نباتات علوفه ای (جزوه ی عملیات کشاورزی) (2)

طرق کشت یونجه:

اساساً یونجه به هوای گرم و خشک و آب و هوای فراوان احتیاج دارد.

زمین شخم خورده در زمستان را در بهار در صورت مناسب بودن شرایط آب وهوا دیسک زده و به وسیله ی ماله آن را تسطیح و هموار می نمایند. پس از آماده شدن زمین بذر را به صورت دست پاش و روی زمینی پاشیده وسپس توسط دیسک یا ردیف کار با خاک می پوشانند. یونجه در مناطق سردسیر در بهار کشت می شود و در مناطق گرمسیری مثل خوزستان بهتر است در پاییز کشت گردد. بهترین تاریخ کشت در کرج از اوایل اردیبهشت و در پائیز در اوائل شهریور ماه می باشد. مقدار بذر مورد نیاز 25-30 کیلو گرم در هکتار است.

آبیاری یونجه: در مناطق گرمسیری (خوزستان) 4-6 روز یکبار آبیاری نیاز است.

در مناطق سردسیری (خوزستان) 10-8 روز یکبار آبیاری نیاز است.

بعد از آماده کردن زمین و بذر پاشی باید اقدام به آبیاری نمود. آبیاری به طور مرز کشی صورت می گیرد،در سراسر ایران متداول است. طریقه کرتی در صورتی مقرون به صرفه است که مساحت کوچکی زیر کشت باشد و اصولاً آبیاری آن به صورت غرقابی انجام می گیرد. بعد از آبیاری اول نباید اجازه سله بستن به زمین داد و برای این کار باید بعد از یک تا سه روز مجدداً آبیاری نمود. تعداد دفعات آبیاری یونجه در سال از 15 تا حداکثر 30 مرتبه می باشد. میزان آب مورد احتیاج یونجه خیلی بیشتر از سایر نباتات زراعی است ولی تخمین زده می شود که برای یک تن علوفه خشک به 750 تن آب احتیاج باشد.

کود و مواد غذایی یونجه:

ممکن است در اثر کمبود مواد غذایی یونجه رشد عادی خود را طی نکند.ردی این اصل بایستی مواد غذایی کافی در دسترس یونجه قرار بگیرد . اضافه نمودن 30-50 تن کود دامی در اوایل زمستان به زمین که جهت کشت یونجه در نظر گرفته شده باعث بهبود ساختمان خاک و پوک کردن آن می گردد.کود دامی را بهتر است برای جلوگیری از سرمای زمستان قبل از برف و یخ زدن به مزرعه یونجه دارد. مهمترین کودهای شیمیایی که در مزارع یونجه مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از:

کود ازته -کود فسفره و پتاسه- کود های آلی- کلسیم- بر- منگنز- مس

1-کود های ازته: مصرف کودهای ازته برای زراعت یونجه در مورد زمینهای شنی که درصد مواد آلی و هوموس آنها کم است باید در نظر گرفته شود.برای این منظور می توان از کودهای نیتراتی و آمونیاکی که زودتر از سایر کودهای ازته در دسترس گیاه قرار می گیرند می توان به مقدار 10-15 کیلو گرم ازت خالص در هکتار کرد.

کودهای فسفره:

بر عکس ازت،فسفر بزرگترین نقش را در رشد یونجه و متابو لیسم ان بازی می کند،زیرا بدون فسفر زندگی برای یونجه اصلاً مقدرو نیست.چون فسفر یک ماده لازم برای یونجه است لذا بایستی در موقع کشت به اندازه کافی مواد فسفره در دسترس ریشه های یونجه قرار دارد.

کودهای پتاسه:این ماده اهمیت ویژه ای جهت ساختمان سلولها وسایر اعضای گیاه دارد.به طوریکه در خاکستر گیاه حدود 30 درصد پتاس وجود دارد ومیزان آن در برگها بیشتر است.این ماده نقش عمده ای را بر عهده دارد زیرا انتقال مواد پتاس در گیاه تقویت می شود.علاوه بر این ساختمان چربی و مواد پروتیـنی هم دخیل می باشد.پتاس در تنظیم قدرت جذب آب گیاه دخالت داشته و در مناطق خشک با جذب پتاس مقاومت خاصی نسبت به خشکی نشان می دهد. پتاس مقاومت گیاه را در برابر سرما زیاد می کند.

کودهای آهکی:

نقش کلسیم در نبات عکس نقش پتاس بود،به طوریکه کلسیم مصرف آب رازیاد می کند و موجب عدم نفوذ در بین دیواره سلولی می کردد. بنابراین در دادن این دو ماده ی غذایی به گیاه لازم است که تناسب آنها را کاملاً در نظر گرفت.

برای تولید یک تن علوفه خشک یونجه در حدود 5000گرم کربنات کلسیم احتیاج است. یونجه بیش از هر گیاه زراعی دیگر قدرت جذب اکسید کلسیم (آهک) را از خاک دارد و احتیاج آن به کلسیم خیلی زیاد می باشد.

استفاده از یونجه (برداشت)

هزینه های کاشت،داشت و برداشت و مدت زمانی که صرف زراعت یونجه می گردد و باید با عملکرد محصول از نظر اقتصادی کاملاً متناسب باشد.

برای تشدید لازم است که یونجه را در سال اول کاشت، در زمان گل دادن کامل برداشت نمود.محصول قبل از گل دادن محتوی پروتئینیو سایر مواد غذایی زیادی است ولی در عوض عملکرد کمتر دارد.اصولاً هر چه یونجه به گل دادن نزدیک تر شود،حد رشد آن بیشتر شده، بنابراین ریشه قادر است مواد غذایی بیشتری جذب نموده و مدت بیشتری دوام پیدا کند.بهترین نتیجه زمانی است که 0.1 تا 0.2 گل ها شکفته باشند.

اسپرس Onobrychis

مبدا اصلی اسپرس نواحی شرقی دریای مدیترانه و آسیای شرقی است.

اسپرس گرما و خشکی زیاد را تحمل نموده ولی گونه Sativa مقاومت خاصی به یخبندان نسبت به گونهArenaria نشان نمی دهد.

چون اسپرس در مناطق خشک کشت و کار می شود، لذا احتیاج به تشکیل ریشه های عمیق و فراوان دارد. توجه به قسمت برگ اسپرس یعنی برگ بیشتر آن با پروتینی زیادتراز خواص اصلی به نژادی در تغذیه است.میزان بذر مورد نیاز 70-150 کیلو گرم در هکتار می باشد که باید روی خطوطی به فاصله حدود30 سانتی متر کاشته شود. از کشت مخلوط اسپرس با یونجه و حتی شبدر قرمز به مقدار 0.15 می توان محصول بیشتری تولید نمود.محصول علوفه خشک در هکتار به طور متوسط 4-8 تن و میزان بذر حاصله از هر هکتار 400-800 کیلو گرم می باشد.

اسپرس در نواحی مرتفع و کوهستانی ایران به ویژه در خاکهایی که به طور موقت آبیاری می شود به خوبی رشد و نمو می کند.از این گیاه می توان به خوبی در دیم زارها استفاده نمود.

شبدر قرمزTrifolium pretense

شبدر قرمزیکی از گیاهان قدیی است و اغلب کشاورزان جهان آن را از قدیم می شناخته اند. شبدر قرمز در زمینهای شنی و نقاط خشک کمتر یافت می شود و مناسبترین مکان برای کشت آن نقاطی است که دارای آب و هوای مرطوب بوده یا نزولات آسمانی سالیانه ان زیاد باشد. از شبدر قرمز در موارد مختلف استفاده می کنند به خصوص که برای تغذیه دام به علت خوشخوراکی بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. در ایران در نواحی آذر بایجان و در دامنه رشته کوههای کناره دریای خزر و بعضی نقاط دیگر به خوبی می روید.

شبدر قرمز گیاهی است چند ساله و معمولاً زارعین آن را به عنوان گیاه دو ساله می کارند.این شبدر از نوع گیاهان علفی و دارای ساقه های برگ دار است.

شبدر قرمز با دارا بودن ریشه های نسبتاً عمیق به خاک هایی احتیاج دارد که تحت الارض آن ها حاصلخیز بوده و بتوانند مدت زیادی رطوبت را در خود نگه داری کنند. بنابراین در خاک های خشک قادر به رشد نخواهد بود.

میزان و عمق کاشت بذر:

میزان بذر در واحد به ساختمان زمین،آب و هوا،میزان کود و ... بستگی دارد.میزان بذر معمولاً10-20 کیلو گرم در هکتار می باشد که با بذر پاش پاشیده می شود و گاهاً ممکن است این میزان به بیش از 30 کیلو گرم در هکتار نیز برسد. یک کیلو گرم شبدر قرمز بیش از 500000عدد بذر دارد.عمق کاشت این نباتات نباید بیشتر از 2 سانتی متر باشد.اصولاً کشت در عمق کم بهتر است.

سس Cuscuta

در نواحی مختلف مزارع شبدرمحل هایی پیدا می شود که بوته های شبدر از رشته های زرد رنگ یا قرمز رنگ پوشیده شده است.این رشته های کلاف مانند مربوط به گیاه گلدار انگل سس می باشد. سس فاقد برگ سبز بوده و بنابراین عمل جذب و تحلیل را نمی تواند انجام دهد.به حالت انگل زندگی می کند.راس ساقه سس به تدریج در چرخش افتاده تا بالاخره میزبانی برای خود پیدا می کند. بعد از آنکه چندین دور به دور ساقه پیچید از طرف داخل نوار یا زائده مکنده ای (Haustorien) تولید می شود که در داخل بافتهای میزبان تا دسته آوندها نفوذ می کند.از زائده های مکنده تعداد زیادی سلول مانند رشته های قارچ تولید شده که به پارانشیم میزبان نفوذ می کند و باتشکیل دسته آوندها روی میزبان ثابت شده و سپس یک شاخه جانبی از میزبان تغذیه می کند.

برای مبارزه با سس استفاده از بذر های خالص و عاری از دانه های سس و یا در مواقع خشک و گرم پاشیدن محصول 0.15-0.18 محصول ویتریول آهن اثر مثبت داشته است.سوزاندن سس به گل نشسته و دانه بسته را دیگر مبارزه می باشد.

از انواع دیگر گیاهان علوفه ای که عمدتاًشرایط مشابه یونجه و اسپرس را دارند می توان به شبدر سفید،شبدرایرانی، شبدر لاکی ، شبدر دورگ و... اشاره کرد.

از دیگر گیاهان علوفه ای خانواده لگومینوز می توان به ماشک گل خوشه ای یا قره ماش ،سویا،نخود،...اشاره کرد.

ذرت Zeamays:

این گیاه را قرن ها پیش در آمریکای مرکزی می شناختند و توسط مردم آمریکا کشت می شد. سطح زیر کشت ذرت در ایران ناچیز و سالیانه حدود ده هزار هکتار می باشد که محصول آن بین 5 – 10 هزار تن در سال است.همه ساله حدود چهل هزار تن ذرت دانه ای برای تغذیه ی دام خصوصاًدرمرغداری ها به کشور وارد می گردد. ذرت به علت داشتن مواد قندی و نشاسته ی زیاد و عملکرد محصول علوفه ای بیش از 80 تن در هکتار یکی از بهترین نباتات جهت داشتن مواد قندی و نشاسته ی زیاد و عملکید محصول علوفه ای بیش از 80 تن در هکتار یکی از بهترین نباتات جهت تولید علوفه ی سبز ،سیلو ودانه محسوب می شود.مهمترین مصرف ذرت عبارنتد از غذای انسان علوفه جهت تغذیه دام و مصارف صنعتی.

ذرت گیاهی است حساس به سرما و در مدت کوتاهی تولید محصول می نماید.مثلاً ذرت غلوفه ای 2-3 ماه و ذرت مخصوص سیلو حدود 4 ماه بعد از کشت محصول می دهد.ذرت علاوه بر آن که برای دام علوفه ای مرغوب می باشد،از لحاظ تامین انرژی به منظور تغذیه طیور و تولید تخم مرغ مهمترین مقام را دارد. ذرت فوق العاده سهل الهضم بوده و سیلوی آن برای دام های پرواری عالیترین غذاست.

انواع ذرت:

ذرت دندان اسبی- ذرت بلوری- ذرت آردی- ذرت شیرین قندی- ذرت غلاف دار- ذرت مولی

ذرت بر خلاف (گندم و جو) احتیاج به گرما و حرارت زیاد خورشید دارد. مناطقی که تابستان گرم و تابش نور خورشید کافی و پاییز خشک دارند بهترین عملکرد را از نقطه نظر تولید دارد. ذرت بهترین رشد را در حرارت هوای طبیعی 20-30 درجه سانتی گراد دارد. ذرت دندان اسبی در مدت 90 روز محصول تولید می کند ولی اصولاً دوره رشد و نمو برای تولید 110-130 روز می باشد. ذرت در طول مدت رشد و نمواحتیاج به رطوبت دارد ومیزان بارندگی 600-700 میلی متر با پراکندگی مناسب زمانی،برای رشد و نمو ذرت کافی می باشد.

طرق کاشت ذرت:

در انتخاب فاصله ی بوته ها و ردیف های ذرت باید گونه ها و واریته ها و حد رشد هر یک از آن ها توجه شود. معمولاًبرای انواع زود رس فاصله را 20×60 سانتی متر و برای انواع دیر رس 40×60 یا 30×80 سانتی متر می گیرند.

روش دیگری که در اغلب روستا ها متداول است طریقه بذر پاشی است،که برای حصول عملکرد علوفه ای ذرت برای سیلو یا جهت تعلیف متناسب می باشد.

میزان بذر در هکتار متفاوت می باشد.چنانچه بذر پاشی توسط بذر افشان انجام گیرد در حدود 30-150 کیل. گرم و در صورتیکه از طریق دست پاش عمل می گردد در حدود 35-25 کیل. گرم خواهد بود.

آبیاری:

چنانچه کاشت به صورت دست پاش باشد،آبیاری غرقابی و چنانچه ردیفی یا پشته ای باشد آبیاری به صورت نشتی صورت می گیرد. نوبت آبیاری بسته به شرایط مختلف بین 7-12 روز انجام می گیرد.علاوه بر روش آبیاری نشتی یا ردیفی، می توان از طریق جوب های آبیاری یا به وسیله سیفون آب گیاه را تامین کرد. روش آبیاری بارانی طریقه ی دیگری که ویژه خاک های شنی عمیق با نفوذ پذیری و یا شیب های تند است.

برداشت ذرت:

برداشت ذرت بسته به نوع مصرف و موارد استفاده متفاوت است. چنانچه جهت دانه باشد باید برگ های روی بلال خشک کاغذی شده و رنگ زرد روشن به خود گرفته باشد.

برداشت ذرت سیلویی زمانی صورت می گیرد که رنگ دانه ها زرد و محتوی آن دارای مایع شیری رنگ بوده و یا اواخر مرحله خمیری باشد. مجموع عملکرد و محصول ذرت سیلوی علوفه ای در حدود 100-300 تن در هکتار می باشد.

منابع مورد استفاده:

1-زراعت و اصلاح گیاهان علوفه ای کریمی ، هادی 1384

2- یونجه کریمی ، هادی 1381

نباتات علوفه ای (جزوه ی عملیات کشاورزی) (2)

مطالب مشابه :

کاشت یونجه

کاشت یونجه

نکاتی در مورد شرایط کشت یونجه

زراعت

یونجه

کشت یونجه دیم در کردستان

نکاتی در مورد کاشت یونجه

یونجه

نباتات علوفه ای (جزوه ی عملیات کشاورزی) (2)

یونجه