روش تحقیق آزمایش و شبه آزمایش

روش تحقیق آزمایش و شبه آزمایش[1]

¥اهداف و انتظارات:انتظار می رود که با رسیدن به اهداف این فصل بتوانیم:

1- برای روش آزمایش و شبه آزمایش تعریفی علمی ارائه دهیم.

2- آزمایش ها را از نظر دسته بندی و گروههای مورد آزمایش مقایسه نماییم.

3- مراحل برنامه ریزی و اجرای تحقیق آزمایشی را تشریح کنیم.

4- اعتبار درونی و بیرونی و عواملی که این اعتبار را به مخاطره می اندازند مورد تجزیه و تحلیل و بررسی قرار دهیم.

5- راههای جلوگیری ازاشتباه های متداول در طرح های آزمایشی ونیمه آزمایشی را بشناسیم و با مقایسه ی این روشها بتوانیم آزمایشی را عملاً طراحی کنیم.

Ñکلید واژه های بحث:

آزمایش،گروههای ساختگی،گروه واحد،اعتبار،کنترل، شبه آزمایشها یا مطالعات نیمه آزمایشی.

§ مقدمه:

آزمایش پیشینه ای بسیار قدیمی در تحقیقات علمی دارد و در علوم طبیعی بالاترین و مهمترین شکل تحقیق است اما در علوم اجتماعی این شیوه پژوهش نوپاست.در آزمایش شیوه کار منطق استقرایی است. ما با کنترل یک یا چند عامل ((متغیر)) در یک پدیده اجتماعی به مطالعه کارآیی و نقش یک یا چند عامل دیگر می پردازیم به زبان ساده تر وریاضی باید گفت ما با تحلیل یک متغیر به جستجوی متغیر دیگر می پردازیم. (رفیع پور. 1381 : 61 – 72 )

آزمایش یا تجربه مصنوعی در علوم طبیعی در آزمایشگاه صورت می گیرد ولی در جامعه شناسی آزمایشگاهی وجود ندارد زیرا امکان مطالعه رفتارو کنش و واکنش های اجتماعی افراد تنها در جامعه و اجتماع وجود دارد نه در آزمایشگاه از این رو جهت آزمایش اجتماعی می بایست در سطح جامعه موارد مورد نظر را بررسی کرد.

برای کار آزمایش ما به گروهی همگن (هم شکل در خصلت های اجتماعی) نیاز داریم تا با مقایسه آنها با یکدیگر در قالب دو گروه کنترل[2] و گروه آزمایش [3] فرضیه را آزمون کنیم . ازآنجا که افراد هم شکل وهمگن در اجتماع بسیار نادر هستند و معمولاً انسانها از نظر شرایط و توانایها با یکدیگر تفاوتهای فاحشی دارند انتخاب افراد همگن کاری سخت و طاقت فرساست و بهترین شکل حل این مسئله انتخاب آزمودنی ها به طور تصادفی از میان مجموعه کل است بدین ترتیب متغیرها اضافی خود به خود از دایره تحقیق حذف میشوند و می توان متغیرها و فرضیات مورد آزمون را بر روی آزمونها بررسی نمود. (دلاور. 1384 : 75 – 97 )

قسمت اول فصل = روش آزمایش

1- آزمایش از نظر دسته بندی و گروههای مورد آزمایش

1-1- گروههای ساختگی به عنوان وسیله ی تجربه ی جامعه شناسی.

در اینجا هدف بررسی و مطالعه در مورد یک یا چند فرضیه ی اجتماعی است.

مکانیسم کار از این قرار است گروهی از افراد را در جایی گرد هم می آورند.این گروه گاهی در عمل آزادند و گاهی مجبوربه انجام اعمال خاص می شوند و مشاهده کنندگان زندگی گروه را مورد مطالعه قرار می دهند .

1-1-1- تجربه بر روی گروه واحد:

در این نوع تحقیق یک گروه از افراد مورد تجربه قرار می گیرند و موضوع آزمونها وپرسش نامه ها و آزمایش های مختلفی واقع می شوند. می توان در مقابل گروه آزمودنی مانع هایی ایجاد نمود و طریقه روبه رو شدن و حل مشگل ازطرف گروه را مورد بررسی قراردادو همچنین می توان طریقه شکل گیری کدخداهای فکری در گروه را مورد مطالعه قرار داد و مسائلی از این دست .

1-1-2- تجربه مقایسه ای بر روی چند گروه :

شیوه مطالعه همانند بالاست و همان مکانیزم را دارد یا این تفاوت که در اینجا دو گروه یا چند گروه افراد همگن در شرایط مختلفی که با یکدیگر متفاوتند قرار می گیرند و سپس با یکدیگر مقایسه می شوند . مانند تجربه هایی که لوین و لی پیت و وایت درباره نتیجه های سه گونه شرایط اجتماعی مختلف یعنی استبدادی و دمکراتیک و آنارشیستی انجام دادند. بر روی چهار گروه از کودکان طی شش هفته . در این مدت رفتار این گروه ها زیر نظر گرفته می شد و سپس با یکدیگر مقایسه می گردیدند.

1-2- تکنیک گروه های ساختگی به عنوان وسیله گزینش کارکنان

در اینجا هدف بررسی فرضیه نیست بلکه نوعی آزمایش جهت استخدام و گزینش کارکن در جریان است در اینجا استعدادهای اجتماعی افراد شناسایی شده و افراد ازنظر کار آیی در جمع برسی می شوند .

1-2-1-با تعین رهبر : در این نوع آزمایش هدف انتخاب افرادی است که توانا یی رهبریِ جمع و نقش هدایتگری دارند .

1-2-2-بدون تعین رهبر : در اینجا هدف تعین میزان هماهنگی افراد با مدیریت است .

( دوروژه . 1376 : 154 – 199 )ما در بحث مان تنها به بند ( الف ) یعنی گروههای ساختگی به عنوان وسیله تجربه جامعه - شناس می پردازیم .

2- مراحل برنامه ریزی و اجرای تحقیق :

2-1- تعیین حدود و حوزه مورد تحقیق

2-2- تعیین و تعریف مسئله

2-3- بیان فرضیه های مورد آزمایش و بیان استدلال مربوط به نتایج و تعرف اصطلاحهاومتغیرها

2-4- تعیین طرح تحقیق

این مرحله به لحاظ اتخاذ بعضی تصمیم ها و تعیین روش های جزئی تر بسیار حایز اهمیت است :

الف)تعیین متغیر های غیرآزمایشی

ب)انتخاب روش تحقیق

ج)انتخاب آزمودنیهایی که معرف جامعه معین باشند.

د)انتخاب یا تهیه یک ابزار معتبر و مناسب برای اندازه گیری نتایج آزمایش انجام شده .

ه) تعین روش جمع آوری اطلاعات و در صورت امکان اجرای روش انتخاب شده به صورت ضربتی و آزمایشی به منظور رفع نواقص ابزار یا طرح تحقیق.

و) بیان فرضیه های آماری.

2-5- اجرای آزمایش مورد نظر

2-6- خلاصه کردن داده های خام به صورتی که درباره اثر موجود حاصل بهترین ارزیابی را به دست دهند

2-7-اجرای آزمون آماری مناسب به منظور تعیین درجه اطمینان حاصل از تفسیر نتایج

( دلاور. 1371 : 43 – 52 )

3- اعتبار در تحقیق

داشتن اعتبار شرطی اساسی در تحقیق است هر تحقیق آزمایشی را از نظر اعتبار از دو جهت می توان مورد بررسی قرار داد . 1) اعتبار درونی 2)اعتبار بیرونی (دلاور . 1384 : 91 – 93 )

3-1- اعتبار درونی

از شرایط ضروری هر تحقیق است و اولین هدف هر روش آزمایشی پاسخ به این سوال است که: آیا دستکاری آزمایشی در این مطالعه خاص تفاوت واقعی را به وجود می آورد؟ یعنی آیا همان چیزی که باید مورد مطالعه قرار بگیرد قرار گرفته یعنی رابطه بین متغیرها درست حساب شده است و معلول ها از همان علت هایی که ما در نظر گرفته ایم نشات گرفته اند.

پاسخ به این سوال میزان اعتبار درونی تحقیق آزمایش ما را می سنجد . اگر آزمایشی فاقد اعتبار درونی باشد در واقع فاقد ارزش و غیر قابل قبول است. (رفیع پور. 1384: 45-46)

3-2- عواملی که اعتبار درونی آزمایش را به مخاطره می اندازند عبارتند از:

3-2-1- حوادث تاریخی همزمان با اجرای تحقیق

گاهی اوقات آزمودنی ها علاوه بر متغیر مستقل در معرض تجربه هایی(داخل یا خارج از آزمایش) قرار می گیر ند که ممکن است بر نمره های متغیر وابسته تاثیر داشته باشند. در صورتی که x آموزش تلویزیونی و متغیر وابسته بهداشت جسمانی دانش آموزان باشد شیوع یک بیماری در جامعه علاوه بر متغیرX ممکن است موجب بالا رفتن سلامت جسمانی دانش آموزان نیز شده باشد در چنین شرایطی بروز اپیدمی همزمان با اجرای متغیر مستقل موجب متشبه شدن نتیجه تغیر می شود (دلاور. 1384:76)

3-2-2- فرایند رشد

فرایند های زیست شناختی و روان شناختی درون آزمودنی ها در طول آزمایش ممکن است دستخوش تغیر شود و احتمال دارد که این تغییر درپاسخ آزمودنی ها اثر بگذارد بدین ترتیب ممکن است آزمودنی ها در T2 عملکرد بهتر یا بدتری نسبت به T1 داشته باشند که ناشی از متغیر مستقل نیست بلکه به خاطر مسن تر شدن ، خستگی بیشتر یا کاهش علاقه در مقایسه با زمانی است که پیش آزمون روی آنها اجرا شده است.سن و علاقه و خستگی موجب متشبه شدن تفسیر اثر x می شود .(دلاور. 1384: 77)

3-2-3- اجرای پیش آزمون

پیش آزمون ممکن است صرف نظر از اینکه آیا متغیر مستقل x به کار برده شده است یا خیر به عنوان یک تجربه یادگیری عمل کند و در نهایت باعث شود که آزمودنیها نسبت به پاسخ های موجود در پس آزمون آگاهی پیدا کنند .(دلاور . 1384 :78)

3-2-4-ابزار اندازه گیری

تغییر ابزاراندازه گیری مقیاسهای درجه بندی با مصاحبه کنندگان می تواند دراندازه گیریهای بدست آمده تاثیر داشته باشد. در صورتی که T2 مشکلتر از T1 باشد یا افراد مختلف در یک مقیاس درجه بندی آزمودنی معینی را به صورت متفاوتی رتبه بندی کنند در نتیجه نه متغیر مستقل بلکه این عوامل ممکن است موجب تغییر نمره آزمودنی از پیش آزمون به پس آزمون شده باشد.(دلاور . 1371: 93)

3-2-5- بازگشت آماری

در برخی پژوهشها به خصوص پژوهشهای آموزشی گروههای آزمایشی بر اساس نمره های انتهایی انتخاب می شوند . تاثیر آن چیزی است که بازگشت آماری نامیده میشود و ممکن است با تاثیر متغیر مستقل متشبه شود. فرض کنید دانش آموزانی که در یک آزمون خیلی خوب یا بد عمل کرده اند برای دریافت یک متغیرآزمایشی انتخاب شوند میانگین هر کدام از این گروهها قطع نظر ازاجرا یا عدم اجرا متغیر مستقل به طرف میانگین جامعه ای که نمونه از آن انتخاب شده است نزدیک خواهد شد.(رفیع پور.1384: 163)

3-2-6- اختلاف ناشی از انتخاب آزمودنیها

چنانچه گروههای آزمایش و کنترل در معرض روش یک طریقه قرار بگیرند وسپس آزمون برای آنها اجرا شود. نتیجه آزمون ممکن است منعکس کننده اختلاف بین آزمودنیها قبل از اجرای متغیر مستقل باشد و نه متغیر مستقل.(دلاور.1384: 79)

3-2-7-اختلاف آزمایشی ناشی از افت

در صورتی که آزمودنی معینی در یکی از گروهها پس ازاجرای آزمایش تحقیق را رها کند این اختلاف درکاهش آزمودنیها ممکن است در یافته های پژوهش تاثیر بگذارد . فرض کنید آزمدنیهایی که در گروه آزمایشی نتیجه های مقدماتی ضعیف تر یا قوی تری را بدست آورده اند پس از مدتی مشارکت خود را ادامه ندهند و بقیه اعضای گروه آزمایش یا کنترل ممکن است نتیجه بهتر یا بدتری را کسب کنند نه به علت متغیر مستقل بلکه به علت جدا شدن گروهی از آزمودنی ها از میان آنها. (دلاور . 1384 : 80 )

3-2-8-کنش متقابل انتخاب و رشد -انتخاب و حوادث تاریخی و غیره

هنگامی که اختلافهایی مانند هوش و انگیزش وغیره در بین گروه آزمایش و کنترل وجود داشته باشد که مربوط به موضوعی است غیر از متغیر مستقل این مسئله بر روی پاسخ آزمایش تاثیر می گذارد مثلاً اگر به هر دلیل گروه آزمایش از میان کودکان فقیر و گروه کنترل از میان دانش آموزان کمی غنی تر که از نظر هوش و نمره شرایط یکسانی دارند انتخاب شده باشند انگیزه دانش آموزان فقیر تر ممکن است بجای متغیر مستقل بر آزمایش تاثیر بگذارد. (دلاور. 1384: 81 )

3-3- اعتبار بیرونی

همان طور که گفته شد اعتبار درونی مهمترین شاخصه ای است که با آن وجاهت علمی آزمایش اندازه گیری می شود . اما در کنار آن مفهوم اعتبار بیرونی نیز وجود دارد. اعتبار بیرونی به معنای آن است که آزمایش انجام شده تا چه حد قدرت تعمیم به جامعه کل را داراست یک آزمایش اجتماعی ممکن است قدرت تعمیم پذیری زیادی نداشته باشد و فقط به طور محدود بر روی جامعه صدق نماید این از ارزش علمی آزمایش نمی کاهد و اگر آزمایشی دارای اعتبار بیرونی پائین باشد مانند اعتبار درونی وجاهت علمی اش زیر سوال نمی رود . به هر حال هر نتیجه ای که یک طرح آزمایش بدست بدهد از نظر قدرت تعمیم پذیری دارای محدودیت است اما ایده آل برای محقق آزمایشی است که قدرت تعمیم پذری بالاتری داشته باشد.(دلاور.1372: 26 )

3-4- عواملی که اعتبار بیرونی آزمایش را به مخاطره می اندازند:

3-4-1- تاثیر کنش متقابل بین متغیر مستقل و انتخابهای سودار : ویژگیهای آزمودنیهایی که به منظور مشارکت در آزمایش انتخاب می شوند تعیین کننده میزان تعمیم یافته های پژوهش هستند . آزمودنیها معمولاً بسیار با یکدیگر تفاوت دارند و این امر به هر حال بر تعمیم نتایج آزمایش تاثیر گذار است . ( رفیع پور . 1382 : 42 )

3-4-2- اثر واکنش یا کنش متقابل اجرای پیش آزمون

اجرای پیش آزمون ممکن است قابلیت تعمیم پذیری یافته های آزمایشی را محدود کند . پیش آزمون امکان دارد حساسیت آزمودنی ها را نسبت به متقیر مستقل افزایش یا کاهش دهد. پیش آزمون ممکن است آنان را نسبت به موضوعها و رویدادها یا مسائلی که در شرایط عادی به آنها توجه نداشته هشیار کند . (رفیع پور. 1382 : 50)

3-4-3- اثر واکنشی روشهای اجرای آزمایش

روشهای اجرای آزمایش ممکن است اثرهایی را به وجود آورد که موجب محدود شدن قابلیت تعمیم پذیری یافته های تحقیق شوند. اکر حضور مشاهده کنندگان و ابزار آزمایشی موجب هوشیار شدن آزمودنیها شود رفتار طبیعی آنان تغییر می کند چنانچه چنین وضعیتی رفتار مورد اندازه گیری را تغیر دهد آزمایش کننده نمی تواند ادعا کند که اثر متغیر مستقل برای این

نمونه ها همانند نمونه ای است که در یک موقعیت غیر آزمایشی در معرض متغیر مستقل قرار گرفته است. (رفیع پور . 1382 :51 )

3-4-4- مداخله دستکاریهای چند گانه

هنگامی که آزمودنیهای یکسان به طور مکرر در معرض دو یا چند متغیر مستقل قرار

می گیرند. اثر متغیر های مستقل قبلی معمولا" از بین نمی رود. به همین دلیل یافته های پژوهشی قابل تعمیم تنها به افرادی است که با همان ترتیب و توالی متغیرموردآزمایش را تجربه کرده اند.

به عنوان مثال اگر آزمودنی ها در طول روز در معرض سه نوع موسیقی قرار بگیرند آنان ممکن است زمانی که مثلا" مارش نواخته می شود به صورت خاص پاسخ دهند اما اگر فقط موسیقی مارش به طور یکنواخت نواخته شود امکان دارد پاسخ آنان به این صورت نباشد. (رفیع پور . 1382: 52 )

3-5- کنترل، یک مفهوم کلیدی در طرح آزمایشی

طرح تحقیق دارای دو هدف کلی است:

الف) پاسخ به سوالهای تحقیق

ب) کنترل واریانس (پراکندگی): واریانس یک شاخص آماری است که به منظور مشاهده و اندازه گیری پراکندگی نمره ها یا میانگین ها در آزمایش بکار می رود. کنترل واریانس، یعنی در نظر گرفتن تاثیر کلیه عواملی که به طور منظم در تفاوت نمره ها یا در اندازه نتایج یا متغیر وابسته تاثیر می گذارند.(دلاور،1372: 129)

3-6- سه نوع واریانس:

در هر پژوهش سه نوع واریانس وجود داردکه باید برای اعتبار بخشیدن به پاسخ های تحقیق کنترل شود.(دلاور، 1384: 78)

3-6-1- به حداکثر رساندن واریانس متغیر آزمایشی.

یعنی اثر های منظم متغیر یا متغیرهایی که به فرضیه تحقیق مربوطند به حداکثر برسد.به کارگیری این کنترل با انتخاب طرح ، برنامه ریزی واجرای مناسب امکان پذیر است . اما این عمل باید به نحوی صورت گیرد که شرایط آزمایشی تا حد ممکن متفاوت باشد.(دلاور، 1384: 79 )

3-6-2- کنترل واریانس متغیر های نا مربوط و ناخواسته

یعنی، باید تاثیر منظم متغیر های دیگری که ناخواسته هستند و ممکن است بر نتایج آزمایش تاثیر بگذارد کنترل شود ، پنج راه وجود دارد .

A ) جلو گیری از مداخله متغیر های نا مربوط مانند بهره هوشی بوسیله ثابت نگه داشتن آنها یعنی انتخاب آزمودنی های کاملا" همگن که این راه بسیار مشکل است

B ) انتخاب آزمودنی ها به صورت تصادفی که هم زمان کلیه متغیر های نا مربوط و متشبه کننده را کنتل می کند این راه بهترین شیوه برای کنترل واریانس است .

C ) متغیر های نا مربوط را همانند متغیر مستقل وارد تحقیق کنیم با این عمل هم کنترل امکان پذیر است وهم اطلاعات دیگری درباره تاثیر آنها بر متغیر وابسته و کنش های متقابل احتمالی میان آنها بدست می آوریم اما از آنجا که تعداد متغیر های مزاحم بسیار زیاد است این روش چندان پاسخ گو نیست.

D ) استفاده از طرح های همتاسازی ، در این روش آزمودنی ها بر اساس یک یا چند متغیر همتا می شوند ، این روش معایب فراوانی دارد و امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرد

E ) آخرین روش کنترل، کنترل آماری است این روش بخش جدایی ناپذیر تمام طرح های تحقیق است زیرا از سایر روش های کنترل غیر قابل تفکیک است از طرف دیگر می توان از روش تحلیل کواریانس به جای همتاسازی استفاده کرد اما اجرای این تحلیل مستلزم انتخاب آزمودنی ها به صورت تصادفی است(دلاور. 1384: 80 )

3-6-3- به حداقل رساندن واریانس خطا

باید تاثیر نوسان های تصادفی که خطا های اندازه گیری نام دارند به حداقل رسانده شود . این امر از طریق کنترل دقیق خطای اندازه گیری و افزایش پایایی مقیاس اندازه گیری میسر است اگر چه واریانس خطا قابل پیشبینی نیست اما میانگین آن تقریبا" برابر با صفر است اما اگر میزان آن قابل ملاحظه باشد می تواند واریانس منظم متغیر های آزمایشی را در خود حل کند به همان ترتیبی که یک علامت معین در یک فضای شلوغ ناپدید میشود .(دلاور،1384: 82)

قسمت دوم فصل = شبه آزمایش یا مطالعات نیمه آزمایشی

4- شبه آزمایشها یا مطالعات نیمه آزمایشی

شبه آزمایش ها در شرایطی به کار می روند که مطالعه امکان وجود روابط علت – معلول مد نظر باشد در حالی که امکان کنترل در متغیر های مورد مطالعه میسر نیست تقریبا" تمام آزمایش های میدانی در ردیف شبه آزمایش ها قرار میگیرند از جهات دیگر این نوع تحقیق همان شرایط و مشخصات آزمایش را داراست . در این روش محقق با آگاهی از محدودیت ها سعی دارد تحقیق خود را به تحقیق آزمایشی واقعی نزدیک کند.

بنابر این ، این نوع تحقیق با روش هایی مشخص میشود که برای شناسایی دقیق عواملی که بر اعتبار درونی و بیرونی اثر می گذارند امکان یک کنترل نسبی را فراهم می آورد . تشخیص بین طرح های آزمایشی و نیمه آزمایشی زمانی که آزمودنی ها انسان هستند بسیار مشکل است.( رفیع پور ، 1382 : 102)

5- اشتباه های متداول در طرح های آزمایشی ونیمه آزمایشی

5-1- شرایطی به وجود می آید که بین گروه آزمایش و کروه کنترل از لحاظ رفتار مورد مطالعه اختلاف به وجود می آید به طوری که همین امر موجب سو گیری در یافته های تحقیق می شود

5-2- در انجام تحقیق آزمودنی های اندکی را به کار می برند که در نهایت منجر به اشتباه های نمونه گیری زیاد و نتایج بی معنا می شود

5-3- در مواقعی که کروه های کوچک تر اطلاعا ت با ارزش تری ارائه می کنند گروه های آزمایشی را به چندین گروه کوچک تقسیم نمی کند و با همان دو گروه کار خود را ادامه

می دهد .

5-4- آزمودنی های گروه آزمایش را با متغیر هایی همتا می کنند که بین آنها و متغیر وابسته هم بستگی کافی وجود ندارد.

5-5- در ابتدای تحقیق سعی می کنند که آزمودنی ها را بر اساس سه یا چهار متغیر همتا کنند ولی در حین تحقیق تعداد زیادی از آزمودنی ها را که نمی توان زیر پوشش متغیر های همتا شده قرار دهند از دست می دهند. ( رفیع پور ، 1382 : 116 )

$ مرور و خلاصه ی فصل:

در آزمایش شیوه کار منطق استقرایی است. با تحلیل یک متغیر به جستجوی متغیر دیگر می پردازیم.برای کار آزمایش ما به گروهی همگن (هم شکل در خصلت های اجتماعی) نیاز داریم تا با مقایسه آنها با یکدیگر در قالب دو گروه کنترل و گروه آزمایش فرضیه را آزمون کنیم.

آزمایش از نظر دسته بندی و گروههای مورد آزمایش به (گروههای ساختگی به عنوان وسیله ی تجربه ی جامعه شناسی) و(تکنیک گروه های ساختگی به عنوان وسیله گزینش کارکنان) تقسیم می شود.

مراحل برنامه ریزی و اجرای تحقیق عبارتند ازتعیین حدود و حوزه مورد تحقیق/ تعیین و تعریف مسئله/ بیان فرضیه های مورد آزمایش/ تعیین طرح تحقیقو... داشتن اعتبار شرطی اساسی در تحقیق است هر تحقیق آزمایشی را از نظر اعتبار از دو جهت می توان مورد بررسی قرار داد: اعتبار درونی(آیا همان چیزی که باید مورد مطالعه قرار بگیرد قرار گرفته پاسخ به این سوال میزان اعتبار درونی تحقیق آزمایش ما را می سنجد .) واعتبار بیرونی.( آزمایش انجام شده تا چه حد قدرت تعمیم به جامعه کل را داراست). از برخی عواملی که اعتبار درونی آزمایش را به مخاطره می اندازند می توان به حوادث تاریخی همزمان با اجرای تحقیق/ فرایند رشد/ اجرای پیش آزمون/ ابزار اندازه گیری/ بازگشت آماری/ اختلاف ناشی از انتخاب آزمودنیها/ اختلاف آزمایشی ناشی از افت و کنش متقابل انتخاب و رشد -انتخاب و حوادث تاریخی و غیره اشاره کرد.

و از عواملی که اعتبار بیرونی آزمایش را به مخاطره می اندازند نیز تاثیر کنش متقابل بین متغیر مستقل و انتخابهای سودار/اثر واکنش یا کنش متقابل اجرای پیش آزمون/اثر واکنشی روشهای اجرای آزمایش و مداخله دستکاریهای چند گانه را نام برد. شبه آزمایش ها در شرایطی به کار می روند که مطالعه امکان وجود روابط علت – معلول مد نظر باشدو با روش هایی مشخص میشود که برای شناسایی دقیق عواملی که بر اعتبار درونی و بیرونی اثر می گذارند امکان یک کنترل نسبی را فراهم می آورد . تشخیص بین طرح های آزمایشی و نیمه آزمایشی زمانی که آزمودنی ها انسان هستند بسیار مشکل است.

? نمونه سوال:

1- واژه های گروه کنترل،گروه آزمایش، اعتبار درونی و بیرونی در روش آزمایشی را تعریف کنید.

2- برای انجام یک مطالعه ی آزمایشی و شبه آزمایشی باید چه مراحلی را طی کرد؟

3- ارزش و اهمیت آزمایش در مطالعات علوم انسانی و اجتماعی را با ذکر مثالی تخصصی تشریح نمایید.

¨ منبع بیشتر برای مطالعه :

1- می توان به کتاب روش تحقیق آزمایشی که توسط قاضی طباطبایی از انتشارات پیام نور و جزوه های درسی دانشگاه تبریز است مراجعه نمود.

. منابع فصل

- دوروژه ، موریس .( 1375 ):ترجمه خسرو اسدی، روشهای علوم اجتماعی. تهران:انتشارات امیر کبیر

- رفیع پور ، فرامرز. (1382 ):تکنیک های خاص تحقیق در علوم اجتماعی. تهران : انتشارات سهامی انتشار

- ایزاک ، استفان .( 1384 ):ترجمه علی دلاور ،راهنمای تحقیق و ارزشیابی در روانشناسی و علوم تربیتی تهران : انتشارات ارسباران

- دلاور،علی. (1372): روشهای آماری درعلوم اجتماعی.تهران:انتشارات سهامی انتشار.

[1] - این قسمت توسط کیارش خرم(کارشناس ارشد پژوهشگری) تهیه و گرداوری شده است.

[2] - گروهی که رفتار طبیعی خود را بروز می دهد ومتغیرها و موارد آزمایش برروی آنها انجام نمی شود.

روش تحقیق آزمایش و شبه آزمایش

مطالب مشابه :

روش تحقیق آزمایشی

روش تحقیق آزمایش و شبه آزمایش

انواع پژوهش آزمایشی و غیرآزمایشی

جزوه جلسه پنجم

روش تحقیق علی- مقایسه‌ای وآزمایشی

روش آزمایش و شبه آزمایش