وظایف مشاوران در دوره متوسطه:

اهم وظایف مشاوران دوره متوسطه بر قراری است که ذکر می گردد:

ü  آشنا کردن دانش آموزان و خانواده های آنان با ساختار نظام آموزش و پرورش (اهداف، شاخه ها، رشته ها و برنامه ها) و ضوابط انتخاب رشته.

ü  ایجاد زمینه های لازم برای بالا بردن سطح آگاهی های دانش آموزان نسبت به ویژگی ها، تواناییها و محدودیت های فردی.

ü  شناسایی دانش آموزان که دارای مشکلات تحصیلی و تربیتی هستند و کوشش برای رفع یا تقلیل مشکلات آنان.

ü  انجام مشاوره فردی با دانش آموزان در امور تحصیلی- تربیتی و خانوادگی.

ü  انجام مشاوره های گروهی با دانش آموزان در امور مختلف تحصیلی و تربیتی و خانوادگی.

ü  اجرای آزمون های هوش، استعداد، رغبت و شخصیت در مدارس متوسطه.

ü  کمک به دبیران راهنما و سایر دبیران در انتخاب رشته تحصیلی دانش آموزان.

ü  تدریس درس برنامه ریزی تحصیلی و شغلی و مهارت های زندگی به دانش آموزان.

راهنمایی تحصیلی در دوره متوسطه:

در طرح نظام آموزش و پرورش ایران ،مصوب 1367 درباره راهنمایی تحصیلی در دوره متوسطه و ضوابط انتخاب رشته چنین آمده است:

اصل بیست و یکم: برنامه ریزی و سیاست گذاری آموزشی و درسی باید به گونه ای باشد که هر یک از
رشته های تحصیلی از ارزش خاص خود در جامعه برخوردار باشد و از ایجاد ارزش های کاذب برای بعضی از رشته ها خودداری شود .

اصل سی و دوم: در نظام آموزش و پرورش، هدایت تحصیلی و شغلی باید براساس استعداد،علاقه و کوشش دانش آموزان و ظرفیت رشته های مختلف آموزشی که خود بر حسب نیاز مهارتی، فنی، و علمی و از جمله: نیاز به تخصص و آموزش سطوح عالی تر تعیین می شود صورت پذیرد.

اصل چهل و پنجم: در نظام آموزش و پرورش ایران علاقه ها و انگیزه های دانش آموزان و خصوصیات فردی آنان باید مورد توجه قرار گیرد. در خصوص نقش والدین در انتخاب رشته تحصیلی فرزندان نیز در این طرح چنین آمده است که: مشارکت دادن والدین دانش آموز،مخصوصا به هنگام طرح مسائل مهم و انتخاب مسیر های سرنوشت ساز از جمله:اصولی است که باید به گونه ای چشمگیر در این دوره مورد توجه قرار گیرد.

د) دوره پیش دانشگاهی:

پس از اتمام دوره متوسطه ،بر اساس طرح جدید نظام آموزش متوسطه مصوب 1369 دوره ای به نام دوره پیش دانشگاهی پیش بینی شده است . دانش آموزانی که دوره متوسطه را به پایان می رسانند طبق ضوابطی می توانند به دوره پیش دانشگاهی وارد شده و ادامه تحصیل دهند.

اهداف دوره پیش دانشگاهی :این دوره دارای اهداف زیر می باشد:

v تعمیق آموزش های دروس تخصصی دوره متوسطه .

v  فراهم آوردن زمینه مناسب و آمادگی لازم جهت ادامه تحصیل در دوره های آموزش عالی.

v هدایت دانش آموزان به دوره های آموزش عالی مطابق با استعداد و علاقه.

اصول حاکم بر نحوه پذیرش دانش آموزان:

·     انتخاب مستعد ترین دانش آموزان در هر زمینه برای ورود به دوره.

·     توجه به علایق دانش آموزان.

اصول حاکم بر برنامه ریزی درسی:

o    قابلیت انعطاف در برنامه به منظور فراهم آوردن امکان تغییر گرایش تحصیلی دانش آموزان براساس استعداد و علایق آنان و نیز مهیا ساختن امکان رقابت تعداد بیشتر افراد در جهت ورود به هر یک از رشته های دانشگاهی.

o    ارائه آموزش های جبرانی جهت تقویت پذیرفته شده گان مناطق محروم و گروه های خاص.

o     ارائه دروس اختصاصی دوره دبیرستان با عمق بیشتر.

رشته های پیش دانشگاهی:

·     علوم ریاضی

·     علوم تجربی

·     علوم انسانی

·     هنر و معارف اسلامی

اهداف راهنمایی و مشاوره در دوره راهنمایی تحصیلی :

اهداف مهم برنامه راهنمایی مشاوره در دوره ی راهنمایی تحصیلی را می توان در قالب زیر جمع بندی کرد:

ود مناسب تر است.

- رشد و تعالی استعداد های بالقوه افراد :

هدف اصلی تعلیم و تربیت ایجاد زمینه ی مناسب جهت شکوفایی استعداد های بالقوه ی انسانها است. بنابراین: شخصی برای رسیدن به این مرحله نیازمند ارتباطی تعالی بخش است ارتباطی که منجر به خویشتن پروری شود. در فرآیند رشد همه جانبه نیازمند تلاش و کوشش درونی و مساعدت فکری و عقلی از صاحبان دانش و خرد می باشیم . تعلیم و تربیت در راهنمایی و هدایت بشر به سوی کمال وظیفه دارد که از طریق ارائه ی راهنمایی و مشاوره زمینه ی رشد و شکوفایی را فراهم سازد. این امر مهم در دوره ی راهنمایی تحصیلی دارای اهمیت ویژه ای است زیرا شخصیت فراگیران این دوره به سرعت در حال تکوین می باشد بنابراین :آنان بیش از هر زمان دیگر نیازمند راهنمایی و مشاوره هستند.

- بهبود فرایند تصمیم سازی و تصمیم گیری :

مهارت تصمیم گیری یکی از مهارت های اساسی زندگی می باشد زیرا زندگی سراسر با موقعیت های
تصمیم گیری آکنده است بنابراین: پرورش مهارت تصمیم گیری به عنوان یک هدف اصلی در آموزش و پرورش مورد توجه می باشد برای تقویت و بهبود آن باید دانش آموزان یاری شوند تا یاد بگیرند که چگونه تصمیم گیری کنند اقدام راهنمایی و مشاوره نیز در جهت تسهیل فرآیند تصمیم گیری قرار می گیرند.

-       ارتقای کیفیت یادگیری و آموزش اثر بخش:

یکی از وظایف اصلی معلمان تسهیل یادگیری است برای تامین این نیاز فراگیران باید راهنمایی شوند تا خود به درک عمیق واقعیت و مفاهیم پدیده ها و کسب مهارت ها بپردازند در فرآیند آموزش مبتنی بر راهنمایی و مشاوره فراگیر باید به یک بینش عمیق و استدلال کافی به یادگیری بر سد و تجارب خویش را ارزیابی و مستند سازد. با نگاه فوق به یادگیری ،ماموریت و وظیفه ی معلم نیز تسخیر می کند. و نقش راهنمایی و تسهیل کنندگی  به جای انتقال اطلاعات و دانش قرار می گیرد . به هر اندازه که در فرآیند آموزش،به یادگیری مبتنی بر تلاش فراگیران توجه شود کیفیت یادگیری ارتقاء می یابد.

-       کمک به افراد برای شناخت علایق و توانایی های خود:

انسان ها برای بهره گیری از خرد و اندیشه ی خود در زندگی نیازمند خود شناسی هستند  و این امر مهم  در جریان تعلیم و تربیت جایگاه خاصی دارد انسان اول باید به خود شناسی برسد بعد به اساس توانایی های خود به شناخت محیط اطراف بپردازد یکی از اهداف راهنمایی و مشاوره کمک به افراد جهت خود شناسی است.  شناختی مبتنی بر آگاهی از همه ی ابعاد وجود ی خود به عبارتی خود شناسی به معنای شناسایی، توانمندی ها و محدودیت ها خود است.

اهداف کلی تعلیم و تربیت اسلامی:

در این قسمت یاد آوری می شود که: کمال نهایی انسان در نظام تعلیم و تربیت اسلامی رسیدن به قرب الهی است ، لذا این هدف غائی به اهداف و مقاصد روشن تری تجزیه می شود تا در برنامه ریزی های آموزشی و تربیتی بتواند مورد استفاده برنامه ریزان قرار گیرد.

الف - اهداف اعتقادی :

1.    تقویت ایمان و اعتقاد به مبانی اسلامی و بسط بینش الهی براساس قرآن کریم و سنت پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع) با مراعات اصول 12 و 13 قانون اساسی در مورد پیروان مذاهب اسلامی و اقلیت های دینی .

2.    پرورش روحیه مبارزه با کفر و شرک و نفاق و همه مظاهر آن ها.

ب- اهداف اخلاقی :

1. ایجاد زمینه لازم برای خود شناس ی به منظور خدا شناسی .

2. شناخت ،پرورش و هدایت استعداد های افراد در جهت اعتلای فرد و جامعه .

3. تزکیه و تهذیب نفس و رشد فضایل و مکارم اخلاقی براساس ایمان به خدا و تقوی اسلامی .

4. پرورش روحیه اعتماد به نفس ،استقلال شخصیت و نفی اتکاء به دیگران.

5. تقویت احساس کرامت اخلاقی و بر انگیختن عزت نفس .

6. تعدیل عواطف.

7. پرورش روحیه نظم و انضباط.

ج- اهداف علمی و آموزشی:

1- تقویت روحیه حقیقت جویی، تعقل و تفکر، مطالعه، بررسی ،تعمق، تحقیق ، نقادی و ابتکار در تمام
زمینه های اسلامی ،فرهنگی، علمی و فنی .

2- تقویت روحیه تعلیم، تعلم و تربیت مستمر و تامین زمینه مناسب برای آن.

3- شناخت اسرار جهان آفرینش و قوانین طبیعت به عنوان آیات الهی به منظور پیش برد دانش و معرفت و استفاده از علوم و فنون و تجارب پیشرفته بشری.

4- تعمیم آموزش برای تمام افراد لازم التعلیم و محو کردن بی سوادی.

5- آموختن زبان و خط فارسی به عنوان زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران و نیز آموختن زبان عربی جهت آشنایی با قرآن و معارف اسلامی و تسهیل ارتباط با سایر مسلمانان جهان.

6- آموزش علوم و فنون و مهارت های مورد نیاز فرد و جامعه .

د- اهداف فرهنگی و هنری:

1. شناخت ،پرورش و هدایت ذوق و استعداد های هنری و زیبایی شناسی.

2. شناساندن زیبایی های جهان آفرینش به عنوان مظاهر جمال و کمال الهی.

3. شناساندن هنر اسلامی و هنر های ملی و جهانی سالم و پرورش روحیه حفظ میراث هنری و تاریخی .

4. شناخت و شناساندن ادب فارسی به عنوان جلوه گاه ذوق هنر و مظهر وحدت ملی و اجتماعی کشور.

5. شناساندن فرهنگ و ادب و سنن مطلوب جامعه اسلامی ایران به منظور حفظ و ترویج آنها و دفع سنن و رسوم منحط و خرافی.

6. شناساندن تاریخ و تمدن اسلام ،ایران و کشورهای دیگر.

و- اهداف اجتماعی:

1. پرورش روحیه پاسداری از قداست و استواری بنیان و روابط خانواده بر پایه حقوق اسلامی.

2.پرورش روحیه تحقق بخشیدن به قسط و عدالت اجتماعی و اقتصادی اسلام و پاسداری از آن.

3. پرورش روحیه اخوت ایمانی و تعاون اسلامی و همبستگی ملی و فرهنگی و تقویت و تحکیم آن.

4. پرورش روحیه خیر خواهی و دعوت به خیر،امر به معروف و نهی از منکر به عنوان وظیفه ای همگانی و متقابل.

5. پرورش روحیه احترام به قانون و التزام به رعایت آن و حمایت از برخورداری عموم از حقوق قانونی.

6.پرورش روحیه نظم در روابط گروهی.

7. پرورش روحیه مسئولیت پذیری و اهتمام به امور اجتماعی و مشارکت در فعالیت های دینی، فرهنگی و اجتماعی.

8. ایجاد روحیه تولی و تبری براساس تعالیم اسلامی.

9. ایجاد روحیه رعایت بهداشت عمومی و حفظ محیط زیست.

10. ایجاد روحیه محبت و حمایت از حق طلبان- عدالت خواهان و مظلومان و مستضعفان جهان و انزجار از مستکبران ،استثمار گران و ستمکاران براساس ارزشهای اسلامی .

11. تقویت روحیه گذشت ،فداکاری، ایثار در روابط جمعی و مقدم شمردن مصالح اجتماعی بر منافع فردی.

12. ایجاد روحیه نقادی و انتقاد پذیری، سعه صدر و تحمل آرای دیگر در برخورد اندیشه ها.

13. پرورش روحیه احترام به شخصیت افراد و مراعات کامل حقوق مادی و معنوی آنان و رعایت آداب معاشرت در روابط اجتماعی.

14. پرورش روحیه مقاومت در برابر تبلیغات سوء از طریق دادن آگاهی درست و تامین رشد و استقلال فکری.

ر- اهداف سیاسی و نظامی:

1. تربیت روحیه پذیرش حاکمیت مطلق  خداوند بر جهان و انسان و آشنایی با روش ها و شیوه های اعمال این حاکمیت در جامعه براساس ولایت فقیه.

2. ایجاد روحیه اعتقاد به اتلاف و اتحاد و تلاش در جهت تحقق الفت و وحدت فرهنگی ،سیاسی ،نظامی و اقتصادی مسلمین و تعهد برادرانه نسبت به همه مسلمانان و حمایت از مستضعفان جهان.

3. شناساندن و تعلیم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ایجاد روحیه پاسداری از استقلال همه جانبه کشور و نفی هر گونه ستمگری و ستم کشی و سلطه گری و سلطه پذیری.

4. آموزش فنون دفاع غیر نظامی و نظامی و ورزش های رزمی و پرورش روحیه سلحشوری به منظور حفظ کیان اسلام و تقویت بنیه دفاعی کشور.

5. تعلیم و تعلم مفهوم سیاست از دید گاه اسلام و ارتقاء و بینش و بیداری سیاسی نسبت به اوضاع سیاسی ایران ،جهان و بخصوص جوامع اسلامی ،ملل محروم و شرکت فعال در سرنوشت سیاسی کشور.

6. شناخت و شناساندن استعمار و استکبار جهانی و ضرورت مبارزه با آن و شناخت علل و وجوه استضعاف ملل محروم بخصوص جوامع اسلامی و راه های رهایی از آن.

ز-اهداف اقتصادی:

1. توجه به اهمیت رشد اقتصادی به عنوان وسیله ای برای رسیدن به رشد و تکامل معنوی انسان .

2. شناخت و شناساندن ارزش و قداست کار و معاش حلال و پرورش روحیه مبارزه با بیکاری و بطالت و مشاغل کاذب.

3. ایجاد آمادگی و توانایی به تناسب ،جنس ،استعداد و علاقه در جهت اشتغال مولد در بخش های کشاورزی، صنعت و خدمات.

4. ایجاد روحیه ساده زیستن ،صرفه جویی، قناعت و پرهیز از اسراف و مصرف زدگی و تجمل گرایی.

5. پرورش روحیه ایثار ،انفاق و تاسیس موسسات عام المنفعه و کمک به آنها .

6.شناخت و شناساندن احکام اقتصادی اسلام و پرورش عمل به آنها .

7. تربیت افراد متعهد  و آگاه و ماهر بر اساس نیازهای کمی و کیفی بخش های مختلف اقتصادی با توجه به استعداد ها و شرایط اقلیمی هر منطقه در جهت پیشرفت همه جانبه .

8. شناساندن حرفه و مشاغل مولد و احیاء و ترویج صنایع دستی و مستظرفه بومی و سنتی در جهت افزایش در آمد ملی و رفع بیکاری و وابستگی اقتصادی.

9. پرورش روحیه مبارزه با بهره کشی اقتصادی و شیوه های کسب درآمد نا مشروع خلاف مصالح جامعه اسلامی.

10. شناخت منابع اقتصادی کشور و شیوه های صحیح استفاده از آنها و پرورش روحیه حراست از اموال عمومی و ثروت ملی.

ط. اهداف زیستی:

1. تامین سلامت جسمی و روانی از طریق فراهم ساختن لوازم ،شرایط و محیط مناسب برای تربیت بدنی، ورزش و تفریحات سالم.

2. آموزش و مراعات بهداشت فردی و جمعی.

3. پرورش روحیه توجه به ورزش و بهداشت جسمی و روانی به عنوان زمینه ای برای رشد معنوی انسان.

هدف های تعلیم و تربیت و ارتباط آن با راهنمایی تحصیلی:

هدف کلی آموزش و پرورش انتقال اطلاعات و معلومات بشری از یک نسل به نسل دیگر و ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار فرد است . راهنمایی تحصیلی که هدف آن کمک به پیشرفت تحصیلی است ،نقشی تسهیل کننده در تحقیق هدف های آموزش و پرورش به عهده دارد راهنمایی بخش عمده ای از فعالیت های آموزشی است و حتی عده ای از متخصصان، راهنمایی و تعلیم و تربیت را مترادف می دانند .در سال 1932 "در الگوی راهنمایی به صورت جریانی همانند: با تعلیم و تربیت " که اساس  آن را به بروئر نسبت داده اند ،این مطلب که تعلیم و تربیت چیزی جز راهنمایی نیست ،عنوان شده است . در سال 1915 بلومفید خطاب به عده ای از معلمان اعلام داشت که مفهوم امروزی تعلیم و تربیت، راهنمایی است. دانشمند دیگری به نام هاکس گفته است که تعلیم و تربیت به معنای راهنمایی ،و راهنمایی به معنای تعلیم و تربیت است.

راهنمایی تحصیلی تسهیل کننده هدف های تعلیم و تربیت:

حصول هر هدف مستلزم وسیله است. یکی از وسایل رسیدن به هدف های تعلیم و تربیت، راهنمایی تحصیلی است. در راهنمایی تحصیلی به موارد زیر،که نتیجه آن تحقق اهداف آموزش و پرورش است،توجه خاص مبذول می شود:

•     توجه به تفاوت های فردی.

•     روش های تدریس مبتنی بر اصول علمی .

•     انتخاب واحد های درسی و رشته تحصیلی مبتنی بر استعداد و رغبت .

•     حل مشکلات تحصیلی.

•     کمک به رفع مشکلات روانی و گرفتاری های دیگری که مانع پیشرفت تحصیلی می شود.

•     راهنمایی در جهت استفاده از روش های مطالعه مفید و موثر در یادگیری راهنمایی تحصیلی در بخش عمده ی می تواند اثرات سوء آموزش غیر عمدی را شناسایی و رفع کند.

در توضیح این مطلب لازم به تذکر است که آموزش دو نوع است: عمدی و غیر عمدی.

 آموزش عمدی با برنامه ریزی و زیر نظر معلم انجام می گیرد و آموزش غیر عمدی از طریق کوچه ، خیابان و کلیه وسایل ارتباط جمعی بدون برنامه ریزی قبلی صورت می پذیرد که چون کنترل آن به سادگی میسر نیست، احتمال بد آموزی ها در آن زیاد است. برنامه راهنمایی تحصیلی می تواند این موارد را شناسایی در رفع آنها کمک های لازم را بکند. در نظام آموزشی که برنامه راهنمایی به طور اعم و راهنمایی تحصیلی به طور اخص اجرا نشود، حصول هدف های تعلیم و تربیت به کندی صورت می گیرد و با توفیق کمتری همراه خواهد بود.

اهمیت و ضرورت راهنمایی و مشاوره در آموزش و پرورش:

جامعیت و کاربرد خدمات راهنمایی و مشاوره باعث شده است تا امروزه اکثر سازمان ها،نهاد ها و مراکز علمی و آموزشی از این خدمات در دستیابی به اهداف خود استفاده کرده و نسبت به توسعه ی کمی و کیفی آن اقدام کنند. ضرورت استفاده از خدمات راهنمایی و مشاوره در هر سازمان یا نهاد با توجه به اهداف و شرایط آن سازمان ممکن است . متفاوت باشد در آموزش و پرورش محور کار تعلیم و تربیت و آماده کردن فرد برای زندگی فردی و اجتماعی است . لذا در باب ضرورت و اهمیت استفاده از این خدمات در آموزش و پرورش می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1.         تامین و ارتقای بهداشت روان دانش آموزان و ایجاد زمینه برای تسهیل رشد همه جانبه دانش آموز .

2.         وجود تفاوت های فردی در دانش آموزان و ضرورت شناخت و توجه به این تفاوت درامر تعلیم و تربیت.

3.         شناخت استعداد های عمومی و اختصاصی دانش آموزان با ابزار ها و روش های علمی و کمک به آنان در جهت هدایت و پرورش این استعداد.

4.         تغییر روز افزون کمی و کیفی رشته های تحصیلی و لزوم اطلاع رسانی و راهنمایی دانش آموزان در زمینه ی انتخاب و ادامه تحصیل در رشته تحصیلی مناسب با توجه به توانمندی ها و علایق ایشان.

5.         ایجاد تنوع و پیچیدگی در مشاغل و ایجاد گرایش های مختلف شغلی در جامعه و ضرورت اطلاع رسانی و توجه به استعداد ها ، قابلیت ها و علایق دانش آموزان برای برنامه ریزی و طرح ریزی شغلی آینده .

6.         راهنمایی دانش آموزان در زمینه ی ویژگی ها و نیازهای دوره سنی به ویژه دوران بلوغ که خود یک نوع بحران هویت را برای فرد ایجاد می کند.

7.         لزوم آموزش مهارت های زندگی به دانش آموزان و ایجاد توانایی و قدرت سازگاری در آنان .

8.         وجود انواع آسیب های اجتماعی و مشکلات عاطفی، روانی، رفتاری ، اخلاقی، خانوادگی.

9.         مشکلات ناشی از تاثیر گذاری روز افزون رسانه های جمعی و عناصر فرهنگی خارج از مدرسه اعم از رسانه های دیداری و شنیداری و رسانه های مکتوب و ایجاد تعارض در دانش آموز برای الگو گیری و انتخاب مسیر در جهت رشد و کمال فردی اجتماعی.

آشنایی با مشاوران آموزش و پرورش:

آغاز فعالیت مشاوران متخصص در آموزش و پرورش به زمان قبل از انقلاب باز می گردد. بعد از انقلاب این فعالیت تا سال 1371 که سیستم آموزش و پرورش به نظام جدید (نظام واحدی ) تغییر کرد،متوقف بود. سپس مشاوران دوباره جذب آموزش و پرورش شدند و وظایف آن ها در دبیرستان ها به شکل زیر تعریف شد:

1-  هدایت تحصیلی دانش آموزان سال اول دبیرستان برای انتخاب رشته مناسب .

2-  انجام آزمون های استعداد "ریون" و رغبت سنجی "هالند".

3-  کمک به دانش آموزان برای برنامه ریزی مناسب برای مطالعه کار آمد درس ها.

4-  آماده کردن دانش آموزان برای امتحان کنکور و راهنمایی آنها در انتخاب رشته ی مناسب در دانشگاه.

5-  کمک به حل مشکلات عاطفی و روانی دانش آموزان و راهنمایی آنها برای انتخاب شریک زندگی مناسب.

6-  پیشگیری از نا به هنجاری های اجتماعی مانند: اعتیاد، فرار از منزل ، خود کشی ،مفاسد اجتماعی و ترک تحصیل.

7-   ارائه ی خدمات مشاوره ای به والدین دانش آموزان.

8-  ارجاع دانش آموزان به مراکز مشاوره ی تخصصی یا پزشک متخصص در صورت نیاز( لازم به ذکر است که تمامی خدمات فوق در آموزش و پرورش ایران به صورت رایگان ارائه می شوند.)

مشاوران آموزش و پرورش افراد متخصص ی هستند که به کمک سایر مسوولین مدارس تلاش می کنند تا مشکلات تحصیلی ،روانی، اجتماعی و خانوادگی دانش آموزان نوجوان را تا حد امکان کاهش دهند و آنها را برای رویارویی با زندگی واقعی آماده کنند. در مشاوره ی تحصیلی ،مشاور با شناخت دانش آموزان و استعداد آنها در زمینه ها ی مختلف می تواند آنها را به رشته های تحصیلی مناسب راهنمایی کند و در حل مشکلات به آنها یاری دهد. به صورت کلی هدف آموزش و پرورش از استخدام این نیروها ،ارایه ی خدماتی است که به کمک آنها ،رغبت و استعداد های دانش آموزان شناسایی و شکوفا شوند. دانش آموزان به انتخاب رشته های مناسب هدایت شوند و سجایای اخلاقی در نسل جوان تقویت شود. مشاوران آموزش و پرورش کسانی هستند که نیل به این اهداف را تسهیل می کنند.

آزمون استعداد ریون:

آزمون استعداد "ریون" آزمون مشهوری است که برای هدایت تحصیلی دانش آموزان مقطع اول دبیرستان استفاده می شود . این آزمون از 60 شکل تشکیل شده است که هر شکل رابطه ی خاصی دارد دانش آموز با کشف آن رابطه به کمک تفکر انتزاعی خود قسمت های مجهول را پیدا می کند و پاسخ می دهد. مشاور بر اساس امتیاز بدست آمده می تواند دانش آموز را بهتر راهنمایی کند.

آزمون رغبت سنج شغلی جان هالند:

یکی از آزمون های دیگری است که در طول دوران دبیرستان انجام می گیرد. این آزمون از 300 عنوان شغلی تشکیل شده است که دانش آموز با توجه به علاقه و گرایش خود آن مشاغل را انتخاب می کند .

سپس مشاور با استفاده از فرمول های استاندارد خاص،برای هر رشته ی تحصیلی عددی به دست می آورد که نشان دهنده ی میزان گرایش شخصیت دانش آموز به سمت مشاغل و رشته های مختلف است.

اولین بار جان هالند این نظریه را که: " هر فردی به نوع یا تیپ خاصی از شخصیت گرایش بیشتری دارد و هر کدام از شخصیت ها به محیط مناسبی نیاز دارند تا نهایت رشد برایشان فراهم شود." او شش تیپ شخصیتی و شش مدل محیطی را در نظریه خود به کار گرفته است و افراد و محیط ها را با توجه به این الگو ها مشخص می نماید. به نظر "هالند" نا همخوانی و نا هماهنگی بین محیط شغلی و تیپ شخصیتی فرد ،موجب نارضایتی، عدم پیشرفت و عدم کار آیی فرد می گردد.شش تیپ شخصیتی مورد نظر او عبارتند از : واقع بین، هنری، اجتماعی ، متهور، پژوهنده و قرار دادی .

هر تیپ شخصیتی دارای ویژگی های خاصی از نگرش ها ،مهارت ها، علائق و صلاحیت ها برای ایفای نقش اجتماعی و مقابله با مشکلات است. این موقعیت از تعامل بین چندین نیروی اجتماعی و شخصی مانند: گروه همسالان ،عوامل زیستی و ژنتیکی ، والدین ،طبقه اجتماعی و محیط فیزیکی حاصل می شود و باعث می گردد. که تیپ های مختلف، اطلاعات را به گونه های متفاوت دریافت و پردازش کنند یعنی: به شیوه خاص خود
بی اندیشند، درک کنند و عمل کنند.

1.   تیپ واقع بین:

زمینه های زیستی و تجارب محیطی یک فرد واقع بین ، منجر به تمایلات رفتاری خاص می شود که پیامد آن، سر و کار داشتن با اشیا ،افزار، حیوانات و کسب صلاحیت های علمی، مکانیکی، کشاورزی، الکترونیکی و فنی است ولی چون گرایشی به فعالیت های آموزشی و درمانی از خودشان نمی دهد دارای کمبود هایی در
مهارت های اجتماعی و تربیتی است. معمولا فرد واقع بین ، مستعد ویژگی های شخصیتی زیر است:

مادی، خود باور، رک، صرفه جو، جدی بودن در کار، غیر شهودی، سر سخت و انعطاف نا پذیر، دارای تفکر عملی، مهارت در کارهای مکانیکی، علاقه به کارهای فنی ، علاقه به یافتن راه های عملی برای حل مشکلات ، بی پیرایه و.....

2.   تیپ هنری:

زمینه های زیستی و تجارب محیطی یک فرد هنری، منجر به تمایلات رفتاری خاص می شود که پیامد آن، فعالیت های پیچیده، آزاد، غیر منظم که شامل: سر و کار داشتن با مواد فیزیکی، کلامی با انسانی برای خلق اشکال یا محصولات هنری است و این تمایلات رفتاری به نوبه خود به کسب صلاحیت های هنری نظیر: زبان، هنر، موسیقی، نمایش و نویسندگی می شود ولی چون از فعالیت های آشکار ،سازمان یافته و مرتب بیزار است در کارهای تجاری یا اداری دارای کاستی هایی است از جمله ویژگی های شخصیتی فرد هنری عبارتند از :

مبهم، خیال پرداز، شهودی ، بی نظم، غیر عملی، سازش ناپذیر، عاطفی ،مبتکر، حساس، آرمان گرا، درون نگر، آزاد منش، مستقل ، داشتن مهارت در بیان خصائص فردی ، برقراری روابط حسنه با دیگران ،نا توانی در کنترل هیجانات خود و ...

3.   تیپ اجتماعی :

زمینه های زیستی و تجارب محیطی یک فرد اجتماعی به تمایلات رفتاری خاص منجر می شود که پیامد آن ، اداره کردن دیگران برای آگاهی دادن آموزش ،رشد ،درمان و یا راهنمایی آنان است. این تمایلات رفتاری به نوبه خود باعث کسب صلاحیت های در زمینه روابط انسانی و آموزشی می شود ولی چون به فعالیت های مرتب و سازمان یافته ، علاقه ای نشان نمی دهد در مهارتهای دستی و فنی دچار  نارسایی است فرد اجتماعی ، مستعد ویژگی های زیر است :

مسلط ، امداد گر ، مسئول ، اهل همکاری ،آرمان گرا ،معاشرت ی، تلقینی ، داشتن مهارت در برقراری روابط اجتماعی، علاقمند به سر نوشت دیگران، بی علاقه به کارهای بدنی،مبادی آداب،سخاوتمند، صمیمی، صبور و...

4.   تیپ متهور :

زمینه های زیستی و تجارب محیطی یک فرد متهور منجر به تمایلات رفتاری خاصی می شود که پیامد آن ، اداره کردن دیگران برای رسیدن به اهداف سازمانی و یا به دست آوردن درآمد اقتصادی است که باعث کسب صلاحیت های رهبری ارتباطی و تشویقی می شود ولی چون نسبت به فعالیت های نمادی و سازمان یافته گرایشی ندارد دارای کمبود هایی در صلاحیت های علمی است. نمونه هایی از ویژگی های شخصیتی فرد متهور عبارتند از :

زیاده طلب ، ماجرا جو ، جاه طلب ، با انرژی ،خود نما ، هیجان طلب ، برون گرا ، خوش بین، مطمئن به خود، معاشرتی، پر حرف ، سلطه جو، داشتن مهارت در فعالیت های تجاری و ...

5.   تیپ پژوهنده :

زمینه های زیستی و تجارب محیطی یک فرد پژوهنده منجر به تمایلات رفتاری خاص می شود که پیامد آن بررسی خلاق مشاهده ای، نمادی و منظم ،پدیده های فیزیکی، زیستی و فرهنگی برای فهم و کنترل این
پدیده ها، کسب صلاحیت های علمی و محاسباتی است ولی چون گرایشی به کارهای ترغیبی ، اجتماعی و تکراری ندارد در این نوع قابلیت ها ، دچار کمبود هایی است. معمولا ویژگی های شخصیتی فرد پژوهنده عبارتند از:

تحلیل گر ، مستقل ، منطقی و دارای قدرت استدلال ، متفکر ، روشنفکر، خود دار ، منتقد ، درون گرا ، پیچیده ، فروتن ، کنجکاو ،دقیق و.....

6.        تیپ قراردادی (سنتی):

زمینه های زیستی و تجارب محیطی یک فرد قرار دادی به تمایلات رفتاری خاصی منجر می شود که پیامد های آن ، ترجیح دادن فعالیت های ساده ،مرتب ،سرو کار داشتن منظم با داده ها مانند: نگهداری پرونده ، بایگانی مطالب ، تکثیر مطالب ،تنظیم اطلاعات نوشتاری و عددی بر طبق نقشه تعیین شده ، به کار انداختن ماشین های اداری و پردازش داده ها برای کسب هدف های سازمانی یا اقتصادی است. این تمایلات منجر به کسب صلاحیت های اداری ، محاسباتی و نظام تجاری می شود ولی چون از فعالیت های پیچیده ، آزاد ، جستجو گر، سازمان نیافته  بیزار است،کمبود های در صلاحیت های هنری دارد. تیپ قراردادی، مستعد پذیرش ویژگی های زیر است:

محتاط، همرنگ ، وظیفه شناس ،کارآمد، انعطاف ناپذیر، خود دار، اصولی ،مطیع ،علاقه داشتن به نظم و ترتیب ، پیگیر، اهل عمل ، دور اندیش ، صرفه جو ، احترام به قوانین و مقررات اجتماعی ، پیروی از سنت های موجود جامعه و...

وظایف مشاوران در دوره متوسطه:                

ü  اجرای آزمون های هوش، استعداد و رغبت و کاربرد نتایج آنها در امور تحصیلی.

ü  راهنمایی دانش آموزان در انتخاب واحد های درسی و رشته های تحصیلی در مقاطع دبیرستانی و دانشگاهی.

ü  دادن اطلاعات لازم به دانش آموزان سال های آخر دبیرستان در مورد آزمون های ورودی دانشگاه ها.

ü  تشکیل و گسترش نظام پرونده تحصیلی برای فرد ،فرد دانش آموزان با استفاده از منشی هایی که در اختیار دارد.

ü  تشکیل شوراهای راهنمایی به منظور بررسی مشکلات تحصیلی و سایر امور مشاوره و راهنمایی.

ü  توجه دادن به معلمان و سایر کارکنان برای شناخت مشکلات دانش آموزان از جمله مسائل تحصیلی و ارجاع آنان.

ü  تسهیل در امر یادگیری و بروز استعداد ها و علایق دانش آموزان از طریق مختلف.

ü  همکاری و راهنمایی در اجرای فعالیت های فوق برنامه های بازدید ،به ویژه بازدید از موسسات آموزشی مقاطع بالاتر.

ü  راهنمایی و همکاری در امر هر چه بهتر برگزار شدن امتحانات و ارزیابی های تحصیلی.

ü  و بالاخره مجموعه فعالیت هایی که به شناخت استعداد ها، توانایی ها ، علایق دانش آموزان و کمک به رفع مشکلات تحصیلی و تصمیم گیری برای انتخاب مناسب واحد های درسی و رشته و هدف های تحصیلی منتهی می شود ، جزو وظایف مشاور است.

نقش والدین در راهنمایی تحصیلی:

پدر و مادر ،همان طور که در امور تربیتی فرزندان نقش مهمی بر عهده دارند. در امور تحصیلی نیز دخالت موثر دارند. گاه این دخالت ها مفید و گاه این دخالت ها زیان بخش است. پدر و مادری که برای فرزندش به
انگیزه های شخصی خود هدف تحصیلی تعیین می کند و یا بدون توجه به میزان هوشی وی اهداف جاه طلبانه در نظر می گیرد و یا به علت نا آگاهی از اصول تعلیم و تربیت در نحوه برخورد خود در قبال مسائل تحصیلی با بچه به افراط و تفریط متوسل می شود ، این دخالت ها و رفتارهایش در امر تحصیل و تربیت فرزندش زیان بخش است و این رویه وقت زیادی از مشاور را برای تصحیح تصمیم گیری ها و بینش و رفتار آنان می گیرد.

والدین در امر پیشرفت و تعیین اهداف تحصیلی فرزندان شان وظایف زیر را بر عهده دارند:

o    مراقبت در میزان پیشرفت تحصیلی فرزندشان و در صورت عدم پیشرفت مناسب ، مراجعه به مدرسه و اخذ کمک از مشاور راهنمایی.

o    کمک به پیشرفت تحصیلی فرزند با هماهنگی مدرسه و اجرای دستور العمل های مشاور در موارد ضروری.

o    فراهم کردن فضای مناسب در خانه برای مطالعه فرزندان خود.

o    پذیرش توصیه های مشاور در انتخاب واحد های درسی و رشته تحصیلی.

o    دادن اطلاعات لازم به مشاور راهنمایی به منظور شناخت فرزند خود و تنظیم پرسشنامه ها و فرم های ارسالی توسط مشاور راهنمایی و یا مدیر مدرسه.

o    شرکت در انجمن های خانه و مدرسه و طرح مسائل و مشکلات مربوط به فرزند خود و یا کمبودها و نواقص موجود در مدرسه.

o    آموزش روش های کمک در امر تحصیلی فرزندشان هماهنگ با روش های مدرسه.

o    و بالاخره چون والدین ، کارکنان مدرسه و مشاور راهنمایی برای یک هدف مشترک یعنی: رشد همه جانبه و حصول به اهداف تحصیلی و تربیتی دانش آموز تلاش می کنند، لازم است تا همه این عوامل با همکاری هماهنگ برای تحقق هدف مورد نظر بکوشند و از خدمات مشاور که تخصص و تجربه لازم را در امور راهنمایی دارا است ، حداکثر استفاده را به عمل آورند.

آشنایی با نظام آموزش متوسطه:

مقدمه: نظام آموزش متوسطه به منظور آماده سازی جوانان برای زندگی مناسب و انجام وظایف شغلی و ورود به بازار کار و اجتماع از اهمیت ویژه ای برخوردار است که تحقیق همه انتظارات ، توجه به ارزش ها و هنجارهای جامعه ، دستاوردهای علمی و فنی و هنری را ضروری می نماید. به منظور اطلاع ساختار و ویژگی های نظام آموزش متوسطه به شرح زیر توضیح داده می شود.

ساختار نظام آموزش متوسطه:

این دوره شامل :3 شاخه ؛" کار  دانش " "فنی و حرفه ای " و " نظری "  می باشد.

الف: شاخه متوسطه نظری:

این شاخه از 4 رشته ادبیات و علوم انسانی- ریاضی و فیزیک- علوم و معارف اسلامی و علوم تجربی تشکیل می شود. از مجموع واحد های درسی حدود 52 واحد را دروس مشترک و حدود 44 واحد را دروس اختصاصی تشکیل می دهد.

ب: شاخه متوسطه فنی و حرفه ای:

در این شاخه درس های به صورت تئوری و عملی کارگاهی ارائه می گردد. در کلیه رشته های این شاخه حدود 58 واحد را دروس مشترک و حدود 39 واحد را دروس اختصاصی تشکیل می دهد.

ج: شاخه متوسطه کار دانش :

در این شاخه دروس به صورت تئوری و عملی – کارگاهی ارائه می شود. در کلیه رشته های مهارتی این شاخه حدود 53 واحد به دروس عمومی و انتخابی و حدود 43 واحد به درس های مهارتی اختصاص دارد که دانش آموز با گذراندن آن ها و کسب گواهینامه های مهارت مربوط موفق به اخذ دیپلم کار دانش در رشته مهارتی مربوط خواهند شد.

هدایت تحصیلی :

پس گذراندن سال اول ، دانش آموز با توجه به استعداد ، علاقه، عملکرد تحصیلی و امکانات محلی در مسیر های مختلف تحصیلی و مورد نیاز کشور هدایت می شود ملاک های که در هدایت تحصیلی به آن ها استناد می شود عبارتند از:

الف- نمرات دوره راهنمایی و پایه ا