اقلیم اردبیل

· استان اردبيل درمنطقه اي سردسير و درشمالغربي فلات ايران با وسعت 5/17952كيلومترمربع يك درصد مساحت كل كشور را تشكيل ميدهد. اين استان بخشي ازفلات مثلثي شكل ايران درشرق فلات آذربايجان واقع ميباشد كه حدود3 /2 آن داراي بافت كوهستاني با اختلاف ارتفاع زياد بوده و بقيه رامناطق هموار و پست تشكيل داده است . مرتفع ترين نقطه استان ،قله سبلان باارتفاع تقريبي 4811 ميباشد.

· اقليم استان اردبيل بطور عمده به چهارعامل ارتفاع ، عرض جغرافيايي ، منابع آبي و توده هاي هواي مهاجر بستگي دارد. عوامل ديگري نيز نظير پوشش گياهي ، فعاليتهاي كشاورزي صنعتي و معدني درمقياس كوچك بر اقليم تاثيرداشته و يا تاثير مي پذيرند.

نقش ارتفاعات براقليم استان :

· باتوجه به اينكه استان اردبيل داراي 3/2بافت كوهستاني باارتفاع متوسط 3700مترازسطح دريامي باشدوسبلان نگين تابناكي بربلنداي استان با ارتفاع 4811متر واقع شده است بطوريكه غيرازآن كوههاي طالش وقوشه داغ درغرب كوه سبلان وبزغوش درجنوب وجنوب غربي سبلان باارتفاع متوسط 2200مترويارشته كوه پلنگان درحوالي درياچه نئوروقله آق داغ باارتفاع 3322متردراستان واقع گرديده اند. سبب شده كه اقليم استان اردبيل تحت تاثيراين ارتفاعات ازويژگيهاي خاص برخوردارشودواين استان درشماريكي ازسردترين استانهاي كشورقرارگيردورژيم بارندگي ودمايي آن درحدوسيعي تحت تاثيرارتفاعات بوده كه غالباً با برف پوشيده مي باشند.

نقش منابع رطوبتي :

· استان اردبيل داراي رودخانه هاي ارس ،قره سو،بالخلي چاي ودرياچه هاي نئوروشورابيل مي باشدكه درشكل گيري اقليم نقش قابل توجهي داردومنبع رطوبتي درياي خزربررژيم هاي اقليمي آن بطورشاخص اثرميگذارد.

تاثيرعرض جغرافيائي

· عرض جغرافيائي نيزجزءعوامل اصلي مؤثربرشكل گيري اقليم ميباشد.استان اردبيل يكي ازاستانهائي است كه داراي گستره وسيع شمالي –جنوبي است كه نزديك به 3درجه عرض جغرافيائي اختلاف دارندكه اين اختلاف موجب گرديده است برشرايط جغرافيايي وآب وهوائي استان تاثيربگذاردورژيم دمائي واقليمي متفاوتي رابوجودآورد.

نقش پوشش گياهي وكشاورزي دراقليم استان :

· استان اردبيل ازپوشش مرتعي مناسبي دربسياري ازمناطق برخوردارميباشدو وجودجنگلهاي استان درشمال وشرق اردبيل وارتفاعات طالش واقع دراستان تاثيرات قابل ملاخظه اي براستان پديدمي آورندوبه عنوان عوامل فرعي تاثيرگذاربررژيم آب وهوائي مي باشد.

تاثيرتوده هاي هواوسيستم هاي هواشناسي :

· توده هاي هوابه حجم بزرگي ازهـــوا با خصوصيات فيزيكي خاص اطـــلاق مي گردد، توده هاي هوابه دليل قرارگرفتن درروي يك ناحيه وسيع به دليل عبورآرام ازيك منطقه بتدريج خصوصيات فيزيكي ناحيه ازقبيل دماورطوبت رابه خودميگيرد.

منابع اصلي شكل گيري توده هاي هوا:

· يك توده هوابه حجم عظيمي ازهواگفته مي شودكه وقتي به صورت افقي درداخل آن حركت كنيم داراي خصوصيات فيزيكي مشابه درطول مسيرباشد،يك توده هواممكن است سطحي بيشترازهزاران كيلومترمربع رابپوشاندمثلايك توده هواي بزرگ زمستاني بيشترازنصف قاره آمريكارامي پوشاند.

دسته بندي توده هاي هوا:

· توده هاي هوا براساس منابع شكل گيري واهميت به سه گروه اصلي توده هاي قطبي ،توده هواي عرض هاي مياني وتوده هواي حاره اي كه هرگروه براساس منبع شكل گيري توده هوابه توده هواي دريايي وخشكي تقسيم مي شوندونيزدوتوده هواي ديگرتوده هواي كلاهك قطبي واستوايي مي باشند. توده هوائي كه روي اقيانوسهاشكل مي گيرندداراي رطوبت بيشتري هستند.

توده هواهائي كه استان راتحت تاثيرقرارمي دهند:

· درفصل بهاروتابستان بيشترجريانات عرضهاي مياني وجنب حاره اي دراستان اردبيل فعال هستندبه طوريكه بيشترين ميزان بارندگي استان دراثرنفوذجريانات ناپايدارعرضهاي مياني پس ازتقويت درروي درياي مديترانه وكسب رطوبت كافي ميباشد. بارندگي هاي اصلي اردبيل درفصل بهاروتابستان بيشتردراثرفعاليت عبورجريانات عرضهاي مياني وكم فشارسوداني ميباشدكم فشارسوداني كه درحين فعاليت ازروي شرق مديترانه درفصل بهاروتابستان اين سيستم درحال ديناميكي وحركت روبه شمال شرق باعث بارندگي درحاشيه غربي كوههاي زاگرس گرديده وبه علت ازدست دادن رطوبت خودبه صورت بادنسبتاگرم دراستان اردبيل جريان پيداميكند.زماني كه جريان عرضهاي مياني تاغرب مديترانه گسترش پيداكرده باشدهواي سردي ازحاشيه جنوبي اقيانوس اطلس شمالي بخصوص مجمع الجزاير آزور و در پشت اين سيستم قرارميگيردوبه دنبال جريانات گرم منطقه راتحت تاثيرقرارميدهدومعمولابابارندگي هاي نسبتاخوب توام بارعدوبرق دربهاروتابستان ودرزمستان باعث بارش برف سنگين دراستان ميگردد.

جريانات مؤثردر فصول پائيز و زمستان بيشتر شمالي و شمال غربي هستند به طوريكه :

الف ـ درفصل زمستان ريزش هواي بسيارسردسيبري افت شديددماوبارش برف دراستان اردبيل رابه همراه داردزمانيكه كم فشارهاي عرضهاي پائين درحين نفوذبه فلات ايران ازتوسعه وگسترش خوبي برخوردارباشندوتاعرضهاي 40درجه برسند،نفوذهواي سردسيبري وبرخورد آن باهواي نسبتا گرم عرضهاي مياني باعث تقويت ناپايداريهاوبارندگيهاي خوب دراستان اردبيل ميگردد.نفوذمركزفشارزيادسيبري درفصل پائيزباعث افت قابل ملاحظه دماگرديده ودربعضي سالهاكاهش زودرس دماباعث واردآوردن خسارات زيادبه محصولات كشاورزي وباغباني ميشود.

ب ـ توده هواي ديگري كه درفصل زمستان براستان اردبيل تاثيرگزاراست ،توده هواي شكل گرفته درروي مناطق پوشيده ازبرف كانادااست كه به دوصورت درمنطقه عمل ميكند: خست پس ازعبورازروي كشورهاي اسكانديناوي وشمال اروپاباسيستم پرفشارسيبري ادغام گرديده وازروي درياي سياه وارد استان شده وباعث افت شديددرجه حرارت وبارندگي ميگردد. دوم توده هواي شكل گرفته درروي مناطق جنوب شرقي كانادااست ،كه مركزآن درروي مجمع الجزاير آزور قرارميگيرد،به دليل كسب رطوبت ازاقيانوس اطلس شمالي پس ازعبورازروي اروپاودرياي مديترانه ازبخشهاي شمالغربي كشورواردشده وباعث بارندگيهاي نسبتا خوب دراستان اردبيل ميشود. كم فشارهاي سوداني درمناطق مختلف استان اردبيل اثرات متفاوتي برجاي ميگذارنددرشهرهاي اردبيل وخــلخــال به صورت وزش بادگرم همراه با گردوغبارو در پارس آباد ،مشگين شهر،گرمي وبيله سواربصورت رگبارهاي پراكنده همراه بارعدوبرق جريان پيداميكند. كم فشارهاي سوداني دراستان اردبيل باعث بروزبيماريهاي گوارشي ،جلدي و...ميگردد،جريانات فوق پس ازرسيدن به اردبيل درحاشيه جنوبغربي كوه سبلان ودرصعودازارتفاعات سبلان دراثربارندگي رطوبت خودراازدست داده وبه صورت هواي خشك وگرم ازدامنه هاي جنوب شرقي سبلان سرازيرشده ودررسيدن به شهراردبيل باعث وزش بادجنوبغربي بانام محلي گرميج دراين شهرميشود.

براي برسي اقليم منطقه شناخت عناصر اقليمي ضروري مي باشد كه در ذيل به بررسي مي گردد :

بارندگي : بارندگي يكي از مهمترين عامل تعيين كننده اقليم و چرخه آب در منطقه مي باشد و اگر بخواهيم بارندگي را در يك عبارت بسيار ساده تعريف كنيم اصطلاحاً به كليه نزولات جوي بارندگي گويند. باران و برف عمده‌ترين نزولات جوي منطقه بوده و برحسب مطالعاتي كه انجام يافته بيا نگر اين است كه حداكثر بارش منطقه با حد اكثر رطوبت ارتباط مستقيم نداشته و در مجموع، ميزان بارندگي به عوامل مختلفي مانند عامل صعود؛ كاهش دما؛ وجود هسته هاي تراكم به مقدار لازم در هواو منبع رطوبتي، بستگي دارد. متوسط مجموع بارندگي سالانه محاسبه شده از ايستگاه هاي مورد مطالعه9/333 ميليمتر است كه مقدار بارندگي در مناطق شمالي استان نسبت به مناطق ديگر كمتر است. در جدول مجموع بارندگي ماهانه و سالانه و فصلي تهيه گرديده است. اين جدول نشان مي دهدكه كم‌باران‌ترين ايستگاه مشيران با 2/209 ميليمتر و پر باران ترين آن با 6/482 ميليمتر مربوط به ايستگاه سرعين است .با محاسبه ميزان بارندگي فصلي و توزيع آن مشخص مي شودكه ميانگين مكاني بارش بهاره استان 2/111 ميليمتر معادل 1/34 درصد بارش سالانه است و بيشترين بارش سالانه استان به غير از ايستگاه پارس آباد و سرعين كه در فصل پاييز و فيروز آباد و كلور اردبيل كه در فصل زمستان اتفاق مي افتد ،بقيه مناطق در فصل بهار روي مي دهد. بنابر اين پرباران ترين و كم باران ترين فصول سال به ترتيب بهار و تابستان است؛ كه فصل تابستان با متوسط مجموع بارندگي 9/32 ميليمتر معادل7/8 درصد از كل بارش استان دراين فصل اتفاق مي افتد. ميانگين سالانه بارندگي اردبيل 5/303 ، مشگين شهر 9/367 ، سرعين 6/482 ، مشيران 2/209 ، خلخال 6/375، و پارس آبا دمغان 8/264 ميليمتراست.

دماي هوا :

توزيع دماي هوادرسطح استان متناسب باتوپوگرافي وسايرويژگيهاي طبيعي آن است نواحي پست واقع دردره رودخانه ارس ودشت مغان گرمترين وارتفاعات سبلان سردترين مناطق استان مي باشند. ميانگين سالانه دماي هوادربين 9/7 تا2/15 درجه سانتي گراددرنوسان مي باشد.وميانگين حداكثردرجه حرارت دربين ايستگاههاي استان بين 3/14 تا 5/20 درجه سانتي گرادمتغيراست وميانگين حداقل درجه حرارت دربين اين ايستگاههابين 5/1 تا 7/9 درجه سانتي گرادمتغيرمي باشدولي وجوددرجه حرارتهاي مطلق بين 5/38- درجه سانتي گرادتا44درجه سانتي گرادبه ترتيب درايستگاههاي فيروزآبادخلخال ومشيران است كه حاكي ازاختلاف شديددمائي است .ودرجدول زيردماي سالانه تهيه گرديده است .

تعدادروزهاي يخبندان :

برحسب موقعيت وشرايط جغرافيائي مناطق ونواحي مختلف استان اردبيل ،تعدادروزهاي يخبندان درسال بيشترازمناطق جلگه اي ودشت هاي استان است ودرنقاط مرتفع برفگيراستان،تعدادروزهاي يخبندان به حدود6ماه درسال ميرسد. برحسب آماربلندمدت جوي تعدادروزهاي يخبندان شهرستان اردبيل 128روزومشگين شهر88روزوپارس آباد53روزومشيران 79روزوخلخال 154روزو سرعين147روزوفيروزآباد166روزاست .اين آمارنشان ميدهندكه باافزايش ارتفاع ازشمال استان به جنوب ونقاط مرتفع تعدادروزهاي يخبندان افزايش مي يابدودرارتفاعات بالاي 2200مترازسطح درياجزواقليم ارتفاعات فوقاني محسوب ميشود.

توفان رعدوبرق:

توفان رعدوبرق ازآن دسته پديده هاي جوي است كه رخدادآن ممكن است باخسارت مالي ياحتي تلفات جاني همراه باشدواصولاوقوع اين پديده موجب ايجادترس ووحشت مي شوددرمركزاستان اردبيل درهرسال تقريبا8تا9روزتوام باتوفان رعدوبرق است كه فراواني آن درماههاي ارديبهشت وخردادكه ماههاي گذرفصل سرد به فصل گرم استان است، بيشترازسايرماههاي سال ميباشد.درمشگين شهرتعدادروزهاي توفاني درسال درحدود6روزدرخلخال13روزدرپارس آبادمغان 11روزدرسال است .درمشگين شهرماههاي بهار، درخلخال ارديبهشت وخردادودرپارس آبادمغان هم ارديبهشت وخردادبيشترازسايرماههاي سال درمعرض توفان رعدوبرق قرارمي گيرند.

باد :

جريان هواهميشه ازنقطه اي به نقطه ديگردرحال حركت مي باشدباحركت اين جريان كه ازسيسستم فشارزيادبه طرف سيستم فشاركم ميباشدبادراتوليدمينمايددرهرمنطقه دونوع باد يافت ميشودكه يكي بادهاي محلي است وديگري بادهاي جبهاي كه بانفوذجبهه به طرف منطقه شروع ميشود.درحالت كلي بادهاي عمومي استان عبارتنداز:

بادشرقي : درفصول مختلف سال كه به بادمه يابادخزري معروف است ازطرف شرق به طرف غرب ميوزدوحداكثررطوبت درياي خزرراباخودبه مناطق مختلف مي آوردوعلت آنراميتوان اختلاف ارتفاع اردبيل ودرياي خزر را ذكرنمود.

بادغربي : اين بادنيزميتوانددرفصول مختلف سال بوزدودراصطلاح محلي به بادگرميچ معروف است ودراثرعبورتوده هواي مديترانه اي ودرياي سياه اتفاق مي افتدومعروفترين باددرمنطقه بشمارمي رودكه سبب تبخيروخشكاندن زمين كشاورزان مي شود.

باد غالب : علاوه بربادهاي ذكرشده بادهاي ديگري نيزدراستان اردبيل مشاهده مي شودكه به نامهاي مختلفي موسوم هستندودرگلبادهاي رسم شده مشخص ميشود. جهت وزش بادغالب درشهرستان اردبيل طي ماههاي دي وبهمن جنوب غربي كه سرعت آن دردي ماه 7/9ودربهمن 1/9متربرثانيه است ودراسفندماه باتغييرجهت ازجنوب غربي به شرقي سرعت آن نيزكاهش يافته وبه 8/6متربرثانيه مي رسد.درتمام طول فصل بهاروتابستان وماه اول پاييزجهت بادغالب دراردبيل ،شرقي وسرعت آن درفروردين ماه 1/7ودرارديبهشت 1/7درخردادماه 2/7درتيرماه 6/7درمرداد1/7درشهريورومهر6/6متربرثانيه است .ازماه دوم پاييزجهت وزش بادهاي غالب جنوبغربي شده كه اين جهت وزش درطول ماههاي آذرودي وبهمن تداوم مي يابد.سرعت بادغالب درآبان ماه 9 ودرآذرماه 6/8متربرثانيه است .دراردبيل بيشترين سرعت بادغالب 7/9متربرثانيه درديماه وكمترين سرعت 6/6متربرثانيه درماههاي شهريورومهراست .وسرعت بادهاي غالب بطورنسبي درفصول سردسال بيشترازماههاي گرم سال ميباشد. شديدترين بادوزيده شده درطول دوره آماري بلندمدت اردبيل باجهت جنوبغربي وسرعت 34متربرثانيه بوده است . بادهاي غالب مشگين شهركه درجدول نشان داده شده است 9ماه ازسال جنوبغربي وسه ماه شمالغربي ميباشدوسرعت بادغالب بين 2/4تا2/8متربرثانيه درهرسال ميباشد.وحداكثرسمت وسرعت باددرطول دوره آماري 29متربرثانيه ازسمت جنوب ميباشد. بادهاي غالب شهرستان خلخال 7ماه غربي و5ماه شرقي ميباشدكه دربادغالب آن غربي باسرعت 3/4متربرثانيه است وحداكثرسرعت باداتفاق افتاده جنوبغربي با24متربرثانيه است درپارس آبادبادغالب شرقي با5متربرثانيه است وحداكثرسمت وسرعت اتفاق افتاده جنوبشرقي با23متربرثانيه است كه درسال 1989اتفاق افتاده است .

طبقه بندي اقليمي استان

موقعيت خاص جغرافيائي استان اردبيل سبب گرديده است كه اين استان درفصلهاي سردسال تحت تاثيرتوده هواهاي مهاجرازشمال ،شمالغرب وغرب قرار گيرد.درفصل هاي تابستان نيزگاهي سيستم هاي هواشناسي كم فشارباران زائي تاثيرگذاشته وبارندگيهاي تابستانه رادراين مناطق نازل مي گردد. بخشهائي ازاستان تحت تاثيراقليم خزري قرارداشته ودرياي خزردرشرق استان برشرايط دمائي ورطوبتي آن اثرمي كندوموجب تعديل اين عوامل جوي مي شود.باعنايت به اينكه استان ازدوبخش كوهستاني سردوجلگه اي معتدل تشكيل شده وبه تبع تنوعات طبيعي وجغرافيائي ،داراي تنوعات اقليمي قابل توجه است .اماويژگي سردي كه ناشي ازهجوم توده هاي هواي سردشمالي ،ارتفاع وعرض جغرافيائي است .صفت مشترك اقليم هاي گوناگون استان گرديده وحتي درپست ترين نقاط استان كه طبيعتاداراي اقليم معتدل هستند. بطورمتوسط درحدود61روزازسال داراي شرايط يخبندان بوده وسردي هوابرتمامي استان و كليه اقليمهاكم وبيش تاثيرميگذارد. بر اساس طبقه بندي اقليمي دمارتن محاسبه رابطه آن بين ايستگاه هاي مختلف استان نوع اقاليم موجود به شرح جدول زير مشخص شده است:

نوع منطقه	نوع اقاليم	نام ايستگاه
استپي	نيمه خشك	اردبيل
استپي	نيمه خشك	پارس آباد
معتدل جنگلي	نيمه مرطوب	خلخال
استپي	نيمه خشك	فيروز آباد
معتدل جنگلي	نيمه مرطوب	سرعين
بياباني	خشك	مشيران
مرز بين استپي و معتدل جنگلي	مرز بين خشك و نيمه مرطوب	نمين
استپي	نيمه خشك	نير

جدول پارامتر هاي مربوط به طبقه بندي آمبرژه استان اردبيل

نـوع اقـليـم	نام ايستگاه
نيمه خشك سرد	اردبيل
نيمه خشك معتدل	پارس آباد
ارتفاعات فوقاني	خلخال
ارتفاعات فوقاني	سرعين
خشك سرد	مشيران
نيمه مرطوب سرد	نمين
نيمه مرطوب سرد	نير

اقلیم اردبیل

مطالب مشابه :

معماری اردبیل

اخبار فرودگاه بین المللی اردبیل/ برقراری پرواز اردبیل-نجف و تسریع در ساخت ترمینال خارجی

تفسیر گلباد(windrose) توسط کارشناس پیش بینی هواشناسی استان اردبیل

کمی از شدت سرمای شهرهاي استان اردبیل کاسته شد.

تحلیلی بر فضای سیاسی حاکم بر شهر :باد به کدام سو می وزد؟

مکان یابی دفع زباله اردبیل

نیم نگاهی به وضعیت فرودگاه اردبیل

روستای قره شیران:

اقلیم اردبیل

طرح زمستانی امداد ونجات در جاده های استان اردبیل آغاز شد