یک گزارش تکان دهنده: نابسامانی بازار آهن قراضه در ایران- بخش اول

نابساماني بازار آهن قراضه در ايران :

تهديد امنيت اقتصادي و امنيت ملي کشور

سعید میرشاهی

بخش اول

چکيده:

بازار آهن قراضه در ايران که تا چند سال پيش چندان کالاي با ارزشي نبود به دليل افزايش مصرف فولاد و ساير ترکيب‌هاي فلزي در دنيا از رشد چشمگيري در کشور برخوردار شده است و رشد شرکت هاي خريد و فروش ضايعات آهن به صورت قارچ گونه طي سال هاي اخير تنها يکي از دلايل اين مدعاست.

اين در حالي است که موضوع قراضه هاي صنعتي بويژه آهن در ايران همچنان به دلايل متعددي از جمله نبود اتحاديه صنف آهن قراضه و وجود متولي براي حمايت از اين صنف، صادرات بي رويه اين کالا عليرغم نياز داخلي، قاچاق آهن قراضه به کشورهاي همسايه با تهديدهاي جدي مواجه است و عدم توجه کافي مسئولان و دست اندرکاران ذيربط به اين مسئله اساسي و امنيتي، خصوصا موضوع قاچاق آن اين تهديدات را جدي تر ساخته است.

در حال حاضر مصرف ضايعات آهن بعد از انقلاب و در سال هاي اخير با رشد کارخانه هاي فولادسازي، همچنان به سير صعودي خود ادامه مي دهد و به همين سبب چرخه سنتي بازيافت، دچار بهم ريختگي و نابساماني شده است.

بر اساس آمار منابع رسمي نياز کنوني کشور به آهن قراضه، 4 ميليون تن است در حالي که ميزان آهن قراضه موجود در کشور حدود 7/2 ميليون تن برآورد مي شود و اين به منزله حداقل کمبود 3/1 ميليون تن آهن قراضه در کشور و لزوم واردات به همان ميزان از ساير کشورهاست. جالب آنکه عليرغم کمبود آهن قراضه در کشور، حدود 700 هزار تن از اين کالا به ساير کشورها صادر مي شود و همين موضوع بر مشکلات و تهديدها وسوء استفاده هاي ناشي از بازار آهن قراضه مي افزايد.

همچنين سير صعودي قيمت آهن قراضه در سال هاي اخير و بويژه ماه هاي آغازين سال 1387 با توجه به گراني هاي اخير و نيز تورم موجود در کشور به کيلويي 350 تا 400 تومان در اوايل خردادماه رسيده است و اين امر نابساماني و سوء استفاده از بازار آهن قراضه حتي از سوي اتباع بيگانه و خروج آن از کشور را موجب شده است.

اما عليرغم همه اين مسايل، هنوز هيچ دستگاه يا نهادي خطري که نابساماني هاي اين بازار را تهديد و درنهايت موجبات تهديد امنيت ملي را درسطح کلان فراهم مي آورد، جدي نگرفته است. نهايتا آنکه در اين زمينه تنها به برخي هشدارها و آمار و ارقام موجود بسنده شده و اقدام عملي درخور، در خصوص ساماندهي بازار آهن قراضه صورت نگرفته است.

همچنين درخصوص آگاهي از اهميت مصرف آهن قراضه و نقش آن در توليدات کارخانجات فولادسازي و توليدات صنعتي کشور در سطح کلان نيز اطلاع رساني لازم و اقدامات فرهنگي مناسبي صورت نگرفته است به گونه اي که هنوز بسياري آهن قراضه را کالايي بي ارزش مي دانند و از سودهاي کلاني که در اين بازار رد و بدل مي شود و تاثير آن بر اقتصاد کشور غافلند.

اين گزارش با هدف آگاهي از مشکلات و تهديدهايي که بازار آهن قراضه را در ايران تهديد مي کند و در پي آن ساماندهي بازار آهن قراضه در کشور تهيه و تدوين شده است.

مستندات گزارش حاضر را اطلاعات کسب شده از مسئولان و دست اندرکاران اين حوزه، نظرات، ديدگاه ها، گلايه ها، انتقادات و پيشنهادهاي آنها و نيز بازتاب برخي از ديدگاه هاي صاحبنظران و دست اندرکاران صنف آهن قراضه در رسانه ها طي سال هاي گذشته تشکيل مي دهد.

اميد است با بررسي مفاد گزارش حاضر، تلاش هاي شايسته تري در جهت ساماندهي بازار آهن قراضه و رفع نگراني هاي موجود که در حال حاضر تهديدي جدي براي امنيت ملي و اقتصادي کشور محسوب مي شود، از سوي مسئولان ذيربط صورت پذيرد.

در اين گزارش، مشکلات، مسايل و خطراتي که بازار آهن قراضه و در سطح کلان اقتصاد و امنيت کشور را تهديد مي کند، در قالب سه رويکرد مورد توجه قرار گرفته است:

- رويکرد اقتصادي

- رويکرد امنيتي

- رويکرد علمی- فرهنگي

اين گزارش در دو بخش ابتدا کليات موضوع درباره آهن قراضه و سپس تهديدهای ناشی از نابسامانی بازار آهن قراضه را با تاکيد بر امنيت اقتصادی مورد توجه قرار داده است.

بخش اول:

کليات موضوع

در اين بخش مطالبي همچون آهن قراضه و بازيافت، تعريف آهن قراضه، منابع تامين آهن قراضه، انواع آن، شيوه استفاده آهن قراضه، پيشينه تاريخي در ايران و جهان، موارد استفاده، شيوه قيمت گذاري آهن قراضه، نهادهاي دست اندرکار و مصرف کنندگان آهن قراضه، مکان هاي فروش آهن قراضه در ايران، تعداد شاغلان بازار آهن قراضه در ايران و دلايل توسعه بازار آهن قراضه در ايران مورد توجه قرار گرفته است.

· آهن قراضه، ماده اي قابل بازيافت

دانشنامه ويکي پديا در تعريف خود درباره واژه بازيافت آورده است: بازيافت به آماده‌سازي مواد براي استفاده مجدد گفته مي‌شود. موادي که معمولا قابل بازيافت مي باشند، عبارتند از آهن آلات قراضه، آهن پلاستيک شيشه کاغذ مقوا برخي مواد شيميايي زباله که به کود کمپوست تبديل مي شود.

بازيافت از به‌ هدر رفتن منابع سودمند و سرمايه هاي ملي جلوگيري مي‌کند و مصرف مواد خام و مصرف انرژي را کاهش مي‌دهد. با اين کار، توليد گازهاي گلخانه‌اي نيز کاهش مي‌يابد. بازيافت مهم‌ترين مفهوم در مديريت پسماند است.

منشاء مواد بازيافتي يا به عبارتي بازيافتني‌ها، بيشتر، منازل مسکوني و صنايع هستند. براي آسان‌تر کردن امر بازيافت معمولاً ‌دو نوع جداسازي مواد صورت مي‌گيرد که «تفکيک در مبدأ» و «تفکيک در مقصد» نام دارند. تفکيک در مبدأ در سطح شهر و خيابان‌ها و فروشگاه‌ها از طريق سبدها و سطل‌هاي جداسازي مواد انجام مي‌شود ولي براي تفکيک در مقصد مکان ويژه‌اي به نام مرکز بازيافت مواد در نظر گرفته شده‌است. در مرکز بازيافت مواد بازيافتي و غير قابل بازيابي دسته‌بندي مي‌شوند. بسياري از فروشگاه‌ها و کارخانه‌هاي بزرگ مواد زايد مانند قوطي‌هاي کنسرو، بطري‌هاي شيشه‌اي و روزنامه‌هاي باطله را به منظور بازيافت از مشتري بازخريد مي‌کنند.

· تعريف آهن قراضه

آهن قراضه به ضايعات فولادي كم كربن اطلاق مي‌شود كه ضايعات آهن يا فولادي يا فولادي ساده و يا آهن قراضه و ضايعات نيز به كار برده مي‌شود. آهن فلزي است كه اصطلاحا برگشت‌پذير خوانده مي‌شود. يعني مي‌توان محصولات آهني را پس از مصرف، مجددا به صورت قراضه ذوب نمود.

· منابع تامين آهن قراضه

آهن قراضه از محل دورريز فلزي حاصل از لوازم خانگي و بسته‌بندي مواد غذايي، ضايعات اماكن عمومي، ضايعات صنايع توليدي و محصولات فولادي و برگشتي ضايعات حاصل از خطوط توليد فولادسازي‌ها، خودروسازي‌ها، پرس‌كاري‌ها، لوازم خانگي‌ سازي‌ها، كشتي‌سازي‌ها، ماشين‌سازي‌ها، قطعه‌سازي‌ها، دكل‌هاي انتقال نيرو، راه‌آهن، صنايع نفت و پتروشيمي، صنايع كارخانجات سيمان، سدسازي‌ها، پل‌سازي، تاسيسات از هر قبيل، صنايع ماشين‌آلات كشاورزي، آهنگري و ريخته‌گري، آهن‌آلات به جا مانده از خرابي سيل و زلزله، تخريب خانه كلنگي، دمونتاژ كشتي‌ها و واگن‌ قطارها و بازسازي خطوط ريل راه‌آهن و ماشين‌آلات راه‌سازي و انواع خودروهاي از رده خارج و بازسازي خطوط توليد تامين مي‌شود. تمامي موارد ياد شده به سه دسته تقسيم‌ مي‌شوند که عبارتند از:

الف- منابع خانگي

ب- منابع عمومي

ج- منابع صنعتي

· انواع آهن قراضه

انواع مرسوم آهن قراضه در بازار عبارتند از: قيچي سنگين، قيچي متوسط، سبك بار، روغني و پرسي. اما آنچه در بيشتر كارخانجات مصرف كننده داخلي رايج است:‌ ويژه، سنگين 1، سنگين 2، متوسط 1، متوسط 2، سبك 1، سبك 2، سبك 3، پرسي بدنه، بدنه باز، پرسي مخلوط، سفاله يا تراشه حاصل از تراش‌كاري‌ها به صورت فله و بلوكه يا پرس شده، گالوانيزه (پرسي و باز)، ته پاتيل، پرسي روغني درجه يك (خرده ورق يا كناره ورق روغني بلوكه شده 100درصد روغني زنگ نزده) و پرسي روغني درجه 2.

· شيوه استفاده از آهن قراضه

معمولا از آهن قراضه در همه جاي دنيا براي بازيافت و استفاده مجدد در خطوط توليد بهره‌برداري مي‌شود. امروزه در كشورهاي پيشرفته ضمن طبقه‌بندي و جداسازي‌هاي تميز و دقيق، آن را به‌صورت پودر در آورده و با افزودني‌هاي مورد نياز در صنايع قطعه‌سازي بسته‌بندي شده و به‌فروش مي‌رسد. اما همچنان در كشور ما براي ذوب در كوره‌ها كاربرد دارد.

در صنايع ريخته‌گري براي توليد محصولات چدني از كوره القائي استفاده مي‌‌شود كه تا 1450‌ درجه سانتيگراد حرارت دارد و در صنعت فولاد سازي از كوره‌هاي قو‌س‌ الكتريكي كه تا 1950‌ تا 2000‌ درجه سانتيگراد حرارت دارد استفاده مي‌شود. در ريخته‌گري‌هاي سنتي هم از كوره‌هاي گردون حداكثر يك تني استفاده مي‌شود.

ابتدا از آهن قراضه‌هاي پرسي كه از ورق‌هاي نازك تشكيل شده است در داخل كوره بارگيري مي‌كنند و چون اين نوع قراضه سريع‌تر ذوب مي‌شود، براي شارژ كوره و تقريب يك سوم كوره از اين نوع آهن قراضه‌هاي پرسي استفاده مي‌شود و پس از اين كه اين قراضه ذوب شد، قراضه‌هايي با ضخامت بيشتر يا به قول قراضه فروش‌ها كلفت بار را در داخل كوره ‌مي‌‌ريزند كه با توجه به ذوبي كه در داخل كوره وجود دارد، در زمان كمتري اين نوع قراضه‌‌‌ها ذوب مي‌شود. معمولا در كوره‌ها بين يك ساعت و نيم تا دو ساعت ذوب كامل مي‌شود و پس از سرباره يا شلاكه‌گيري، مواد افزودني جهت استاندارد نمودن ذوب براي محصول خاصي كه مورد نظر است، به ذوب اضافه مي‌شود. سپس از واحد ذوب نمونه ذوب به آزمايشگاه جهت آناليز ارسال مي‌شود. آزمايشگاه پس از آزمايش‌هاي شيميايي و مكانيكي نتيجه را به واحد ذوب اعلام ‌‌مي‌كند تا اينكه آناليز ذوب دقيقا مطابق استاندارد شود. در اين صورت است كه ضايعات آهن قراضه به محصولي استاندارد تبديل شده و از هر نظر همانند محصول نو است كه از شمش و يا آهن اسفنجي توليد شده است.

یک گزارش تکان دهنده: نابسامانی بازار آهن قراضه در ایران- بخش اول

مطالب مشابه :

اسامی برندگان مرحله چهارم قرعه كشي ايران خودرو

رأی شماره ۱۵۲۸ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع ممنوعیت اخذ عوارض ۱۰% قیمت فروش از برندگان مزای

کسب تندیس نقره و تندیس برنز توسط گروه خودروسازی سایپا

مزایده چیست ؟

وایمکس ایرانسل چیست؟

همه چیز در مورد مناقصه و مزایده و سایت برگزیده www.TabrizICT.com

یک گزارش تکان دهنده: نابسامانی بازار آهن قراضه در ایران- بخش اول

نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه