ابزار ممکن است در بلند مدت سبب بروز بیماریهای گوناگونی شود. بحث مهمی که در این زمینه مطرح است دانش ارگونومی رایانه می باشد که شامل مطالعه و بررسی عوامل انسانی در ارتباط با رایانه و شیوه های تطبیق ابزارها و وسایل کار با بدن فرد است تا از بروز اثرات ناهنجار جلوگیری شود . در چند سال اخیر تولید کنندگان تجهیزات رایانه همانند صفحه کلید ، ماوس ، میز و صندلی و سایر وسایل ، سعی می کنند تا محصولات را مطابق ارگونومی طراحی و تولید نمایند .
رعایت اصول ارگونومی سبب کاهش ضایعات چشم ، خشکی و درد در گردن ، شانه، بازو و کمر خواهد شد . در اختیار داشتن این محصولات بدون آشنایی با نحوه صحیح استفاده از آنها ضامن سلامت کاربران رایانه نیست و در بلند مدت سبب بروز بیماریها و ناهنجاریها خواهد شدکمترین ویژگی های یک محیط کاری مناسب برای کاربران رایانه به قرار ذیل است
* وجود سیستم تهویه مطبوع
* نورکافی و مناسب
* استفاده از میز مخصوص که دارای ابعاد استاندارد باشد
* استفاده از صندلی مخصوص رایانه با ارتفاع قابل تنظیم برای جلوگیری از ناراحتی ستون فقرات کاربر
* استفاده از آرم پد به منظور جلوگیری از بروز درد در ناحیه گردن، کتف، بازو و مچ
* استفاده از زیرپایی برای جلوگیری از بی حسی پا
* کف پوش چوبی یا پلاستیکی برای جلوگیری از ایجاد الکتریسیته ساکن .
با وجود رعایت نکات فوق ، باز امکان بروز بیماری های خاص برای اپراتور وجود دارد . کم تحرک ی هنگام کار با رایانه، چشم دوختن در مدت طولانی به صفحه مانیتور و حرکات یکنواخت مچ دست ، ممکن است سبب بروز انواع ناهنجاری ها شوند .
بررسی عوامل ارگونومی ، بیماریهای شغلی و عوامل بیولوژیکی
کار در وضعیت ایستاده
برای کارهای دستی که در حال ایستاده صورت می گیرد ارتفاع میز کار مناسب 5 تا 10 سانتیمتر در زیر حد آرنج خواهد بود . در ارتفاع متوسط آرنج در حدود 104.5 سانتیمتر برای مرد و 98 سانتیمتر برای زن است ( مقصود از ارتفاع متوسط ارنج موقعی است که بازو به طرف پایین و آرنج زاویه 90 درجه داشته باشد ) با این حساب ارتفاع متوسط میز کار 95 تا 100 سانتیمتر برای مرد و 88 تا 93 سانتیمتر برای زن خواهد بود .
در تعیین ارتفاع میز باید محل لازم برای قرار دادن ابزار کار ظرف و غیره را در نظر گرفت زیرا آنها نیز به نوبه خود ارتفاعی دارند که باید به حساب بیایند . اگر کار ایستاده مستلزم صرف نیروی فراوان و شرکت ماهیچه های تنه ( بلند کردن اشیاء سنگین و پائین آوردن آنها ) است ارتفاع میز کار باید کوتاه تر باشد . بر عکس اگر قسمت زیادی از کار در حال تکه دادن آرنج بر روی میز کار انجام شود ارتفاع میز را باید بیشتر گرفت . جدول زیر ارتفاع میزهای مناسب برای کارهای مختلف را نشان می دهد .
نوع کار مرد زن
فشار روی آرنج Cm 100 - 110 Cm 95 – 105
کار با اشیاء کوچک Cm 90 - 95 Cm 85 - 90
کار نیازمند به صرف نیرو Cm 75 - 90 Cm 70 – 85
تطابق افراد با ارتفاع میدان کار در وضع ایستاده : اعداد نوشته شده در جدول با توجه به حد متوسط اندازه گیری ها تعیین شده است و خصوصیات فردی در آن محاسبه نگردیده و به همین دلیل این اندازه ها برای افراد کوتاه قد متناسب نیست و به همین منظور باید از تخته های زیرپائی مشبک برای حصول و نیل به به ارتفاع دلخواه استفاده کنند . برای افراد بلند قد کاربرد این اندازه ه پا اشکال بیشتری دارد و باید روی میز کار بعلت کسر ارتفاع خم شوند و این موضوع باعث انقباضات استاتیک و ایجاد دردهای پشت و خستگی فراوان در اعضاء بدن خواهد کرد . برای رفع این مشکل بهترین راه تعبیه میزهای قابل تنظیم است که به نسبت دلخواه بتوانیم ارتفاع آن راتغییر دهیم . به هر حال در انتخاب میز کار با قرار دادن تخته ای در زیر پا به آسانی میسر می باشد .
ادامه دارد...
فراوری مریم نایب زاده
بخش دانش وزندگی تبیان
,