شهرستان بناب

مشخصات جغرافيائي:

شهر بناب در 16 درجه و 3 دقيقه و 15 ثانيه طول شرقي و 37 درجه و 20 دقيقه و 30 ثانيه عرض شمالي واقع شده و ارتفاعش از سطح دريا 190 متر است. از نظر موقع رياضي، روستاي چپقلوبا عرض جغرافيايي 37 درجه و 12دقيقه در پائين ترين فاصله و سور با عرض جغرافيايي 37 درجه و 31 دقيقه در بالاترين عرض جغرافيايي قرار گرفته اند. فاصله بناب با مركز استان (تبريز) 114 كيلومتر، با تهران 835 كيلومتر و ساحل درياچه اروميه 8 كيلومتر است. از نظر موقعيت، جغرافيدانان مسلمان ولايت (بناجو) را در اقليم چهارم جاي داده اند.

موقعيت نسبي :

شهرستان بناب در جنوب غربي استان آذربايجان شرقي و در جلگه اي صاف و هموار قرار گرفته كه از طرف شرق به پيشكوههاي غربي سهند (قزل داغ، قاشقاداغ و گوپشتي) و از غرب به سواحل پست درياچه اروميه محدود مي گردد. ارتفاع متوسط شهرستان از سطح دريا 1600 متر است كه در بلندترين نقطه (قزل داغ) 2250 متر و در پست ترين (آخوند قشلاق) 1280 متر مي باشد. همسايگان آن را در شمال، عجب شير، در شرق شهرستان مراغه و ملكان، در جنوب شهرستان مياندوآب و در غرب درياچه اروميه تشكيل مي دهد. بناب از يك موقعيت خاص جغرافيايي برخوردار است كه خود مي تواند نقش مهمي در روند توسعه و پيشرفت سريع آن را داشته باشد. واقع شدن آن در محل انشعاب و يا مسير راههاي هوائي (فرودگاه سهند)، زميني (راه آهن تهران-تبريز)، جاده ترانزيتي (تبريز ، كردستان و آذربايجان غربي)، محور ارتباطي (مياندوآب، قره چمن) و عبور خط انتقال گاز سراسري و كانال آبرساني زرينه رود به شهر تبريز و استقرار واحدهاي عظيم صنعتي، نظامي، تحقيقاتي ، فرهنگي و توليدي، كلاً بيانگر موقعيت ممتاز اين شهرستان در سطح استان مي باشد.

وسعت:

وسعت شهرستان بناب 790 كيلومتر مربع مي باشد كه معادل 7/1 درصد مساحت كل استان را تشكيل مي دهد.

چگونگي پستي و بلندي كوهها و ارتفاعات مهم:

از نظر توپوگرافيك شهرستان بناب داراي ناهمواريهاي متوسط بوده و مي توان گفت يكي از مناطق كوهستاني ساده و نيمه كوهستاني به شمار مي رود. و دو تا رشته كوه معروف كه در شهرستان وجود دارد عبارتند از قره قشون و قزل داغي رشته كوه قره قشون با ارتفاع 1600 متر در جنوب شهرستان و رشته كوه قزل داغي با ارتفاع 2250 متر در قسمت شمال شهرستان واقع شده اند و اين رشته كوهها فاقد قلعه و داراي دامنه زيادي مي باشند.

وضعيت آب و هوا:

شهرستان بناب از محدود شهريهايي است كه نزديكترين فاصله از درياچه اروميه داشته و آب و هواي آن تحت الشعاع اين درياچه قرار مي گيرد. در نتيجه بررسي فاكتورهاي هواشناسي در اين منطقه از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشد با توجه به جدول زير بدليل شرايط خاصي توپوگرافيك شهرستان داراي آب و هواي بسيار متنوع مي باشد.

وضعيت پوشش گياهي، جنگل و مرتع :

منطقه بناب از نظر پوشش گياهي داراي چهره هاي زير است
1- زمينهاي مزروعي و باغات شامل تاكستانها ، مزارع صيفي، مزارع آبيو ديمي گندم و جو مي باشد. و در باغات آن انواع ميوه هاي منطقه معتدل بعمل مي آيد.
2- مراتع كه نوع خوب آن در منطقه زاوشت و در كوهپايه هاي شمالي منطقه ديده مي شود و نوع فقير و پست آن زمينهاي سمت درياچه اروميه و قسمتهاي جنوبي را شامل مي شود. قابل ذكر است كه مراتع مرغوب در اثر فشار چرا آسيب ديده اند.
3- گزنه زار (منطقه يورقون) در قسمت شمال و شمال غربي بناب در مسافت حدود 3 الي 5 كيلومتر زمينهاي پوشيده از درخت گز (يورقون وجود دارد كه بر اثر بي توجهي مردم در سالهاي گذشته تا حدودي از بين رقته بود كه از سال 1359 شمسي تحت نظارت اداره جنگلداري بناب در آمده كه در حال گسترش مي باشد. و از سال 1374 به بعد اين اين منطقه شور كه قبلاً بعنوان جنگل نيمه انبوه و درختچه زار معروف بود قسمتي از اين منطقه با مجوزهاي قانوني به تحويل اهالي روستايي زاوشت درآمده و حالا هم از آنها استفاده مي كنند.

منابع آب شهرستان:

آبهاي سطحي الارضي رودها چشمه ها و قنوات آبهاي تحت الارضي بنابه نسبت به مناطق خود از حيث منابع آب غني است لذا در فرهنگ معين بناب را به معني ريشه آب و نه آب يعني شهري كه بناي آن روي آب است معرفي كرده اند منابع آب مورد استفاده در بناب را
الف – آبهاي زيرزميني ب – رودخانه صوفي چاي و چوان چاي تشكيل مي دهند.

الف – آبهاي زيرزميني:
چون اين منطقه ابريز كوههاي اطراف بخصوص كوه سهند مي باشد و نيز به علت شيب طبقات زمين به سمت جلگه بناب و شايد بعلت سنگين بودن آب درياچه اروميه بدليل شوري زياد آب درياچه، آبهاي زيرزميني در طبقات زيرين جلگه بناب سفره وسيعي را تشكيل مي دهند. لذا چاههاي اين منطقه در عمق كمي به آب مي رسد و همين چاهها قسمت عمده مصرف آب مشروب و كشاورزي و صنعتي اين منطقه را تامين مي نمايد و به همين جهت منابع آب زيرزميني مهمترين منابع آب مصرفي اين منطقه بشمار مي رود.

ب – رودخانه ها
رودخانه چوان چاي در قسمت شمال شهرستان واقع شد و از كوهپايه هاي سهند سرچشمه گرفته و بادبي 14 ميليون مترمكعب در سال پس از طي نزديك به 20 كيلومتر به درياچه اروميه ميريزد و رودخانه صوفي چاي كه در قسمت جنوب شهرستان واقع شده و از كوههاي سهند سرچشمه گرفته و حدوداً با دبي 140 ميليون مترمكعب در سال پس از طي كردن بيش از 38 كيلومتر به درياچه مي ريزد.

مشخصات جمعيتي:

براساس سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1375 جمعيت شهرستان بالغ بر 112985 نفر مي باشد و در سطح استان در رده دهم قرار مي گيرد و از اين جمعيت 7328 نفر مرذ و 55657 نفر زن در منطقه وجود داشته و 24565 نفر از زنان و 25180 نفر از مردان در روستاها و مابقي در شهر ساكن مي باشند و در سال 1375 جمعيت شهرستان 39/3 درصد جمعيت كل استان را تشكيل مي دهد.

اين شهرستان از نظر وسعت هم معادل 790 كيلومترمربع در جنوب استان
آذربايجان شرقي قرار گرفته و در سطح استان در رده چهاردهم قرار مي گيرد.

نقاط تاريخي و ديدني:

مسجد جامع مهرآباد بناب
مسجد مهرآباد بناب كه به شماره 780 در دفتر آثار تاريخي به ثبت رسيده است يكي از با ارزش ترين بناهاي تاريخي منطقه است.

مسجد جامع مهرآباد بناب بدليل داشتن كتبه تاريخدار و سرستونهاي منقش و مناره بلند زيبا به ارتفاع 25 متر از اهميت خاص و استثنائي برخوردار است اين كتيبه به خط ثلث درشت بدين مضمون نوشته شده است.

نبي هنرالمسجد المبارك فيايام الاولنه السلطان العادل و المرشد الكامل السلطان ين السلطان بن السلطان ابي المظفرشاه طهماسب الصفوي الحسيني بهادر خان باشاره العاليه بي بي خانم بنت منصور بيگ في شهريور سند احد و خميس و تسعائته (مسجد در سال 951 هجري قمري به هزينه بي بي جان خانم دختر منصور بيگ در زمان شاه طهماسب صفوي ساخته شده است.)

مسجد جامع محله گزاوشت
كه به شماره 876 در دفتر آثار تاريخي به ثبت رسيده است كه يكي از بناهاي زيباي تاريخي اين شهر مي باشد.

مسجد جامع گزاوشت ولو اينكه كتيبه تاريخدار آن تاحال شناسايي نشده است ولي تاريخ آن هم دوره مسجد مهر اباد يعني به دوره صفويه بر مي گردد. و اين بدليل سبك معماري و شباهات سرستونها و نقاشي سقف مسجد مهراباد حدس زده مي شود در يك زمان ساخته شده است. از خصوصيات بارز اين مسجد قرارگرفتن شبستان آن كروكي يك تپه باستاني و تاريخي است. شايد باني اين مسجد با تيزهوشي خاصي خواسته تپه تاريخي نيز از گزند زمان در امان بوده باشد و بدين منظور مسجد را در مسير جاده قديمي تبريز كه از بازار چهار سوي حاجي احد و راسته بازار و يازار آهنگران و مسگران و بازار حاجي تقي تاپل پنج چشمه جاده حال منتهي مي شد قرار گرفته است و در روبروي آن مسجد سراي قديمي كهكشاني بوده كه اخيراً بعد از انقلاب به مصلاي اعظم تبديل شده است. سقف مسجد بر روي 18 ستون چوبي كه 6 تاي آن در ايوان ضلع شمالي مسجد است قرار گرفته است.

پل پنج چشمه شهرستان بناب

پل زيباي پنج چشمه پلي است تاريخي به فاصله 600 متر از ضلع شرقي جاده كمربندي شرق بناب بر روي رودخانه صافي كه عرض آن در اين قسمت به بيش از 60 متر مي رسد قرار گرفته است رودخانه صافي كه از كوه هاي سهند سرچشمه گرفته و بعد از عبور از داخل شهر مراغه از ميان باغات وارد شهر بناب شده و اراضي اين منطقه را مشروب نموده و پس از جدا شدن رودخانه هاي كوچك از اين رودخانه به درياچه اروميه مي ريزد.

اي پل باستاين داراي پنج دهنه به شكل طاق جناتي از آجر چهارگوشي قرمز به ابعاد دهنه بزرگ وسعت 9/5 × 60/5 متر و طرفين دهنه بزرگ به ابعاد 40/4 × 40/4 متر دهنه كوچك به ابعاد 60/3 × 40/4 متر و طول 50 متر و عرض پل 80/4 متر كه در طرفين عرض پل ديواره اي به ارتفاع حدود يك متر وجود دارد كه مانع سقوط عابرين رودخانه مي گردد.

مسجد زرگران بناب

يكي از مساجد ثبتي حفاظتي است. اين مسجد در خيابان زرگران قرار گرفته كه از قسمت غرب به بازار قديمي حاج احد و بازار مسگران و آهنگران متصل است بازار حاجي تقي و مسجد زرگران زماني در مسير جاده بين المللي شمال كشور به جنوب قرار گرفته بود در مسير جلو مسجد حدود 10 كاروانسراي مسافرتي و تجاري قرار داشت كه با احداث جاده جديد فعلي اين راه رونق خود را از دست داده و مسجد نيز به فراموشي سپرده مي شود تا جايي كه مسجد رفت و آمد استحكام خود را از دست داده و ديوار جنوبي مسجد در سال 1375 در پي ريزش و يك نفر نيز جان خود را از دست مي دهد.

خصوصيات فرهنگي

زبان و ادبيات:

زبان عمومي مردم شهرستان است كه آذربايجاني است. اين زبان در آذربايجان ايران و آن سوي ارس و ساير نقاط تركي زبان ايران – به جز تركمنان – از قرن ها پيش زبان كفتگوي مردم بوده است.

خصوصيات اقتصادي

اقتصاد شهرستان بناب مثل اغلب نقاط كشور ايران بستگي به توليدات كشاورزي و دامي دارد. در امر كشاورزي در بعضي موارد علاوه بر تامين نيازهاي منطقه مقداري نيز از محصولات مختلف به ساير شهرهاي استان آذربايجان و همچنين به نقاط مختلف كشور صادر مي گردد، كيفيت شاغل و تركيب آنها نشانگر اين است كه اين منطقه در قالب اقتصادي به عنوان يك مركز كشاورزي محسوب مي شود و درصد بيشتري از شاغلين را كارها و فعاليت هاي مربوط به كشاورزي تشكيل مي دهد.

در بعضي موارد حتي بخش صنعتي نيز متاثر از فعاليت هاي كشاورزي وابسته به آن است علاوه بر كشاورزي و صنعت در حالت كلي اموري مانند كارهاي ساختماني، تشكيل بازارهاي دواب، خدمات و حمل و نقل و غيره نيز بخشي از فعاليت هاي اقتصادي را شامل مي شود.

كشاورزي

منطقه بناب به دليل موقعيت طبيعي و بهره مندي از آب هاي زيرزميني و آب هاي روان و استعداد خاك از زمان هاي گذشته مركز توليدات مختلف كشاورزي و دامي بوده است. كار عمده مردم در روستاها بر پايه توليد محصولات كشاورزي مخصوصاً غلات و صيفي جات و توليد فرآورده هاي دامي استوار است در خود شهر بناب انواع و اقسام مختلف صيفي جات، سردرخت ها و باغات انگور پرورش داده مي شود ولي از نظر توليد غلات روستاها در اولويت قرار دارند.
به طوري كه در خود شهر كشاورزي به معنث پرورش باغات مختلف انگور و صيفي و سردرختي رواج داشته و در روستاها در بعضي توليد غلات از جمله گندم و جو بيشترين سهم را در بردارد.

شهرستان بناب

مطالب مشابه :

شهرستان بناب مشخصات اجتماعی و فرهنگی و تاریخی و...

شهرستان بناب

مسئله فروشنده دوره گرد ( Traveling Salesman Problem یا TSP )

مشهد به شيراز 1350 كيلومتر