اسفناج 1

4- نور

همان طوری که قبلاً ذکر گردید ، به طور کلی اسفناج گیاهی است روز بلند . بنابر این چنانچه در طول رشد ، مدت روشنایی زیاد باشد بوته اسفناج طی مدت چند هفته گل می دهد . به همین علت است که بذر کشت شده در بهار زود تر گل داده (انواع بهاره) تا بذر که اواخر تابستان و اواییل پاییز کشت می شود (انواع پاییزه وبهاره ) . به نظر Fritz and Stols مرحله بحرانی گل دهی اسفناج در شرایط 12 ساعت روشنایی است که خشکی و گرمای زیاد نیز گلدهی را تسریع می کنند .

اسفناج را در گروه سبزیهای دو پایه (dioecious) طبقه بندی می کنند در صورتیکه این طبقه بندی کاملاً درست زیرا پایه های متفاوتی مثل پایه های نر ، ماده و یا نر و ماده وجود دارند . این گیاه را از نظر گلدهی و جنسیت به صورت زیر طبقه بندی می کنند :

پایه های کاملاً نر فقط گلهای نر تولید کرده ، برگهای بسیار کمی دارند ، زود به گل می نشینند و پس از گلدهی از بین می روند .

پایه های رویشی نر نیز فقط گلهای نر تولید کرده ولی برگهای زیادی دارند و دیرتر از نوع اول به گل می نشینند .

گیاهان ماده که فقط گلهای ماده تولید کرده ، برگهای کاملاً شکل گرفته و دیر وقت به گل می نشیند .

ارقام مختلف اسفناج نیز عکس العملهای متفاوتی نسبت به طول روز نشان می دهند . همان طوری که ملاحظه می شود بعضی ارقام مانند Virtuosa و lndien Thorny حساسیت کمی در مقابل فتوپریود نشان می دهند . این ارقام در روزهای کوتاه نیز به گل می نشینند .در صورتی که در بعضی ارقام دیگر مانند VR و nobel روزهای کوتاه باعث توقف رشد گیاه شده و فقط در مرحله ی رویشی باقی می ماند و در روزهای بلند به گل وبذر می نشیند .{ پیوست ، غلامعلی }

5- دما

علاوه بر طول مدت تابش ، گرما نیز در به گل نشستن اسفناج دخالت دارد . به طور کلی گرمای زیاد ، مرحله رشد و نمو در گیاه را افزایش می دهد ، به طوری که در نهایت افزایش رشد زایشی در واحد زمان ، بیشتر از افزایش وزن برگ در واحد زمان خواهد بود . به عبارت دیگر اسفناج در مجاورت گرمای زیاد به سرعت رشد می کند ولی به زودی هم به گل و بذر می نشیند و در نتیجه مقدار محصول کاهش خواهد یافت . ارقام زودرس در مجاورت افزایش گرما بیشتر از ارقام دیررس عکس العمل نشان می دهند و به همین دلیل برای کشت تابستانه مناسب نیستند . طول روز و گرما علاوه بر اینکه تنظیم کننده رشد زایشی در گیاه هستند ، طول مدت رشد رویشی را نیز تعیین می کنند و به این ترتیب در تشکیل برگها و نهایتاً مقدار عملکرد محصول دخالت دارند . { پیوست ، غلامعلی }

6- بهارش یا ورنالیزاسیون

به گل رفتن اسفناج علاوه بر عوامل نور و گرما می تواند تابع بهارش یا ورنالیزاسیون نیز باشد . بهارش حتی پس از چند روز کاشت بذر یهنی زمانی که دانه ها با جذب آب متورم شده اند ، تأثیر می گذارد ولی شدت این اثر در مراحل بعدی یعنی زمانی که گیاه سبز شود ، بیشتر است . دامنه دمای مؤثر برای گل انگیزی بین 2 تا 8 درجه سانتیگراد قرار دارد . پس از آن دمای بالا گلدهی را افزایش می دهد . سرمای لازم برای بهاره کردن بین 0 تا 5 درجه سانتیگراد طی مدت 8 تا 10 روز تعیین شده است . گیاهانی که بهارش دیده اند ، به مدت یک هفته زودتر از گیاهان عادی به گل می نشیند . در این گونه گیاهان مقدار برگ پایین ولی مقدار بذر بیشتری تولید می گردد . بنابراین عملکرد اسفناج تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می گیرد که به طور گروهی قابل بحث است و در حال حاضر با توجه به نتایج پژوهش های بدست آمده نمی توان این تلفیق را به طور دقیق مشخص نمود . {پیوست ، غلامعلی }

7- خاک

هرچند که می توان اسفناج را در کلیه زمین ها کشت نمود ولی خاکهای خیلی سبک وخیلی سنگین برای رشد گیاه مناسب نیستند . بهترین خاک مناسب برای اسفناج حد واسط بین این دو و و اراضی نم دار و حاصلخیز است . این گیاه در مقابل زمین های ابگیر ، خشک و PH خاک بسیار حساس است . مناسبترین PH خاک برای این گیاه بین 6 تا 8 است . اسفناج در مقابل PH پایینتر به وضوح عکس العمل نشان داده و نتیجه خوبی نمی دهد . گاهی اوقات در خاکهای قلیایی و خنثی تولید کلروزه می شود . این امر به علت غیر قابل استفاده بودن منگنز در اینگونه خاکها است . در مناطقی که رطوبت و بارندگی زیاد است مانند قسمت های شمالی کشور ، کشت اسفناج در پشته هایی که دارای زهکشهایی به عمق 25 تا30 سانتیمتر است صورت می گیرد .

زمین های عمیق با بافت خوب با هوموس و رطوبت کافی برای اسفناج است . خاکهای سبک فقط برای ارقام زودرس ، کشتهای زمستانه و کشت های مراحل اول سال مناسب است . در این خاکها باید آبیاری تکمیلی و کود کافی را از نظر دور نداشت . بهترین خاک می تواند خاکهای لومی و یا خاکهای معدنی با هوموس کافی باشد . بستر کاشت برای کشت مکانیزه صاف و دارای شیب کم و عاری از سنگلاخ باشد . { پیوست ، غلامعلی }

8- کود

استفاده از کود حیوانی در زمین هایی که از ننظر مواد آلی ضعیف هستند توصیه می شود . در هر صورت باید از کود حیوانی کاملاً پوسیده استفاده شود . چنانچه بخواهیم از کود تازه استفاده کنیم ، باید انرا چند ماه قبل از کاشت به زمین داد زیرا ریشه ی اسفناج در مقابل پاره ای از بیماری های قارچی که باعث پوسیدگی ریشه می شوند حساس است .

کود شیمیای را باید موقعی به زمین داد که در فاصله کوتاه دوره ی رویش در دسترس گیاه قرار گیرد . با توجه به مقدار مواد غذای موجود در خاک معمولاً حدود 120 کیلو N ، 60 کیلو 5P2O و 140 کیلو گرم K2O در هکتار توصیه می شود . همانطوری که گفته شد اسفناج زمین های خنثی تا قلیای را ترجیح می دهد . بنابر این می توان تا 4 هفته قبل از کاشت با دادن کود های آهکی مبادرت ورزید . کود پتاسه را در بهار به شکل کلرید به زمین می دهند زیرا عرضه زیاد کلرید در خاک کاهش جذب ازت را به همراه دارد و در شرایط معمول تولیدی باعث کاهش نیترات در گیاه می شود . معمولاً برای انواع بهاره ، کود شیمیای را یک دفعه قبل از کاشت به زمین می دهند ولی برای انواع زمستانه 3/1 ازت را توأم با تمای کودهای فسفره و پتاسه در اوایل زمستان هنگام کاشت به زمین می دهند و 3/2 ازت باقی مانده را در دو مرحله ی دیکر به صورت کود سرک در اختیار گیاه قرار می دهند . میزان کودهای ازته در عمق 0 تا 60 سانتیمتری خاک باید در رابطه با دو عامل ، مقدار محصول و مقدرا نیترات موجود در برگ مورد بررسی قرار گیرد .{ پیوست ، غلامعلی}

9- ارقام اسفناج

مؤسسات اصلاح بذر همواره کوشش دارند تا ارقامی را که دارای رشد سریع ، مقاوم به سفیدک دروغین ، رنگ سبز تیره و نیز ارقامی که دارای شکل ایستاده ای باشند تهیه و در دسترس باغداران قرار دهند . انتخاب اخیر بیشتر به این علت است که بتوان اسفناج را در سبزیکاری های سطوح بزرگ توسط ماشین های برداشت کنند .

ارقام مختلف اسفناج را بر اساس خاردار بودن یا بی خار بودن بذر ، صاف و یا ناصاف بودن برگها و نیز بر اساس رنگ برگها و انواع بهاره ، پاییزه و زمستانه طبقه بندی می کنند . ارقامی که در ایران کشت می شوند ، اسفناج برگ پهن ورامین و تعداد کمی از ارقام خارجی است . در انتخاب ارقم نکات زیر قابل توجه قرار می گیرد :

- سرعت رشد (سریع بودن رشد ونمو)

- تمایل کم به گل گرفتن

- یکسان ویک اندازه بودن برگها

- تمایل کم به زرد شدن برگها

- کم بودن مقدار نیترات

- مقاومت در مقابل افات وامراض (مخصوصاً در مقابل سفیدک دروغین)

-مقاوم بودن به سرمای سخت زمستان

در کشت گلخانه ای طی زمستان از ارقامی که دارای رشد سریع بوده و در مقابل شدت تابش و دمای کم حساسیتی نمایش نمی دهند ، استفاده می شود . ارقامی که دیر به گل می نشینند و دارای رشد متوسطی هستند در کشت تابستانه از عملکرد بهتری برخورداراند . کشتهای بهاره و پاییزه از نظر خصوصیات فیزیولوژیکی بین دو گروه فوق قرار دارند .

ارقامی که در حال حاضر به بازار عرضه می شوند ، اغلب از انواع یک پایه با تعداد گلهای نر زیادتر ولی از نظر برگدهی و دیر به گل نشستن همانند پایه های با گلهای ماده عمل می کنند . درصد کمی از ارقام موجود دو پایه هستند .بعضی از ارقام نیز دورگ هستند که برگهای یکدستی دارند و از نظر محصول دهی از سایر ارقام ارجح ترند . این ارقام در مقابل هر 3 نسل بیماری سفیدک دروغین اسفناج (Pernospora farinose ) مقاومند . معذالک بذرهای دو رگ به علت هزینه ی زیاد اصلاح نژاد ، همیشه گران هستند . ارقامی که با ماشین برداشت می شوند ، باید ایستاده و دارای دمبرگهای دراز باشند .{ پیوست ، غلامعلی }

10- کاشت ، داشت و بر داشت

بذر اسفناج در موقع جوانه زدن در مقابل گرمای زیاد ، کمبود اکسیژن و آب بسیار حساس است . کمبود اکسیژن معمولاً در زمین های ابگیر و خاکهای رسی به وجود می آیند . جوانه زنی بذر دمای پایین صورت می گیرد . حتی در 0 درجه سانتیگراد . سرعت جوانه زنی بذر در دمای بیش از 15 درجه سانتیگراد کاهش یافته و در مجاورت بیش از 30 درجه سانتیگراد به کلی متوقف می شود . بنابراین برای سبز شدن یکدست بذر در مزارع ،باید در فصولی از سال که دمای هوا پایین و متوسط است ، بذر پاشی کرد . تهویه خاک را نیز که اکسیزن و آب کافی در اختیار گیاه می گذارد ، نباید از نظر دور داشت .

تآثیر دمای خاک بر روی جوانه زنی اسفناج

دما (درجه سانتیگراد)	جوانه زنی (در صد )	مدت زمان جوانه زنی (روز)
0	83	63
5	96	23
10	91	12
15	82	7
20	52	6
25	30	5
30	30	6
35	0	-
نقل از : Harrington and Minges

اسفناج را می توان به طور دست پاش ، خطی و در سبزیکاری سطوح بزرگ با ماشین بذر پاشی کرد . فاصله ردیفها در کشتهای ردیفی بین 15 تا 25 سانتیمتر است . عرضه مداوم اسفناج به بازار تنها با کشت های چند مرحله ای که می توان تا 10 بار در سال انجام گیرد ، امکان پذیر است . مقدار بذر بستگی به نوع بذر ، جنس خاک و طریقه بذر پاشی دارد و بین 15 تا 40 کیلو گرم در هکتار متفاوت است . در شرایط نامناسب مثل زمستان و یا در اوایل بهار مقدار 10 کیلو به آن نیز اضافه می شود . . در کشتهای پر پشت حدود 60 کیلوگرم و در هلند حتی تا 90 کیلو گرم در هکتار نیز معمول است . بعضی از ماشین از ازمایشها حداکثر افزایش عملکرد محصول را تحت شرایط 100 کیلو گرم بذر و عمق کاشت بین 2 تا 4 سانتیمتر نشان می دهند .

عمق کاشت بذر اسفناج

عمق کاشت به سانتیمتر	تعداد بدر سبز شده (از 1000عدد بذر )
1	346
2	577
3	580
4	754
نقل از : کاشی 1363

زمان کاشت انواع بهاره در اواخر اسفند ماه ، انواع پاییزه در اواخر تابستان و انواع زمستانه در اواخر پاییز است . در سطوح بزرگ معمولاً پس از کاشت زمین را غلطک می زنند . دفع علفهای هرز با فوکا ، کولتیوار و یا با استفاده از علفکش های شیمیای صورت می گیرد . اسفناج احتیاج به آب فراوان دارد و باید در طول دوره ی رشد در زمین های خشک اقدام به آبیاری نمود . آبیاری علاوه بر اینکه مقدار محصول را افزایش می دهد ، گل دادن قبل از موعد گیاه را نیز به تأخیر می اندازد .

از بیماری های مهم اسفناج سفیدک دروغین (Pernospora farinose ) است . استفاده از ارقامی که مقاوم به این بیماری اند لازم و ضروری است . ترکیبات آلی فسفره برای مقابله با مگس چغندر (Pegomia hyoscyami) که لارو های آن در داخل برگهای اسفناج دالانهای مینوز (Minose) را می سازند مؤثر است . شته آفید وپروانه سفید کلم (Pieries brassica) نیز از دیگر آفات این گیاه است که می تواند در بعضی نقاط خسارتی ببار آورد .

برداشت اسفناج به این صورت است که زمانی گیاه 5 تا 6 برگه شد ، ابتداء مزرع را آبیاری کرده و پس از تبخیر رطوبت اضافی بوته را با ریشه از خاک بیرون می آورند و به همین صورت به بازار عرضه می کنند . در سطوح کوچک می توان دو یا سه مرحله از یک مزرعه برداشت کرد . در این صورت باید برگهای تحتانی را با دست یا چاقوی تیز بریده و برگهای کوچک وجوانه های مرکزی را به حال خود باقی گذاشت و پس از مدتی عمل چیدن برگهای بزرگ را تکرار کرد و به این ترتیب می توان در طول سال چند مرحله اسفناج برداشت کرد . تجمع نیترات معمولاً در دمبرگها زیاد است و بنابراین با چیدن برگهای بدون دمبرگ می توان اسفناجی با نیترات کمتری به بازار عرضه کرد .

در سطوح بزرگ از کمباین استفاده می شود . در این حالت پس از بریدن برگها آنها را در جایی انباشت کرده و بعداً به محل دسته بندی و یا به کارخانه حمل می کنند . اسفناج را معمولاً در اوایل روز برداشت می کنند . این عمل به حفظ کیفیت محصول می افزاید . عمل برداشت در زمان بارندگی و یا مواقعی که هنوز شبنم بر روی برگها نشسته است صورت نمی گیرد ، زیرا محصولی با کیفیت پایین و توأم با برگهای شکسته به دست می آید . مقدار محصول اسفناج حدود 15 تا 20 تن در هکتار و در بعضی از مواقع بین 35 تا 40 تن در هکتار است . { پیوست ، غلامعلی}

11- تناوب زراعی

اسفناج به علت مدت کوتاه دوره ی رویش ، سازگاری با دمای کم ، قدرت زیاد زمستان گذرانی و روز بلند بودن آن می توان به شکل های متفاوتی در تناوب زراعی قرار گیرد . این گیاه به عنوان مناسب ترین گیاه بعد لوبیای پا کوتاه (باقلا پاچ) ، نخود فرنگی و سیب زمینی زودرس قرار می گیرد ، ولی به عنوان گیاه ماقبل برای گیاهان دیگر دارای اهمیت زیادی نیست . به ویژه اگر برداشت آن مکانیزه باشد و عمل برداشت در زمین های خیس انجام گیرد (تخریب بافت خاک !) . از آنجایی که این گیاه طی دوره ی رویش به کودهای ازته زیادی نیاز دارد و از طرفی به علت کوتاه بودن دوره ی رویش نمی توان از آن به طور کامل استفاده کرد ، بنابراین پس از برداشت محصول ، مقدار زیادی کود ازته در زمین باقی می ماند که میتواند مورد استفاده ی گیاه بعدی قرار گیرد .{ پیوست ، غلامعلی }

تراکم و مقدار عملکرد اسفناج در 15 متر مربع

مقدار بذر (هکتار/ کیلو گرم)	عملکرد کل (کیلو گرم)	مقدار محصول قابل فروش	درصد بوته های به گل رفته
20	7/18	7/17	2/24
40	9/24	4/21	37
60	30	8/24	8/40
80	6/32	2/27	5/44
100	7/32	3/27	40
150	2/32	9/26	7/40
نقل از : کاشی ، 1363

منبع : پیوست غلامعلی سبزی کاری آورنده مسعود ملکی

اسفناج 1

مطالب مشابه :

آموزش کاشت گیاه اسفناج

کاشت داشت برداشت برنج

کاشت ، داشت و برداشت خیار

اسفناج 1

ماشینهای کشاورزی(کاشت- داشت- برداشت)

براورد هزینه مزرعه اسفناج

مراحل کاشت، داشت و برداشت کدوی تخم کاغذی

کاشت داشت و برداشت گیاه دارویی گزنه Urtica dioica

ماشینهای کاشت ، داشت ، برداشت