مفاهیم نمادین دایره، مربع، و مثلث

هر چیز، هر پدیده، و هر تصویری در طبیعت می تواند برای انسان تبدیل به نماد شود. از مادی ترین و ملموس ترین چون سنگ و چوب و برگ و حیوانات گرفته تا دور از دسترس ترین مثل ماه و خورشید و چهار عنصر مثالی. هر آنچه که اثر انسان بر زمین است؛ معماری، نقاشی، و به طور کلی آنچه که آنرا فرهنگ و تمدن می نامیم چیزی نیست جز طبیعت ناب که توسط انسان وام گرفته شده و دوباره بازنمایی شده است. اینجا انسان درست به سان تبدیل کننده ( کاتالیزور) عمل میکند.

برای انسان اندیشمند( صاحب فکر) همه چیز از کلمه آغاز میشود. پیدایش مفهوم مجرد و اختصاص دادن واژه ای مشخص برای نامیدن یک مفهوم, در عرفان یهودی، کابالا همه چیز و همهء جهان ها از کلمه خلق شد. (...وخدا کلمه بود...) خلق کلمه، خلق جهان است (word & world).

نماد شکلی قراردادی است که هزاران کلمه و جمله و تفسیر را در خود خلاصه می کند. میتوان گفت که نماد مرحله ای از تکثر معانی از یک شکل واحد است که نقطهء مقابل آن رمز (code) می باشد. نماد میتواند به رمز تبدیل شود یک معنای واحد مورد نظر.

نماد میتواند تفسیر شود اما رمز تفسیر پذیر نیست. رمز فقط و فقط به یک معنای سری و مخفی (حفاظت شده) ، مفهومی که نباید همگانی شود دلالت دارد. با مقایسهء تفسیرها و نمادهای گوناگون میتوان رمز را شکست . رمز به هیچ وجه در کلمه ، معنا، و تشریح تقسیم پذیر نیست و دانشی است برای گذر. رمز، کلیدی است برای گذر از یک مرحله به مرحله ای دیگر مثل یک پل، مثل یک در. رمز یک معنای ذاتی است که نماد به کمک آن آمده و برای کشف رمز به صورت ابزاری عمل میکند. درست مثل جمله بالا:" مثل یک پل، مثل یک در".

اما راز(secret)؛ صرفاً آن چیزی است که نباید رمز آن گشوده شود. هویت راز به مخفی ماندن و خوانده نشدن آن است. مرحله ای که از نماد دور است. مرحله ای بسیار تجریدی که به کلمه در نمی آید. راز همان سکوت است. نقطه اول در مثلث جادویی فیثاغورثیان؛ تتراکتیس. بیان کردن و به زبان آوردن، به مثابهء آشکار شدن و به عالم ماده آوردن مفهوم، خواسته، و اندیشه است.

نمادها:

برای بازنگری نمادها از ساده ترین آنها، یعنی اشکال بنیادین: دایره، مربع، و مثلث شروع میکنیم. ابتدا میتوانیم خیلی ساده و به طریقهء رمز شکنی (decode) هر یک را معادل یک عنصر بیابیم. دایره= آب، مربع= خاک، مثلث= آتش. بنابراین، همهء مفاهیمی که به این سه عنصر منسوب میشود، به این سه شکل بنیادی نیز قابل تعمیم است. مثلاً دایره، منبع زندگی و حیات، چرخ هستی است همچون آب که عنصر مرتبط آن و منشاء زندگی است.

دایره:

کاندینسکی مینویسد: " نقطه، زندگی است. تصویرِ اصلیِ بیان است. دایره ای است که به غایت کوچک شده است: خُرد ترین شکل زمان است"

دایره شکلی است که دلالت بر بی زمانی دارد چرا که نه آغازی دارد و نه پایانی (زمان). بنابراین میتوانیم مفهوم دایره به خصوص در معماری گونه ای دیگر بنگریم. این مفهوم به مرور، معنای حرکت، چرخ، راه، گردونه[2]،(چرخ زمان، گردونه زمان، گردونه مهر یا خور-شید، که خود به عنوان ابزار سنجش و اندازه گیری زمان در ساعت های خورشیدی به کار گرفته میشد) و زمانِ سپری شونده، به خود گرفته است. دایره نماد عهد و پیمان نیز هست، در ایران تبدیل به حلقهء ایزد مهر و یا حلقهء فره ایزدی در نماد فروهر شده و هم اکنون نیز در همهء فرهنگ ها کم و بیش نماد تعهد، مرحلهء گذر، و نشان مهر است. کلاً فضای درون دایره فضایی مقدس، جادویی و محافظت شده است.

مربع:

همانطور که دایره نماد روح است، مربع نیز نماد جسم میباشد چرا که این شکل چهار گوش از اجتماع چهار عنصر پدید آورندهء ماده حکایت میکند عالم بالا میبوده به شکل دایره ای ساخته میشده است. پیدایش گنبد مرحلهء جالب توجه ای در معماری می باشد. یکی از قدیمیترین نوع. گنبد، حد فاصل و رابطِ گذر جسم به عالم روحانی است. شالودهء معماری ایرانی بر حیاط های چهارگوش و حوض های دایره ای یا پنج وهشت ضلعی در مرکز حیاط میباشد. یکی از کهن ترین الگوهای شهرسازی نیز بنابر طرح دایره ای و بر حول نقطهء مرکزی دایره، و گسترشِ به سوی بیرون بوده است.

مربع نماد این تسلسل و فرود و ادامهء زندگی و حکمرانی الهی در عالم ماده است . مربع فضای قابل تسخیر بوسیلهء انسان است (مکان).

مثلث:

بازهم به معماری ایران باز میگردیم؛ آتش، نماد خِرد نخستین و ازلی جلوه ای از دانایی بیکران و عالم ماورای انسان است (مثلث نماد آتش) که در آتشکده یا دارِ مهر، یعنی همان بناهای مکعبی در شکل ابتدایی خود تکریم و تقدیس میشود.

در کیمیاگری، تثلیث مقدس؛ سه گانهء جسم/خاک، روح/ آب، جان/هوا، می باشد که باید پس از مرحلهء پالایش، دوباره به دایره باز گردد. مثلث تنها شکلی است که جهت پذیر است و جهت رو به بالا یا رو به پایین آن در معنایش تاثیر می گذارد.

ماخذ:http://www.nasrinfoundation.org/articles.htm

مفاهیم نمادین دایره، مربع، و مثلث

مطالب مشابه :

مربع

ترکيب بندي باتمرکز فرم ها

مفاهیم نمادین دایره، مربع، و مثلث

در مورد دایره

دایره