نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید بخش آموزش و پرورش

برای انجام یک برنامه ریزی جامع و مناسب و آن هم در سطح کلان، با این هدف که نظام آموزش و پرورش بتواند در جهت افزایش بهره‌وری فرایندهای خود گام بردارد، استفاده از مدل برنامه ریزی استراتژیک SWOT با هدف برآورد وضعیت در محیط داخلی و خارجی نظام آموزش و پرورش ضروری است.

با تنظیم چنین مدلی برای نظام آموزش و پرورش، استفاده از چهار دسته استراتژی امکان پذیر می‌گردد:

1 – راهبردهای حداکثر استفاده‌ی فرصت‌های محیطی با به‌کارگیری نقاط قوت نظام آموزش و پرورش (استراتژی تهاجمی SO)؛

2 – راهبردهای حداکثر استفاده از نقاط قوت سازمان و نظام آموزش و پرورش برای جلوگیری از رویارویی با تهدیدها (استراتژی ST)؛

3 – راهبردهای استفاده از فرصت‌های موجود برای جبران نقاط ضعف موجود در نظام آموزش و پرورش (استراتژی WO)؛

4 – راهبردهایی برای به حداقل رساندن زیان‌های ناشی از تهدیدها و نقاط ضعف (استراتژی تدافعی WT)؛

بر این اساس و بر پایه‌ی یک مطالعه‌ی اجمالی، فهرستی از موارد مربوط به فرصت‌ها، تهدیدها، ضعف‌ها و قوت‌ها در نظام آموزش و پرورش ایران، قابل شناسایی است:

نقاط ضعف

1 – تعداد بالای نیروهای حق‌التدریس؛

2 – فقدان سازمان نظام معلمان؛

3 – کمبود وعدم رعایت طراحی و تجهیز مدارس کشور متناسب با نیازهای فردی، منطقه ای و استانداردهای آموزشی و کمک آموزشی؛

4 – ضعف و نارسایی مدیریت منابع انسانی آموزش و پرورش (جذب، آموزش، توزیع، ارتقاء و نگاهداشت)؛

5 – عدم تناسب بخشی از اهداف و محتوای نظام آموزشی و پرورشی با نیازهای فردی و ملی؛

6- ناکارآمدی نظام تصمیم گیری به جهت متمرکز بودن، بخشی نگری، مبتنی نبودن بر یافته های پژوهشی و عدم بهره گیری از مشارکت عوامل ذی‌ربط؛

7- پایین بودن اثربخشی و کارایی درونی نظام آموزشی و به تبع آن اتلاف منابع؛

8- پایین بودن ضریب نفوذ فناوری‌های نوین در همه‌ی شئون آموزش و پرورش؛

9- متناسب نبودن ساختار تشکیلاتی نظام آموزش و پرورش با رسالت‌ها و مأموریت‌ها؛

10- ناکارآمدی در توزیع و استفاده‌ی بهینه از منابع مالی و اعتباری؛

11- عدم تناسب برنامه های درسی، آموزشی و پرورشی با نیازهای فرد، منطقه، و تغییرات فناوری و محیطی؛

12- عدم جامعیت، شفافیت و روز آمدیقوانین و مقررات حاکم بر نظام آموزشی؛

13- نارسایی در پوشش جمعیت بازمانده از تحصیل؛

14- عدم تناسب و توازن آموزش‌های فنی و حرفه ای بر اساس آمایش سرزمین؛

15- ناتوانی نظام آموزشی در ایجاد فرصت‌های برابر آموزشی (منطقه ای، جنسیتی و فردی)؛

16- ضعف نظام آموزشی در تحقق پوشش کامل تحصیلی نظام آموزش عمومی؛

17 – فرسوده بودن و فقدان ایمنی کافی بسیاری از فضاها و تجهیزات آموزشی

18 – عدم اهتمام لازم برای تعمیر و نگهداری فضاها و تجهیزات

19 – کمبود فضاها و تجهیزات پرورشی و تربیتی

20 – وابستگی کامل تحقیقات و پژوهش به بخش دولتی و کم توجهی به ظرفیت‌های غیردولتی و مردم نهاد

21 – نارسایی در مدیریت منابع انسانی، مالی، ساختار و تشکیلات آموزش و پرورش

22 – تمرکز بر بودجه دولتی و کمبود تنوع، ساز و کارهای تأمین منابع از بخش غیردولتی و خصوصی

23 – محوریت داشتن کتب درسی به عنوان تنها مرجع یادگیری و نقطه اتکای مطلق مربی و فراگیر

25 – حاکمیت روش‌های تربیتی نسبی و عدم توجه به اقتضائات اهداف گوناگون در انتخاب روش‌ها و عدم استفاده بهینه از ظرفیت تکنولوژی‌های نوین در فرآیند یاددهی – یادگیری

26 – کم توجهی به واقعیت چند زبانه بودن دانش آموزان و فقدان طرحی جامع برای مرتفع نمودن این پدیده

27- عدم تمایل و انگیزه‌ی کافی معلمان به همکاری لازم در زمینه‌ی تحقق ارتقاء مهارت و استانداردهای حرفه ای؛

28-نبود اطلاعات و آمار دقیق از کودکان بازمانده از تحصیل بر اساس گروه های سنی مدرسه و
واجب التعلیم؛

29-عدم توجیه و تبحر مدیران آموزشگاه‌هادر خصوص هزینه یابی،فلسفه‌ی وجودی و اهداف طرح مشارکت بخش غیردولتی در آموزش و پرورش؛

30-نگرانی وعدم توجیه عموم مردم نسبت به تبدیل شدن مدارس دولتی به غیرانتفاعی؛

31-عدم ارتباط مناسب و منطقی بین مدیران و انجمن‌های اولیاء و مربیان مدارس؛

32-بروز مشکلاتی به لحاظ رعایت استاندارد مشاغل اداری و اجرای بخشنامه‌ی لزوم ارتباط رشته‌ها و مدارک تحصیلی معلمان با مواد درسی در دوره های تحصیلی؛

33-عدم امکان ارتقاء توانایی‌ها و مهارت‌های کارکنان در حد مورد انتظار با توجه به تغییرات سریع در فناوری‌های آموزشی؛

34-ضعف و کندی در اجرای تحول بنیادین در آموزش و پرورش

35-فقدان نظام پایش و ارزیابی راهبردی

36-فقدان نظام جامع خدمات رفاهی و معیشتی فرهنگیان

نقاط قوت

1- وجود نهادهای پژوهشی در آموزش و پرورش؛

2- وجود مراکز تربیت معلم، آموزشکده های فنی و حرفه ای و مراکز آموزش عالی وابسته به آموزش و پرورش؛

3- آشنایی نسبی نیروی انسانی به فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی؛

4- وجود بسترها و زمینه های لازم برای استفاده از مشارکت‌های بخش غیردولتی و سازمان‌های مردم نهاد؛

5- تمایل و اشتیاق به ادامه‌ی تحصیل و به روز آمد نمودن سطح تحصیلات و مهارت‌ها در بین فرهنگیان؛

6- وجود آیین نامه‌ی طرح طبقه بندی مشاغل معلمان؛

7- حرکت به سمت سامان دهی نیروی انسانی متناسب با صلاحیت‌های حرفه ای و تخصصی؛

8- تدوین طرح راهبردی سوادآموزی؛

9- گرایش به عدم تمرکز در تصمیم گیری‌های مرتبط با نظام آموزشی؛

10- وجود سند ملی برنامه‌ی آموزش برای همه؛

11- وجود طرح سنجش سلامت و آمادگی تحصیلی نوآموزان بدو ورود به دبستان؛

12- توجه به دانش آموزان دارای نیازهای ویژه در نظام آموزش و پرورش؛

13- سند برنامه‌ی درسی ملی؛

14- سند ملی آموزش و پرورش؛

15- وجود متخصصان امر آموزش و پرورش در درون نظام آموزش و پرورش؛

16 – هدفمند نمودن آموزش‌های دوره ضمن خدمت

17 – بهره گیری از کمک‌های خیرین مدرسه ساز

18 – اهتمام به استفاده از ویژگی‌های معماری اسلامی – ایرانی در فضاهای آموزشی و فرهنگی

19 – استفاده از شیوه های صنعتی و فناوری‌های نوین در ساخت و ساز مدارس

20 – تعامل مستمر با مجامع علمی و استفاده از توانمندی‌های آن‌ها برای تولید کیفی فضا و تجهیزات آموزشی و تربیتی

21 – تولید و انتشار مجلات علمی – پژوهش سراها و هدایت دانش آموزان به این مرکز

22 – استقرار نظام پذیرش و بررسی پیش نهادها

23 – اهتمام نسبت به تولید محتوای دیجیتالی و گرایش نسبت به‌کارگیری فناوری نوین در فرآیند یاددهی و یادگیری

فرصت‌ها

1- افزایش تمایل خانواده‌ها به داشتن نقش فعال در آموزش و پرورش فرزندان؛

2- گسترش فناوری‌های نوین اطلاعات و ارتباطات؛

3- توجه به نقش آموزش و پرورش در تحقق چشم اندازی و نقشه‌ی جامع علمی کشور؛

4- حمایت و تاکید مقام معظم رهبری و مسئولان عالی قدر کشوری از تحول بنیادین در آموزش و پرورش؛

5- وجود معاهده های بین‌المللی آموزش برای همه و اهداف توسعه‌ی هزاره‌ی سوم؛

6- وجود مراکز و رشته های تخصصی مرتبط با نیازهای آموزش و پرورش در بیرون از نظام آموزش و پرورش؛

7- وجود سازمان‌های غیردولتی و مردم نهاد مرتبط با آموزش و پرورش؛

8- وجود متخصصان امر آموزش و پرورش در بیرون از نظام آموزش و پرورش.

9 – رشد فرهنگ اجتماعی و افزایش مطالبات از آموزش و پرورش

10 – توجه به معماری اسلامی – ایرانی در ساخت و ساز فضاهای ورزشی و تربیتی

11 – انجام سرمایه گذاری‌های جدید و رقابتی شدن فضای تولیدات، محصولات و تجهیزات آموزشی در کشور

12 – گسترش نهادهای مردم نماد و NGO

13 – گسترش شبکه اینترنت و فناوری نوین

14 – گسترش فاوا و رسانه های جمعی و تأثیر آن بر ایجاد تسهیلات در ارائه خدمات آموزش و پرورش

15 – وجود بازار پررونق و گردش اقتصادی مناسب در حوزه تولید مواد و منابع آموزشی

16 – وجود پیوست فرهنگی و مهندسی فرهنگی در تهیه برنامه های آموزشی و درسی

17 – مساعدتر شدن فرهنگ عمومی جامعه برای نوآوری در برنامه های درسی

تهدیدها

1- ناکافی بودن بودجه و اعتبارات اختصاصی به نظام آموزش و پرورش؛

2- عدم وجود عوامل زمینه ای مناسب برای جذب منابع انسانی متخصص مورد نیاز آموزش و پرورش؛

3- عدم تناسب میان شرایط احراز شغل با تسهیلات شاغلان؛

4- وجود هجمه ی فرهنگی؛

5- محدودیت قانونی و حمایتی در نهادینه سازی مشارکت‌های غیر دولتی و مردم نهاد در آموزش و پرورش

6- عدم نگرش به آموزش و پرورش به عنوان نهاد تشکیل دهنده‌ی سرمایه‌ی انسانی و اجتماعی.

7- فرسایش طبیعی ساختمان‌های مدارس و تجهیزات آموزشی به وی‍ژه در مناطق خاص

8- عدم تناسب زیر ساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات با نیازهای استان‌ها، مناطق و مدارس

9- پایین بودن سهم بودجه و اعتبارات از آموزش و پرورش از تولید ناخالص داخلی در مقایسه با کشورهای پیشرفته

10 – کمبود فضا و زمین مناسب در شهرهای بزرگ برای توسعه فضاهای آموزشی و پرورشی

11 – ناکافی بودن منابع مالی به بخش پژوهش

12 – جذابیت بیشتر دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی برای پژوهشگران و محققان آموزش و پرورش

13 – نارسایی قوانین و مقررات در حمایت و پشتیبانی از آموزش و پرورش برای رفع معضلان آن

14 – عدم استقبال منابع انسانی نخبه، خلاق و مبتکر برای جذب در آموزش و پرورش

15 – حاکمیت تفکر و نگرش غیر ملی و بخش نگری به آموزش و پرورش

16 –تأثیر پذیری برنامه های درسی و آموزشی از جریان‌های سیاسی

17- پراکندگی مناطق و صعب‌العبور بودن راه‌ها برای تشکیل کلاس‌های یک ماهه‌ی آمادگی در مناطق دو زبانه‌ی کشور؛

18- مشخص نبودن وظایف و عدم انسجام در سازمان دهی امور مربوط به فناوری اطلاعات کشور؛

19- عملیاتی نشدن سند راهبردی نظام جامع توسعه‌ی تربیت بدنی و ورزش کشور؛

20- عدم ارتباط تنگاتنگ در میان بازار کار و آموزش‌های فنی و حرفه ای؛

21-تحولات محیطی (جمعیت آموزشی – بازار کار و ...) و تأثیر آن بر ساماندهی نیروی انسانی و فضا و تجهیزات

نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید بخش آموزش و پرورش

نقاط ضعف

نقاط قوت

فرصت‌ها

تهدیدها

مطالب مشابه :

بررسی نقاط قوت وضعف کارورزی

نظر ولایتی درخصوص نقاط قوت و ضعف دولت .

مديريت موفق . نقاط قوت يا نقاط ضعف

نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید بخش آموزش و پرورش

شرایط و ویژگی های یک تدریس اثر بخش و راهکارهای کاربردی اجرای آن ها