مبارزه با حشرات خانگی

هر چه هوا رو به گرمى مى رود، دوباره سر و كله موجودات موذى همچون پشه، مگس، سوسك و مورچه پيدا شده و گاهى وجود آنها در داخل خانه به قدرى آزاردهنده است كه نه تنها سبب سلب آسايش افراد ساكن در آن محيط مى شود بلكه برخى از آنها مانند بيد، سوسك و موريانه به لوازم و وسايل شخصى و خانه نيز آسيب مى رسانند. البته براى مبارزه با همه آنها راهكارهايى وجود دارد كه اگر درست و بجا مورد استفاده قرار گيرند ديگر اثرى از اين مزاحمان ريزجثه خانگى در داخل خانه باقى نخواهد ماند كه در اينجا به برخى از آنها اشاره مى كنيم.
پشه: پس از تجهيز پنجره ها به تورى به عنوان مهمترين اقدام براى ورود اين حشره و همچنين ديگر موجودات موذى مانند آن از بيرون از خانه، همه انواع حشره كش ها براى از بين بردن پشه ها مناسب هستند ولى اگر در شرايطى قرار گرفتيد كه هيچ يك از امكانات فوق وجود نداشت، نگران نباشيد روش هاى خانگى متعددى براى رهايى هر چند موقتى از اين حشره وجود دارد:
۱ _ مى گويند پشه از بوى پياز و پرتقال متنفر است. بنابراين چند عدد پياز را پوست كنده و به صورت قاچ شده در گوشه اى از اتاق قرار دهيد يا اينكه به جاى آن مقدارى پوست و يا خود پرتقال را جايگزين كنيد.در ضمن ماليدن پوست پرتقال و يا آب آن و يا پياز بر روى پوست نقاطى از بدن كه بدون پوشش لباس بوده و احتمال گزيدگى پشه وجود دارد، به خصوص به هنگام خواب، از جمله راهكارهاى جلوگيرى از پشه گزيدگى است.
۲ _ پشه ها به نور علاقه مندند. بنابراين اگر وزوز پشه اى در اتاق خوابتان مانع به خواب رفتن شما شده و تمام سعى شما براى كشتن آن نيز بى نتيجه مانده است، چراغ اتاق خواب را خاموش كرده و به جاى آن چراغ فضاى خارج از اتاق را روشن كنيد. به اين ترتيب پشه به دنبال روشنايى از محل خواب شما خارج مى شود. حال در را بسته و كشتن پشه را به فردا صبح موكول كنيد.
۳ _ استفاده از جاروبرقى براى پشه هاى در حال پرواز نيز روش ديگرى براى رهايى از اين حشره موذى است.
نكته: اگر با توجه به تمام تمهيدات فوق دچار پشه گزيدگى شديد، چند عدد برگ ريحان تازه را له كرده و آن را بر روى محل نيش زدگى قرار دهيد. به اين ترتيب سوزش و خارش آن التيام مى يابد.


- سوسك هاى خانگى: اين سوسك ها در دو نوع ريز و درشت در خانه ها يافت مى شوند. آنها گذشته از ظاهر نازيبايشان به جهت آنكه در فاضلاب و چاه ها زاد و ولد مى كنند، از جمله آلوده ترين حشرات خانگى نيز به شمار مى آيند. بنابراين مبارزه با سوسك هاى خانگى به خصوص در فصل بهار كه زمان تخم ريزى همه حشرات است، از جمله اقدامات بسيار ضرورى در خانه محسوب مى شود. البته در همين راستا كارخانجات توليد مواد شيميايى انواع حشره كش ها و ضدسوسك هاى مختلفى را توليد كرده اند كه در قالب مايع، اسپرى و گچ در دسترس مصرف كنندگان قرار گرفته و بسيار مفيد و موثر هستند ولى علاوه بر آنها مواد ديگرى وجود دارند كه تاثير آنها را نمى توان ناديده گرفت. از اين جمله به پودر اسيدبوريك و همچنين نفت مى توان اشاره كرد. كاربرد نفت يكى از قديمى ترين و موثرترين راه هاى نابود كردن انواع سوسك هاى خانگى است. براى اين منظور مى بايست در تمام چاهك ها، فاضلاب ها و به طور كلى هرگونه راه خروجى از اين قبيل مقدارى نفت ريخته و بر روى دريچه آن درپوش بگذاريد. اين كار را در پايان شب انجام دهيد تا نفت مدت زمان بيشترى در مسير و آب داخل آن باقى بماند.
نكته: در صورتى كه از ميان روش هاى مبارزه با حشرات خانگى، كاربرد

پودرهاى سمى را انتخاب كرده ايد، مراقب بچه هاى كوچك نيز باشيد. به اين معنا كه مكان هايى را به اين روش سم پاشى اختصاص دهيد كه دور از دسترس بچه ها باشند. در ضمن از آنجا كه برخى از سم ها امكان تركيب با آب دارند، شما مى توانيد با خيالى راحت تر از محلول همان سم براى سم پاشى استفاده كنيد. به اين ترتيب كاربرد آنها مشكلات كمترى را نسبت به پودرها خواهد داشت.
مورچه: مورچه ها اگر چه حشرات به ظاهر بى آزارى به نظر مى آيند ولى هنگامى كه در گوشه اى از خانه لانه كنند، با دردسرهاى بسيارى مواجه مى شويد. به همين جهت لاجرم مجبور خواهيد بود يكى از روش هاى زير را به كار ببريد:
۱ _ كمى فلفل سفيد را در نقاطى از خانه كه محل عبور و مرور مورچه ها هستند، بپاشيد.
۲ _ اگرچه اين ادعا عجيب به نظر مى آيد ولى بعضى ها عقيده دارند براى آنكه در جهت عبور و مرور مورچه ها محدوديتى ايجاد كنيد، دور فضاى مورد نظر بر روى زمين يا ديوار را با گچ خط بكشيد مى گويند مورچه ها از روى خط گچى عبور نمى كنند برخى ديگر به جاى گچ پودر تالك را پيشنهاد مى كنند.
۳ _ گفته مى شود سيب داراى اسيدى است كه ملكه و سربازان آن را از بين مى برد. بنابراين مقدارى پوست سيب يا تكه هايى از خود آن و يا حتى هسته هاى داخل آن را در ورودى لانه مورچه قرار دهيد.
۴ _ مخلوطى از عسل و پودر اسيد بوريك را بر روى تكه كاغذى ريخته و در مكانى نزديك لانه مورچه ها قرار دهيد. با حمل اين تركيب به ظاهر خوشمزه توسط مورچه هاى رهگذر، مورچه هاى داخل لانه نيز از بين مى روند. البته بعضى از مورچه ها به مواد چربى بيشتر از مواد شيرينى تمايل دارند لذا شما مى توانيد به جاى عسل كره را جايگزين كنيد.
۵- در پایان خاطر نشان می شود جهت اقدام اساسی در مورد کنترل  اساسی و بهداشتی حشرات با متخصصین مربوطه تماس بگیرید. روشهای کاربردی مبارزه با سوسکهای فاضلاب (سوسریهای آمریکایی)

سوسری آمریکایی و آلمانی به همراه بعضی حشرات و جوندگان دیگر از جمله موش در شبکه فاضلابرو مشاهده مي گردد. این در حالی است که در ساختمانهای مسکونی به ویژه در مناطق تحت پوشش شبکه های جمع آوری فاضلاب نیز سوسری آلمانی و سوسری آمریکایی هر دو با وفور زیاد مشاهده می شوند.

 

سوسری ها براحتی در شبکه فاضلاب و زاد و ولد و تکثیر می کند، به طوریکه نزدیک به صددرصد منهولها در مناطق واقع در محدوده شبكه فاظلاب آلوده به این سوسری هستند. فراوانی این سوسری از 4 تا3600 عدد در یک منهول دیده شد، که به طور متوسط تعداد 566 عدد سوسری به یک منهول می باشد. سوسری ها دائما روی دیواره منهول در حال استراحت می باشند. شرایط آب و هوایی از عوامل مهمی می باشد که در دوران رشد مراحل مختلف جنینی، نمفی و بالغ و همچنین ظرفیت تولید مثل سوسریها کاملا موثر است. باز شدن کیسه های تخم و خروج نمف های جوان معمولا با شروع فصل بهار و مناسب شدن درجه حرارت آغاز و تا آذر ماه ادامه دارد.

فواصل تخم تا بلوغ در فصل بهار به علت شرایط مناسب از نظر رطوبت و درجه حرارت کوتاه می باشد و چند نسل سوسری در طول سال تولید می شوند.

تغییرات شدید جوی از آذر ماه و کاهش درجه حرارت ، گاهی تا چندین درجه زیر صفر در فصل زمستان منجر به مرگ و میر و کاهش جمعیت سوسری ها در شبکه می شود. بیشترین درصد مرگ و میر سوسری ها به علت کاهش درجه حرارت در نمف های جوان و بالغین اتفاق می افتد.

 

جمعیت سوسری ها از آذر ماه تا دی ماه کاهش می یابد. جمعیت سوسری ها در فصل بهار به سرعت افزایش می یابند، وفور سوسری ها در مهر ماه مجددا کاهش یافته اند. که علت کاهش آنها در فصل گرما کاملا مشخص نبوده ولی مهاجرت و خروج آنها از شبکه فاضلابرو یکی از عوامل اصلی می باشد.

کاربرد حشره کش های دورسبان EC ، سیمپراتور، سولفاک ودلتامترین به صورت ابقایی به مقدار 2 گرم در متر مربع 100 درصد جمعیت سوسری ها را در شبکه فاضلابرو کنترل کرده اند. سموم آیکون ،فایکام ،سایپرمترین و دیازینون نتایج کمتر از 100 درصد در یک ماه بعد از سمپاشي در کنترل سوسری ها داشته اند.

در تمام منهولهای سمپاشي شده با سموم ابقایی پس از 5 ماه فعالیت سوسری ها ظاهر شده است که طولانی بودن دوره باز شدن کیسه های تخم را نسبت به زمان ابقائیت سموم مشخص می کند.

کاربرد سموم ابقایی در شبکه فاضلابرو  از نظر درصد کنترل، به طوری که در منهولهای سمپاشي شده با سموم ابقایی در فصل بهار که دوران رشد جنینی و باز شدن کیسه های تخم سوسری ها کوتاه تر است، جمعیت سوسری ها 5 ماه بعد از مصرف سم دورسبان در حدنزدیک به صفر باقی مانده است. اثر سم دیازینون به خصوص در منهولهای با بدنه آجری کمتر از سم دورسبان می باشد. غلظت های رقیق حشره کش نتایج کاملا مشابهی با سمپاشي ابقایی به مقدار 2 گرم در متر مربع داشته اند. نتایج کاربرد حشره کش ها با رقت کم در مقایسه با سمپاشي ابقایی در فصل سرما نتایج مشابهی در کنترل سوسری ها دارند. بنابراین در صورتیکه طول دوره کنترل با سمپاشي ابقایی مورد نظر باشد بایستی زمان مبارزه کاملا مطالعه شده انتخاب گردد.

روش مه پاش منهولها با سیمپراتور، 100 درصد سوسری ها را کنترل کرده است. از طرفی افزایش سوسری ها در این منهولها نسبت به سمپاشي ابقایی در فصل سرما کمتر بوده است.

موثرترین روش کنترل سوسری ها مربوط به کاربرد سم دورسبانEC به مقدار 2 گرم در متر مربع در شروع فصل گرما می باشد. در این زمان کلیه کیسه های تخم تولید شده در فاصله ابقائیت سم باز    می شوند و تحت تاثیر ابقائیت سم از بین می روند. به طوریکه تا 5 ماه بعد از زمان مبارزه وفور سوسری ها در این منهول ها همچنان نزدیک به صفر باقی مانده است و انتظار می رود به علت مصادف شدن با فصل سرما در سال بعد هم در این منهولها وفور سوسری تحت کنترل باشد.

روش مه پاشی منهول های شبکه فاضلابرو از نظر اینکه در کاهش جمعیت سوسری ها 100 درصد مؤثر می باشد، و به لحاظ دارا بودن مزایای متعدد زیر یک روش قابل اجرا، مؤثر و کاملاً با صرفه بوده و نسبت به سایر روشها ارجح می باشد. در روش مه پاشی میزان مصرف حشره کش بسیار کم می باشد و موجب کاهش بودجه های خرید و حمل و نقل سم می گردد.

پس از مه پاشی آثاری از حشره کش بجای نمی ماند و آلودگی زیست محیطی نسبت به سایر روشها بسیار ناچیز  بوده وباعث ایجادسمیت درفاضلاب واحیانا اختلال درتصفیه بیولوزیکی نمی گردد.

در این روش کنترل با پرسنل کمتر راندمان مبارزه بهتر و حدود 20 برابر بیشتر از روشهای دیگر می باشد. بنابراین با توجه به نتایج مبارزه و همچنین شرایط آب و هوایی در صورتیکه زمان مبارزه صحیح انتخاب شود،(20اردیبهشت تا 20خرداد) با اجرای 2 بار مه پاشی با سم دورسبان یا یک بار مه پاشی و یکبار سمپاشي ابقایی به فاصله 1-5/1ماه با تقدم مه پاشی بادورسبان یا سیمپراتور می توان جمعیت سوسری ها را به مدت طولانی در حد صفر نگاه داشت. بدین منظور، مطالعه زیست شناسی سوسری در شبکه فاضلابرو حائز کمال اهمیت است

گزش حشرات و راههای پیشگیری و درمان آن

بيشترين گونه جانوري دنيا حشرات هستند و به همين ترتيب تعداد حشراتي كه انسان را مي گزند ، محدود نيست .
از جمله مهمترين اين حشرات ميتوان از زنبور عسل ، زنبور قرمز ، زنبور درشت ، مورچه آتشين ، عنكبوت و عقرب نام برد . برخلاف مارگزيدگي در گزش حشرات محل گزش تنها يك نقطه مي باشد .


 

نشانه ها و علائم گزش زنبور عسل ، زنبور قرمز ، زنبور درشت ، و مورچه آتشين :
۱-  درد ناگهاني             ۶- خس خس سينه
۲-  قرمزي                             ۷- تغيير رنگ پوست
۳-  خارش                         ۸- اشكال تنفس
۴-  كهير                                ۹- بيهوش
۵-       تورم                          ۱۰- شوك آنافيلاكتيك
تنها عنكبوتي كه قادر به گزش است ، بيوه سياه ماده نام دارد . اين حشره با بدن سياه داراي يك لكه قرمز يا زرد رنگي روي شكمش مي باشد .


نشانه ها و علائم گزش عنكبوت سياه  بيوه
۱-احساس درد شديد كه محل آن گنگ مي باشد .
۲- دو محل قرمز رنگ گزش كوچك و بسيار نزديك هم
۳-سفتي و گرفتگي عضلات خصوصاً در صورت گزش شكم يا پشت مصدوم
۴-سردرد ، لرز ، تب ، تعريق شديد ، تهوع و استفراغ .
 اقدامات و كمك هاي اوليه
۱-ABC بررسي كرده و اقدام لازم را بعمل آوريد .
۲-در صورت بروز شوك را درمان كنيد .
۳-محل را با كيسه آب يخ سرد نمائيد . ( مراقب يخ زدگي پوست باشيد . )
۴-نيش حشره كه در پوست جا مانده را با انبرك نوك تيز خارج كنيد .
۵-از پماد كالامين استفاده كنيد و در صورت بروز علائم شديد شوك آنافيلاكتيك ، مصدوم را منتقل نمائيد .
عقرب
بيشتر عقربهاي سمي ايران در مناطق نزديك كوير نظير كاشان زندگي مي كنند . شدت گزيدگي بسته به ميزان سم تزريق شده دارد . بيش از ۹۰ درصد گزش عقرب در دست روي مي دهد و كودكان بيشترين افراد در معرض عقرب زدگي هستند .

نشانه ها و علا ئم عقرب زدگي
۱- درد سوزاننده محل گزيدگي                 ۶- بيقراري و اضطراب
۲- تورم در حالت پيشرفت                       ۷- آبريزش از دهان
۳- تغيير رنگ محل گزش                        ۸- اختلال هوشياري
۴- تهوع و استفراغ                            ۹- بي اختياري ادرار و مدفوع
۵- بي حسي و گزگز انگشتان                   ۱۰- تشنج
اقدامات و كمك هاي اوليه
۱- مصدوم را به پشت بخوابانيد و تا سه سانتي متر بالاي محل گزش را با باند محدود كننده ببنديد .
۲- محل را با كيسه آب يخ سرد كنيد . هرگز يخ را روي پوست قرار ندهيد .
۳- در صورت بروز شوك را درمان كنيد .
۴- مصدوم را ارجاع دهيد . حشره پدروس (درکولا مجددا به حرکت در آمد)

عکس اصلی کلیک کنید

اين بندپاي كوچك كه به سلطان حشرات مناطق گرم و مرطوب معروف است به واسطه سمي كه در بدن خود دارد فاقد دشمن طبيعي است و حتي پرندگان نيز از خوردن آن خودداري مي‌كنند.

اين حشره كوچك داراي دو رنگ قرمز و قهوه‌اي بند بند است و در شاليزارها، علفزارها و ساختمانهاي مرطوب بيشتر ديده مي‌شود. دراكولا در شب به سوي نور و روشنايي جلب مي‌شود و در صورت قرار گرفتن اين حشره بر روي پوست ماده‌اي ترشح مي‌كند كه باعث ايجاد تاول‌هاي عفوني بر روي پوست مي‌شود.

اين حشره نيش نمي‌زند آرام بر روي پوست حركت مي‌كند و با اين حركت ماده سمي خود را روي پوست مي‌ريزد. حشره دراكولا سوسك نارنجي رنگي با نام علمي Paederus است كه در بدن آن سمي با نام علمي pedren وجود دارد. اين حشره به محض تحريك با ترشح سم بر پوست بدن باعث بروز تاولهاي شديدي همراه با درد، سوزش و خارش مي‌شود.

عکس اصلی کلیک کنید

تاول‌هاي ناشي از سم اين حشره درمان خاصي ندارد و تنها بايستي با استفاده مواد ضد عفوني‌كننده و پمادهاي مسكن زمان بهبود 10روزه تا يك ماهه روزه آنرا تحمل كرد. متخصصان مركز تحقيقات پوست گيلان معتقدند اين حشره كوچك و خطرناك كه بيشتر در گيلان ديده مي‌شود با گرماي هوا و بالا رفتن ميزان رطوبت تكثير مي‌شود.

قدرت پرواز اين حشرات به قدري بالا است كه از فاصله 79 كيلومتري ساحل دريا به سوي نور كشتي جذب مي شوند. هرچند راهكارهاي ارائه شده اين گروه تاثير بسياري بر جلوگيري از گزش اين حشره داشت اما هنوز هم گردشگراني كه به شمال مي‌روند از گزند هجوم دراكولا در امان نيستند.

در گيلان و مازندران نوعي بيماري پوستي در اواخر بهار، تابستان و اوايل پاييز مشاهده مي شود كه عامل ايجاد آن همين حشره است. در گيلان اين حشره را به نام‌هاي مختلفي چون شب سوز، تله گز، چي سوزان و دراكولا مي شناسند.

در مازندران نيز اغلب مردم فكر مي كنند ضايعه پوستي ايجاد شده از حشره اي به نام ون است كه ظاهراً به يك نوع عنكبوت گفته مي شود.

عکس اصلی کلیک کنید

دراكولا برخلاف تصور عموم كمتر نيش مي زند و گاز مي گيرد؛ بلكه بيشتر له كردن حشره بر روي پوست ايجاد ضايعه مي كند.

نقاط باز بدن مثل صورت، دست‌ها، ساعدها و پاها بيشترين آسيب را از اين حشره مي بينند. پس از له كردن حشره بر روي پوست ضايعه اي ايجاد مي شود كه به سرعت به ديگر قسمتهاي بدن منتقل مي‌شود.

اين عوارض كه گاه خفيف و در بسياري از موارد شديد است پس از 24 ساعت آغاز مي شود. با قرمزي و احساس خارش همراه است. پس از خارش پوست موضع كنده شده و اثري مانند سوختگي بر جا مي ماند.

دكتر مهدي جلوه و گروه همراه آنها در سال 72 تحقيقي انجام داده اند تا هويت اين حشره را مشخص كنند.

دكتر جلوه در اين گزارش آورده است: براي كنترل حشره و جلوگيري از هجوم آن اولين روش نصب توري و پشه بند در محل خواب است. كاهش تعداد لامپهاي روشن و كم كردن شدت نور، پاكسازي علفهاي هرز و ديگر گياهان بويژه گياهان پوسيده از محل نصب چادر و استفاده از حشره كش براي سمپاشي روي چادر از ديگر روشهاي مبارزه با اين حشره خونخوار است.

 

سمي كه از گزش دراكولا به بدن وارد مي شود بيماري درماتيت را باعث مي شود. براي جلوگيري از آن تا حد ممكن بايد حشره را ا ز روي عضو بدن بپرانيم و اگر دست و يا عضو ديگري آلوده شد حتما آن را با آب و صابون بشوييم.

گردشگراني كه در چادرهاي خود اقامت مي كنند و لباسهاي شسته را در فضاي باز آويزان مي كنند قبل از جمع كردن آنها بايد آنها را تكانده و قبل از پوشيدن دقيقا بازرسي كنند تا حشره از طريق لباس وارد بدن نشود.

دكتر مهدي پناهي، عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي گيلان هم در اين‌باره مي‌گويد: چنانچه ترشح سم پدرين توسط حشره دراكولا در نواحي حساس بدن مانند دور چشم كه داراي چين و چروك و پوست نازك است اتفاق بيفتد، شدت و درد تاولها بيشتر مي‌شود.

وي اضافه مي‌كند: گزش اين حشره معمولا با خارش همراه است كه در صورت انجام اين عمل تاول‌ها پاره شده و سطح وسيعتري از پوست را آلوده مي‌كند.

وي با بيان اين‌كه كودكان به سبب برخورداري از پوست نازكتر نسبت به گزش اين حشره بسيار آسيب پذيرترند، مي‌گويد: تاول‌هاي ناشي از گزش اين حشره درمان ندارد و فقط بايد محل ضايعه را با آب سرد و صابون مرتب شستشو داد. وي مي‌افزايد: اكثر مردم براي درمان آن از الكل سفيد استفاده مي‌كنند در حالي كه آب و صابون بهتر است.

اين متخصص پوست در گفتگو با ايرنا ضمن تاكيد بر اينكه استفاده از پمادهاي استريل چشمي و ضد خارش نيز براي درمان عوارش گزش مناسب است، تاكيد مي‌كند: بعد از بر طرف شدن اين ضايعات پوستي لكه قهوه اي رنگي براي مدتها بر روي پوست باقي مي‌ماند كه به مرور زمان رفع مي‌شود.

هزار پا حشره ای منحصر به فرد

هزارپايان تقريباً در اكثر نواحي اعم از خانه‌ها، باغ‌ها، پارك‌ها حتي در برج‌هاي مسكوني يافت مي‌شوند. اين بندپايان به واسطه وجود پاهاي متعدد و بدني كشيده مورد توجه اغلب افراد قرار مي‌گيرد و بسياري نيز از اين بندپا تنفر و يا وحشت دارند چرا كه برخي از گونه‌ها طويل و درشت‌جثه هستند و ظاهري ترسناك دارند. حتي انواع كوچك آنها نيز همين ويژگي را در نظر انسان دارند. اكثر افراد در هنگام شب و يا پس از بارش باران متوجه حضور هزارپا در محل زندگي خود مي‌شوند كه حالت ترس و نگراني در آنها به دليل وجود هزارپا پديد مي‌آيد. حال چگونه و از كجا اين هزارپا وارد خانه شده و يا در طبقه دهم يك آپارتمان آمده است، سؤالي است كه ذهن انسان را مشغول مي‌كند. با وجود تنوع گونه‌هاي رده هزارپايان در ايران، كمترين منبع فارسي را مي‌توان يافت كه درباره اين جانور سخن به ميان آورده باشد و اگر هم باشد جز چند سطر و يا چند پاراگراف بيشتر نيست. بسياري از افراد تمايل دارند كه درباره زندگي و خصوصيات هزارپا شناختي پيدا كنند ولي منبعي كه بتوانند بوسيله آن پاسخ پرسش‌هاي خود را بدست آورند به طور كامل پيدا نمي‌كنند و ا گر پيدا شود بسيار تخصصي است. هزارپا جانوراني شب فعال هستند و بطور مخفيانه زندگي مي‌كنند و به همين جهت اسرار زندگي آنها هنوز بطور كامل ناشناخته است و بسياري از گونه‌ها نيز هنوز كشف نشده‌اند و از همه مهمتر نگهداري و تكثير آنها در شرايط آزمايشگاهي غيرممكن است تا بتوان بررسي و مطالعه شوند.

هزارپايان در طبقه‌بندي جانوران متعلق به شاخه‌ بندپايان و در ردة هزارپايان (‌Myriapoda) هستند. تاكنون حدود 15 هزارگونه از اين بندپايان شناسايي شده كه اين رقم شايد كمتر از نيمي از كل گونه‌هايي باشد كه هنوز كشف نشده‌اند.

به اين دليل كه هرگروه از هزارپايان در طبقه‌بندي آنها داراي ويژگي‌ها و زندگي متفاوت هستند، به تفكيك شرح داده مي‌شوند.



رده هزارپايان، بندپاياني شگفت‌انگيز و متفاوت

نام علمي اين رده از بندپايان Myriapoda است (به يوناني Myriad به معني ده هزار و podo به معني پا) كه بدن آنها به طور مشخص از 2 ناحيه جداگانه سر و تنه تشكيل مي‌شود. تنه كم يا بيش كشيده و شامل چندين بند كه هر بند مجهز به يك يا دو جفت پا است. وجود اين بدن كشيده و پاهاي متعدد از ويژگي‌هاي مشخص است كه از ديگر بندپايان متمايز مي‌شوند. برخلاف نام آنها كه به هزارپا يا ده‌هزار پا مشهورند، تعداد پاهاي آنها از 10 تا 750 عدد است. اين بندپايان يك جفت شاخك يا آنتن و چشماني ساده1 دارند، تمام آنها بر روي زمين و خشكي زيست مي‌كنند. مشخصه عمده هزارپايان در اين است كه داراي زندگي پنهان هستند كه روزها درون خاك، زير برگ‌هاي افتاده، لابلاي درز و شكاف ديوارها، زير سنگ‌ها و غيره مخفي مي‌شوند و تنها هنگام شب يا پس از باران‌هاي شديد به مدت كوتاهي به صورت مخفيانه ظاهر مي‌گردند. اين‌ها از مكان‌هاي خشك و در معرض تابش مستقيم نور خورشيد يا روشنايي اجتناب مي‌كنند. هزارپايان در جنگل‌هاي مرطوب بسيار فراوان و متنوع هستند. گونه‌هايي نيز در علفزارها، نواحي مسكوني، باغ‌ها، خانه‌هاي متروكه و نواحي بياباني خشك زندگي مي‌كنند.

اكثريت آنها گياهخوارند ولي بعضي از آنها همچون گونه‌هاي صدپايان شكارچي هستند و از ديگر جانوران تغذيه مي‌كنند. طول بدن هزارپايان از 5/0 ميليمتر تا 50 سانتيمتر است. گروه‌هاي مختلف هزارپايان از نظر ساختار اجزاء داخلي (فيزيولوژي) باهم بسيار تفاوت دارند. از نظر طبقه‌بندي رده هزارپايان به 4زيررده تقسيم مي‌گردندكه هر كدام از آنها به راسته‌هاي مختلف ديگر مجزا مي‌شوند كه در ادامه به منظور درك بهتر و شناخت بيشتر انواع گوناگون هزارپا به شرح دو زيرده مهم از آنها مي‌پردازيم:



دوصدپايان، هزارپاياني بدبو



اين زيررده از هزارپايان را به اين دليل دوصدپا گويند كه در هر بند از بدنشان 2 جفت پا دارند. بطورحتم اغلب افراد انواع اين گروه از هزارپايان را به دليل بزرگي جثه بسيار ديده‌اند و با آنها آشنا هستند. دوصدپايان كه در زبان علمي Diplopoda ناميده مي‌شوند. در اكثر گونه‌هاي دوصدپايان بدن را زره‌بندهايي پوشانده است كه بندهاي بدن را جفت‌جفت به هم متصل ساخته‌اند.

تاكنون حدود 10 هزار گونه از صدپايان شناسايي و نامگذاري شده‌اند. دوصدپايان داراي بدني استوانه‌اي يا پهن و يك جفت شاخك كوتاه بر روي سر هستند. سر داراي دو جفت آرواره‌هاي دهاني ضعيف است و نيز چشم‌هاي جانبي دارند.

بدن بسياري از دوصدپايان از زره‌هاي محكم محتوي كربنات كلسيم پوشيده شده است كه اين وسيله هزارپايان را از دشمنان مصون مي‌دارد همچنين اين زره مانع تبخير سريع آب بدن مي‌گردد. دوصدپايان جانوراني هستند كه نسبت به خشكي بسيار حساس هستند و به همين جهت در نواحي مرطوب زندگي مي‌كنند. از نور مستقيم خورشيد گريزان كه به اين دليل باعث شده كه داراي زندگي پنهان باشند. اين بندپايان در تمام جنگل‌ها و در زير برگ‌هاي ريخته شده از درختان ديده مي‌شوند. بسياري از آنها در محيط‌هاي كاملاً مرطوب خاك‌هاي پوسيده در دشت‌ها، باغچه‌ها، گلدان‌ها و منازل مسكوني زيست مي‌كنند. به آساني مي‌توان آنها را در زير سنگ‌ها، كنده درختان و برگ‌هاي پوسيده يافت. دوصدپايان بطور عمده از مواد گنديده و پوسيده درون خاك و بقاياي گياهان شامل برگ‌هاي پوسيده، چوب‌هاي در حال فساد و غيره تغذيه مي‌كنند. به وسيلة پاهاي نازك و ضعيف خود به آهستگي حركت مي‌كنند هرچند كه هر پا به طور جداگانه سريع حركت مي‌كند. نمايش حركات رديف پاها به صورت موجي است. انقباض ماهيچه‌ پا موجي شكل است كه از پاهاي جلويي به پاهاي عقبي امتداد مي‌يابد كه اگر از پهلو به هزار پاي در حال حركت نگاه كنيم حركت آنها به صورت خزيدن است كه موج چين خميده‌اي را در سرتاسر پاها بوجود مي‌آورد. دوصدپايان به‌وسيله پاهاي خود نه تنها مي‌توانند بر روي سطح خاك برگ‌هاي نرم حركت كنند بلكه در عمق درزها و شكاف‌هاي لايه‌هاي سطحي نسبتاً خشك خاك مي‌توانند به راحتي جستجو كنند. دوصدپايان به دليل داشتن بدني استوانه‌اي همانند كرم‌هاي خاكي در برش مقطع عرضي مدور هستند. همچنين در بسياري از دوصدپايان زره‌پشتي بسيار قوي وجود دارد و بخش زيادي از بدن آنها را دربر مي‌گيرد. برخي از اين دوصدپايان هنگام خطر درخشندگي ضعيفي توليد مي‌كنند طوري كه سر و دست و پاي آنها در زير زره محافظ پشتي بدن پديدار مي‌شود. بيشتر دوصدپايان براي دفاع از خود در مقابل دشمنان ماده بسيار بدبويي از خود ترشح مي‌كنند كه بوي برخي از آنها را حتي مي‌توان از چند متري استشمام كرد. اين ماده بدبو تقريباً در اكثر دوصدپايان ترشح مي‌شود. گونه‌هايي از آنها نيز وجود دارند كه ماده‌اي ترشح مي‌كنند كه در برخورد با دست انسان آن را به رنگ بنفش – قرمز درمي‌آورد و تا مدتي اثر آن باقي مي‌ماند. گونه‌اي از دوصدپايان نيز ماده‌اي در هنگام خطر ترشح مي‌كنند كه داراي بوي بادام است و اين نشان مي‌دهد كه اين ماده از اسيد سينيليك تشكيل شده است. اما يكي از ويژگي‌هاي اين گروه از هزارپايان ترشح مواد سمّي است. مواد سمّي مترشحه از هزارپايان بزرگ مناطق گرمسير ابتدا پوست را سياه مي‌كند سپس زخم مي‌شود. اگر قطره‌اي از اين مايع در چشم ريخته شود حتي ممكن است باعث كوري موقت چشم شود. ماده سمّي ترشح شده از دوصدپايان به قدري سمي است كه سرخ‌پوستان ناحيه مركزي مكزيك از آن براي سمّي كردن نيزه‌هاي خود استفاده مي‌كنند. اغلب ماده سمّي دوصدپايان به صورت قطره‌اي از آنها ترشح مي‌شود. اما در گونه‌اي كه در جزاير هايتي ديده مي‌شود، مايع سمّي را طوري مي‌پاشد كه بوي منتشر شده از آن تا فاصله 75 سانتيمتر از هر طرف استشمام مي‌شود. بايد خاطرنشان كرد كه اين مواد سمّي زماني توسط دوصدپايان ترشح مي‌شود كه اين جانور بر اثر ترس تحريك شده باشد كه در مقابل دشمن ترشح مي‌كنند. با وجود اين همچنين ديده شده است كه وزغ، قورباغه و پرندگان از اين هزارپايان تغذيه مي‌كنند كه حتي نيمي از جيره غذايي آنها را در برخي موارد تشكيل مي‌دهند.

دوصدپايان داراي 115 خانواده از 13 راسته هستند كه انتشار وسيعي را در سرتاسر جهان به ويژه در مناطق گرمسيري دارند. اين جانوران تنها نواحي مرطوب را ترجيح مي‌دهند و از جاهاي خشك اجتناب مي‌كنند هرچند كه در زبان‌هاي مختلف آن را هزارپا مي‌گويند ولي تعداد پاهاي آنها تا 750 عدد مي‌رسد. در بند اولي بدن پا وجود ندارد و در روي بندهاي دوم و سوم بدن تنها يك جفت پا وجود دارد اما در بندهاي ديگر بدن دو جفت پا ديده مي‌شود.

عمل لقاح در دوصدپايان داخلي است. جانور نر اسپرم را بوسيله پاها به طرف عقب بدن به سمت پاي مخصوص تغيير يافته‌اي مي‌راند كه اين پا وسيله‌اي است كه به كمك آن اسپرم را در منفذ مربوط به دستگاه توليد مثلي ماده قرار مي‌دهد. ماده هاي لقاح يافته توده‌اي از تخم‌ها را در زمين مي‌گذارند كه شبيه كلوخ است و لايه مخاطي كه بر روي آن است و نيز وجود خاك مطلوب مانع از خشك شدن توده تخم مي‌شود. برخي از گونه‌هاي دوصد پايان تخم‌ها را در لانه‌اي قرار مي‌دهند كه خودشان توسط تارهاي ترشحي مي‌سازند. از تخم‌ها نوزاد (لارو) خارج مي‌شود كه اغلب 3 تا 4 جفت پا دارد كه به تدريج و در مراحل بعدي رشد به تعداد پاها افزوده مي‌شود. اندازه دوصد پايان از 2/0 ميليمتر تا 4 سانتيمتر متغير است.

در ايران دوصد پايان گوناگوني وجود دارد كه تنوع بيشتر آنها در جنگل هاي شمالي كشور است. گونه‌هايي از آنها نيز در باغ‌ها و گلدان‌هاي خانگي ديده مي‌شود. برخي از گونه‌‌ها نيز در درون غارها زيست مي‌كنند.



صدپايان، شكارچيان كوچك

برخلاف گروه‌هاي ديگر از رده‌ هزارپايان كه درباره آنها بحث شد و داراي رژيم گياهخواري بودند، اين گروه از هزارپايان گوشتخوارند و از انواع مختلف بي‌مهرگان و حتي مهره‌داراني كوچك تغذيه مي‌كنند. صدپايان كه به آنها لب پايان نيز مي‌گويند در زبان علمي آنها را chilopodaمي‌نامند. همچون ديگر گروه‌هاي هزارپايان، صدپايان به واسطه گريزان بودن آنها از نور داراي زندگي پنهان هستند. شب فعال‌اند و بيشتر اوقات در درون خاك، حفره‌ها، زير سنگ‌ها، زير برگ‌هاي كف جنگل، درز و شكاف صخره‌ها و شكاف ديوارها مخفي مي‌شوند. اكثر نواحي همچون جنگل‌ها، باغ‌ها، پارك ها، منازل، خرابه‌ها، دامنه‌هاي كوهستاني و غيره زندگي مي‌كنند.



صدپايان داراي بدني پهن و ستبر هستند. بندهاي بدن كم و بيش يكسان هستند و درهر يك از بندهاي بدن يك جفت پا دارند. در حاشيه جلوي سر داراي يك جفت شاخك‌هاي تسبيحي شكل كم و بيش طويل هستند. در كناره‌هاي سر چشم‌هاي ريز دارند كه گاهي به صورت مجتمع و شبيه به چشم مركب هستند. انواعي كه درون خاك زيست مي‌كنند چشم ندارند. از ويژگي‌هاي منحصر به فرد اين گروه از هزارپايان وجود يك جفت پا در بند اول بدن است كه به عضو گيرنده اشياء شبيه داس تغيير شكل داده و منتهي به چنگال است كه صد پا به كمك آن غذا را مي‌گيرد. داراي يك جفت عضو انبرك مانند تو خالي در قاعده سر هستند كه در قاعده داراي غده سمي است كه صد پا به كمك آن بدن قرباني را زخم كرده و سم را تزريق مي‌كند. ترزيق سم موجب مي‌شود كه طعمه به سرعت كشته شود. همينطور از اين عضو جهت دفاع از خود در برابر حيوانات بزرگ استفاده مي‌كند. سم برخي از صدپايان براي انسان مشكل‌‌آفرين است. پاهاي ديگر براي حركات بكار مي‌روند. جفت آخر پاها طويل‌تر از بقيه هستند و به طرف عقب برگشته و پاهاي مويي ناميده مي‌شوند.



اندازه صدپايان از 1 سانتيمتر تا 50 سانتيمتر متغير است. هزارپاهايي كه در خانه‌ها به فراواني ديده مي‌شوند در درز و شكاف ديوارها، درون چوب‌ها، زير فرش‌ها، زير كاشي‌ها، درون باغچه‌ها و ساير جاهاي مرطوب و تاريك پنهان مي‌شوند و در هنگام شب‌هاي مرطوب براي شكار بيرون مي‌آيند و از حشرات ، كرم‌هاي خاكي و حلزون‌ها تغذيه مي‌كنند. همچنين صدپاهاي خانگي پس از باران‌هاي شديد بيرون مي‌‌آيند. در خانه‌هاي قديمي به فراواني يافت مي‌شوند. آنها مي‌توانند به راحتي از ديوارها بالا بروند و به همين جهت در آپارتمان‌هاي نوساز نيز ديده مي‌شوند. برخلاف باور غلط عموم كه اين نوع از هزارپاها به درون گوش مي‌روند، هرگز وارد گوش نمي‌شوند تنها خطري كه آنها دارند گزش آنهاست كه باعث سوزش و درد براي چند ساعت يا چند روز مي‌شوند. در ايران در تمام نقاط و در اكثر خانه‌ها از اين صدپايان يافت مي‌شوند كه نام علمي جنس آنها Scolopendra است. اين بندپايان در آغاز فصل بهار بسيار فعال هستند. راسته‌اي از اين گروه از هزارپاها نيز وجود دارد كه داراي پاهايي بلند هستند كه به آنها هزارپاهاي مگس‌گير نيز مي‌گويند كه اكثر آنها 15 جفت پا دارند. آنها خود را با شرايط ‌آب و هوايي خشك نيز مي‌توانند سازگار كنند. هزارپاهاي مگس‌گير در منازل روستايي ايران بسيار ديده مي‌شوند. آنها اغلب در سقف زير‌زمين‌ها، داخل دستشويي‌ها و زير شيرواني‌ها همچون عنكبوت‌ها به ديوار سقف مي‌چسبند. گروهي ديگر از صدپايان هستند كه بدني بسيار طويل و باريك با پاهاي زياد دارند كه تعداد آنها تا 181 جفت نيز مي‌رسد. پاها و بدن باريك است و با چسبيدن به طعمه خود آنها را شكار كرده و مايعات بدن آنها را مي‌مكند. اين صدپايان در ايران در جنگل‌هاي شمال كشور به فراواني در زير سنگ‌ها يافت مي‌شوند.

دنیای حشرات را بهتر بشناسیم

حشرات
حشرات و ساير جانداران هم خانواده  نظير عنكبوت ها و  عقربه، گروه وسيعی از جانداران را ت


مطالب مشابه :


مبارزه با حشرات و جوندگان موذي

مبارزه با حشرات و جوندگان موذي - راههاي مبارزه : مبارزه با مار :



مبارزه با حشرات خانگی

نكته: در صورتى كه از ميان روش هاى مبارزه با حشرات خانگى، كاربرد پودرهاى



مبارزه با حشرات و جوندگان موذی

راههاي مبارزه . الف )بهسازي محيط مبارزه با حشرات و جوندگان موذی سه



روشهای کاربردی مبارزه با حشرات

اساس مبارزه با اين حشرات انجام سمپاشي ابقايي براي مبارزه با اين موجودات ضمن انجام



راههای مبارزه با کک

در فارسیان تنها با سم پاشی با این حشرات مبارزه می کنند و سم مورد نیاز را از منابع معتبر



مبارزه با حشرات و جوندگان و جانوران موذی در مواقع بروز حوادث

مبارزه با حشرات و راههاي پيشگيري و مبارزه با كليد اصلي مبارزه با سوسكها



ساس تختخواب و روشهاي مبارزه

حشره كش انتخابي براي مبارزه با ساسها بايد براي جمعيت هدف يك ايمني در حشرات با تاكيد



کنترل حشرات و جوندگان

1- دو گروه مهم حشرات و جوندگان مرتبط با مواد غذايي را نام 12- راههاي مبارزه با مورچه را نام



روشهای کاربردی و سنتی مبارزه با حشرات خانگی

برای مبارزه با سوسکها، یک بار بنابراین بهتر است با این حشرات مهربان تر باشیم وضمن



موریانه (شناسایی و راههای مبارزه با آن )

ج – مبارزه با موريانه در ساختمانها حشرات مفید و مضر اطراف



برچسب :