مقاله نقش فناوری اطلاعات در کارآفرینی و ایجاد فرصتهای شغلی

مقاله ی مرتبط(موضوع:تشخیص فرصت به عنوان تشخیص الگو)

تمامی این امکانات و توانمندیها به‌دست توانمند کسانی به‌وجود آمدهاند که فکری خلاق و ذهنی بااستعداد داشتهاند. اینان کارآفرینان واقعی هستند زیرا نه‌تنها سبب خوداشتغالی و اشتغالزایی برای مجموعههای انسانی وابسته به خودشان شدهاند بلکه میلیونها فرصت شغلی را نیز تنها با اتصال به اینترنت برای میلیونها نفر از ساکنان این کره خاکی، فراهم ساختهاند. بنابراین، از یکسو با فناوری اطلاعات به‌عنوان بستر اشتغالزای جهانی روبهرو هستیم و از سوی دیگر با کارآفرینانی مواجه میشویم که هر روز فرصتهای جدیدی را برای جویندگان شغل و کار در فضای مجازی ایجاد میکنند. این کارآفرینان طیف وسیعی را از ارائهکنندگان خدمات و محصولات در اینترنت تا برنامهنویسان و متخصصان فناوری اطلاعات در برمیگیرند. بنابراین، اقتصاد دنیای امروز بر پایه نوآوری، خلاقیت و استفاده از دانش بویژه دانش اطلاعات و ارتباطات استوار است. چنین اقتصادی را اقتصاد مبتنی‌بر دانش یا «اقتصاد دانشمحور» مینامند.

در این مقاله، از یکسو به تشریح مشارکت فناوری اطلاعات در کارآفرینی پرداخته میشود و از سوی دیگر تعامل دوسویه میان آنها، موردبررسی قرار میگیرد. در پرتو مباحث مطرح‌شده، کوشش میشود تصویری روشن از توانمندیهای بالقوه و بالفعل این فناوری در ایجاد فرصتهای نوین شغلی ارائه شود. امید است مطالب مطرح شده در این مقاله بتواند در تصمیمسازیها و تدابیری که احتمالاً به‌منظور رفع مشکل بیماری اتخاذ خواهند شد، مورد بهرهبرداری قرار گیرد.
● کارآفرینی چیست، کارآفرین کیست؟
کارآفرینی موضوعی است که از اواخر قرن بیستم موردتوجه محافل آموزشی کشورهای جهان قرار گرفته است. بررسی تاریخ ادبیات کارآفرینی مؤید آن است که این واژه اولین‌بار در تئوریهای اقتصادی و توسط اقتصاددانان ایجاد شده و سپس وارد مکاتب و تئوریهای سایر رشتههای علوم شده است.
«کانتیلون» که ابداعکننده واژه کارآفرینی است، کارآفرین را فردی ریسکپذیر میداند که کالا را با قیمت معلوم خریداری میکند و با قیمت نامعلوم میفروشد. «جین بپنتیست سی» کارآفرین را هماهنگکننده و ترکیبکننده عوامل تولید میداند، اما ویژگی خاصی را برای او در نظر نمیگیرد. به‌بیانی‌دیگر، به فردی که عوامل تولید (زمین، نیروی کار و سرمایه) را برای تولید، تجارت یا ارائه خدمات ترکیب کند، «کارآفرین» و به کار او «کارآفرینی» گفته میشود.
یکی از دیگر تعاریف کامل و جامع کارآفرینی توسط «شومپیتر» ارائه شده است. وی در کتاب خود با عنوان «تئوری توسعه اقتصادی» بین مفهوم واژه نوآوری و اختراع تفاوت قائل شده و نوآوری را استفاده از خطرپذیری اختراع برای ایجاد محصول یا خدمت تجاری میداند. از نظر وی، نوآوری عامل اصلی ثروت و ایجاد تقاضاست. بنابراین کارآفرینان مدیران یا مالکانی هستند که با راهاندازی واحد تولیدی – تجاری از اختراع بهرهبرداری میکنند.
با توجه به تعاریف ارائه شده در این خصوص میتوان گفت کارآفرین کسی است که:
▪ کار و شغل ایجاد کند
▪ خوداشتغالی و دیگر اشتغالی ایجاد کند
▪ ارزش افزوده ایجاد کند
▪ محصولات با خدمات جدید به‌وجود آورد
▪ خلاقیت و نوآوری کاربردی داشته باشد
▪ با خطرپذیری، فعالیتهای تولیدی و اقتصادی انجام دهد
▪ نیازها را شناسایی و آنها را براورده سازد
▪ فرصتها را به دستاوردها تبدیل کند
▪ منابع و امکانات را به‌سوی هدف هدایت کند
▪ برای تقاضاهای بالقوه محصول بیافریند (پیشبینی در عرضه و تقاضا)
▪ ایدهای خلاق را به ثروت تبدیل کند
● انواع کارآفرینی
در نگاهی کلی میتوان کارآفرینی را به دو نوع اساسی تقسیم کرد: کارآفرینی فردی و کارآفرینی سازمانی. اگر نوآوری و ساخت محصولی جدید یا ارائه خدماتی نو با توجه به بازار، حاصل کار فرد باشد، آن را کارآفرینی فردی و اگر حاصل تلاش یک تیم در سازمانی باشد، آن را کارآفرینی سازمانی مینامند.
بسیاری از کارآفرینان کار خود را در قالب ایجاد شرکتهای کوچک و متوسط (SMEها) شروع میکنند. این شرکتها سهم بسزایی در توسعه صنایع پیشرفته و ایجاد اشتغال داشته و نسبت به شرکتهای بزرگ از انعطافپذیری بالایی برخوردارند. لذا بسیاری از دولتها متقاعد شدهاند که باید بستر رشد را برای واحدهای کوچک و متوسط در قالب انکوباتورها (مراکز رشد فناوری)، پارکهای صنعتی و فناوری فراهم سازند و آنها را تا زمانی که بتوانند به‌صورت شرکتی مستقل وارد بازار شوند، حمایت کنند. در کشورهای جنوبشرقی آسیا ۹۵درصد از کل بنیادهای اقتصادی و صنعتی کشورها را SMEها تشکیل داده و به‌عنوان رکن اساسی در اقتصاد و اشتغال این کشورها، تاثیرگذارند.
● مشارکت فناوری اطلاعات در کارآفرینی
امروزه روشن شده است که اطلاعات و ارتباطات، دو قدرت مهم هستند. این دو، هم خود ارزش دارند و هم ارزش به‌وجود میآورند. فردی که از بازارهای مختلف و قیمت اجناس در آن بازارها اطلاع داشته باشد و یا از گذشته و آینده بازار باخبر باشد، میتواند تصمیمات بهتری برای رسیدن به سود بیشتر بگیرد. اطلاعات علاوه‌بر ارزش ذاتی، جنبه دیگری دارد که به دانش منتهی میشود و در مکانیزم تصمیمگیری و انجام بهتر آن اثر میگذارد. ارتباطات نیز مانند اطلاعات ارزشمند بوده و ارزش افزودهای متناسب با اندازه و نوع ارتباطات نصیب افراد میکند.
اطلاعات و ارتباطات، دو ابزار اساسی موردنیاز هر نوع فعالیت کارآفرینی هستند. کارآفرینی در انزوا و بدون حمایت نهادها، سازمانها و انسانها امکانپذیر نیست. کارآفرینی مستلزم کشف یک نیاز اجتماعی است. کشف نیازهای اجتماعی به شناخت اجتماع، نیازهای آن و بافت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آن وابسته است. در شناسایی نیاز هر فعالیت کارآفرینانه، ایدهپرداز یا تئوریسین باید در مورد محیط خود بینش و بصیرت داشته باشد و بداند در نقاط دیگری از دنیا چه راهحلهایی برای رفع نیاز، ارائه شده است. بنابراین، اطلاعات و دانش مانند ارتباطات از ملزومات هر فعالیت کارآفرینی است.
فناوری اطلاعات و در رأس آن اینترنت، شرایطی تازه را پدید آورده است که در آن، تولیدکنندگان، تامینکنندگان، فروشندگان و مشتریان و تقریباً همه عوامل دستاندرکار یک چرخه اقتصادی، قادرند در فضای مجازی مشترک با یکدیگر در ارتباط باشند و به تبادل اطلاعات، خدمات، محصولات و پول بپردازند. اینترنت، تئوریها و نظریات جدیدی را به‌میان آورده است که یکی از آنها «اشتغال پیوسته» است. در این نوع اشتغال، فرد شاغل کار خود را با استفاده از امکانات رایانهای انجام میدهد و حاصل کار را (که میتواند محصولی مانند یک نرمافزار و یا خدمتی نظیر کاوش باشد) از طریق اینترنت در اختیار کارفرما یا مشتریان قرار میدهد. جالبتر اینکه دریافت دستمزد یا پرداخت مبالغ نیز با استفاده از اینترنت و از طریق مجاری اعتباری اینترنتی نظیر حسابهای اینترنتی و کارتهای اعتباری صورت میگیرد. مجموعه این فعالیتها و تعاملات در قالب آنچه که امروزه تجارت الکترونیک نامیده میشود، قابل بررسی است.
درواقع تجارت الکترونیکی یکی از نمودها و کاربردهای ویژه فناوری اطلاعات است و هم‌اکنون حجم وسیعی از تعاملات بازرگانی در کشورهای پیشرفته به‌شیوه الکترونیکی صورت میپذیرد. براساس آمارهای رسمی اعلام شده، تجارت الکترونیکی امریکا طی سال ۲۰۰۲ افزون‌بر ۶/۱هزارمیلیارددلار بوده که پیشبینی میشود در سال ۲۰۰۶ به ۱/۷هزارمیلیارددلار برسد. تجارت الکترونیکی مالزی در سال ۲۰۰۲، معادل ۷/۱۳میلیارددلار بود که پیشبینی میشود در سال ۲۰۰۶ به بیش از ۱۵۸میلیارددلار برسد. بدیهی است که رسیدن به چنین حجمهای دلاری در تجارت الکترونیکی براساس برنامهریزی و استفاده از فرصتهای تجاری امکانپذیر خواهد بود.
شرکتهایی مانند Yahoo، eBay، Amazon و دیگران، در مدتی کوتاه توانستهاند ارزش بسیاری را کسب کنند. آمارها نشان میدهند که طی ۵ سال آخر قرن گذشته، ارزش برخی از این شرکتها بیش از ۲۰۰ برابر شده است. کارآفرینی در اینترنت به این موارد خلاصه نمیشود و موارد بسیاری بویژه در زمینه نرمافزارهای مبتنی‌بر شبکه و همچنین محتویات شبکه وجود دارد. کارآفرینی در شیوههای جذب مشتریان اینترنتی، بازاریابی اینترنتی، همکاریها و شبکههای مجازی، واقعیت مجازی، آموزش و کار از راه دور و ... همه و همه گستردگی کارآفرینی در عصر اطلاعات را نشان میدهند.
اینترنت شبکهای مجازی است که تا حد زیادی مستقل از محل است. این شبکه، بازاری بدون مرز است که در آن براحتی میتوان تجارت کرد. برای این‌منظور، باید افراد کارآفرین با ایدههایی نو، شرکتهایی اینترنتی را تاسیس کنند و پس از مدتی‌که ارزش فوقالعادهای یافتند آنها را بفروشند.
گسترش روزافزون اینترنت در عرصههای گوناگون خدمات که برمبنای پیدایش نیازهای جدید صورت میگیرد، سبب شده است تا هر روز افراد بیشتری جذب این بازار کار مجازی شوند و شانس خود را در یافتن مشاغل مناسب امتحان کنند. مؤسسات، سازمانها و نهادهای خصوصی و دولتی در تمامی کشورها، بر آن شدهاند تا معرفی محصولات و خدمات خود را در بستر اینترنت انجام دهند. از اینرو، اولین نیازی که فراروی آنها قرار میگیرد، مراجعه به افرادی است که از دانش و مهارت کافی برای انجام چنین فعالیتهایی برخوردار باشند. طبیعی است که امروزه نمیتوان مؤسسهای را عاری از متخصصان فناوری اطلاعات یافت. ورود رایانه و فناوریهای مرتبط با آن به بازار کار و تجارت و کاربرد روزافزون تعاملات اینترنتی، سبب شده است تا بازاری دائمی برای متخصصان فناوری اطلاعات به‌وجود آید. بنابراین، فناوری اطلاعات به‌عنوان یک پدیده، به‌نوبه خود زمینهساز کارآفرینی در حوزههای مختلف شده است.
● ویژگیهای مؤثر فناوری اطلاعات در کارآفرینی
فناوری اطلاعات با برخورداری از ویژگیها و قابلیتهای مختلف، توانسته است انعطافپذیری شایان توجهی را در زمینه کارآفرینی از خود نشان دهد. همین ویژگیها سبب افزایش کارایی این فناوری در امر کارآفرینی و ایجاد اشتغال شدهاند. در نگاهی کلی، میتوان به برخی از این ویژگیها اشاره کرد:
▪ افزایش سرعت
محاسبه و پردازش سریع اطلاعات و انتقال فوری آن، زمان انجام کار را کاهش و در نتیجه بهرهوری را افزایش میدهد. فناوری اطلاعات امکان جستوجو و دستیابی سریع به اطلاعات را نیز فراهم میکند.
▪ افزایش دقت
در مشاغل مبتنی‌بر انسان، دقت انجام کار متغیر است، اما فناوری اطلاعات دقتی بالا و ثابت را تامین و تضمین میکند. در انواع فعالیتهای پردازشی و محاسباتی دقت رایانه به مراتب بیشتر از انسان است.
▪ کاهش اندازه فیزیکی مخازن اطلاعات
با توسعه فناوری اطلاعات و بهکارگیری آن، دیگر لزومی به حمل و نگهداری حجم زیادی از کتابهای مرجع تخصصی وجود ندارد. براحتی میتوان در هر دیسک فشرده، اطلاعات چندین کتاب را ذخیره کرده و یا منابع موردنیاز را از طریق شبکههای رایانهای دریافت کرد.
▪ رفع برخی از فسادهای اداری
استفاده از فناوری اطلاعات، شفافیت در انجام کارها را افزایش میدهد و بسیاری از واسطهها را حذف میکند. این دو مزیت کلیدی منجر به رفع برخی از فسادهای اداری بویژه در سطوح پایین میشوند.
▪ ایجاد امکان کار تمام‌وقت
به‌کمک فناوری اطلاعات، بسیاری از استعلامها و مراجعات افراد و غیره از طریق شبکههای رایانه ای و به‌صورت خودکار انجام میگیرد. بنابراین، میتوان به‌صورت ۲۴‌ساعته از آن بهره گرفت.
▪ ایجاد امکان همکاری از راه‌دور
مخابرات، تلفن، تله‌کنفرانس، ویدئو کنفرانس و همچنین سیستمهای همکاری، [EDI۲۰] و غیره نمونههایی از کاربردهای فناوری اطلاعات در این زمینه هستند.
▪ کاهش هزینههای سیستم یا سازمان
با توجه به موارد فوق، بویژه افزایش سرعت که باعث انجام تعداد کار بیشتر میشود و انجام کار تمام‌وقت، بهرهوری سیستم افزایش مییابد و در نتیجه باعث کاهش مقدار زیادی از هزینهها میشود.
● وضعیت فعلی و آینده در بازار کار فناوری اطلاعات
گزارشی که بتازگی توسط مجمع فناوری اطلاعات امریکا برای سال ۲۰۰۳ تهیه و ارائه شد، روشن ساخت که در آینده تقاضا برای نیروی کار فناوری اطلاعات (IT) در کشورهای در حال رشد، رو به فزونی خواهد گذاشت و در کشورهای پیشرفته کاهش خواهد یافت. در این گزارش آمده است که تفاوتهای چشمگیری میان روش شرکتهای IT و غیر IT در رسیدگی به نیازهای نیروی کار وجود دارد؛ از جمله تمایل به صادرکردن متخصصان معینی از مشاغل IT به کشورهای خارجی.
در حال حاضر، از هر ۱۰ کارمند IT، ۹ نفر در بانکها، شرکتهای بیمه، کارخانههای تولیدی و دیگر سازمانهای غیر IT کار میکنند. بررسی جدیدی که توسط مجمع یاد شده صورت گرفته است، نشان میدهد که نه‌تنها اکثریت کارکنان IT در خارج از صنعت IT فعالیت دارند بلکه دیدگاه و امیدهایی که از دو گروه کارکنان IT و غیر IT وجود دارد، کاملاً متفاوت است. در سالهای گذشته، مشاغل IT با ضریب رشد دورقمی، حداقل برای کسانی که به دنبال سریع‌ترین روش استخدام بودند، به عوان راهی برای پیشرفت مطرح بودند. اکنون نسبت به سالهای قبل چیزهای زیادی تغییر کرده است، حتی اقتصاد هم روند بهبود خود را بسیار آرام و بتدریج طی میکند.
امکان استخدام خارج از صنعت IT، مطمئنتر به‌نظر میرسد و به آشفتگی کمتری دچار میشود. شرکتهای غیر IT استعداد بیشتری در استخدام نیروی کار مطابق برنامههای خود دارند و مشاغل را به‌ندرت به خارج از کشور منتقل میکنند، ضمن آنکه روند افزایش حقوق در آنها طبیعیتر است و پرداخت مابهالتفاوت یا مساعده به کارکنان خود را قطع نمیکنند.
واقعیت در امریکا این است که شرکتهای IT، ۴۱۲۱۹نفر از کارمندان خود را در فاصله اول سال ۲۰۰۲ تا فصل اول سال ۲۰۰۳، اخراج کردند. این رقم در مورد شرکتهای غیر IT افزون‌بر ۴۳۸۹۲۴ بود. استخدام در شرکتهای IT طی یک دوره ۱۲ماهه، همچنان ناچیز بود. معنای این دادهها آن است که نیروی کار IT در کشورهای پیشرفته و صنعتی، در حال ثبات و استقرار است.
بازار نرم مشاغل IT، نشاندهنده این واقعیت است که از هر ۴شرکت، ۳شرکت میگویند طی ۱۲ماه گذشته، تغییری در پرداخت حقوق کارمندان IT خود نداشتهاند. ۷۶درصد از شرکتهای غیر IT و ۴۹درصد از شرکتهای IT که این تغییر را دادهاند، میگویند طی سال گذشته، پرداختها را افزایش دادهاند. فقط ۸درصد از شرکتها که دست به کار شدهاند، میگویند که طی ۱۲ماه گذشته پرداختهایشان همچنان در سطح پایینی قرار داشته است. شرکتهای IT بیش از ۲۰برابر بیشتر از این رقم، نسبت به شرکتهای غیر IT سهم داشتهاند. ۱۷درصد از شرکتها میگویند که برای تغییر در پرداختها برنامهریزی کردهاند و این کار در ارتباط با کارکنان IT طی ۱۲ماه آینده انجام خواهند داد. ۶۵درصد از شرکتهای IT میگویند دستمزدها را افزایش خواهند داد، درحالی که ۱۱درصد میگویند حقوقها را کاهش خواهند داد.
در کنار این واقعیتها، افقهایی امیدبخش نیز به چشم میخورند. همانطور که اقتصاد تعداد فزایندهای از متقاضیان واجد شرایط کار را به‌وجود آورده است، مدیران کارفرما نیز میتوانند در پر کردن مشاغل خود آزادی انتخاب بیشتری داشته باشند. در اواخر دهه ۱۹۹۰ در بازارهای رقابتی، کارفرمایان بیشتر مایل به دادن آموزش رسمی و گرفتن تجربه مشخص کاری بودند. با نرمتر شدن بازار، کارفرمایان نیز بیشتر مایل به جذب آموزش و تجارب کاری ویژه شدند. اکنون شرکتها میخواهند مشاغل IT خود را به چند دلیل، به خارج از کشور منتقل کنند. این دلایل شامل نیاز به بومیسازی گسترده محصولات و خدمات، توانایی استفاده از اختلافات زمانی و جغرافیایی برای ایجاد نوبتهای کاری دوم یا سوم به‌عنوان راهکاری برای باز نگه‌داشتن بازارها و نیز نوعی استراتژی برای کاهش هزینههاست. از آنجا که طبیعت شرکتهای خارجی، جمعیتهای نیروی کاری IT را بیش از گذشته پیچیده ساخته است، بتدریج تعادل سنتی میان هزینه و کیفیت از میان میرود. در نتیجه، توسعه خارجی مشاغل بیشتر به‌عنوان یک گزینه مطرح میشود و کارفرمایان بیشتری این راهحل را در ارتباط با انواع بیشتری از مشاغل IT در نظر میگیرند.
● نتیجهگیری
فناوری اطلاعات، تحولات زیادی در تمامی فعالیتهای اجتماعی از جمله کارآفرینی به‌وجود آورده و به‌عنوان مهمترین ابزار کارآفرینی مدرن موردتوجه قرار گرفته است. همچنین کارآفرینی در فناوری اطلاعات، پهنه وسیعی برای فعالیت دارد. کارآفرینی لازمه توسعه فناوری و بستر کارآفرینی است. بنابراین با تعاملی دوسویه میان این‌دو مواجه هستیم و براساس اهمیت نقش بسترساز کارآفرینی، وظیفه نهادهای مسئول مدنی و اجتماعی مشخص میشود. دولتها باید بستر کارآفرینی در حوزه فناوری اطلاعات را که همان شبکههای ارتباطی و اطلاعاتی است، توسعه دهند و تقویت کنند و امکان دسترسی آسان همگان به این شبکهها را فراهم سازند. ضمن اینکه فرهنگ استفاده از شبکهها را ایجاد کرده و گسترش دهند و قوانین و مقررات لازم را تدوین و اجرا کنند.
از سوی دیگر در بخشهای خصوصی شرکتهای IT در حال افزایش کارکنان پشتیبانی فنی هستند و این نشاندهنده آن است که همواره در ارتباط با محصولات یا برنامههای جدید نیازمند نیروهای انسانی تازهنفس هستند. اینگونه فعالیتها علاوه‌بر اینکه سبب رشد سرمایه IT میشوند، جذب منابع انسانی را نیز در پی دارند. بنابراین به‌نظر میرسد این شرکتها بتوانند فراتر از اهداف استخدامی خود بروند و سهم بیشتری در کارآفرینی داشته باشند. همچنین، انتقال مشاغل IT به خارج میتواند یکی از قابلیتهای بالقوه بازار کار فناوری اطلاعات در نظر گرفته شود.
نویسنده : سیدابوالفضل جعفری‌نژاد
منابع
۱. Stevenson, H.H. and Jaarillo, J.C (۱۹۹۰) "A Paradigm of Entrepreneurship, Entrepreneurial Management", Strategic Management Journal, ۱۱, ۱۷- ۲۷.
۲. Szilagy, A.D and Wallace, M.J. ۱۹۸۷, "Entrepreneurship".
۳. عابدی، رحیم؛ نقش کارآفرینان در تحول خلاق سازمانهای اداری، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه ارومیه، دوره اول، پاییز ۱۳۸۰، شماره ۱.
۴. موسوی، سیدمحمود؛ نقش کارآفرینی در توسعه صنعتی و اقتصادی، مجله رهیافت، شماره ۲۹، بهار ۱۳۸۲.
۵. شهیدی، مهدی، تجارت الکترونیکی ابزاری برای کاهش شکاف دیجیتالی، عصر ارتباط، ۲۲ تیرماه ۱۳۸۲.

مقاله نقش فناوری اطلاعات در کارآفرینی و ایجاد فرصت­های شغلی

مطالب مشابه :

لیست پروژه های کارآفرینی و طرح توجیهی

اطلاعات مشاغل خانگي-پخت انواع نان

معرفی چندین شغل با سرمایه کم و سود آوری بالا در ایران

اطلاعات مشاغل خانگي-فرآوري و بسته بندي انواع جوانه هاي گندم ، ماش ، عدس و ....