دارو شناسی...

دارو (Drug) در درمان بیماری و تشخیص و یا پیشگیری از بیماریها به کار می‌رود. داروها ممکن است: منشاء گیاهی (مانند بلادونا) و یا منشاء معدنی (مانند کلسیم) و یا منشاء حیوانی (مانند انسولین) و یا منشاء شیمیایی (مانند آسپرین) داشته باشند. داروها ممکن است از راههای مختلفی که در زیر گفته شده است تجویز شود.

از راه زیرزبانی: قرص و یا قطره
از راه رکتوم یا واژن: شیاف ، محلول
از راه استمعال موضعی: مالیدنی، قطره (چشم و گوش و بینی)
از راه استشناقی: (اسپری، اینهالر و …)

بیشتر داروها را پزشک پس از شنیدن شرح حال بیماران از زبان خود بیمار و معاینه او، تجویز می‌شود، و برخی داروها نیز هستند که بدون نیاز به نسخة پزشک در اختیار بیماران گذارده می‌شوند مانند برخی مسکنها (مانند استامینوفن، …) و ویتامینها و بعضی شربتهای سرفه، قابل ذکر است که بیمارانی که داروها را بدون نسخة پزشک خریداری می‌نمایند اطلاع درستی از آنها ندارند و چه بسا دارویی را نابجا به کار برند و یا به علت ندانستن اثر جانبی آن دستخوش عوارض ناگواری شوند، بنابراین نباید خودسرانه و بدون مشورت با پزشک دارو مصرف کرد یا داروی خود را به دیگران توصیه کرد. لازم به ذکر است پس از مطالعه این کیف و پی بردن به اثرهای مفید درمانی و اثرهای سوء جانبی داروها، مجاز نیستند که بر اساس این اطلاعات دارویی که بر اساس این اطلاعات دارویی برای خود و دیگران تجویز کنند.

هدف از تهیه این کیف این است که با اطلاعاتی که به دست می‌آید و با توجه به گذراندن دورة کامل کمکهای اولیه بهتر بتوانید قصد پزشک را از تجویز دارو درک کنید و دستورها و طرز مصرف آنها را بهتر دریابید و با پزشک برای بازیافتن تندرستی خود همکاری نمایند

اشکال دارویی:
از آنجا که اغلب اثربخشی دارو بستگی به شکل دارو و راه مصرف آن دارد. لذا پس از بررسی اثرات دارویی یک دارو، آنرا به بهترین شکل ممکن تهیه و عرضه می‌نمایند تا علاوه بر آزادی پزشک در انتخاب راه تجویز (براساس شرایط بیمار) مورد قبول بیماران نیز قرار گیرد. بطور مثال چند شکل رایج دارویی اشاره می‌گردد.

شربتها (syrups):
اشکال داروئی هستند که از انحلال مواد موثر در شربت قند حاصل می‌شوند این قند سبب مطبوع کردن طعم دارویی می‌گردد.

الگزیرها (elixirs):
با افزودن مواد قند، الکل و برخی مواد معطر به مواد داروئی تلخ، مزة آنها را مطبوع می‌سازند.

مخلوطها (mixtures):
محلولهای آبی با سوسپانسیونهائی هستند که داروها در آنها حل شده یا بصورت معلق وجود دارد و معمولاً با مادة خوشبوئی معطر شده‌اند.

سوسپانسیونها (suspensions):
مخلوطهای مایعی هستند که مواد تشکیل دهندة آنها برای مدت کوتاهی در حالت تعلیق مانده و سپس رسوب می‌کنند. لذا قبل از مصرف باید تکان داد تا ظرف محتوی دارو، ماده ته نشین شده را حل نمود.

محلولهای داروئی (solution):
از انحلال مواد شیمیایی مختلف در آب مقطر به دست می‌آید و جهت مصرف از راه خوراکی، موضعی یا تزریقی استفاده می‌شوند.

لوسیون (lotions):
محلولهای داروئی هستند که علاوه بر ترکیبات داروئی گوناگون، کمی نیز الکل دارند (جهت تبخیر سریع و اثر خشک کنندگی) و به منظور تمیز کردن پوست یا درمان عوارض پوستی به صورت موضعی مصرف می‌گردند.

امولوسیون (emulosions):
مخلوط آب و روغن به کمک یک ماده افزوده شده دیگر (امولوسیون کننده) نظیر متیل سلولز، صمغ عربی و یا کتیرا بشکل محلول یکنواختی در می‌آید.

پمادها یا روغن‌ها (ointmets):
اشکال داروئی نیمه جامدی هستند که برای مصارف موضعی به کار می‌روند و مواد داروئی با یک ماده زمینه یا پایه نظیر وازلین یا پارافین مخلوط شده است.

ضمادها یا خمیرهای پوستی (pastes):
پمادهایی که در ترکیب آنها از گردهای داروئی نظیر اکسید روی، نشاسته یا پودر تالک استفاده شده و قوام سفتی دارند.

مشمعها:
نوارهای پارچه‌ای، پنبه‌ای، ابریشمی و یا کاغذی هستند که یک سطح آن آغشته به مواد داروئی است و به منظور کاهش درد و گرم کردن بصورت موضعی مصرف می‌گردد.

گردها، پودرها (powders):
پودرهای داروئی موادی کاملاً نرم هستند که علاوه بر مصرف به شکل اصلی داروئی در تهیه قرص‌ها یا سایر فرآورده‌های داروئی بکار می‌روند.

حبها (pills):
ماده یا مواد داروئی یا بیضی شکل هستند که بدون جویدن توسط بیمار بلع می‌شوند و از محفوظ کردن داروی موردنظر با یکی از صمغ‌ها تهیه می‌گردد ولی تعیین دارو در آن دشوار است.

قرص‌ها(tablets):
یکی از اشکال داروئی جامد و از بهترین داروهای خوراکی هستند زیرا که مقدار دریافت دارو دقیقاً تحت کنترل قرار می‌گیرد.

قرص‌های روپوش‌دار یا دراژه (coated tablest):
چنانچه دارو بدطعم و به شکل شربت و محلول نیز قابل مصرف باشد قرص را توسط یک ورقه قندی با رنگهای مختلف می‌پوشانند که آنرا دراژه می‌نامند.

کپسول‌ها (capsules):
محفظه‌های کوچک ژلاتینی استوانه‌ای یا بیضوی شکل هستند که طعم بد و تلخ دارو را مخفی کرده و پس از ورود در معده و مجاورت با شیرة معدی حل می‌شوند.

شیاف‌ها(suppositiones):
اشکال داروئی مخروطی هستند که از طریق رکنال و یا واژینال استعمال می‌شوند. در ساختمان آنها از کره کاکائو، ژلاتین و… استفاده شده است که در حرارت معمولی جامد بوده و در حرارت بیشتر از 31 درجه ذوب شده و مواد موثر آن جذب می‌گردد. برخی از شیافها اثر موضعی دارند. (ملین و ضدمسهل و آنتی هموروئید) و برخی دارای اثرات عمومی هستند.

اوول (ovules):
اشکال داروئی نرم یا جامد و بیضی هستند که در ترکیب آنها گلیسیرین ژلاتین آب و داروی مورد نیاز (مواد ضدمیکروبی و قارچی و…) وجود دارد و بیشتر برای درمان موضعی به کار می‌رود.

داروهای تزریقی (ingections):
داروهای تزریقی یا محلول قابل تزریق، محلولی است استریل که حاوی یک یا چند مادة داروئی است و از طریق تزریق وریدی، عضلانی و زیر جلدی به کار می‌رود.

بخورها(inhalation):
بخورها موادی محلول و یا پودر هستند که در هنگام مصرف کمی از آنرا به آب جوش اضافه می‌‌کنند و در نتیجه مادة فراری (شامل مادة موثر دارویی به همراه بخار آب) استنشاق می‌شود مانند بخور پنی‌سیلین و اکالیپتوس.

داروهای معرفی شده در این کیف به 2 دسته تقسیم شده‌اند:
1ـ داروهای اورژانسی
2ـ داروهای مصرفی متداول (روتین)

داروهای اورژانسی:
این داروها فقط توسط گروه پزشکی که مجاز به استفاده از آنها برای بیماران هستند استفاده می‌شود و جزء داروهای بدون نسخه نمی‌باشند.

این داروها شامل:
1ـ آدالات (نیفیدیپن)
2ـ اپی‌نفرین (آدرنالین)
3ـ نیتروگلیسیرین(T.N.G)
4ـ دوپامین
5ـ دیگوکسین (لانوکسان)
6ـ دیازپام (والیوم)
7ـ آمینوفیلین و اسپری سالبوتامول
8ـ هیدروکورتیزن
9ـ دکستروز هیپرتونیک
10ـ آتروپین
11ـ پتاسیم کلراید (KCL)

آدالات (نیفیدیپن)
این کپسول به فرم زیرزبانی جهت کاهش فشار خون بالا و کاهش درد ناشی از اسپاسم (گرفتگی) عروق و با توصیه پزشک مورد استفاده قرار می‌گیرد بدین شکل که در فشار خون بالاتر از 120/200 م م ج، بیمار کاملاً دچار علائمی چون حملات سردرد شدید، تهوع، استفراغ شدید، تاری دید، وزوز گوش و برافروختگی صورت نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد بدین ترتیب که یک کپسول آن را سوراخ نموده و سه قطره از محتوای آن را زیر زبان بیمار ریخته و پس از ده دقیقه فشار خون را کنترل نمائید.

اپی‌نفرین (آدرنالین)
این دارو محرک تنفسی و افزایش دهنده فشار خون می‌باشد. تزریق آن به صورت وریدی عضلانی و یا زیرجلدی مخلوط cc10 آب مقطر جهت رقیق شدن دارو استفاده می‌شود.

نیتروگلیسیرین(T.N.G)
این دارو به صورت حب (pearl) می‌باشد که در واقع درد شدید قفسه که مشکوک به حمله قلبی هستند بصورت زیرزبانی استفاده می‌شود. طرز مصرف این دارو بدین شکل است که هر 5 دقیقه یک حب زیرزبان گذاشته می‌شود، حداکثر تا 3 حب مورد استفاده قرار می‌گیرد در هر صورت بایستی بیمار را سریعاً با آمبولانس به مرکز درمانی مجهز منتقل کرد.

دوپامین
دارویی است که برای تنگ کننده عروق و افزایش دهنده فشار خون و افزایش دهنده خون رسانی ارگانهای حیاتی به کار می‌رود و در درمان شوک ناشی از سکته قلبی استفاده می‌شود.

دیگوکسین (لانوکسان)
دارویی است با خواص ضد آریتمی (نامنظم بودن ضربان قلب) و افزایش دهنده قدرت انقباض عضله قلب به کار می‌رود.

دیازپام (والیوم)
این دارو خواب‌آور و آرام بخش است.

آمینوفیلین
این دارو به صورت تزریقی استفاده می‌شود و برای گشاد کردن راههای هوای استفاده می‌شود. این دارو در حملات آسم و تنگی نفس استفاده می‌شود.

اسپری سالبوتامول
این دارو به صورت شربت اسپری قرص می‌باشد.
نحوه استفاده از اسپری سالبوتامول بدین نحو است که افرادی که دچار تنگی نفس شدید ناشی از التهاب حاد تنفسی شده‌اند پس از یکبار بازدم عمیق قوطی حاوی سالبوتامول در دهان گذاشته و در حالیکه اسپری را می‌افشانیم یک دم عمیق انجام داده و کمی نفس را حبس نگه می‌داریم. پس از 5 دقیقه یکبار دیگر پاشیدن اسپری سالبوتامول را اجرا کند، سپس بیمار را سریعاً به مرکز درمانی ارجاع دهید.

هیدروکورتیزن
این دارو ضدالتهاب می‌باشد و علائم حساسیت را می‌کاهد.

دکستروز هیپرتونیک
برای افرادی که دچار شوک شده و ندانیم علت آن چیست بهتر است یک سرم دکستروزهیپرتونیک برای فرد استفاده شود.

آتروپین
دارویی ضد آریتمی (نامنظم بودن ضربان قلب) و افزایش دهنده تعداد ضربان قلب و موثر در درمان از بین رفتن ناگهانی نبض و همچنین در درمان مسمومیتهای تنفسی با گازهای شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پتاسیم کلراید (KCL)
به منظورجبران کمبود حجم پتاسیم خون و همچنین افزایش نیروی انقباض قلب استفاده می‌شود و در برخی بیماریهای کلیوی (مثل نارسایی کلیوی) مصرف پتاسیم ممنوع است.

داروهای مصرفی متداول (داروهای روتین):
بطور کلی می‌توان داروها را با توجه به خصوصیات متفاوت آنها در طبقه‌بندی مختلفی قرار داد یکی از این طبقه‌بندیها براساس محل یا محلهای اثر آنها در دستگاههای بدن می‌باشد. اکنون برای آشنایی بیشتر به ذکر تعدادی از گروههای رایج داروئی و مثالهائی از این گروه می‌پردازیم:

دستگاه گوارش
1- داروهای موثر بر زخمهای دوازدهه، معده، مری:
الف) ضد اسیدها:
این داروها به منظور خنثی کردن هیدروکلریک اسید که از معده ترشح می‌شود بکار می‌روند.
داروهای متداول:
هیدروکسید آلومینیوم ـ هیدروکسید منیزیوم، بیکربنات سدیم و …

ب) داروهای ضد انقباض:
هر زخم گوارشی باعث اسپاسم، انقباض ناگهانی و دردناک ماهیچه می‌شود و راه خروجی معده را می‌بندد، این عمل وضع زخم را بدتر می‌کند.
داروهای متداول:
بلادونا، آتروپین، هیوسین و ترکیبات مربوط به آن بسیاری از داروهای ضد انقباض در صورت ترکیب با اسیدها موثرند.

ج) داروهای التیام بخش زخم گوارشی:
این داروها تا حد زیادی زخمهای گوارشی را بهبود می‌بخشند.
داروهای متداول:
سایمتدین (تاگامت)، راینیتیدین

2- داروهای درمان اسهال:
جایگزینی مایعات و الکترولیتهای از دست رفته مهمتر از مصرف داروهاست این امر بویژه در نوزادان و افراد ضعیف و سالمندان صدق می‌کند. اسهال ملایم در افراد تندرست را می‌توان با داروهایی که باعث جذب آب در روده می‌شوند یا حرکت روده را کاهش دهند. تخفیف داد.
داروهای متداول:
گرد کلرید سدیم و گلوکزخوراکی ، ترکیب کائولین، کودئین، دی فنوکسیلات (لوموتیل) ید و کینول و …

3- داروهای درمان یبوست:
الف) داروهای برطرف کننده یبوست به یکی از راههای زیر عمل می‌کند.
افزایش حجم مدفوع، تحریک روده و نرم کننده مدفوع
داروهای متداول:
سبوس گندم، متیل سلولز، استرکولی و فرآورده‌های مشابه و …

ب) محرکهای روده:
عمل این داروها بسیار متنوع است و برای استفاده دراز مدت مناسبت نیستند.
داروهای متداول:‌
بیزاکودیل (دولکولاکس) روغن کرچک ، شربت انجیر، فنول فتالین و …

ج) داروهای نرم کننده مدفوع:
این داروها واکنش‌پذیر عمل می‌کنند و حتی چنانچه به مدت طولانی استفاده شوند به ندرت مشکلی را ایجاد می‌کنند.
داروهای متداول:
پارافین مایع، گلیسرین و شیافها روغن زیتون، روغن کرچک

4- داروهای موثر بر اختلالهای روده بزرگ، راست روده و مقعد
الف) این داروها عبارتند از:
انواع تنقیه‌ها، شیافها و مواد استروئیدی و آنتی بیوتیکها که این داروها بطور عمده برای درمان التهاب (کولیت) بواسیر و خارش به کار می‌روند.
داروهای متداول:
بنوکائین، هیدروکورتیزون و …

دستگاه گردش خون
1ـ داروهای موثر بر تعداد ضربان و نظم قلب:
الف) داروهای کاهنده شمار ضربان قلب:
این داروها بیشتر برای نارسایی، احتقانی قلب و فیبریلاسیون دهیلیزی به کار می‌روند.
داروهای متداول:
دیگوکسین، دیژیتوکسین، لاناتوزید و …

ب) داروهای تنظیم کنندة نظم ضربان قلب:
این داروها بیشتر برای تنظیم و جلوگیری از بروز ناگهانی اختلال در نظم قلب که گاهی مثلا در لرزش دهلیزی و بعد از لخته شدن خون (ترمبوز) در عروق اکلیلی منجر به مرگ می‌وشد مصرف می‌شوند.
داروهای متداول:
کنیدین، وراپامیل، لیگنوکائین و …

ج) داروهای مسدود کننده گیرنده‌های بتا:
این داروها برای کند کردن ضربان قلب و برای کاهش فشار خون در آنژین صدری استفاده می‌شود.
داروهای متداول:
پراپرنولول، آنتولول، تیمولول و …

2ـ داروهای کاهنده مایعات بدن (ادرار آورها):
این داروها باعث تحریک کلیه‌ها می‌شوند تا آب اضافی بدن را به شکل ادرار خارج سازند. از دست دادن آب اضافی بدن در نارسایی احتقاقی قلب نیز پرفشاری خون و در مواردی که آب بدن زیاد می‌شوند مفید است.
داروهای متداول:
فروزماید (لازیکس)، اسپیرونولاکتون، کلروتیازید و ..

3ـ داروهای کاهندة فزونی فشار خون:
تاثیر این دارها بر قلب و سرخرگها از راههای مختلف انجام می‌گیرد.
داروهای متداول:
متیل دوپا، کلوتیدین، آدالات، اتنولول، پروپرانولول، کلروتیازید و …

4ـ داروهای گشاد کنندة سرخرگها و فزاینده خون رسانی:
این داروها بر گشاد کردن سرخرگهای اکلیلی افراد مبتلا به آنژین صدری به کار می‌رود که اثر آنها فوری است و درد را برطرف می‌کند.
داروهای متداول:
نیتروگلسیرین، نیکوتیکنیک اسید و …

5ـ داروهای محرک قلب:
این داروهای محرک قلب گاهی در فوریتها برای تحریک قلب نارسا در حین عمل جراحی یا بعد از ایست قلبی به بیمار داده می‌شود.
داروهای متداول:
داروهای شبه آدرنالین (سیمیاتول، آدامین، فنیل آفرین)

6ـ داروهای پیشگیری کنندة لخته شدن خون (ضد انعقاد):
این داروها از تشکیل لخته شدن خون در سرخرگ یا از گسترش بیشتر لخته‌ها در گردش خون و قطع خون رسانی در سطح وسیع جلوگیری می‌کند.
داروهای متداول:
هپارین، وارفارین، نیکومالون و …

دارو شناسی...

مطالب مشابه :

دارو شناسی...

بازتواني قلبي

رئیس مرکز بازتوانی قلب تهران در گفت و گو با ایلنا

بازتوانی قلبی چیست؟

گرفتن دستهای قلب(بازتوانی قلب2)

بازتوانی قلبی

نارسایی احتقانی قلب (CHF)

پرستاری در کانادا

بازتوانی سکته مغزی